4. strefy i obszary problemowe - Biuletyn Informacji Publicznej w
advertisement
SPIS TREŚCI CZĘŚĆ „A” ................................................................................................................................................................. 5 UWARUNKOWANIA ROZWOJU .......................................................................................................................... 7 1. WPROWADZENIE................................................................................................................................................ 7 1.1. PODSTAWY PRAWNE OPRACOWANIA PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA ........................................................................................................................................... 7 1.2. ZADANIA I PRIORYTETY PLANU............................................................................................................... 9 1.3. PRZEBIEG PRAC NAD PLANEM ................................................................................................................ 10 1.4. KONCEPCJA POLITYKI PRZESTRZENNEJ ZAGOSPODAROWANIA KRAJU .................................... 11 1.5. ZADANIA RZĄDOWE SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH .... 12 1.6. POWIĄZANIE Z PROGRAMAMI SEKTOROWYMI I REGIONALNYMI ............................................... 13 2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ....................... 14 2.1. MAŁOPOLSKA W EUROPIE ....................................................................................................................... 14 2.2. WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE NA TLE KRAJU................................................................................ 15 2.3. SĄSIEDZI WOJEWÓDZTWA ...................................................................................................................... 18 2.3.1. Problemy wspólne z województwami sąsiednimi ................................................................................... 18 2.3.2. Powiązania z województwem śląskim ..................................................................................................... 18 2.3.3. Powiązania z województwem świętokrzyskim ........................................................................................ 21 2.3.4. Powiązania z województwem podkarpackim .......................................................................................... 23 2.3.5. Powiązania ze Słowacją ........................................................................................................................... 24 3. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ..................... 29 3.1. UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE .................................................................................................... 29 3.1.1. Ochrona środowiska przyrodniczego ....................................................................................................... 29 3.1.2. Gospodarka wodna .................................................................................................................................. 39 3.1.3. Zagrożenie powodzią i ochrona przeciwpowodziowa ............................................................................. 41 3.1.4. Zasoby złóż kopalin ................................................................................................................................. 43 3.1.5. Stan zanieczyszczenia powietrza ............................................................................................................. 47 3.1.6. Zagrożenie osuwiskami ........................................................................................................................... 48 3.1.7. Gleby ....................................................................................................................................................... 48 3.1.8. Zasoby leśne ............................................................................................................................................ 49 3.1.9. Klimat akustyczny ................................................................................................................................... 50 3.2. UWARUNKOWANIA KULTUROWE ......................................................................................................... 51 3.3. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNE ............................................................................................................ 58 3.3.1. Demografia .............................................................................................................................................. 58 3.3.2. Infrastruktura społeczna ........................................................................................................................... 60 3.3.3. Ochrona zdrowia i opieka socjalna .......................................................................................................... 63 3.3.4. Sport ........................................................................................................................................................ 68 3.3.5. Turystyka, rekreacja i agroturystyka ........................................................................................................ 68 3.3.6. System osadniczy - hierarchia ośrodków ................................................................................................. 69 3.3.7. Ład przestrzenny ...................................................................................................................................... 69 3.4. UWARUNKOWANIA GOSPODARCZE ...................................................................................................... 72 3.4.1. Przedsiębiorczość pozarolnicza ............................................................................................................... 72 3.4.2. Rolnictwo................................................................................................................................................. 73 3.4.3. Gospodarka leśna ..................................................................................................................................... 74 3.4.4. Gospodarka odpadami ............................................................................................................................. 74 3.4.5. Rynek pracy ............................................................................................................................................. 76 3.5. UWARUNKOWANIA TECHNICZNE .......................................................................................................... 79 3.5.1. Transport .................................................................................................................................................. 79 3.5.2. Transport drogowy................................................................................................................................... 79 3.5.3. Transport kolejowy .................................................................................................................................. 79 3.5.4. Komunikacja lotnicza .............................................................................................................................. 79 3.5.5. Transport wodny ...................................................................................................................................... 80 3.5.6. Systemy zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków ........................................................................ 82 3.5.7. Systemy energetyczne ............................................................................................................................. 82 3.5.8. System gazowniczy ................................................................................................................................. 83 3.5.9. Energia geotermalna ................................................................................................................................ 84 4. STREFY I OBSZARY PROBLEMOWE ........................................................................................................... 84 4.1. STREFY PROBLEMOWE I OBSZARY FUNKCJONALNE POLITYKI EKOLOGICZNEJ ..................... 84 4.2. OBSZARY PROBLEMOWE INTEGRACJI PRZESTRZENNEJ ................................................................. 86 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 1 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju CZĘŚĆ „B” ................................................................................................................................................................ 89 KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ........................................................................... 91 5. CELE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO......... 91 5.1. CELE „STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO” ............................................... 91 5.2. CELE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ............................................................................... 94 6. KIERUNKI DZIAŁAŃ ......................................................................................................................................... 99 6.1. SFERA EKOLOGICZNA ................................................................................................................................ 99 6.1.1. Ochrona i gospodarowanie kopalinami .................................................................................................... 99 6.1.2. Zasoby wód podziemnych ...................................................................................................................... 101 6.1.3. Zasoby wód powierzchniowych ............................................................................................................. 104 6.1.4. Ochrona przed powodzią ........................................................................................................................ 106 6.1.5. Wykorzystanie energii wodnej ............................................................................................................... 115 6.1.6. Ochrona przed zagrożeniami osuwiskowymi ......................................................................................... 115 6.1.7. Ochrona powietrza ................................................................................................................................. 116 6.1.8. Ochrona środowiska przed hałasem, wibracjami i promieniowaniem niejonizującym .......................... 118 6.1.9. Ochrona zasobów glebowych ................................................................................................................. 119 6.1.10. Zasoby leśne ......................................................................................................................................... 119 6.1.11. Ochrona przyrody i krajobrazu ............................................................................................................. 120 6.1.12. Gospodarka odpadami .......................................................................................................................... 134 6.1.13. Obszary wymagające działań przywracających równowagę w środowisku ......................................... 135 6.2. SFERA KULTUROWA................................................................................................................................. 139 6.2.1. Główne kierunki działań i wskazania ..................................................................................................... 139 6.2.2. Proponowane parki kulturowe ................................................................................................................ 140 6.2.3. Obiekty potencjalne do wpisu na listę UNESCO ................................................................................... 149 6.2.4. Szlaki dziedzictwa kulturowego ............................................................................................................. 149 6.2.5. Rewaloryzacja zespołów urbanistycznych i ruralistycznych.................................................................. 153 6.3. SFERA SPOŁECZNA ................................................................................................................................... 154 6.3.1. Demografia.................................................................................................................................................. 154 6.3.2. Administracja publiczna ......................................................................................................................... 155 6.3.3. Nauka i szkolnictwo wyższe .................................................................................................................. 157 6.3.4. Kultura .................................................................................................................................................... 157 6.3.5. Ochrona zdrowia .................................................................................................................................... 158 6.3.6. Opieka społeczna .................................................................................................................................... 159 6.3.7. Sport i rekreacja ..................................................................................................................................... 160 6.3.8. Turystyka i agroturystyka ....................................................................................................................... 161 6.4. INTEGRACJA PRZESTRZENNA................................................................................................................ 163 6.4.1. Hierarchia ośrodków .............................................................................................................................. 163 6.4.2. Krakowski Obszar Metropolitalny (KOM) ............................................................................................ 165 6.4.3. Obszary podmiejskie ośrodków regionalnych ........................................................................................ 171 6.4.4 Kształtowanie ładu przestrzennego ......................................................................................................... 171 6.4.6. Wielkoprzestrzenne obszary funkcjonalne ............................................................................................. 173 6.5. SFERA GOSPODARCZA ............................................................................................................................. 174 6.5.1. Efektywne wykorzystanie stanu zainwestowania ................................................................................... 174 6.5.2. Przełamywanie barier i ograniczeń rozwoju........................................................................................... 174 6.5.3. Wykorzystanie możliwości i szans tkwiących w zagospodarowaniu przestrzennym ............................ 175 6.5.4. Obszary inwestycyjne w Małopolsce ..................................................................................................... 177 6.5.5. Rolnictwo ............................................................................................................................................... 178 6.5.6. Sadownictwo i przetwórstwo rolno-spożywcze ..................................................................................... 179 6.6. SFERA TECHNICZNA ................................................................................................................................. 180 6.6.1. Transport drogowy ................................................................................................................................. 180 6.6.2. Transport kolejowy................................................................................................................................. 189 6.6.3. Transport lotniczy .................................................................................................................................. 190 6.6.4. Transport wodny .................................................................................................................................... 190 6.6.5. Transport pasażerski – regionalna komunikacja zbiorowa ..................................................................... 190 6.6.6. Logistyka intermodalna .......................................................................................................................... 191 6.6.7. Systemy zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków ...................................................................... 191 6.6.8. Zaopatrzenie w gaz ................................................................................................................................. 195 6.6.9. System elektroenergetyczny ................................................................................................................... 197 6.6.10. Infrastruktura telekomunikacyjna i teleinformatyczna ......................................................................... 198 2 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 6.7. INTEGRACJA Z REGIONAMI SŁOWACKIMI ........................................................................................ 199 6.8. WYKAZ TERENÓW ZAMKNIĘTYCH ...................................................................................................... 199 6.9. PODSUMOWANIE ...................................................................................................................................... 201 7. INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU PONADLOKALNYM ........................................ 204 7.1.SFERA KULTUROWA ................................................................................................................................. 206 7.2. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA ........................................................................................................... 206 7.3. INFRASTRUKTURA ELEKTROENERGETYCZNA ................................................................................ 208 7.4. INFRASTRUKTURA GAZOWNICZA I NAFTOWA ................................................................................ 209 7.5. INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA ................................................................................................. 209 7.6. INFRASTRUKTURA ZAOPATRZENIA W WODĘ, ODPROWADZENIA I UTYLIZACJI ŚCIEKÓW ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI ........................................................................................................... 212 7.7. INFRASTRUKTURA TELEKOMUNIKACYJNA...................................................................................... 213 7.8. OBRONNOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE ................................................................................. 213 WYKAZ MATERIAŁÓW ŹRÓDŁOWYCH: .................................................................................................... 214 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 3 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Spis załączników graficznych do części „A”: UWARUNKOWANIA ROZWOJU: A.1. Model równoważenia rozwoju A.2. Powiązania komunikacyjne - uwarunkowania zewnętrzne A.3. Sieć drogowa i rzeczna na tle rzeźby terenu A.4. Przejścia graniczne A.5. Ochrona środowiska przyrodniczego A.6. Zasoby naturalne A.7. Stan jakości powietrza A.8. Zasoby glebowe i leśne A.9. Obiekty zabytkowe A.10. Saldo migracji wewnętrznej A.11. Podział administracyjny A.12. Obszary aktywności turystycznej i sportowej A.13. System osadniczy A.14. Struktura podmiotów przemysłowych, budowlanych oraz transportowych i łącznościowych w województwie małopolskim w 2001r. A.15. Bezrobocie w województwie małopolskim – styczeń 2003 r. A.16. Przedsiębiorstwa przemysłowe w województwie małopolskim w 2001 r. A.17. Struktura pracujących poza rolnictwem w województwie małopolskim w 2001 r. A.18. Obszary integracji przestrzennej A.19. Natężenie ruchu na drogach krajowych i wojewódzkich. Spis załączników graficznych do części „B”: CELE I KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO: B.1. Ochrona i gospodarowanie zasobami kopalin i wód podziemnych B.2. Obszary problemowe sfery ekologicznej B.3. Infrastruktura hydrotechniczna i przeciwpowodziowa B.4. Ochrona środowiska przyrodniczego B.5. Gospodarka odpadami komunalnymi B.6. Dziedzictwo kulturowe B.7. Sfera społeczna B.8. Obszary problemowe sfery techniczno - społecznej B.9. Powiązania komunikacyjne – kierunki powiązań zewnętrznych B.10. Transport B.11. Infrastruktura techniczna B.12. Transport – ujęcie szczegółowe Główne plansze planu - skala 1:100 000 1. 2. 3. 4 INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA, TECHNICZNA I PRZECIWPOWODZIOWA OCHRONA WALORÓW PRZYRODNICZYCH I KULTUROWYCH KIERUNKI AKTYWNOŚCI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. CZĘŚĆ „A” UWARUNKOWANIA ROZWOJU 6 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju UWARUNKOWANIA ROZWOJU 1. WPROWADZENIE 1.1. PODSTAWY PRAWNE OPRACOWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA PLANU ZAGOSPODAROWANIA Do zadań samorządu województwa należy kształtowanie i prowadzenie regionalnej polityki przestrzennej. Podstawowym instrumentem tej polityki jest plan zagospodarowania przestrzennego województwa, którego uchwalenie, zgodnie z art. 18 ust. 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. z 2001 r. Nr 141, poz. 1590 z późn. zm.) należy do wyłącznej właściwości sejmiku województwa. Zawartość planu zagospodarowania przestrzennego województwa wynika z treści art. 54b ust. 2-4 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 1999 r. Nr 15 poz.139 z późn. zm.). Stosownie do wymagań wynikających z przepisów w planie tym określa się zasady organizacji struktury przestrzennej województwa. Za niezbędne elementy, które powinny być zawarte w planie ustawa uznaje: a) podstawowe elementy sieci osadniczej; b) rozmieszczenie infrastruktury społecznej, technicznej i innej; c) wymagania w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego i ochrony dóbr kultury, z uwzględnieniem obszarów podlegających szczególnej ochronie; d) wpisane do rejestru zadania rządowe służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych na obszarze województwa oraz obszary realizacji tych celów; e) zawarte w programach wojewódzkich zadania samorządu województwa służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych oraz obszary wskazane do realizacji tych celów. Ponadto, w planie tym, zgodnie z art. 54b pkt 3 i 4 powołanej wyżej ustawy uwzględnia się i zamieszcza zadania rządowe i samorządu województwa oraz ustala obszary ich realizacji. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa jest głównym elementem systemu planowania przestrzennego w województwie i służy do określania przestrzennych aspektów polityki rozwojowej. Plan ten jest dokumentem, za którego pośrednictwem ustalenia strategii rozwoju są przenoszone do planowania miejscowego. Zawiera także przestrzenne odniesienia zadań rządowych wpisanych do rejestru i samorządu województwa umieszczonych w programach wojewódzkich polegające na ustaleniu obszarów, na których przewiduje się ich realizację. Przepisy art. 54c ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 1999 r. Nr 15, poz.139 z późn. zm.) jednoznacznie określają prawny charakter tego dokumentu. Pomimo swojej nazwy plan nie stanowi aktu prawnego powszechnie obowiązującego, lecz akt kierownictwa wewnętrznego wiążący podmioty administracji publicznej. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa nie będąc aktem prawa miejscowego nie narusza w tym zakresie uprawnień gmin. Dlatego też ustawodawca wprowadził konieczność negocjacji władz województwa z samorządem gminnym, dotyczących wprowadzenia zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Przepisy art. 62, art. 63 i art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 z późn. zm.) oraz rozdziału 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 stycznia 1995 r. o trybie sporządzania programów oraz negocjacji warunków wprowadzenia zadań rządowych do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (Dz.U. z 1995 r. Nr 8, poz. 36 z późn. zm.) określają tryb wprowadzania zadań rządowych do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa zgodnie z art. 54b ust. 3 i 4 ww. ustawy uwzględnia się zadania rządowe, służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych, wpisanych do wojewódzkiego rejestru oraz zadania samorządu województwa, służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych zawartych w programach, o których w art. 54d ww. ustawy oraz wskazuje obszary, na których przewiduje się realizację tych zadań. Projekt planu podlega uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej w zakresie programów zadań rządowych, służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych oraz zaopiniowaniu w zakresie pozostałych ustaleń przez: Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 7 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju - ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej; organy gmin i powiatów (miast na prawach powiatów). Zadania rządowe i samorządowe województw, określane w toku prac planistycznych w programach zadań rządowych i wojewódzkich są wprowadzane do planowania miejscowego na zasadzie obowiązku. Ponadto, zadania te muszą być umieszczone w wojewódzkim rejestrze. Oba te warunki są niezbędne dla realizacji omawianych zadań. Warunki wprowadzenia tych zadań do planu miejscowego są przedmiotem negocjacji organów gminy z wojewodą (zadania rządowe) lub marszałkiem województwa (zadania samorządu województwa). Negocjacje te nie dotyczą samego faktu ich wprowadzania. Tok postępowania przy sporządzaniu planu zagospodarowania przestrzennego województwa określają: art. 54b ust. 2 i5 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 z późn. zm.) oraz art. 41 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. z 2001 r. Nr 141, poz. 1590 z późn. zm.). Obowiązkowa procedura sporządzania tego planu obejmuje następujące czynności: 1. przygotowanie projektu planu (lub jego aktualizacji) przez zarząd województwa; 2. przeprowadzenie uzgodnień projektu planu w zakresie programów zadań rządowych i zaopiniowanie tego dokumentu w pozostałym zakresie przez ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej oraz zaopiniowanie projektu planu przez organy gmin i powiatów (miast na prawach powiatu); 3. uchwalenie projektu planu przez sejmik województwa; 4. przekazanie przez marszałka województwa uchwały o przyjęciu planu zagospodarowania przestrzennego województwa wraz z wykazami zadań rządowych i samorządowych województwa wojewodzie w celu ogłoszenia ich w wojewódzkim dzienniku urzędowym, co stanowi warunek prawomocności planu. Podobnie, jak w przypadku strategii, uzupełniającymi czynnościami przy sporządzaniu projektu planu zagospodarowania przestrzennego województwa będą: 1. podjęcie uchwały o przystąpieniu do sporządzania lub aktualizacji planu przez sejmik województwa na wniosek marszałka lub z inicjatywy radnych; 2. publiczne ogłoszenie i pisemne zawiadomienie organów uprawnionych do uzgadniania i opiniowania oraz innych (np. główne podmioty eksploatujące systemy infrastruktury technicznej, instytucje ponadlokalnych usług publicznych) przez marszałka w celu złożenia przez nie swoich postulatów, propozycji i planów; 3. prowadzenie konsultacji i negocjacji w trakcie sporządzania projektu planu pomiędzy marszałkiem a wojewodą oraz organami samorządów powiatowych i gminnych; 4. po uchwaleniu i opublikowaniu plan ten powinien być szeroko propagowany i ogólnodostępny. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. (Dz.U z 2003 r. Nr 80, poz. 717) o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wchodzącą w życie 11 lipca 2003 r. w art. 39 ust. 3 nieco odmiennie określa zawartość planu zagospodarowania przestrzennego województwa: W planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzględnia się ustalenia strategii rozwoju województwa oraz określa się w szczególności: 1. podstawowe elementy sieci osadniczej województwa, powiązań komunikacyjnych oraz infrastrukturalnych, w tym kierunki powiązań transgranicznych; 5. system obszarów chronionych, w tym obszary ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, ochrony uzdrowisk oraz dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; 6. rozmieszczenie inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, a w szczególności obiektów infrastruktury społecznej, technicznej, transportu, turystyki oraz gospodarki morskiej i gospodarki wodnej; 7. obszary problemowe wraz z zasadami ich zagospodarowania oraz obszary metropolitalne; 8. obszary wsparcia; 9. obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi; 10. granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych; 11. obszary występowania udokumentowanych złóż kopalin. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U z 2003 r. Nr 80 poz. 717) w art. 39 ust. 4 i 5 mówi: 8 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju W planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzględnia się ustalenia koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, o której mowa w art. 47 ust. 1 pkt 1, oraz programy, o których mowa w art. 48 ust. 1 ww. ustawy. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa umieszcza się te inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, o których mowa w ust. 3 pkt 3, które zostały ustalone w dokumentach przyjętych przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Radę Ministrów, właściwego ministra lub sejmik województwa, zgodnie z ich właściwością. Zgodnie z art. 44 ust. 1 ww. ustawy ustalenia planu zagospodarowania przestrzennego województwa wprowadza się do planu miejscowego po uprzednim uzgodnieniu terminu realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym i warunków wprowadzenia ich do planu miejscowego. Zgodnie z art. 44 ust. 2 ww. ustawy uzgodnienia, o których mowa w ust. 1, przeprowadza marszałek województwa z wójtem, burmistrzem albo prezydentem miasta. Ustawa ta utrzymuje zasadę, że warunkiem realizacji ustaleń zawartych w planie zagospodarowania przestrzennego województwa jest ich wprowadzenie do planu miejscowego uchwalonego przez gminę. Negocjacje z gminą w tej sprawie przeprowadza marszałek województwa. Jeżeli z wprowadzeniem tych inwestycji do planu miejscowego będzie się wiązać konieczność zapewnienia środków finansowych, ustalenie tych zobowiązań będzie następowało w umowie, zawieranej po przeprowadzeniu negocjacji. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U z 2003 r. Nr 80, poz. 717) przewiduje następujące czynności dokonywane przez marszałka województwa: 1. ogłasza w prasie ogólnopolskiej oraz przez obwieszczenie w urzędach gmin, starostwach powiatowych, urzędzie marszałkowskim i urzędzie wojewódzkim o podjęciu uchwały o przystąpieniu do sporządzania planu, określając formę, miejsce i termin składania wniosków dotyczących planu, nie krótszy niż 3 miesiące od dnia ogłoszenia; 2. zawiadamia na piśmie o podjęciu uchwały o przystąpieniu do sporządzania planu instytucje i organy właściwe do uzgadniania i opiniowania planu; 3. rozpatruje wnioski, o których mowa w pkt 1; 4. sporządza projekt planu zagospodarowania przestrzennego województwa wraz z prognozą oddziaływania na środowisko; 5. uzyskuje od wojewódzkiej komisji urbanistyczno-architektonicznej opinię o projekcie planu; 6. występuje o opinię o projekcie planu do właściwych instytucji i organów, a także do wojewody, zarządów powiatów, wójtów, burmistrzów gmin i prezydentów miast położonych na terenie województwa oraz rządowych i samorządowych organów administracji publicznej na terenach przyległych do granic województwa oraz uzgadnia projekt z organami określonymi w przepisach odrębnych; 7. przedstawia projekt planu ministrowi właściwemu do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej w celu stwierdzenia jego zgodności z koncepcją przestrzennego zagospodarowania kraju i programami rządowymi, o których mowa w art. 48 ust. 1; 8. przedstawia projekt planu sejmikowi województwa do uchwalenia. 1.2. ZADANIA I PRIORYTETY PLANU Głównym zadaniem planu jest określenie celów oraz zasad i kierunków gospodarowania przestrzenią województwa, które stanowiłyby rozwinięcie długofalowej polityki regionalnej, określonej w „Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego”. Ważnym zadaniem jest także stworzenie optymalnych warunków przestrzennych do realizacji przyjętych w „Strategii...” priorytetów inwestycyjnych, jak również programów krajowych i wojewódzkich. Istotną funkcją tego dokumentu jest koordynacja zadań rządowych i samorządowych w celu osiągnięcia merytorycznej spójności i zgodności z wojewódzką polityką przestrzenną. Stanowiąc największą i usystematyzowaną bazę danych o gospodarowaniu przestrzenią regionu, plan może także służyć jako płaszczyzna wymiany informacji i podejmowania negocjacji pomiędzy samorządem województwa i gminą. Konkretyzując politykę przestrzenną państwa na obszarze regionu, tworzy jednocześnie zasób informacji i wniosków do formułowania i weryfikacji polityki krajowej, określanej w sukcesywnie aktualizowanym dokumencie rządowym pt.: „Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju”. Istotną wartością planu, trudną do osiągnięcia w planowaniu miejscowym, jak również w strategiach rozwoju, jest możliwość kształtowania struktur obszarowych, nawiązujących do europejskich systemów przestrzennych i opartych na współczesnych standardach cywilizacyjnych. Może zatem służyć gminom jako Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 9 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju płaszczyzna odniesienia do trafnej oceny swych mocnych i słabych stron w zagospodarowaniu przestrzennym oraz właściwego sformułowania celów planowania miejscowego. Podstawą formułowania ustaleń Planu jest zasada równoważenia rozwoju województwa, zakładająca spójność środowiska przyrodniczego, społecznego i gospodarczego. Nadrzędnym celem tego dokumentu winno być zatem integrowanie działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi środowiska naturalnego oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych. Wśród uniwersalnych priorytetów zagospodarowania przestrzennego w planie tym uwzględnia się w szczególności: - wymagania ładu przestrzennego, urbanistyki i architektury; - walory architektoniczne i krajobrazowe; - wymagania ochrony środowiska przyrodniczego, zdrowia oraz bezpieczeństwa ludzi i mienia, a także wymagania osób niepełnosprawnych; - wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i dóbr kultury; - walory ekonomiczne przestrzeni i prawo własności; - potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa. 1.3. PRZEBIEG PRAC NAD PLANEM Formalnym rozpoczęciem prac planistycznych było podjęcie Uchwały Nr XXXII/377/01 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 28 maja 2001 r., w sprawie przystąpienia do sporządzenia Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego. Jednocześnie przyjęte zostały założenia organizacyjne trybu prac nad Planem. 12 lipca 2001 r. Zarząd Województwa Małopolskiego podjął Uchwałę Nr 388/01 w sprawie przystąpienia do przygotowania projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego. W marcu 2002 r. zostały rozesłane do organów administracji publicznej zawiadomienia o przystąpieniu do opracowania projektu Planu. Jednocześnie Marszałek Województwa Małopolskiego zwrócił się do właściwych organów administracji centralnej i wojewódzkiej, marszałków województw sąsiadujących, organów gmin i powiatów, miast na prawach powiatu oraz zainteresowanych instytucji z prośbą o przekazanie wniosków i propozycji do planu, a także informacji w zakresie zamierzonych programów i zadań o znaczeniu ponadlokalnym. Niniejszy projekt Planu został opracowany w Departamencie Środowiska i Rozwoju Wsi Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego z wykorzystaniem następujących opracowań: - Uwarunkowania rozwoju i ustalenia do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego w zakresie sfery ekologicznej, kulturowej, społecznej i technicznej; - Metropolia Krakowa – Krakowski Obszar Metropolitalny; - Uwarunkowania i ustalenia do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego z zakresu gospodarki leśnej; - Rolnictwo w Województwie Małopolskim – uwarunkowania wewnętrzne, rolnictwo na terenach górskich oraz ustalenia do projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego; - Gospodarka rolna w aspekcie powiązań zewnętrznych Województwa Małopolskiego – uwarunkowania i ustalenia do projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego; - Wybrane zagadnienia sfery gospodarczej – uwarunkowania i ustalenia do projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego; - Kopaliny podstawowe i pospolite – ekspertyza dla potrzeb projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego; - Opracowanie eksperckie dotyczące uwag do projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego oraz przeprowadzenia konsultacji w ramach prac nad Planem. Zgodnie z przepisami ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym dokument projektu planu zagospodarowania przestrzennego województwa podlega uzgodnieniu i zaopiniowaniu przez uprawnione organy i instytucje. Warunkiem przedłożenia projektu planu sejmikowi województwa do uchwalenia jest przeprowadzenie uzgodnień projektu planu w zakresie programów zadań rządowych i zaopiniowanie tego dokumentu w pozostałym zakresie przez ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej oraz zaopiniowanie projektu planu przez organy gmin i powiatów (miast na prawach powiatu). 10 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 1.4. KONCEPCJA POLITYKI PRZESTRZENNEJ ZAGOSPODAROWANIA KRAJU Przyjęta w grudniu 2000 r. przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej „Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju” określa uwarunkowania rozwoju polskiej przestrzeni, strategiczne cele rozwoju i przestrzennego zagospodarowania kraju oraz główne kierunki polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. W „Koncepcji...” wyszczególniono uwarunkowania, cele i kierunki w niej zawarte, które muszą być przełożone na poziom regionalny z uwzględnieniem specyfiki województwa. Określone w „Koncepcji...” uwarunkowania rozwoju polskiej przestrzeni wynikają z: Globalnych i europejskich megatrendów i wyzwań rozwoju: - cywilizacja informacyjna, globalizacja gospodarki, ekorozwój, demokracja, polskie priorytety w procesie integracji przestrzeni europejskiej. Czynników o znaczeniu europejskim i ogólnokrajowym: - zwornikowe położenie Polski w nowej przestrzeni europejskiej, zróżnicowanie przestrzeni społecznogospodarczej, historycznie ukształtowana struktura zagospodarowania przestrzeni, zróżnicowanie środowiska przyrodniczego, przesłanki ekologiczne polityki przestrzennej, prognozy demograficzne kontekstu przekształceń. Autorzy w „Koncepcji..” określili strategiczne cele rozwoju i przestrzennego zagospodarowania kraju. Należy je traktować jako ogólne zasady kształtowania zagospodarowania przestrzennego województw. Podstawowym wkładem polityki przestrzennej powinno być kształtowanie struktur przestrzennych tworzących warunki korzystne dla poprawy warunków życia ludności, aktywnej ochrony walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego, wzrostu gospodarczego, integracji europejskiej i bezpieczeństwo kraju. Główną przesłanką określającą cele jest konieczność dynamizacji rozwoju Polski otwartej na globalny i europejski system gospodarowania przez kształtowanie: przestrzeni otwartej na Europę i świat, przestrzeni konkurencyjnej, innowacyjnej i efektywnej, przestrzeni czystej ekologicznie, przestrzeni zróżnicowanej, przestrzeni politycznie zdecentralizowanej. Generalnym założeniem jest ”strategia dynamicznego równoważenia rozwoju” umożliwiająca aktywne i świadome kształtowanie procesu stopniowej likwidacji istniejących dysproporcji oraz konsolidacji priorytetowych celów strategicznych i globalnych europejskich megatrendów rozwoju. Realizację tych celów ma zapewnić realizacja polityki: - zagospodarowania przestrzennego kraju; - aktywnego wyrównania dysproporcji w poziomie zagospodarowania kraju; - kształtowania na tej drodze zarówno warunków przestrzennych synergicznie przyśpieszających rozwój zgodny z parametrami europejskimi, jak i warunków tworzących „szansę dla każdego”. Celem generalnym będącym głównym motywem wyboru celów strategicznych, kreującym politykę przestrzenną państwa uznano historyczną konieczność i szansę dynamizacji rozwoju i osiągnięcia na tej drodze europejskich standardów życia społeczeństwa poprzez istotne zwiększenie konkurencyjności gospodarki narodowej w otwartym systemie światowym. Cele z nim współzależne to: stymulowanie i umacnianie integracji Polski z UE, kształtowanie mechanizmów generujących efektywny ekonomicznie rozwój społecznogospodarczy, poprawa standardu cywilizacyjnego społeczeństwa, ochrona i racjonalne kształtowanie środowiska przyrodniczego, ochrona dziedzictwa kulturowego, podnoszenie bezpieczeństwa państwa. Główne kierunki polityki przestrzennego zagospodarowania kraju realizowane przez politykę rozwoju i współzależne z nią cele zagospodarowania przestrzennego to: - dynamizacja przekształceń i kształtowanie przestrzeni otwartej, konkurencyjnej, innowacyjnej i efektywnej; - ochrona i uwarunkowane ekologicznie kształtowanie przestrzeni przyrodniczej; - selektywna restrukturyzacja wybranych rejonów kraju; - wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich; - modernizacja adaptacyjna zagospodarowania przestrzennego; - generowanie zróżnicowanej regionalnie aktywności społeczno-gospodarczej kraju. „Koncepcja...” stanowi, że na terenie województwa małopolskiego kształtuje się pasmo przyspieszonego rozwoju o znaczeniu europejskim. W zakresie polityki kształtowania europoli, będącej elementem polityki dynamizacji przekształceń, miasto Kraków wymienione jest jako takie, które już obecnie można traktować jako jeden z istniejących ośrodków rozwoju społeczno-gospodarczego o znaczeniu europejskim. Kraków – obciążony nadmierną industrializacją, jednakże z ogromnym potencjałem związanym z nauką i kulturą, jest postrzegany jako jedyne miasto polskie, które ma szanse stać się jedną ze stolic kulturalnych Europy. Do krajowych ośrodków Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 11 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju równoważenia rozwoju nie zaliczono żadnego miasta z województwa małopolskiego, natomiast wśród miast stanowiących sieć regionalnych ośrodków równoważenia rozwoju są wymienione: Tarnów i Nowy Sącz. W perspektywie najbliższego dwudziestolecia może kształtować się polski biegun Europy Środkowej koncentrujący aktywność społeczno-gospodarczą konkurencyjną w skali gospodarki europejskiej, położony w wieloboku pomiędzy Gdańskiem, Bydgoszczą, Poznaniem, Wrocławiem, Krakowem, Łodzią i Warszawą. W zakresie komunikacji dla Europy Środkowej i Wschodniej uzgodniono sieć 10 korytarzy transportowych. Dotyczą one Europy Środkowej i Wschodniej oraz jej połączeń z krajami Unii Europejskiej. Obejmują one połączenia drogowe, lotnicze, morskie i rzeczne. Przez Polskę przebiegają 4 europejskie korytarze transportowe, z czego korytarz III Berlin - Wrocław - Katowice - Lwów - Kijów przebiega przez województwo małopolskie. „Program Budowy Autostrad”, przyjęty przez Radę Ministrów w lipcu 1993 r., został we wrześniu 1998 r. uzupełniony raportem pt. „Nowelizacja Programu Budowy Autostrad w Polsce podstawowe cele, środki i rekomendacje”. Orientacyjne plany budowy autostrad, skorygowane po uwzględnieniu dofinansowania z funduszy ISPA 2000, 2001, 2002 oraz funduszy strukturalnych, przewidują do 2015 r. zrealizowanie około 1.300 km autostrad w systemie tradycyjnym i koncesyjnym, w tym A-4 od granicy z Niemcami do Krakowa, łącznie z obwodnicą Krakowa. Priorytety rozwoju sieci kolejowej przyjęte przez Generalną Dyrekcję PKP są związane przede wszystkim z modernizacją linii kolejowych. Linie biegnące wzdłuż europejskich korytarzy transportowych będą przekształcone w linie ekspresowe. W województwie małopolskim jest to linia: III Berlin/Drezno - Zgorzelec Wrocław - Katowice - Kraków - Przemyśl - Lwów - Kijów. Plan ten stanowi wariant optymalny i optymistyczny zarazem. Plan GD PKP przewiduje także wariant „realnie pesymistyczny”, dotyczący generalnie kontynuacji już rozpoczętych inwestycji modernizacyjnych, oraz wariant „realnie optymistyczny”, zakładający istotny wzrost nakładów inwestycyjnych, które byłyby przeznaczone m.in. na linię Kraków - Tymbark - Muszyna. Przewiduje się prowadzenie działań w celu zapewnienia warunków do rozwoju transportu wodnego na górnej Wiśle pomiędzy Śląskiem a Krakowem. Obecnie Wisła jako szlak transportowy północ-południe utraciła historyczne znaczenie. Jednocześnie rośnie znaczenie korytarza ekologicznego Wisły, które nie koliduje z jej fragmentarycznym i lokalnym wykorzystaniem transportowym. Plan rozwoju infrastruktury lotniczej w perspektywie 2015 r. przewiduje rozbudowę 4 lotnisk międzynarodowych, a mianowicie Warszawa - Okęcie, Kraków - Balice, Gdańsk - Rębiechowo i Katowice Pyrzowice. Wzrost przewozów na Okęciu będzie miał wpływ na porty regionalne, w szczególności zapasowe dla Okęcia, tj. Kraków - Balice, Gdańsk - Rębiechowo i Katowice - Pyrzowice. W systemie portów lotniczych znaczenie międzynarodowe mieć będą zwłaszcza Kraków i Gdańsk. Na lotniskach zapasowych rozbudowa powinna stworzyć warunki do bezpiecznego i sprawnego przyjmowania samolotów, wraz z możliwością sprawnej odprawy celnej. W zakresie środowiska gospodarki wodnej - charakter ponadregionalny będzie mieć program rozwoju gospodarki wodnej w dorzeczu górnej Wisły, stanowiącym główne strategiczne źródło zasobów wodnych Polski. Do 2010 r. przewiduje się zakończenie budowy zbiornika Świnna Poręba na Skawie. Budowa ww. zbiornika pozwoli na uzyskanie przyrostu retencji o 0,5 mld m3 (licząc wraz ze zbiornikiem Czorsztyn - Nidzica, oddanym do eksploatacji w 1997 r.). 1.5. ZADANIA PUBLICZNYCH RZĄDOWE SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW Zgodnie z art. 54b ust. 5 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 15 z 1999 r. poz. 139 z późn. zm.) zachodzi konieczność uwzględnienia w planie zagospodarowania województwa małopolskiego zadań rządowych służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych. W rejestrze zadań rządowych znajdują się następujące zadania rządowe: 1. Budowa posterunku radarowego Brzoskwinia, gm. Zabierzów 2. Modernizacja infrastruktury dla systemu dowodzenia i kontroli, gm. Zabierzów Na podstawie ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady, zasady ochrony Pomnika Zagłady, na którego obszarze położony jest Pomnik Męczeństwa w Oświęcimiu i w Brzezince w wyznaczonych granicach Pomnika i jego strefie ochronnej (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 27 maja 1999 r. w sprawie określenia granic Pomnika Zagłady, na którego obszarze położony jest Pomnik Męczeństwa w Oświęcimiu, oraz obszaru i granic strefy ochronnej 12 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju tego pomnika), stanowi również zadanie rządowe. Jednocześnie poinformował iż w ww. wojewódzkim rejestrze nie zostały zamieszczone zadania samorządu województwa. 1.6. POWIĄZANIE Z PROGRAMAMI SEKTOROWYMI I REGIONALNYMI W okresie przygotowywania niniejszego Planu trwały w kraju prace nad programami sektorowymi, elementami Narodowego Planu Rozwoju. Czyniono starania, aby Plan zawierał odniesienia do zawartych w tych programach strategii rozwoju społeczno–gospodarczego na lata 2004-2006. Przyjęte w Planie cele i kierunki rozwoju uwzględniają w szczególności strategie sformułowane w następujących sektorowych programach operacyjnych: - Transport – Gospodarka Morska; - Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego i Rozwój Obszarów Wiejskich; - Wzrost Konkurencyjności Gospodarki; - Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego. W trakcie prac nad projektem Planu został zainicjowany Krajowy Program Rolnośrodowiskowy. Jest on elementem Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich, który będzie po wstąpieniu Polski do UE - obok funduszy strukturalnych i Sektorowego Programu Operacyjnego - jednym z trzech głównych źródeł finansowania restrukturyzacji obszarów wiejskich i ich przystosowania do standardów UE. Celem KPR w Małopolsce jest promowanie zrównoważonego rolnictwa, opartego na tradycyjnym, przyjaznym dla środowiska systemie gospodarowania. W trakcie opracowywania niniejszego projektu Planu trwały prace nad Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami. Obowiązek sporządzenia WPGO wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 628 z późn. zm.). WPGO został uchwalony przez Sejmik Województwa Małopolskiego 25 sierpnia 2003r. Plan ten ujmuje: aktualny stan gospodarki odpadami, prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami, działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami, instrumenty finansowe służące realizacji zamierzonych celów, system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów. Niniejszy projekt Planu zawiera liczne odniesienia do WPGO. Ponadto projekt Planu uwzględnia inne programy, w szczególności Krajowy Program Zwiększania Lesistości, Narodową Strategię Rozwoju Transportu, Politykę Transportową Państwa, Program Wykonawczy II Polityki Ekologicznej Państwa, „Program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska województwa małopolskiego na lata 2001-2015”, „Program odbudowy zniszczonej w wyniku osuwisk infrastruktury na terenie województwa małopolskiego w latach 2003-2006”, „Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych” (opracowywany przez Ministerstwo Środowiska). Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 13 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 2. UWARUNKOWANIA PRZESTRZENNEGO ZEWNĘTRZNE ZAGOSPODAROWANIA 2.1. MAŁOPOLSKA W EUROPIE Małopolska jako region o określonej tożsamości kształtował się przez wieki. Terytorium ziemi krakowskiej, a później województwa krakowskiego, zmieniało swój zasięg wielokrotnie w historii. Najstarsze dane pozwalające na określenie granic ziemi krakowskiej pochodzą z XII wieku. Podstawowym wyznacznikiem tożsamości województwa jest dziedzictwo kulturowe, na które składa się oprócz zasobu zabytków ruchomych i nieruchomych, niezwykle bogate dziedzictwo kultury niematerialnej. System osadniczy Z Europą łączą Małopolskę wspólne wzorce kulturowe i powiązania funkcjonalne, co znalazło swój wyraz w materialnym kształcie środowiska zurbanizowanego. W zakresie systemu osadniczego przyjąć należy zasadę harmonizowania jego rozwoju (jako podstawy aktywnej polityki państwa w tym zakresie) poprzez wzmocnienie polifunkcyjnej struktury funkcjonalno–przestrzennej, a także poprzez łagodzenie i stopniową likwidację dysproporcji zaistniałych w dotychczasowym rozwoju systemu osadniczego (np. rozproszenie zabudowy). Włączenie Krakowa w sieć europoli wyznaczają następujące kryteria, nawiązujące do standardów europejskich: - wielofunkcyjny charakter z szansą na rozwój funkcji o znaczeniu europejskim; - potencjał demograficzny przekraczający 0,5 mln mieszkańców z trwałą perspektywą wzrostu; - złożona struktura zatrudnienia z możliwościami jego wzrostu w przemysłach wysokiej techniki, w nauce i kształceniu kadr oraz w instytucjach publicznych o znaczeniu ogólnopolskim i europejskim; - węzłowe położenie w systemie komunikacji europejskiej (węzeł autostrady, kolejowy, telekomunikacyjny, lotniczy, żeglugowy); - ukształtowany ośrodek nauki, szkolnictwa wyższego, kultury narodowej; - duży i chłonny rynek inwestycyjny i konsumpcyjny. Wielofunkcyjna aglomeracja krakowska jest w województwie głównym potencjalnym obszarem docelowym migracji i akumulacji kapitału, a także ośrodkiem, który może w przyszłości awansować w Europejskim Systemie Wielkich Miast. Aglomeracja Krakowa obciążona jest nadmierną industrializacją, jakkolwiek ma ogromny, częściowo już wykorzystywany, potencjał rozwojowy związany z nauką i kulturą. Kraków jest jedynym polskim miastem, które ma szansę stać się jedną ze stolic kulturalnych Europy. Sieć transportowa Powiązania komunikacyjne mają ogromne znaczenie w relacjach z krajami sąsiednimi i w znaczący sposób decydują o wpisaniu Małopolski w struktury europejskie. Przez Polskę przebiegają 4 europejskie korytarze transportowe TINA, w tym przebiegający przez Małopolskę: III – Berlin – Wrocław – Katowice – Lwów –Kijów. W sieci kolejowej największe znaczenie dla województwa małopolskiego ma przekształcenie w linię ekspresową linii: III Berlin/Drezno – Zgorzelec – Wrocław – Katowice – Kraków – Przemyśl – Lwów – Kijów oraz zwiększenie nakładów inwestycyjnych na linię Kraków – Tymbark – Muszyna, planowanego połączenia o znaczeniu europejskim na kierunku północ - południe. Ważnym czynnikiem rozwoju i modernizacji zagospodarowania przestrzennego i wpisania w sieć miast europejskich jest rozwój portów lotniczych i powiązań międzynarodowych. Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków – Balice jest jednym z trzech portów lotniczych w Polsce rozbudowywanych dla ruchu międzynarodowego. Aktualnie (czerwiec 2003 r.) z lotniska w Krakowie wykonywane są regularne przewozy pasażerskie do Chicago, Nowego Jorku, Frankfurtu, Londynu, Paryża, Rzymu, Wiednia, Zurychu, Tel Avivu oraz Warszawy. Połączenia te obsługiwane są (bezpośrednio lub w ramach umów „code-share”) przez przewoźników polskich (PLL LOT S.A. oraz EuroLOT S.A.) i zagranicznych (m.in. Austrian Airlines, Air France, British Airways, EL AL. Israel Airlines, Lufthansa German Airlines, Swiss International Air Lines). Lotnisko w Krakowie jest drugim oprócz Warszawy, z którego wykonywane są loty transatlantyckie. W zakresie śródlądowej żeglugi wodnej Wisła utraciła swoje znaczenie jako szlak transportowy północ – południe. Jednocześnie rośnie znaczenie korytarza ekologicznego Wisły, które nie koliduje z jej fragmentarycznym i lokalnym wykorzystaniem transportowym. 14 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003r Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Sieć ekologiczna Kraje Unii Europejskiej są zobligowane do utworzenia spójnej sieci ekologicznej obszarów chronionych o nazwie EUROPEJSKA SIEĆ EKOLOGICZNA NATURA 2000. Stworzenie sieci NATURA 2000 jest jedynym obligującym prawnie i politycznie Polskę zadaniem w zakresie tworzenia sieci ekologicznych. Sieć NATURA 2000, zwana Europejską Siecią Ekologiczną, jest jednym z najważniejszych wyzwań w dziedzinie ochrony przyrody, stojącym przed krajami Unii Europejskiej. Sieć ma zabezpieczyć zagrożone i reprezentatywne dla regionów biogeograficznych Wspólnoty siedliska oraz zagrożone i rzadkie na terytorium Wspólnoty gatunki roślin i zwierząt. Europejską Sieć Ekologiczną NATURA 2000 będą tworzyć: obszary specjalnej ochrony (OSO) - (Special Protection Areas - SPA) wyznaczone na podstawie Dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków, tzw. „Ptasiej”, dla gatunków ptaków wymienionych w załączniku I do Dyrektywy; - specjalne obszary ochrony (SOO) - (Special Areas of Conservation - SAC) wyznaczone na podstawie Dyrektywy Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, tzw. „Siedliskowej”, dla siedlisk przyrodniczych wymienionych w załączniku I oraz siedlisk gatunków zwierząt i roślin wymienionych w załączniku II do Dyrektywy. - Utworzenie sieci NATURA 2000 nie ma na celu zastąpienia istniejącego w Polsce systemu ochrony przyrody. Obszary NATURA 2000 mogą być chronione w ramach tego systemu, szczególnie jako parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody. Mogą także poprawnie funkcjonować na terenach użytkowanych gospodarczo, wówczas plany ochrony przyrody dla odpowiednich typów siedlisk i siedlisk gatunków muszą być wkomponowane w plany zagospodarowania tego obszaru. Polska przygotowuje obecnie wykaz obiektów do sieci NATURA 2000 zgodnie z obowiązującymi dyrektywami. W Polsce wytypowano wstępnie 74 obszary specjalnej ochrony (OSO) oraz 231 specjalnych obszarów ochrony (SOO). W województwie małopolskim wytypowano 12 obszarów OSO oraz 21 obszarów SOO, co stanowi powierzchnię około 196 300 ha, tj. około 13% powierzchni województwa. Część z nich chroniona jest w ramach już istniejących obszarów chronionych, natomiast część jest utworzona na obszarach, które do tej pory nie są objęte żadną formą ochrony. Należy wspomnieć, że planowanym uzupełnieniem sieci NATURA 2000, będącej w istocie zbiorem „oczek sieci”, jest projekt ECONET. Został on pomyślany jako połączenie obiektów NATURY 2000 siecią obszarów węzłowych i korytarzy ekologicznych. W latach dziewięćdziesiątych powstała koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET-PL. Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich Możliwość włączenia Polski w strukturę Unii Europejskiej stwarza konieczność przystosowania rolnictwa polskiego, w tym i małopolskiego, do szeregu wymogów unijnych w wielu jego dziedzinach, ale i sprostania trudnej konkurencji na żywnościowym rynku unijnym, poprzez działania przystosowawcze dotyczące: - zmniejszenia zatrudnienia w tym dziale gospodarki; - zmian w strukturze własnościowej gruntów, zmierzających w kierunku spadku udziału sektora publicznego i wzrostu sektora prywatnego, a także scalenia gruntów i likwidacji ogromnego rozproszenia prywatnych gospodarstw; - rozwoju przetwórstwa surowców rolnych; - modernizacji i rozwoju infrastruktury technicznej na wsi w celu zwiększenia dostępności i poprawy jakości edukacji na wsi, warunkującej sprostanie konkurencji rolnictwu unijnemu; - rozwoju gospodarki turystycznej, w tym agroturystycznej i leśnictwa. Niepodjęcie tych wyzwań lub opóźnianie ich realizacji może jednak powodować spychanie województwa w strefę peryferyjną Europy ze wszystkimi negatywnymi skutkami politycznymi, społecznymi i gospodarczymi. Pomimo dość jednoznacznych korzyści z przyszłej integracji, należy też przewidywać zagrożenia wynikające z dysproporcji potencjałów oraz różnic kulturowych jak np. powstawanie konfliktów na tle zawłaszczania przestrzeni regionu przez obcy kapitał, różnicy celów alokacji kapitału, przyjmowania innych wzorców kulturowych, czy też wytracanie tożsamości kulturowej. 2.2. WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE NA TLE KRAJU Województwo małopolskie posiada 15 189,7 km2 powierzchni (od 1 stycznia 2003 r.) i zajmuje ok. 5% powierzchni kraju. Liczba ludności województwa wynosi 3217 tys. mieszkańców (stan na czerwiec 2003 r.) Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 15 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju co stawia je w grupie województw o największej gęstości zaludnienia – 212 osób/km2 (w skali kraju stawia województwo na 2 miejscu za województwem śląskim przy średniej krajowej 124 osoby na km 2). Stanowi to jednocześnie 8,37 % ludności Polski. Liczba ludności miejskiej w województwie małopolskim stanowi 50,2% ogółu mieszkańców województwa, jest znacznie niższa od wartości średniej dla Polski. Kraków będący stolicą województwa zamieszkały jest przez ok. 750 tys. mieszkańców i stanowi trzecie miasto Polski pod względem liczby ludności. Obszarowo województwo małopolskie jest względnie zwarte (15,1 km2/km) granicząc od zachodu z województwem śląskim (295 km), od północy ze świętokrzyskim (182 km), a od wschodu z podkarpackim (80 km). Najdłuższą jest granica południowa ze Słowacją (317 km) [od Mędralowej w Beskidzie Żywieckim do źródlisk Wisłoki pod Dębim Wierchem w Beskidzie Niskim (gm. Sękowa)] i tylko ona opiera się na kryteriach fizycznych. Pozioma rozciągłość województwa południkowa i równoleżnikowa jest podobna: 150-170 km, a największa wynosi 240 km. Zmiana powierzchni i liczby gmin z tytułu zmian granic administracyjnych województwa małopolskiego. Powierzchnia ogółem [km2] Liczba gmin 1999-2001 2002 2003 15144,1 182 15107,5 181 15189,7 182 Na tle ukształtowania powierzchni kraju województwo małopolskie jest najbardziej zróżnicowanym wysokościowo. Posiada w większości charakter wyżynny i górski. Ponad 30% obszaru znajduje się powyżej 500 m n.p.m., a tylko 9% leży poniżej 200 m n.p.m. Przy maksymalnej rozpiętości wysokościowej 2340 m strefa ekumeny – stałego zamieszkania wynosi 1000 m. Wybrane dane statystyczne województwa małopolskiego na tle Polski na dzień 31.12.2001 r. Kategoria Użytkowanie terenu i obszary chronione Powierzchnia ogółem (w km2) Użytki rolne (w %) Grunty zabudowane i zurbanizowane (w %) Wody (w %) Nieużytki (w %) Tereny różne (w %) Lesistość (w %) Obszary prawnie chronione (ogółem) w % Parki narodowe (w %) Średnia wielkość gospodarstw rolnych (w ha) Demografia Ludność (w tys.): - Miast (w %) - Wsi (w %) Gęstość zaludnienia (w osobach/1 km2) Wskaźnik urbanizacji (w %) Przyrost naturalny (na 1000) Infrastruktura Miejsca noclegowe (na 10 000 ludności) Gęstość sieci wodociągowej (w km/100 km2) Gęstość sieci kanalizacyjnej (w km/100 km2) Gęstość sieci gazowej (w km/100 km2) Sieć drogowa o twardej nawierzchni (w km/100 km2) Abonenci telefonii przewodowej na 1000 ludności Źródło: GUS, WUS w Krakowie, zbiorczy wykaz ewidencji gruntów. Województwo Polska 15 144 59,2 7,7 1,7 0,6 0,8 28,6 58,0 2,5 3,3 312 685 61,3 4,9 2,1 1,6 0,6 29,3 33,1 1,0 8,0 3 241 50, 3% 49,7% 214 50,3 1,6 38 632 61,7% 38,3% 123,5 61,7 0,1 202,1 96,2 31,1 138,0 142,8 274,4 165,8 69,8 17,8 36,4 79,3 295,8 Na terenie województwa małopolskiego występuje 9 z 17 głównych typów krajobrazu naturalnego Polski oraz 7 pięter klimatycznych, licznych mikroklimatów górskich oraz największych w skali Polski sum opadów rocznych, które są źródłem bogactwa zasobów wodnych karpackiej części województwa. W stosunku do innych obszarów kraju, województwo małopolskie posiada duże zasoby wód powierzchniowych a równocześnie mniejsze od przeciętnej w kraju, zasoby wód podziemnych. Zasoby tych 16 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003r Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju wód rozłożone są nierównomiernie i występuje brak odpowiedniej jakości i ilości wody w obrębie dużego jej zapotrzebowania. Charakter górskich rzek i potoków, gwałtowne wezbrania, szybkie spływy i erozje powodują duże zagrożenie powodziowe dla całej części Karpat. Kumulacja fal powodziowych występująca na Wiśle stanowi istotne zagrożenie dla Krakowa wraz z otaczającą kotliną. Do szczególnie zagrożonych możemy zaliczyć 48% obszaru województwa. W klasyfikacji typologicznej mezoregionów fizyczno-geograficznych województwo małopolskie obejmuje trzy z sześciu podstawowych stref krajobrazowych Polski różniących się genezą i budową geologiczną oraz cechami geomorfologicznymi, z czym wiąże się podobne zróżnicowanie klimatyczne i przyrodnicze. Są to: - północno-zachodnia część województwa obejmująca fragmenty Wyżyny Śląsko-Krakowskiej i Wyżyny Małopolskiej z krajobrazem lessowym i skałami węglanowymi; - środkowa z pasem kotlin podkarpackich – tzw. Północnego Podkarpacia o cechach nizinnych z płynącą jej dnem Wisłą, rozdzielającego się na Kotlinę Oświęcimską, Bramę Krakowską i Kotlinę Sandomierską; - południowa, obejmująca część Karpat z pasowym układem rzeźby, piętra podgórskiego, Beskidów, kotlin śródgórskich i masywu tatrzańskiego, stanowiąca ponad 2/3 terytorium województwa. To zróżnicowanie przyrodnicze znajduje odzwierciedlenie w odmiennych sposobach użytkowania i zagospodarowania, na które wywarły również wpływ czynniki kulturowe i historyczne. Województwo małopolskie stanowi obszar charakteryzujący się skomplikowaną i bardzo urozmaiconą budową geologiczną. W najbliższych okolicach Krakowa zbiegają się różne jednostki geologiczne, z których każda charakteryzuje się określonym typem skał i odmienną strukturą tektoniczną. Każda z jednostek ma swój specyficzny styl i typowe dla niej rodzaje utworów skalnych. Z bogactwem form geologicznych wiąże się duża różnorodność występujących na obszarze województwa, a szczególnie w obrębie Monokliny ŚląskoKrakowskiej, kopalin mineralnych będących przedmiotem eksploatacji. Podstawowa sieć transportowa województwa tworzy system w pełni powiązany i spójny z układem województw sąsiednich, układem krajowym i międzynarodowym. Zasadniczy szkielet komunikacji stanowi autostrada A-4 Katowice – Kraków, droga krajowa nr 7 (międzyregionalna) przebiegająca w kierunku północno – południowym, relacji Gdańsk - Warszawa – Kraków – Chyżne, droga krajowa nr 4 (międzyregionalna) przebiegająca w kierunku zachodnio – wschodnim, relacji Zgorzelec – Wrocław – Gliwice – Bytom – Olkusz – Kraków – Tarnów – Przemyśl. - Obszar województwa małopolskiego jest obsługiwany przez następujące porty lotnicze: w granicach województwa – Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków – Balice im. Jana Pawła II; w sąsiedztwie, w województwie śląskim – Międzynarodowy Port Lotniczy Katowice – Pyrzowice. Międzynarodowy Port Lotniczy Kraków – Balice jest drugim co do wielkości krajowym portem lotniczym pod względem liczby obsłużonych pasażerów (550 000 obsłużonych pasażerów w 2001 r.) i bagażu oraz wykonanych operacji lotniczych. Jest portem zapasowym dla Centralnego Międzynarodowego Portu Lotniczego Warszawa - Okęcie im. Fryderyka Chopina. Według Unii Europejskiej port lotniczy w Krakowie posiada status Głównego Regionalnego Portu Lotniczego (ang. Community connecting point). Systemy zaopatrzenia w wodę oraz odprowadzania ścieków nie mają powiązań z systemami krajowymi. Natomiast są powiązania na kierunku zachodnim z systemami zaopatrzenia w wodę województwa śląskiego. Sieć elektroenergetyczna najwyższych napięć 400 kV i 220 kV w województwie małopolskim jest powiązana istniejącymi liniami przesyłowymi z krajowym systemem elektroenergetycznym i z sieciami w województwach ościennych. System zaopatrzenia w gaz jest ściśle powiązany z systemem krajowym. Gazociągi przesyłowe wysokiego ciśnienia przebiegające przez województwo małopolskie stanowią południową część pierścienia przesyłowego obejmującego obszar całej Polski. Gaz wydobywany ze złóż gazu ziemnego leżących w województwie małopolskim dostarczany jest do systemu krajowego, a zlokalizowany na terenie województwa jeden z 6 Podziemnych Magazynów Gazu służy do wyrównywania sezonowych i okresowych niedoborów gazu oraz magazynowania nadwyżek w miesiącach letnich. Gazociągi magistralne przebiegające przez województwo są również źródłem zaopatrzenia w gaz województwa górnośląskiego i częściowo świętokrzyskiego. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 17 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 2.3. SĄSIEDZI WOJEWÓDZTWA 2.3.1. Problemy wspólne z województwami sąsiednimi Problemy i powiązania zostały zidentyfikowane na podstawie wyników analiz diagnozy stanu istniejącego, „Koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju”, dokumentów koncepcyjnych i strategicznych administracji rządowej i informacji oraz wniosków zgłoszonych przez sąsiadujące województwa w wyniku zawiadomienia o przystąpieniu do opracowania planu zagospodarowania przestrzennego województwa. Najsilniej oddziałującym elementem struktury o znaczeniu ponadregionalnym i międzynarodowym na sąsiadujące ze sobą województwa jest pasmo związane z transportowym korytarzem transeuropejskim TINA III Berlin/Drezno – Zgorzelec – Wrocław – Katowice – Kraków – Przemyśl – Lwów – Kijów oraz magistrali kolejowej E-30. Pasmo to łączy aglomeracje miejskie: Wrocław, Katowice, Kraków i Rzeszów, będącymi węzłami rozwoju o znaczeniu krajowym oraz mniejsze miasta: Opole, Tarnów, Dębica, Przeworsk, tworzące w tym układzie przestrzennym węzły o znaczeniu regionalnym i subregionalnym. Oprócz komunikacji, przez tereny województwa przebiegają sieci transportu gazu, sieci energetyczne łączące wojewódzkie układy energetyczne z systemem krajowym oraz systemami państw ościennych. Województwa te łączy również wspólna polityka w dziedzinie ochrony środowiska, której podstawą dla obszarów interregionalnych jest zachowanie i ochrona istniejącego systemu ochrony przyrody i krajobrazu, uzupełnienie pod kątem wymogów Europejskiego Systemu Ekologicznego, wspólne działania na obszarze dorzecza Wisły w zakresie gospodarki wodnej, w dziedzinie podniesienia jakości wód oraz ochrony wód podziemnych. 2.3.2. Powiązania z województwem śląskim Powiązania obszarów o szczególnych walorach przyrodniczo-krajobrazowych stanowiących obszary węzłowe stwarzające na obszarach przygranicznych województwa małopolskiego i śląskiego możliwość realizacji wspólnej polityki proekologicznej. Wspólne elementy systemu przyrodniczego korytarz ekologiczny o znaczeniu międzynarodowym – dolina Wisły, fragment otuliny Babiogórskiego Parku Narodowego (leży transgranicznie na obszarze obydwu województw); b) Parki Krajobrazowe: „Orlich Gniazd” i „Beskidu Małego” z otulinami (leżą transgranicznie na obszarze obydwu województw); c) proponowany do objęcia ochroną Pszczyński Park Krajobrazowy z otuliną. d) doliny rzek Soły, odcinek rzeki Soły, odcinek od zapory w Czańcu do granic miasta Oświęcimia jest obszarem proponowanym do objęcia ochroną w formie obszaru chronionego krajobrazu i zatopionych w nim kilku użytków ekologicznych, e) rezerwat przyrody „Madohora”; f) proponowane utworzenie w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 ostoi ptasiej: „Stawy w Brzeszczach” (PLB 1200090), ostoi siedliskowych: „Pustynia Błędowska” (PLH 120011) i „Ostoja środkowojurajska” (PLH 240006). a) Powiązania związane z ochroną przeciwpowodziową usprawnienie współdziałania obiektów wodnych pracujących w systemie zaopatrzenia w wodę Śląska z obiektami ochrony przeciwpowodziowej w Małopolsce, w tym: - zwiększenie rezerwy powodziowej poprzez budowę planowanego zbiornika poeksploatacyjnego Kuźnica Warężyńska i Szczakowa w zlewni Przemszy, - poprawę sterowania kaskadą Soły w czasie wezbrań w efekcie budowy dwóch zbiorników w górnej partii zlewni Soły, tj. zbiornika Ujsoły – Złatna na potoku Bystra i Sopotnia na potoku Sopotnia, b) sterowanie zbiornikami Kaskady Soły i zbiornikiem Goczałkowice, dla ochrony Krakowa przed powodzią. a) 18 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003r Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Obszary i tereny górnicze ustanowione dla eksploatacji złóż kopalin mineralnych obejmujące województwa małopolskie i śląskie obszary górnicze złóż węgla kamiennego: Kopalnia Węgla Kamiennego Kazimierz Juliusz; Kopalnia Węgla Kamiennego Ziemowit; Kopalnia Węgla Kamiennego Piast – Ruch I i II; Kopalnia Węgla Kamiennego Silesia; Kopalnia Węgla Kamiennego Jan Kanty (w likwidacji); Zakład Górniczo – Energetyczny Sobieski Jaworzno. b) obszary górnicze złóż innych kopalin: Kopalnia Odkrywkowa Surowców Drogowych – Imielin; Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Dolmak” – Imielin Północ; Produkcji Kruszyw Mineralnych i Lekkich – Imielin; a) Elementy infrastruktury technicznej obejmujące województwa małopolskie i śląskie Energetyka: a) Istniejąca linia energetyczna 400 kV Tucznawa – Tarnów. b) Istniejące linie energetyczne 220kV: relacji Byczyna - Siersza; relacji Byczyna – Łośnice; relacji Łośnice – Kielce; relacji Byczyna – Skawina; relacji Byczyna – Bujaków; relacji Byczyna – Poręba – Czeczot. c) Projektowana rozbudowa stacji elektroenergetycznej 220 kV Byczyna o Rozdzielnię 400 kV i wprowadzenie do istniejącej linii 400 kV Tucznawa – Tarnów. Projektowany rurociąg paliwowy DN 300 relacji Boronów (powiat Lubliniec) – Trzebinia. Istniejące gazociągi wysokoprężne o średnicy 500 mm: - Kraków – Aglomeracja Górnośląska (Szopienice); - Oświęcim – Bielsko-Biała; - Oświęcim – Aglomeracja Górnośląska (Szopienice). Magistrale wodociągowe: W zachodniej części województwa małopolskiego istnieje 5 systemów zaopatrzenia w wodę o zasięgu ponadwojewódzkim z czego 4 „importują” wodę z województwa śląskiego a jedno „eksportuje”. a) Istniejące magistrale wodociągowe: Kobiernice – Urbanowice; Dąbrowa Górnicza – Olkusz; Dziećkowice – Chełmek; Dziećkowice – Oświęcim; Wilamowice – Chełmek. b) Projektowane: Trzeci ciąg technologiczny wodociągu relacji Broszkowice – Dziećkowice z ujęciem wody na rzece Sole i zbiornikiem wyrównawczym w Broszkowicach (zadanie Samorządu Województwa Śląskiego do wpisania do rejestru wojewódzkiego). Transport Istniejące drogi: a) Autostrada A-4 Wrocław – Gliwice – Kraków – Lwów. Drogi krajowe: a) DK – 94 Opole – Bytom – Dąbrowa Górnicza - Olkusz – Kraków; b) DK – 79 Katowice – Jaworzno – Trzebinia – Kraków; c) DK – 44 Gliwice – Tychy – Oświęcim – Skawina – Kraków; d) DK – 52 Bielsko Biała – Wadowice – Głogoczów. Drogi wojewódzkie: a) DW – 794 Koniecpol – Pilica – Wolbrom – Kraków; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 19 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju b) c) d) e) f) g) h) i) j) DW – 791 Zawiercie – Ogrodzieniec – Olkusz – Chrzanów; DW – 790 Pilica – Ogrodzieniec – Dąbrowa Górnicza; DW – 780 Mysłowice – Chełmek – Alwernia; DW – 934 Mysłowice – Imielin – Chełm Śląski; DW – 931 Pszczyna – Bojszowy – Bieruń; DW – 933 Wodzisław – Pszczyna – Brzeszcze – Oświęcim; DW – 948 Żywiec- Czerniaków- Porąbka; DW – 946 Żywiec – Łękawica - Sucha Beskidzka; DW – 781 Łękawica- Andrychów – Chrzanów. Istniejące linie kolejowe: a) Katowice – Sosnowiec Strzemieszyce – Sławków – Bukowno; b) Dąbrowa Górnicza- Jaworzno Szczakowa – Bukowno – Olkusz – Wolbrom – Charsznica; c) Katowice – Mysłowice - Jaworzno Szczakowa – Trzebinia – Kraków; d) Mysłowice- Chełm Śląski – Oświęcim - Zator – Skawina; e) Zebrzydowice – Czechowice Dziedzice – Oświęcim – Trzebinia; f) Bielsko Biała – Kęty – Kalwaria Zebrzydowska; g) Żywiec – Sucha Beskidzka; h) LHS linia hutniczo- siarkowa Sławków – Bukowno – Wolbrom. Lotniska sportowe, sanitarne i dyspozycyjne w Katowicach i Bielsku Białej. Projektowane elementy drogowe i kolejowe wspólnego układu komunikacyjnego: a) Podniesienie kategorii i znaczenia w układzie drogi wojewódzkiej 791 Zawiercie - Ogrodzieniec Olkusz; b) Droga ekspresowa od węzła „Kosztowy” na istniejącą S-1 do Bielska Białej i Zwardonia; c) Połączenie projektowanej drogi ekspresowej od węzła „Kosztowy” z autostradą A-4; d) Droga krajowa Rybnik – Żory – Pszczyna – Oświęcim – Kraków, częściowo w ciągach istniejących dróg wojewódzkich 933 i 931 oraz krajowej 44; e) Przebudowa drogi krajowej 52 Bielsko Biała- Wadowice – Głogoczów z obejściami miast Kęty, Andrychów, Wadowice, Kalwaria Zebrzydowska; f) Obejście miejscowości Kęty w ciągu drogi wojewódzkiej 948, przebudowa drogi do wymogów normatywnych; g) Przebudowa drogi wojewódzkiej 946 Sucha Beskidzka – Żywiec (podwyższenie parametrów). Główne międzynarodowe linie transportu pasażerskiego (AGC): a) E-30 Katowice – Jaworzno – Szczakowa – Trzebinia – Kraków, modernizacja istniejącego korytarza do Vp= 160 km/h; b) E-65 Zawiercie – Katowice – Tychy – Zebrzydowice, odcinkowo w nowym przebiegu z dostosowaniem prędkości do 250 km/h. W rejonie Bielska Białej rozgałęzienie na dwa kierunki: w okolice Zebrzydowic – połączenie z siecią linii czeskich w okolice Zwardonia – połączenie z liniami słowackimi (na odcinku od Milówki przebieg tunelem); c) Modernizacja linii kolejowej Trzebinia – Zebrzydowice. Transport wodny: a) promocja i rozwój drogi wodnej górnej Wisły. Projektowane Międzynarodowe Centrum Logistyczne w Sławkowie Strategiczne centrum logistyczne o znaczeniu ponadregionalnym planuje się w rejonie Sławkowa, w sąsiedztwie którego krzyżuje się autostrada A-4 i droga ekspresowa S-1 oraz jest zabezpieczona dobra obsługa koleją. 20 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003r Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 2.3.3. Powiązania z województwem świętokrzyskim Powiązania obszarów chronionych stwarzające na obszarach przygranicznych możliwość realizacji wspólnej polityki proekologicznej: Wspólne elementy systemu przyrodniczego i sieci ekologicznej NATURA 2000 a) b) c) d) e) f) g) międzynarodowy korytarz ekologiczny doliny Wisły; krajowy węzeł ekologiczny — Obszar Miechowski (częściowo położony po stronie województwa świętokrzyskiego); Miechowsko-Działoszycki Obszar Chronionego Krajobrazu (leży transgranicznie na obszarze obydwu województw); Koszycko-Opatowiecki Obszar Chronionego Krajobrazu (położony transgranicznie na obszarze obydwu województw); Nadnidziański Park Krajobrazowy z otuliną (położony przy granicy z województwem małopolskim); Solecko-Pacanowski Obszar Chronionego Krajobrazu (leży przy granicy z województwem małopolskim); „Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Wisły” (przylega do granic województwa świętokrzyskiego). Powiązania związane z ochroną przeciwpowodziową a) sterowanie zbiornikami Dobczyce, Czorsztyn i Rożnów dla ochrony doliny Wisły. Gospodarka wodna - wspólne działania dla obu województw współdziałanie zmierzające do poprawy stanu czystości wód powierzchniowych (Wisła w 2000 r. prowadziła wody pozaklasowe); b) współdziałanie w sprawie ochrony przeciwpowodziowej doliny Wisły; c) Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 409 — Niecka Miechowska; d) ujęcia wody w Płużkach i Pałecznicy (województwo świętokrzyskie). e) prowadzenie wspólnej gospodarki wodno – ściekowej w ramach działającego Związku Gmin „Nida 2000” z siedzibą w Solcu Zdroju do którego należą m.in. gminy: Nowy Korczyn, Opatowice, Kazimierza Wielka, Bejsce, Solec Zdrój – województwo świętokrzyskie oraz gmina Koszyce – woj. małopolskie polegająca na objęciu wodociągową siecią magistralną części południowej woj. świętokrzyskiego oraz części północnej woj. małopolskiego. a) Złoża kopalin mineralnych (stan zasobów na koniec 1999 r.) piaski: dwa obecnie eksploatowane złoża w gminie Wodzisław — Konary i Nawarzyce o łącznych zasobach ponad 20 000 tys. ton oraz w gminie Opatowiec złoże Ławy– Morawianki - Urzuty o zasobach 2 659 tys. ton; b) kopaliny ilaste: to dominująca kopalina na terenie gmin sąsiadujących z województwem świętokrzyskim, udokumentowano 9 złóż, z których największe, obecnie eksploatowane dla potrzeb ceramiki budowlanej, to Odonów o zasobach 2 943 tys. ton; c) ropa naftowa: obecnie eksploatowane złoże Pławowice, teren górniczy położony jest na obszarze obydwu województw. a) Rolnictwo – problematyka wspólna obu województw a) przeciwdziałanie erozji powierzchniowej i wąwozowej gleb; b) organizacja rynków zbytu surowców rolniczych oraz bazy surowcowej przemysłu rolno spożywczego; c) podjęcie starań o uznanie południowo-wschodniego regionu Polski za krajowy obszar problemowy rolnictwa; d) aktywizacja społeczno-gospodarcza małych miast i ośrodków rolniczych. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 21 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Leśnictwo – problematyka wspólna obu województw a) zwiększenie lesistości obszarów lessowych jako istotny czynnik zapobiegania erozji gleb. Dziedzictwo kulturowe – problematyka wspólna obu województw a) obszar koncentracji najstarszego osadnictwa; b) obszar kultury Wiślan; c) szlak cysterski – powiązania pomiędzy klasztorami ziemi świętokrzyskiej (Jędrzejów, Wąchock, Koprzywnica), a klasztorami małopolskimi (Szczyrzyc, Mogiła); d) obszar tradycji historycznych przedrozbiorowego województwa krakowskiego; e) obszar tradycji historycznych okresu międzywojennego; f) tereny tradycji kościuszkowskich; g) tereny tradycji legionowych; h) partyzancka „Republika Partyzancka” okresu II wojny światowej; Turystyka i rekreacja działania zmierzające do lepszego oznakowania atrakcji turystycznych wzdłuż dróg: nr 79 na przebiegu Kraków - Sandomierz (i dalej w kierunku województwa mazowieckiego i lubelskiego), nr 73 na odcinku Tarnów - Kielce (i dalej w kierunku województwa mazowieckiego) oraz E-77 na odcinku Kraków - Kielce (i dalej w kierunku województwa mazowieckiego); b) rozważenie możliwości oznakowania turystycznego szlaku wodnego na Wiśle (spływy kajakowe, rejsy turystycznymi statkami) oraz budowy odpowiedniej infrastruktury nabrzeżnej na odcinku Kraków - Słupiec; c) powiązania obszarów przygranicznych stwarzające możliwość realizacji wspólnej polityki rozwoju agroturystyki. a) Transport – problematyka wspólna obu województw przebudowa drogi krajowej nr 7 Gdańsk - Warszawa - Kraków - Chyżne do parametrów drogi ekspresowej S-7; b) modernizacja drogi krajowej nr 79 Warszawa - Sandomierz - Kraków - Bytom do parametrów drogi klasy GP; c) modernizacja dróg wojewódzkich: nr 768 Jędrzejów - Kazimierza Wielka - Brzesko, nr 776 Kraków - Busko Zdrój, nr 783 Olkusz - Miechów - Skalbmierz, do pełnych parametrów drogi klasy G; d) modernizacja linii kolejowej znaczenia państwowego Psary (CMK) - Szczekociny - Kozłów Kraków z przystosowaniem linii do prowadzenia ruchu pociągów z szybkością 160 km/h; e) modernizacja linii kolejowej znaczenia państwowego Warszawa - Kraków do prędkości 120 km/h; f) zagospodarowanie potencjału transportowego linii kolejowej LHS w obsłudze relacji krajowych i międzynarodowych. a) Elektroenergetyka – wspólny układ a) linia energetyczna o napięciu 220 kV relacji Rożki - Tarnów; b) linia 110 kV. Gaz a) gazociąg wysokiego ciśnienia 300 relacji Kielce - Tarnów; b) gazociąg wysokiego ciśnienia 200/125 Proszowice - Skalbmierz - Działoszyce, jest wykonana dokumentacja i pozwolenie na budowę; c) projektowany gazociąg 200 Proszowice - Kazimierza Wielka; d) gazociąg 250/200 Miechów - Sędziszów jest w trakcie realizacji. 22 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003r Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 2.3.4. Powiązania z województwem podkarpackim Sąsiedztwo z województwem podkarpackim charakteryzuje się ciągłością wszystkich obszarów funkcjonalnych: strefy produkcji rolnej, strefy zurbanizowanej oraz strefy koncentracji walorów przyrodniczokrajobrazowych w pasie podgórskim i górskim. Oba województwa położone są na łuku Karpat i kształtowane były przez podobne uwarunkowania przyrodniczo-kulturowe. Problemem wspólnym będzie ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego. Wspólne elementy systemu przyrodniczego a) b) c) d) Park Krajobrazowy Pasma Brzanki; Jastrzębsko – Żdżarski Obszar Chronionego Krajobrazu; Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego; Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Wisły. Powiązania obszarów chronionych stwarzające na obszarach przygranicznych możliwość realizacji wspólnej polityki proekologicznej: a) realizacja planu ochrony Magurskiego Parku Narodowego w tym: zagospodarowanie przestrzenne na terenie otuliny; ewentualne powiększenie granic wynikające z planu ochrony; rozważenie możliwości włączenia rezerwatu „Kornuty” w obszar Magurskiego Parku Narodowego. b) określenie podobnego poziomu ochrony i wspólnych priorytetów dla cennych elementów przyrody znajdujących się na pograniczu województw wchodzących w międzynarodowy system obszarów chronionych (m.in. w zakresie gospodarki łowieckiej, leśnej): na terenie Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki; na terenach Obszarów Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego i Jastrzębsko-Żdżarskiego oraz projektowanego Parku Krajobrazowego Beskidu Niskiego i ostoi CORINE Nr 605 „Dolina Ropy”; c) realizacja programu „Zielone Karpaty” dla stworzenia szansy rozwojowej dla terenów o bogatych zasobach biologicznych poprzez wszechstronne i racjonalne wykorzystanie walorów przyrodniczych (również w powiązaniu z województwem śląskim oraz Słowacją i Ukrainą). Powiązania związane z ochroną przeciwpowodziową a) sterowanie zbiornikami Dobczyce, Czorsztyn i Rożnów dla ochrony doliny Wisły i zbiornikiem Klimkówka dla ochrony doliny Ropy. Gospodarka wodna – wspólne działania dla obu województw ochrona wód powierzchniowych i ograniczenie zagrożeń powodziowych mogących wynikać z nieprawidłowej gospodarki przestrzennej (dolina Wisły, Wisłoki, Wisłoka): Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 433 Dolina Wisłoki. b) eliminacja zanieczyszczeń rzek wypływających z województwa małopolskiego (Wisłoki, Ropy, Dulczy, Czarnej Tarnowskiej). c) ochrona wód podziemnych na granicy województw: LZWP – Zbiornik Rynny Podkarpackiej, Zbiornik Brzanki. a) Transport – problematyka wspólna obu województw Elementy infrastruktury będące przedmiotem uzgodnień w trakcie opracowań planów zagospodarowania przestrzennego województwa: Układ drogowy: DK nr 4; DK nr 28; DW nr 984; DW nr 993; DW nr 982; projektowana autostrada A4; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 23 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju planowane połączenie drogi wojewódzkiej nr 992 z układem drogowym województwa małopolskiego (Duście Gorlickie) – ciąg „drogi karpackiej”; niektóre drogi powiatowe mające znaczenia ponadlokalne. Sieć kolejowa: magistrala kolejowa E-30; linia kolejowa Stróże – Jasło – Krościenko. Elektroenergetyka – wspólny układ Energetyka: - linia energetyczna 400 kV Połaniec – Tarnów; - linia energetyczna 400 kV Widełka – Tarnów; - linia energetyczna 220 kV Połaniec – Tarnów; - linie energetyczne 110 kV; - projektowana linia energetyczna 400 kV Tarnów – Krosno. Gazociągi: - gazociąg wysokoprężny o znaczeniu krajowym ø 700 CN 6,4 Mpa; relacji Jarosław – Tarnów; - gazociąg wysokoprężny o znaczeniu krajowym ø 700 CN 6,4 Mpa; relacji Głuchów – Tarnów; - gazociąg wysokoprężny o znaczeniu krajowym ø 400 CN 6,4 Mpa; relacji Jarosław – Tarnów; - gazociąg wysokoprężny ø 250 mm relacji Wygoda – Zalaskowa; - gazociąg wysokoprężny ø 250 mm relacji Jasło – Gorlice; - obszary górnicze gazu i ropy naftowej: ochrona zasobów gazu ziemnego w obrębie OG Żukowice (Planowane zniesienie obszaru górniczego „Żukowice”). 2.3.5. Powiązania ze Słowacją Najdłuższą granicą województwa małopolskiego jest granica południowa ze Słowacją (317 km) [od Mędralowej w Beskidzie Żywieckim do źródlisk Wisłoki pod Dębim Wierchem w Beskidzie Niskim (gm. Sękowa)]. Granica prawie w całości naturalna, pokrywająca się w znacznej mierze z głównym wododziałem zlewni mórz Bałtyckiego i Czarnego. Na całej długości granicę charakteryzują znaczne deniwelacje, a szereg z nich to przełęcze i doliny rzek wykorzystywane przede wszystkim do celów komunikacyjnych. Obszary przygraniczne są w znacznej mierze zalesione z wyjątkiem nadreglowej partii Tatr oraz słabo zalesionych rejonów Spisza i Orawy. Górzysty charakter spowodował, że sieć osadnicza – z niewielkimi wyjątkami – jest odsunięta od granicy. Sąsiadujące ze sobą obszary polskie i słowackie cechuje wiele analogii i podobieństw w zakresie osadnictwa, tradycji kulturowej i warunków przyrodniczych, co stwarza dobrą płaszczyznę wzajemnej współpracy . Pomiędzy Słowacją a Polską funkcjonuje 6 przejść drogowych (Chyżne - Trstena, Chochołów Sucha Hora, Łysa Polana - Javorina, Niedzica - Łysa, Piwniczna - Mnišek, Konieczna - Becherov), jedno przejście kolejowe (Muszyna - Plavec), oraz dwa ruchu lokalnego i pieszego (Jurgów - Podspady, Szczawnica Lešnica). Przy granicy ze Słowacją leżą 3 parki narodowe. Tatrzański Park Narodowy wraz ze swoim słowackim odpowiednikiem (TANAP) wspólnie objęte są od 1992 r. statusem Rezerwatu Biosfery MaB. Pieniński Park Narodowy w 1934 r., po utworzeniu parku po stronie słowackiej, był pierwszym w Europie i drugim w świecie pogranicznym parkiem narodowym. Obecnie, po obu stronach Dunajca funkcjonują parki narodowe – PPN i PIENAP. Babiogórski Park Narodowy – Rezerwat Przyrody MaB, po słowackiej stronie granicy nie posiada swego odpowiednika. Ochronę słowackiej części Babiej Góry realizuje dotychczas Chranena Krajinna Oblast „Babia Hora”. Sąsiadami województwa małopolskiego po stronie słowackiej są: Kraj Preszowski i Kraj Żyliński. Zarówno po stronie słowackiej jak i polskiej istnieje bogate dziedzictwo kulturowe odzwierciedlające przekształcenia historyczne obu krajów oraz bogactwo etniczne. Dziedzictwo to wymaga ochrony, utrzymania we właściwym stanie oraz wzajemnego poznania przez społeczeństwa lokalne jak i turystów. 24 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003r Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Obszary współpracy transgranicznej Umowy międzynarodowe: Między Polską a Słowacją zawarto szereg umów międzyrządowych regulujących problemy transgraniczne: Umowa między Rządem RP a Rządem Republiki Słowackiej o współpracy w ochrony środowiska z dnia 18 sierpnia 1994 r.; Umowa między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Słowacką o wspólnej granicy państwowej z 6 lipca 1995 r.; Umowa między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Słowacką o małym ruchu granicznym z dnia 24 stycznia 2000 r.; Umowa zmieniająca Umowę o małym ruchu granicznym z dnia 18 października 2001 r.; Umowa między PRL a CSRS o współpracy przy dokonywaniu kontroli osób, towarów i środków transportu przekraczających polsko – czechosłowacką granicę państwową w ruchu kolejowym i drogowym z dnia 23 września 1966 r.; Porozumienie między Rządem PRL i Rządem CSRS o współpracy przy dokonywaniu kontroli kolejowego i drogowego ruchu granicznego z dnia 8 lipca 1971 r.; Umowa o stosunkach prawnych i współpracy na wspólnej granicy państwowej z dnia 6 lipca 1995 r.; Umowa o utrzymaniu drogowych granicznych obiektów mostowych i wspólnych odcinków dróg na wspólnej granicy państwowej z dnia 29 listopada 1995 r.; Umowa między Rządem RP a Rządem Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej o ruchu bezwizowym z dnia 19 maja 1991 r.; Umowa między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Słowacką o współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach celnych z dnia 26 marca 1997 r.; Porozumienie między Prezesem GUC RP a Dyrektorem Generalnym Dyrektoriatu Ceł RS o kontraktach w zakresie udzielania wzajemnej pomocy z dnia 28 maja 1997 r.; Umowa między Rządem Rzeczpospolitej Polskiej a rządem Republiki Słowackiej o gospodarce wodnej na wodach granicznych z dnia 14 maja 1997 r. Porozumienie między Ministrem Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Rzeczpospolitej Polskiej a Ministerstwem Rolnictwa Republiki Słowackiej o współpracy w dziedzinie leśnictwa z dnia 17 lipca 1997 r. Umowa między Rządem Rzeczpospolitej Polskiej a Rządem Republiki Słowackiej o wczesnym powiadamianiu o awariach jądrowych, o wymianie informacji oraz o współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiologicznej z dnia 17 września 1996 r.; Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Słowackiej o przejściach granicznych, o przekraczaniu granicy na szlakach turystycznych przecinających granicę państwową oraz zasadach przekraczania granicy państwowej poza czynnymi przejściami granicznymi z dnia 1 lipca 1999 r.; Umowa o przekazywaniu i przyjmowaniu osób na wspólnej granicy państwowej z dnia 8 lipca 1993 r. i protokół wykonawczy do tej umowy z dnia 30 sierpnia 1993 r.; Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Słowackiej w sprawie międzynarodowych przewozów kombinowanych, sporządzona w Żywcu dnia 28 kwietnia 2001 r. Umowa między Ministerstwem Spraw Wewnętrznych RP a Ministerstwem Spraw Wewnętrznych RS o współpracy z dnia 30 marca 1993 r. Umowy międzynarodowe oczekujące na podpisanie, wejście w życie lub negocjowane: - - Umowa o ułatwieniach w odprawie granicznej w ruchu kolejowym i drogowym podpisana 29 lipca 2002 r., trwa procedura związana z wejściem umowy w życie; Umowa między RP a RS o zmianach przebiegu granicy państwowej i zatwierdzeniu dokumentacji granicznej, podpisana 29 lipca 2002 r., trwa procedura związana z wejściem umowy w życie; Umowa między Rządem RP a Rządem RS o współpracy i wzajemnej pomocy podczas katastrof, klęsk żywiołowych i innych poważnych wypadków z 24 stycznia 2000 r., trwa procedura związana z wejściem umowy w życie; Umowa między Rządem RP a Rządem RS o wzajemnej ochronie informacji niejawnych z dnia 29 lipca 2002 r., trwa procedura związana z wejściem w życie; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 25 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju - - Umowa między Rządem RP a Rządem Republiki Słowackiej o nowym połączeniu polskiej drogi krajowej Nr 87 i słowackiej drogi I/68 oraz o budowie mostu granicznego przez rzekę Poprad w rejonie Piwnicznej i Mniszka (w trakcie negocjacji); Umowa między Rządem RP a Rządem Republiki Słowackiej o realizacji Konwencji o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym. Współpracę między Polska a Słowacją inicjuje od 1994 r. Polsko–Słowacka Komisja Międzyrządowa ds. Współpracy Transgranicznej. W lipcu 2001 r. zakończono wspólne prace nad „Strategią rozwoju polskosłowackich obszarów przygranicznych na lata 2002-2006”. Euroregiony: Przygraniczne obszary polsko-słowackie objęte są trzema euroregionami: „Karpacki”, „Tatry” i „Beskidy”. Euroregiony współpracują ze sobą w ramach międzynarodowej organizacji pozarządowej – Stowarzyszenie Europejskich Regionów Granicznych (SERG). - Euroregion „Tatry” – związek transgraniczny, powołany w celu osiągnięcia i przyspieszenia wszechstronnego rozwoju przylegających do siebie obszarów w nawiązaniu do historycznych korzeni i wzajemnych stosunków tych regionów. Tworzą go ze strony Polski: miasto Nowy Targ, gminy powiatu nowotarskiego, gminy powiatu tatrzańskiego oraz gminy Muszyna i Piwniczna z powiatu nowosądeckiego wchodzące w skład Związku Euroregion „Tatry”, natomiast po stronie słowackiej członkiem jest Stowarzyszenie Region „Tatry” w skład, którego wchodzą 63 miasta z 9 powiatów: Namestovo, Tvrdosin, Dolny Kubin, Liptovski Mikulas, Poprad, Spiska Nova Ves, Kežmarok, Stara Lubovna. Celem euroregionu jest wspólna działalność transgraniczna ukierunkowana na równomierny i zrównoważony rozwój regionu oraz zbliżenie mieszkańców i instytucji po obu stronach granicy. Cele te realizowane będą w szczególności poprzez współpracę gospodarczą, budowę infrastruktury, systemu wymiany informacji, rozwój turystyki, ochronę środowiska naturalnego, rozwój współpracy transgranicznej w zakresie handlu, drobnego przemysłu, inicjowanie budowy nowych przejść granicznych, wzajemne rozszerzenie współpracy w zakresie kultury, oświaty wychowania i sportu. - Euroregion Karpaty – o powierzchni ok. 160 tys.km2, na którym mieszka ponad 16 mln ludzi, łączy regiony pięciu państw: Polski (województwo podkarpackie - przed reformą województwa: rzeszowskie, krośnieńskie, przemyskie, tarnowskie), Słowacji (regiony jednostek administracyjnych Koszyc i Preszowa), Ukrainy (obwody: Iwano-Frankowsk, Lwów, Czerniowice, Zakarpacie), Węgier (regiony: Borsod-Abauj-Zemplen, Heves, Hajdu-Bihar, Jasz-Nagykun-Szolnok, gminy SzabolcsSzatmar-Bereg i miasta grodzkie na prawach powiatu: Debrecen, Eger, Miszkolc, Nyiregyhaza), Rumunii (okręgi: Bihor, Botosani, Maramures, Suecava, Satu Mare, Zilah i Harghita). Euroregion Karpacki został utworzony w lutym 1993 roku, kiedy to ministrowie spraw zagranicznych Polski, Ukrainy i Węgier oraz przedstawiciel Ministerstwa Spraw Zagranicznych Słowacji, podpisali w Debreczynie porozumienie o stworzeniu Euroregionu Karpaty Wschodnie. Później, w 1997 roku, dołączyła również Rumunia. Jest to pierwszy w Europie Euroregion powołany do życia przez regiony państw byłego bloku wschodniego, bez udziału państw członkowskich Unii Europejskiej. Główne cele Euroregionu to m.in. budowa zaufania i dążenie do lepszego zrozumienia między społecznościami różnej narodowości, pochodzenia etnicznego i wyznania zamieszkującymi obszar Karpat i regiony doń przyległe; budowanie dobrosąsiedzkich stosunków pomiędzy narodami; stymulowanie rozwoju Regionów Członkowskich poprzez współpracę transgraniczną i promocję całego regionu. Współpraca w regionie dotyczy m.in. integracji europejskiej, ochrony środowiska, rozwoju obszarów wiejskich, ochrony zdrowia i rozwoju regionalnego, a także administracji, edukacji, kultury, turystyki oraz sportu i rekreacji. - Euroregion „Beskidy” – związek transgraniczny do którego ze strony polskiej członkiem zostało Stowarzyszenie „Region Beskidy” z siedzibą w Bielsku Białej, a ze strony słowackiej Zdrużenie „Region Beskydy” z siedzibą w Żilinie. Do Stowarzyszenia należą z województwa śląskiego: miasta Bielsko Biała i Żywiec oraz część gmin powiatu bielskiego ziemskiego, część gmin powiatu żywieckiego oraz z województwa małopolskiego: gminy Stryszawa i Zawoja z powiatu suskiego. Możliwe jest, że do Euroregionu złożą akces Kęty, Wadowice i Andrychów. Euroregion działa przede wszystkim w sferze ekonomicznej. Celem jest podejmowanie wspólnych działań w dziedzinach: współpracy gospodarczej, turystyki, ochrony środowiska, i gospodarki leśnej, edukacji, kultury, rolnictwa i gospodarki żywieniowej, planowania przestrzennego i budownictwa, pracy i polityki socjalnej, przeciwdziałania katastrofom, awariom i klęskom żywiołowym oraz zwalczania ich skutków, ochrony zdrowia i ratownictwa medycznego, komunikacji i łączności. Wymogi współpracy transgranicznej 26 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003r Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Dziedzictwo kulturowe: Teren pogranicza polsko-słowackiego charakteryzuje się bogatym dziedzictwem kulturowym, zarówno w sferze materialnej (zabytki architektury i budownictwa), jak i w sferze związanej z tradycjami i zwyczajami. Od najdawniejszych czasów przez tereny te przebiegały szlaki komunikacyjne do Czech, na Węgry oraz na Ruś i nad Morze Czarne, wzdłuż których rozwijało się osadnictwo. Po obu stronach granicy licznie występują historyczne układy urbanistyczne, zabytkowe zespoły uzdrowiskowe, zabytkowe zespoły wiejskie, skanseny, stanowiska archeologiczne, liczne zabytki architektury (duża liczba obiektów drewnianych), budownictwa i przemysłu a także wciąż żywy folklor i tradycje. Niektóre zabytki posiadają znaczenie narodowe i międzynarodowe, inne regionalne. Wszystkie są świadectwem bogatej i wielowiekowej kultury tego regionu, w związku z czym powinno się dążyć do tworzenia warunków prawno-finansowych i organizacyjnych dla skutecznej ochrony oraz promocji obiektów dziedzictwa kulturowego. Stosunkowo niewielka bariera językowa pomiędzy Słowakami i Polakami stwarza możliwość upowszechnienia i wykorzystania zasobów dziedzictwa kulturowego poprzez wyznaczenie szlaków kulturowych wiodących poprzez miejscowości z zachowanymi cennymi zabytkami. Problemy ochrony środowiska: Powiązania obszarów o szczególnych walorach przyrodniczo-krajobrazowych stanowiących obszary węzłowe stwarzające na obszarach przygranicznych województwa małopolskiego ze Słowacją możliwość realizacji wspólnej polityki proekologicznej: Tatrzański Park Narodowy; Babiogórski Park Narodowy; Pieniński Park Narodowy; Magurski Park Narodowy; Obszar Ochrony Krajobrazu byłego Województwa Nowosądeckiego z projektowanymi Parkiem Krajobrazowym Małych Pienin i Popradzkim Parkiem Krajobrazowym i Parkiem Krajobrazowym Beskidu Niskiego; Ochrona zasobów leśnych w pasie przygranicznym. Zasoby wodne i gospodarka wodna: Wiodącym problemem jest stała, ścisła dwustronna współpraca między Polską i Słowacją, zgodnie z podpisaną umową o gospodarce wodnej na wodach granicznych, głównie w zakresie zarządzania wodami transgranicznymi i przedsięwzięciami wodno-gospodarczymi w celu ochrony zasobów wodnych. Szczególnie dla Polski istotna jest ochrona zasobów wodnych w zlewniach transgranicznych, co dotyczy rzek: Dunajec, Poprad, Czarna Orawa, Białka. Główne problemy to: - ochrona zasobów wodnych w zlewniach transgranicznych – po stronie polskiej wszystkie rzeki karpackie są źródłem wody pitnej; - ochrona Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w pasie przygranicznym (438, 439, 440, 441, 445); - ochrona łączących się ze sobą złóż wód mineralnych w rejonie Krynicy, Muszyny, Piwnicznej i Szczawnicy; - ochrona przeciwpowodziowa – Dunajec z Popradem charakteryzują się największym potencjałem powodziowym ze wszystkich karpackich dopływów Wisły. Elementy infrastruktury technicznej: Polska i Słowacja poprzez województwo małopolskie powiązane są obecnie siecią drogową i kolejową. Obecnie brak jest powiązań energetycznych, gazowych, kanalizacyjnych i wodnych. - - Energetyka: Władze energetyki słowackiej wystąpiły do strony polskiej z inicjatywą utworzenia kolejnego połączenia systemów elektroenergetycznych naszych krajów liniami najwyższych napięć, które służyłyby w przyszłości do eksportu energii z Polski na Słowację. Oba systemy powiązane są teraz bezpośrednio tylko jedną dwutorową linią 400 kV relacji Krosno Iskrzynia – Lemešany. Inicjatywa słowacka jest obecnie przedmiotem prac studialnych, prowadzonych przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne. Transport drogowy: Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 27 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Obecny układ tranzytowy nie oznacza się odpowiednią zdolnością przewozową zwłaszcza po stronie polskiej – drogi o niskich parametrach, a także słabo zagospodarowane przejścia graniczne. Wszystkie główne ciągi komunikacyjne kolidują z funkcjami osadniczymi i turystycznymi obszaru, a większość z nich z ochroną przyrody i uzdrowiskami. Wobec silnego rozwoju przewozów osobowych i towarowych konieczne jest usprawnienie infrastruktury transportowej poprzez jej modernizację, rozbudowę i uruchomienie nowych połączeń transgranicznych, zwłaszcza dla ruchu turystycznego. Drogi kołowe służące wymianie transgranicznej nie są w dostatecznym stopniu wyposażone w stacje paliwowe oraz miejsca obsługi podróżnych. Do przejść granicznych ze Słowacją prowadzą: - drogi krajowe: DK 7 do przejścia granicznego Chyżne; DK 49 do przejścia granicznego Jurgów; DK 87 do przejścia granicznego w Piwnicznej. - drogi wojewódzkie: DW 959 do przejścia granicznego Chochołów; DW 960 do przejścia granicznego Łysa Polana; DW 977 do przejścia granicznego Konieczna. - drogi powiatowe: droga powiatowa do przejścia granicznego w Niedzicy. - Transport kolejowy: Przez województwo małopolskie przebiega zelektryfikowana linia Tarnów – Stróże – Nowy Sącz – Muszyna – granica państwa pod Leluchowem – Plavec. Linia przebiegająca w terenie podgórskim, odgrywa najważniejszą rolę w ruchu granicznym między Polską a Słowacją spośród trzech istniejących obecnie połączeń kolejowych (tj. przez Zwardoń oraz Łupków). Maksymalna prędkość na linii wynosi 70 km/godz., dopuszczalne obciążenie pociągów towarowych 2000 ton. Linia prowadzi przewozy towarowe przez granicę rzędu 1 mln ton rocznie. Przejście graniczne w Muszynie jest sprawne, lecz dostęp do niego po obu stronach granicy jest utrudniony słabym wyposażeniem w infrastrukturę. Natomiast bezpieczeństwo i niezawodność kursowania pociągów nie odbiega od standardów PKP. Zdolność przepustowa wynosi 68 pociągów na dobę. Najbardziej wykorzystywany jest odcinek Tarnów – Muszyna. Turystyka, rekreacja: W wymianie turystycznej miedzy Polską a Słowacją panuje ujemny bilans. Oferta usług turystycznych w Polsce nie jest konkurencyjna. Ruch wyjazdowy na Słowację wiąże się również z przejazdami tranzytowymi Polaków na południe Europy i na południowy zachód. Drogi prowadzące do przejść granicznych na ogół biegną przez jednostki osadnicze, co utrudnia przejazdy. 28 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003r Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 3. UWARUNKOWANIA PRZESTRZENNEGO WEWNĘTRZNE ZAGOSPODAROWANIA 3.1. UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE 3.1.1. Ochrona środowiska przyrodniczego Województwo posiada bardzo zróżnicowane środowiskowo. Występująca tu duża różnorodność rzeźby terenu, budowy geologicznej, warunków klimatycznych, hydrologicznych i glebowych stwarza dogodne warunki bytowania dla wielu gatunków roślin i zwierząt o różnorodnych wymaganiach siedliskowych i decyduje o dużej, rzadko spotykanej bioróżnorodności. Obszar Karpat został włączony do światowej listy Global 200 jako element ekoregionu „Europejsko-Śródziemnomorski Górski Las Mieszany”, w ślad za tym Polska podpisała w 2003r. Konwencję Karpacką. Ochrona zasobów przyrody w województwie małopolskim oparta jest na bogatym, zróżnicowanym i rozbudowanym przestrzennie systemie obszarów chronionych. Przestrzenny system ochrony przyrody tworzą tereny o zróżnicowanym statusie prawnym i różnych funkcjach, a mianowicie: parki narodowe ze strefami ochronnymi, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe z otulinami, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczokrajobrazowe i stanowiska dokumentacyjne. Obszary objęte prawną ochroną przyrody na terenie województwa małopolskiego zajmują 58% powierzchni, co stawia to województwo na pierwszym miejscu w kraju. Łączna powierzchnia obszarów objętych prawną ochroną przyrody na terenie województwa małopolskiego wynosi 8788,24 km2 przy 15 189,7 km2 powierzchni całkowitej województwa. Obszary objęte ochroną prawną w województwie małopolskim w 2003 r. [mapa A.5. „Ochrona środowiska przyrodniczego”] Lp. 1. 2. 3. 4. 5. Obszary objęte ochroną prawną parki narodowe rezerwaty przyrody parki krajobrazowe obszary chronionego krajobrazu użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo - krajobrazowe, stanowiska dokumentacyjne Powierzchnia [km2] 381,2 29,14 1692,9 6676,8 8,2 Liczba 6 84 11 10 72 Oprócz tego było 1809 pomników przyrody oraz liczne siedliska roślin i zwierząt podlegające ochronie. Na terenie województwa znajdują się stanowiska szeregu gatunków roślin i zwierząt zagrożonych w swej egzystencji umieszczonych w „Polskiej Czerwonej Księdze Roślin” oraz „Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt”. W skali całego kraju powierzchnia parków narodowych objęta ochroną ścisłą stanowi 21% powierzchni wszystkich parków. Natomiast w województwie małopolskim ochroną ścisłą objęte jest 46,3% całości terenów parków narodowych w województwie, co wskazuje na wyjątkowe bogactwo przyrodnicze i środowiskowe tego rejonu kraju. Niektóre obszary w województwie, o wybitnych walorach przyrodniczych, dotychczas nie objęte prawną ochroną przyrody, włączane są w systemy lub sieci obszarów przyrodniczych, ważnych zarówno w skali krajowej jak i międzynarodowej. W przyszłości przewidywane są do udziału w ekologicznych strukturach europejskich (ECONET, NATURA 2000). Parki Narodowe W województwie małopolskim obszarowo największym parkiem narodowym jest Tatrzański PN, a najmniejszym Ojcowski PN. Mniejszą od Ojcowskiego PN powierzchnię terenu posiada w granicach województwa małopolskiego leżąca tu część Magurskiego PN. Spośród sześciu małopolskich parków narodowych jedynie Gorczański PN i Ojcowski PN nie leżą na terenach przygranicznych. Pozostałe parki znajdują się przy granicy z Republiką Słowacji. Tatrzański PN i Pieniński PN posiadają swoje słowackie odpowiedniki (TANAP, PIENAP) po drugiej stronie granicy. Wszystkie parki posiadają wyznaczoną strefę ochronną parku, która jest ważnym elementem w gospodarowaniu przestrzenią. W przypadku Babiogórskiego PN fragment strefy ochronnej sięga w granice województwa śląskiego (pow. żywiecki), a strefa ochronna Magurskiego PN przechodzi na teren województwa podkarpackiego. Na terenie województwa małopolskiego łączna powierzchnia zajęta przez parki Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 29 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju narodowe wynosi 381,18 km2 powierzchni. Stanowi to 12,1% ogółu powierzchni wszystkich parków narodowych w kraju. Parki narodowe w województwie małopolskim w 2001 r. [mapa A.5. „Ochrona środowiska przyrodniczego”] Lp. Nazwa parku Powierzchnia parku [km2] 1. Babiogórski Park Narodowy 2. Rok utworzenia Oznaczenie 33,91 Powierzchnia otuliny [km2] 84,37 72,83* 1954 BPN Gorczański Park Narodowy 70,19 166,47 1980 GPN 3. Pieniński Park Narodowy 23,46 26,82 1954 PPN 4. Ojcowski Park Narodowy 21,46 67,77 1956 OPN 5. Tatrzański Park Narodowy 1,80 1954 TPN 6. Magurski Park Narodowy 1994 MPN Razem 211,64 199,62 226,97 20,51* 11,35* 381,18* 347,04* * - szacunkowa powierzchnia parku leżąca w granicach administracyjnych województwa małopolskiego Źródło: Województwo Małopolskie 2001, Kraków 2002, str. 14, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie oraz Wojewódzki Konserwator Przyrody. Największy udział powierzchni znajdującej się pod ochroną ścisłą w ogólnej powierzchni parku wykazują: Tatrzański PN – 54,4% oraz Gorczański PN – 51,4% powierzchni. Są to obszary rodzimej przyrody zachowane w stanie naturalnym lub zmienionym w niewielkim stopniu, obejmujące ekosystemy, określone gatunki roślin i zwierząt, elementy przyrody nieożywionej i krajobrazy, cenne z punktu widzenia nauki, kultury, historii, krajobrazu itd. Dwa parki: Babiogórski i Tatrzański są Rezerwatami Biosfery UNESCO MaB o łącznej powierzchni 322,5 km2. Rezerwaty przyrody Dotychczas na terenie województwa małopolskiego utworzono 84 rezerwaty przyrody ożywionej i nieożywionej. Reprezentowane są następujące formy rezerwatów przyrody: leśne, florystyczne, torfowiskowe, stepowe, ptasie, krajobrazowe, wodne i przyrody nieożywionej W rezerwatach objętych ochroną ścisłą wykluczona jest ingerencja człowieka w stan ekosystemów i elementów przyrody. Natomiast na obszarze rezerwatów objętych ochroną częściową prowadzona jest czynna ochrona ekosystemów i/lub elementów przyrody, m.in. dla utrzymania stanu zbliżonego do naturalnego. 30 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Zarządca rezerwatu Pow. Nazwa rezerwatu [ha] Rodzaj Gmina Nr wojewódzki Nr na mapie Rezerwaty przyrody w województwie małopolskim w 2001 r. [mapa: A.5. „Ochrona środowiska przyrodniczego”] Przedmiot ochrony powiat bocheński 1. Drwinia Nadl. Niepołomice 12 Dębina 13,14 L Starodrzew lasu grądowego 2. Drwinia Nadl. Niepołomice 14 Lipówka 24,95 L Pierwotny las grądowy 3. Drwinia Nadl. Niepołomice 59 Wiślisko Kobyle 6,70 W Fragment dawnego koryta Wisły z bogatymi zbiorowiskami roślinnymi, miejsca lęgowe gatunków ptaków chronionych 4. Nowy Wiśnicz Nadl. Brzesko 37 Kamień Grzyb 1,83 N Grupa skał z piaskowca ciężkowickiego 5. Żegocina Nadl. Brzesko 75 Kamionna 64,04 L Naturalne drzewostany bukowo-jodłowe 5,31 L Naturalny fragment buczyny karpackiej ze stanowiskami bluszczu powiat brzeski 6. Czchów Nadl. Brzesko 24 Bukowiec powiat chrzanowski 7. Babice Nadl. Chrzanów, Muzeum Regionalne w Chrzanowie 8. Babice Nadl. Chrzanów 66 Bukowica 9. Trzebinia Nadl. Chrzanów 27 Ostra Góra 51 Lipowiec 12,44 L Naturalny fragment buczyny karpackiej, krajobraz z ruinami średniowiecznego zamku 22,76 L Naturalna buczyna karpacka, liczne chronione gatunki flory 7,22 L Naturalny fragment buczyny karpackiej powiat gorlicki 10. Sękowa Nadl. Gorlice 3 Kornuty 11,90 K Formy skałkowe, naturalny las mieszany, reliktowa i rzadka roślinność, bogata entomofauna 11. Gorlice Nadl. Gorlice 64 Jelenia Góra 12,97 L Jaworzyna górska ze stanowiskiem języcznika zwyczajnego Kraków 12. Kraków Miejski Park i Ogród Zoologiczny w Krakowie 1 Panieńskie Skały 6,41 K Wąwóz jurajski z wychodniami skał wapiennych, naturalny las bukowy i grądowy 18 Bielańskie Skałki 1,73 L Spontaniczne procesy sukcesji biocenoz leśnych na skalistym, dawniej pozbawionym lasu terenie 1,38 F Skała z roślinnością kserotermiczną, ciepłolubne zarośla oraz stanowisko wątrobowca 36,77 ST Stanowisko rzadkich i zagrożonych gatunków owadów, fauna środowisk kserotermicznych, zrębowe wzgórze wapienne ze zróżnicowanymi biocenozami 2,29 N Geologiczno – tektoniczne uskoki, powierzchnie abrazyjne i odsłonięte utwory jurajskie, kredowe i trzeciorzędowe 11.83 N Zrąb tektoniczny, stanowiska kserotermicznych gatunków roślin i zwierząt bezkręgowych Miejski Park i Ogród 13. Kraków Zoologiczny w Krakowie 14. Kraków Instytut Polonijny UJ 22 Przegorzalskie Skałki 15. Kraków Nadl. Myślenice 19 Skołczanka 16. Kraków Prezydent Krakowa 31 Bonarka powiat krakowski 17. Czernichów Urząd Gminy w Czernichowie, właściciele prywatni 36 Kajasówka Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 31 Zarządca rezerwatu Pow. Nazwa rezerwatu [ha] Rodzaj Gmina Nr wojewódzki Nr na mapie Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Przedmiot ochrony 18. JerzmanowicePrzeginia Nadl. Krzeszowice 69 Dolina Szklarki 46,69 L Zespół buczyny karpackiej i grądu wysokiego 19. Krzeszowice Zabierzów Nadl. Krzeszowice 39 Dolina Racławki 473.92 L Dolina rzeki z wychodniami skał jurajskich, naturalne zespoły lasu bukowego, roślinność naskalna 20. Krzeszowice Nadl. Krzeszowice, Klasztor Karmelitów w Czernej 67 Dolina Eliaszówki 109,57 L Zespoły: buczyny karpackiej i ciepłolubnej, grądu, łęgu olszowo – jesionowego oraz urozmaicone formy skał wapiennych Krzeszowice, 21. Czernichów, Alwernia Nadl. Krzeszowice 79 Dolina Potoku Rudno 95,94 L Zbiorowiska łęgu olszowego i olsu oraz stanowiska geologiczne starego kamieniołomu 22. Liszki Nadl. Krzeszowice, Urząd Gminy w Liszkach 43 Dolina Mnikowska 20.89 K Malowniczy wąwóz skalny, zbiorowiska nieleśne 23. Mogilany Nadl. Myślenice 57 Cieszynianka 10,73 F Stanowisko cieszynianki wiosennej, naturalny grąd 24. Skawina Nadl. Myślenice 70 Kozie Kąty 24,21 L Zróżnicowanie ekosystemów leśnych Pogórza Karpackiego i ich naturalny układ przestrzenny 25. Liszki Właściciel prywatny 71 Zimny Dół 2,22 N Formy skalne związane z procesami zboczowymi i krasowymi, stanowiska bluszcza 26. Zabierzów Nadl. Krzeszowice 68 Dolina Kluczwody 35,22 L Krajobraz jury Krakowskiej, las grądowy oraz naskalne zbiorowiska kserotermiczne 27. Zabierzów Nadl. Krzeszowice 56 Wąwóz Bolechowicki 22.44 K Malownicza dolina przełomowa potoku w wapiennych skałach jurajskich, zbiorowiska nieleśne 28. Zabierzów Nadl. Krzeszowice 28 Skała Kmity 19.36 K Naturalny krajobraz w postaci przełomu rzeki, formy skalne, naturalne zespoły grądowe 38,56 L Stanowisko języcznika zwyczajnego oraz dobrze zachowanych starodrzewi buczyny karpackiej i jaworzyny górskiej 8,57 L Pierwotny las bukowy 11,80 N Osuwisko fliszowe z bogactwem form skalnych powiat limanowski 29. Jodłownik, Limanowa Nadl. Limanowa 82 Kostrza 30. Dobra Nadl. Limanowa 55 Śnieżnica 31. Mszana Dolna Nadl. Limanowa 58 Luboń Wielki powiat miechowski 32. Kozłów Nadl. Miechów 29 Kępie na Wyżynie Miechowskiej 40,51 L Naturalny fragment lasu grądowego 33. Kozłów Nadl. Miechów 9 Biała Góra 11,25 ST Roślinność stepowa oraz zespoły o charakterze przejściowym między zbiorowiskami stepowymi i leśnymi 34. Książ Wielki Nadl. Miechów 30 Lipny Dół koło Książa Wielkiego 20,23 L Naturalny las grądowy 35. Książ Wielki Nadl. Miechów 53 Kwiatówka 11,25 L Zespół świetlistej dąbrowy 36. Miechów Nadl. Miechów 7 Złota Góra 4,40 ST Roślinność kserotermiczna na zboczu wzgórza kredowego 37. Racławice Nadl. Miechów 5 Opalonki 2,23 ST Roślinność kserotermiczna na zboczu wzgórza kredowego 32 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Zarządca rezerwatu Pow. Nazwa rezerwatu [ha] Rodzaj Gmina Nr wojewódzki Nr na mapie Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Przedmiot ochrony 38. Racławice Nadl. Miechów 4 Dąbie 2,61 ST Roślinność kserotermiczna na zboczu wzgórza kredowego 39. Racławice Nadl. Miechów 6 Sterczów - Ścianka 3,04 ST Roślinność kserotermiczna na zboczu wzgórza kredowego 40. Racławice Nadl. Miechów 16 Wały 5,81 F Roślinność stepowa ze stanowiskiem dziewięćsiła popłocholistnego 1,35 K Fragment lasu mieszanego z ruinami średniowiecznego zamku 13,21 L Naturalny górnoreglowy bór świerkowy, ostoja chronionych gatunków zwierząt 282,46 L Ekosystemy leśne w obszarze źródliskowym potoku górskiego 2,62 K Okopy wzniesione przez Konfederatów Barskich powiat myślenicki 41. Myślenice Nadl. Myślenice 41 Zamczysko nad Rabą 42. Myślenice Nadl. Myślenice 77 Na Policy 43. Sułkowice Nadl. Myślenice 81 Las Gościbia powiat nowosądecki 44. Krynica Nadl. Piwniczna 48 Okopy Konfederackie 45. Korzenna Nadl. Stary Sącz 47 Cisy w Mogilnie 35,67 L Stanowisko cisa, naturalny zespół buczyny karpackiej Łososina Dolna Nadl. Stary Sącz 50 Białowodzka Góra n. Dunajcem 67,69 L Naturalne zespoły buczyny karpackiej i grądu, rzadkie gatunki flory, w szczególności roślinności naskalnej 47. Korzenna Właściciele prywatni, Parafia rz-kat. w Bukowcu 2 Diable Skały 16,07 N Grupy skalne piaskowca ciężkowickiego oraz jaskinia szczelinowa 48. Łabowa Nadl. Nawojowa 17 Barnowiec 44,57 L Naturalny fragment lasu regla dolnego 49. Łabowa Nadl. Nawojowa 11 Łabowiec 53,85 L Naturalny fragment lasu regla dolnego 50. Łabowa Nadl. Nawojowa 40 Łosie im Prof. Czai 2,13 L Naturalny fragment lasu regla dolnego 51. Łabowa Nadl. Nawojowa 15 Uhryń 16,52 L Pierwotny las bukowo - jodłowy 52. Muszyna Nadl. Piwniczna 73 Żebracze 44,67 L Naturalny zespół buczyny karpackiej o zróżnicowanym składzie gatunkowym, liczne formy skałkowe, stanowiska rzadkich i chronionych gatunków porostów 53. Muszyna Nadl. Piwniczna 13 Las Lipowy Obrożyska 98,67 L Pierwotny las modrzewiowo - lipowy 54. Muszyna Nadl. Piwniczna 61 Hajnik 16,63 L Fragment jodłowej puszczy karpackiej 55. Rytro Nadl. Piwniczna 8 Baniska 55,52 L Naturalne drzewostany jodłowo – bukowe 56. Piwniczna Nadl. Piwniczna 65 Lembarczek 47,16 L Naturalne drzewostany jodłowo – bukowe 57. Piwniczna Nadl. Piwniczna 63 Wierchomla 25,37 L Naturalne drzewostany jodłowo – bukowe 46. powiat nowotarski 58. Czorsztyn Urząd Gminy Czorsztyn 21 Modrzewie 10,43 L Drzewostan modrzewiowy naturalnego pochodzenia 59. Łapsze Niżne Nadl. Krościenko 52 Niebieska Dolina 22,03 L Naturalny fragment buczyny karpackiej 60. Jabłonka Nadl. Nowy Targ 80 Bembeńskie 38,14 L Stanowiska świerczyny bagiennej z olszą oraz chronionych lub rzadkich subalpejskich gatunków ziołoroślowych 61. Nowy Targ Właściciele prywatni 32 Skałka Rogoźnicka 0,26 N Skała wapienna z bardzo bogatą fauną górną jurajską typu alpejskiego 62. Nowy Targ Nadl. Nowy Targ 10 Bór nad Czerwonem 114,66 T Torfowisko wysokie Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 33 63. Nowy Targ Zarządca rezerwatu Rodzaj Gmina Nr wojewódzki Nr na mapie Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Pow. Nazwa rezerwatu [ha] Leśne Wspólnoty Urbarialne Białka i Krempachy 23 Przełom Białki pod Krempachami Przedmiot ochrony 8,51 K Przełom rzeki Białki, roślinność naskalna, reliktowy drzewostan sosnowy 79,51 K Przełom Dunajca, naturalny fragment buczyny karpackiej 2,58 L Naturalny las górski regla dolnego z reliktowym stanowiskiem sosny 64. Ochotnica Dolna Nadl. Krościenko 49 Kłodne nad Dunajcem 65. Ochotnica Dolna Nadl. Krościenko 45 Pusta Wielka 66. Szczawnica Nadl. Krościenko 44 Wąwóz Homole 58,64 K Wąwóz skalny, murawowe naskalne zbiorowiska górskie i kserotermiczne 67. Szczawnica Nadl. Krościenko 33 Wysokie Skałki 10,91 K Partie szczytowe pienińskich Wysokich Skałek oraz elementy fitocenotyczne (las, łąki) 68. Szczawnica Nadl. Krościenko 34 ZaskalskieBodnarówka 19,02 P Wąwóz skalny, miejsce lęgowe chronionego gatunku ptaka 69. Szczawnica Nadl. Krościenko 42 Biała Woda 33,71 K Dolina rzeki- - wąwóz skalny, reliktowe gatunki wysokogórskie, murawowe naskalne zbiorowiska górskie i kserotermiczne, naturalny fragment lasu 70. Szczawnica Nadl. Krościenko 26 Nad Kotelniczym Potokiem 26,50 L Pierwotny las regla dolnego w postaci buczyny karpackiej 12,12 F Naturalny fragment buczyny karpackiej ze stanowiskiem chronionego gatunku rośliny powiat olkuski 71. Trzyciąż Nadl. Olkusz 25 Michałowiec powiat oświęcimski 72. Przeciszów Nadl. Andrychów 74 Przeciszów 85,13 L Wielogatunkowy las grądowy 73. Oświęcim Nadl. Andrychów 20 Żaki 17,52 L Naturalny zespół grądowy ze starodrzewem lipowym 58,73 L Naturalny górnoreglowy bór świerkowy, ostoja chronionych gatunków zwierząt 9,50 L Naturalny fragment grądu subkontynentalnego powiat suski Zawoja, cz. 74. Nadl. Sucha 60 Jordanów, cz. Na Policy im. Z. Klemensiewicza Tarnów 75. Tarnów Nadl. Gromnik 72 Debrza powiat tarnowski 76. Ciężkowice Urząd Miasta i Gminy w Ciężkowicach, Właściciele prywatni 77. Zakliczyn Nadl. Gromnik 78. Wierzchosławice Nadl. Dąbrowa Tarnowska 79. Wojnicz Nadl. Brzesko 62 Skamieniałe Miasto 15,01 K Malownicze grupy skał z piaskowca ciężkowickiego, stanowiska chronionych gatunków zwierząt 76 Styr 97,83 L Naturalne zbiorowiska leśne Pogórza Kaprackiego 8 Lasy3Radłowskie 30,99 Fl Stanowisko chronionego gatunku rośliny Panieńska Góra 63,23 Fl stanowiska chronionych gatunków roślin storczykowatych, naturalne zbiorowiska leśne 71,81 L Naturalne zespoły regla dolnego, wychodnie skalne szczytowych partii Madohory 84 powiat wadowicki 80. 34 Andrychów, cz. Nadl. Andrychów 54 Madohora Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju powiat wielicki 78 Groty Kryształowe 1,04 G Naturalne pustki podziemne o ścianach obrosłych kryształami halitu wraz z otoczeniem stanowiącym fragment skomplikowanej budowy geologicznej mioceńskiego złoża 81. Wieliczka Kopalnia Soli Wieliczka 82. Kłaj Nadl. Niepołomice 46 Długosz Królewski 24,20 F Stanowisko długosza królewskiego 83. Kłaj Nadl. Niepołomice 35 Gibiel 28,51 L Fragment pierwotnego lasu 84. Niepołomice Nadl. Niepołomice 38 Koło 3,13 L Naturalny fragment grądu Razem: 84 2914,30 Rodzaj rezerwatu: F - florystyczne, K - krajobrazowe, L - leśne, N - przyrody nieożywionej, P - faunistyczne (ptaki), ST stepowe, T – torfowiskowe, G – geologiczne. Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 1999 roku, Kraków 1999, str. 181. Łącznie 84 rezerwaty zajmują 2914,3 ha co stanowi niewiele ponad 0,19 % powierzchni całego województwa (ok. 1,6% powierzchni wszystkich rezerwatów w kraju). Ochroną ścisłą objęta jest pow. 218,8 ha, reszta podlega ochronie częściowej. Wśród rezerwatów przyrody województwa małopolskiego najliczniejszą grupę stanowią rezerwaty leśne w liczbie 42, chroniąc najcenniejsze i najbardziej charakterystyczne zespoły roślinne. Kolejną grupę o wysokiej liczebności tworzą rezerwaty krajobrazowe (14) chroniące najcenniejsze krajobrazy zróżnicowanego środowiska województwa małopolskiego. Na terenie województwa znajduje się także po jednym rezerwacie faunistycznym (Pieniny), torfowiskowym (Podhale) oraz wodnym (Puszcza Niepołomicka). Niektóre z rezerwatów posiadają wyznaczoną otulinę izolującą teren rezerwatu przed negatywnymi oddziaływaniami czynników zewnętrznych. Podziemny rezerwat „Groty Kryształowe” posiada wyznaczoną otulinę podziemną i na powierzchni terenu. Parki krajobrazowe Parki krajobrazowe są obszarami o szczególnych walorach krajobrazowych, które stanowią zewnętrzny obraz całości środowiska przyrodniczego, wraz z wprowadzonymi przez człowieka elementami zagospodarowania. Należy podkreślić, że w obrębie parków krajobrazowych grunty rolne, leśne i inne nieruchomości pozostają w gospodarczym użytkowaniu. Na terenach tych obowiązują ustalenia zawarte w rozporządzeniach powołujących parki krajobrazowe oraz w planach ochrony poszczególnych parków, mające na celu zachowanie szczególnych walorów przyrodniczych i krajobrazowych chronionych obszarów oraz tworzenie warunków do rozwoju społeczno-gospodarczego zgodnego z zasadami zrównoważonego rozwoju. Parki krajobrazowe w Małopolsce usytuowane są głównie w północno-zachodniej i zachodniej części województwa (Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych), w części centralnej (Zespół Parków Krajobrazowych Pogórza Wiśnickiego i Ciężkowickiego) oraz na południu województwa małopolskiego. Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych jest w części otoczony otuliną, zaś w części obszarem chronionego krajobrazu. Również Popradzki PK i PK Beskidu Małego posiadają własne otuliny. Wokół parków krajobrazowych Pogórza utworzono obszary chronionego krajobrazu: Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Ciężkowickiego, Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Wiśnickiego oraz Obszar Chronionego Krajobrazu Województwa Nowosądeckiego. Parki krajobrazowe w województwie małopolskim w 2001 r. [mapa A.5. „Ochrona środowiska przyrodniczego”] Powierzchnia parku Powierzchnia otuliny Rok Nazwa parku [ha] [ha] utworzenia Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych Bielańsko-Tyniecki 6 412 Rudniański 5 814 Dłubniański 10 960 Tenczyński 13 678 44 031,9 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 1980 35 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Nazwa parku Zespół Parków Krajobrazowych Pogórza w Tarnowie Powierzchnia parku [ha] Dolinki Krakowskie 20 672 Orlich Gniazd* 12 687 Powierzchnia otuliny [ha] Rok utworzenia Ciężkowicko-Rożnowski 17 633,9 0 1995 Pasma Brzanki** 7 331,7 0 1995 Wiśnicko-Lipnicki 14 311,0 0 1997 Popradzki 54 392,7 21 768,8 1987 Beskidu Małego* 9 230,0 12 010,0 1998 173 122,3 77 810,7 Razem: 11 * - częściowo w województwie śląskim, ** - częściowo w województwie podkarpackim Źródło: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie (WIOŚ). Obszary chronionego krajobrazu Na terenie województwa małopolskiego obszary te obejmują wyróżniające się krajobrazowo tereny o zróżnicowanych typach ekosystemów (wartościowe w szczególności ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem lub istniejące albo odtwarzane korytarze ekologiczne) i podlegające zagospodarowaniu w sposób zapewniający uzyskanie pożądanego stanu równowagi w przyrodzie. Stosunkowo bardzo duży obszar w województwie tej formy ochrony spowodowany jest tym, że cały obszar byłego województwa nowosądeckiego podlegał ochronie krajobrazu. Obszary Chronionego Krajobrazu w województwie małopolskim – stan na dzień 20 VII 2002 r. [mapa A.5. „Ochrona środowiska przyrodniczego”] L p . Powierzchnia w ha Obszar Chronionego Krajobrazu 1. Miechowsko-Działoszycki część w województwie małopolskim 2. Rok utworzenia 57 080,0 1995 Koszycko-Opatowiecki część w województwie małopolskim 6 412,0 1995 3. Doliny Wisły część w województwie małopolskim 2 684,0 1996 4. Jurajskich Parków Krajobrazowych 25 872,0 1980 5. Jastrząbsko-Żdżarski część w województwie małopolskim 7 941,4 1996 6. Bratucicki 16 492,0 1996 7. Pogórza Ciężkowickiego część w województwie małopolskim 47 288,8 1996 8. Pogórza Wiśnickiego 42 670,7 1996 9. Radłowsko-Wierzchosławicki 20 336,0 1996 10. Województwa Nowosądeckiego 440 405,4 1997 Razem 667 182,3 Indywidualne formy ochrony W województwie małopolskim indywidualną formą ochrony objętych jest 1809 pomników przyrody, 17 obiektów jest objętych ochroną prawną jako użytki ekologiczne oraz wyznaczono 45,12 ha stanowisk dokumentacyjnych. Najwięcej pomników przyrody jest w powiecie krakowskim (438), najmniej w tatrzańskim (18). Użytki ekologiczne wykazują znaczne zróżnicowanie wielkości od 0,12 ha do 683,91 ha. Użytki ekologiczne powołane Rozporządzeniem Wojewody [wg www.uwoj.krakow.pl stan z 4.02.2002] Lp. 36 Nazwa użytku ekologicznego 1 Niedzica 2 Pustynia Błędowska Gmina Powierzchnia w ha Data utworzenia Łapsze Niżne 1,00 1994 Klucze 683,91 1995 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 3 Jasień 4 Stary Kamieniołom 5 Sztolnie na Górze Jarmuta 6 Jezioro Święcone 7 Polichty 8 Brzesko 1,75 1996 Rytro 0,20 1997 Szczawnica 0,10 1997 Wietrzychowice 6,82 1997 Gromnik, Ciężkowice 13,33 1998 Radziejów Rzezawa 1,34 1998 9 Świerszcze Borzęcin 5,87 1998 10 Wał Radłów 0,14 1998 11 Wola Szczucińska Szczucin 1,04 1998 12 Las Krzyszkowicki Wieliczka 33,95 1998 13 Mokradło Śródleśne Myślenice 0,26 1998 14 Młaka Źródliskowa Myślenice 0,12 1998 15 Polana Sucha Wiśniowa 5,06 1998 16 Stanowisko Lilii Złotogłów Zabierzów 3,57 1998 17 Uroczysko w Rząsce Kraków, Zabierzów 59,10 2001 Razem 817,56 Użytki ekologiczne powołane uchwałami Rad Gmin [wg: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie (WIOŚ) stan z 10.10.2003] Lp. Nazwa użytku ekologicznego 1 obszar występowania pleszczotki górskiej 2 Łęg Stare Stawy 3 Gmina Powierzchnia w ha Data utworzenia Nr i data Uchwały ok 5,6 1997 Uchwała Nr XXIII/196/97 z dn. 19.06.1997r. m. Oświęcim 4,45 1998 Uchwała Nr LVIII/513/98 z dn. 16.06.1998r. Łęg Kamieniec m. Oświęcim 23,84 1998 Uchwała Nr LVIII/513/98 z dn. 16.06.1998r. 4 Łęg Błonie m. Oświęcim 6,00 1998 Uchwała Nr LVIII/513/98 z dn. 16.06.1998r. 5 Łęg Za Torami m. Oświęcim 15,00 1998 Uchwała Nr LVIII/513/98 z dn. 16.06.1998r. 6 Uroczysko Podgołogórze Zabierzów 6,75 2001 Uchwała Nr XLIII/355/01 z dn. 20.07.2001r. 7 Obszar lęgowy ptactwa wodnego – duża i mała wyspa Wieliczka 8,99 2002 8 Łąki Nowohuckie m. Kraków 57,17 2003 Bolesław Uchwała Nr XLII/487/2002 z dn. 19.07.2002r. Uchwała Nr XV/100/03 z dn. 7.05.2003r. Zespoły Przyrodniczo-Krajobrazowe powołane Rozporządzeniem Wojewody [wg: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie (WIOŚ) stan z 10.10.2003] Lp. Nazwa Zespołu PrzyrodniczoKrajobrazowego 1 Wyspa Grodzisko 2 Lubinka Gmina Powierzchnia w ha Data utworzenia Gródek n/Dunajcem 4,00 1995 Pleśna 6,80 1997 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 37 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy powołany Uchwałą Rady Miasta [wg: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie (WIOŚ) stan z 10.10.2003] Lp. 1 Nazwa Zespołu PrzyrodniczoKrajobrazowego Dolina Rzeki Soły Gmina m. Oświęcim Powierzchnia w ha Data utworzenia 143,00 1998 Obszary ochrony uzdrowiskowej W ramach obszaru ochrony uzdrowiskowej wyodrębnia się obszary A, B i C, które mają na celu spełnienie następujących zadań: Obszar „A” jest funkcjonalnym przedłużeniem najbliższego otoczenia zakładów i urządzeń lecznictwa uzdrowiskowego, a w szczególności prewentoriów uzdrowiskowych, sanatoriów uzdrowiskowych oraz zakładów przyrodoleczniczych i pijalni wód mineralnych, tym samym jest to obszar przeznaczony przede wszystkim dla kuracjuszy, a ukształtowanie i zagospodarowanie tego obszaru powinno w maksymalnym stopniu stwarzać czynniki mające istotne znaczenie dla prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego. Obszar „B” obejmuje całą miejscowość lub tą jej część, która ze względu na swe zagospodarowanie i sposób użytkowania ma charakter uzdrowiskowy. Obszar „C” obejmuje obszary „A” i „B”, a ponadto teren otaczający te obszary w promieniu niezbędnym do zapewnienia nienaruszalności miejscowego klimatu i krajobrazu. Obszary ochrony uzdrowiskowej wyznaczone są dla 9 uzdrowisk statutowych w województwie małopolskim: 1. Krynica (pow. nowosądecki); 2. Muszyna (pow. nowosądecki); 3. Piwniczna Zdrój (pow. nowosądecki); 4. Żegiestów (pow. nowosądecki); 5. Rabka (pow. nowotarski); 6. Szczawnica (pow. nowotarski); 7. Swoszowice (Miasto Kraków); 8. Wapienne (pow. gorlicki); 9. Wysowa (pow. gorlicki). W załączniku graficznym pn. „Ochrona środowiska przyrodniczego” [mapa A.5.] z uwagi na czytelność zapisu graficznego pominięto: - użytki ekologiczne powołane Rozporządzeniem Wojewody, - użytki ekologiczne powołane uchwałami Rad Gmin, - zespoły Przyrodniczo-Krajobrazowe powołane Rozporządzeniem Wojewody, - zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy powołany uchwałami Rad Gmin. 38 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 3.1.2. Gospodarka wodna Zasoby wód powierzchniowych Województwo małopolskie posiada największą w Polsce ilość opadów i sprzyjającą ich odpływaniu rzeźbę terenu. W związku z tym średni odpływ z km2 (~10 dm3/s) jest prawie dwukrotnie wyższy od przeciętnego dla Polski (5,2 dm3/s z km2). Jest to rejon Polski o największej zmienności przepływów, częściowo złagodzonej zabudową hydrotechniczną rzek (duże zbiorniki zaporowe na Dunajcu, Sole i Rabie). Największe znaczenie dla gospodarki wodnej Polski posiadają rzeki karpackie (Soła, Skawa, Raba i Dunajec) kształtujące zasoby wodne górnej Wisły. Prawie 98% obszaru województwa małopolskiego należy do dorzecza Wisły, odprowadzającej około 52% wód z terenu Polski. Do województwa w 2000 r. dopływało (z terenu województwa śląskiego) ok. 1956,5 mln m3, co stanowiło ~2,8% zasobów Polski, a odpływało ok. 36 667 mln m3 (10,9% zasobów). Zasoby wodne górnej Wisły na terenie całego województwa nie nadają się do wykorzystania gospodarczego z uwagi na ich ponadnormatywne zasolenie i zanieczyszczenie. Podstawową przyczyną nieodpowiedniej jakości wód są liczne zrzuty silnie zasolonych wód kopalnianych. Z terenu województwa śląskiego do wód powierzchniowych w 2000 r. odprowadzono 94,3 mln m3 wód kopalnianych o ładunku zasolenia (chlorki + siarczany) 1 189 114 ton/rok. Według danych GUS z województwa śląskiego dopływa około 65% ogólnopolskiego zrzutu wód zasolonych oraz 439,4 mln m3/rok ścieków komunalnych i przemysłowych (bez wód chłodniczych). Szacunkowe dane wskazują, że zasoby wód powierzchniowych województwa wynoszą 4916,5 mln m3/rok. Według danych z roczników statystycznych pobór wody w 2000 r. (na potrzeby komunalne i gospodarcze) wynosił 799,2 mln m3, a więc stanowił ok. 16% potencjalnych zasobów wodnych Małopolski. Korzystniej przedstawiły się właściwości fizyczno-chemiczne większości dopływów Wisły. Niektóre odcinki lub dopływy tych rzek były również ponadnormatywnie zanieczyszczone, ale na przeważającej długości biegu prowadziły one wody II i III klasy czystości. Na podstawie kryterium hydrobiologicznego przeważającą część dopływów Wisły można zaliczyć do wód II klasy czystości – nieznacznie zanieczyszczonych (strefa B – mezosaprobowa). Wskaźnikiem, który najczęściej dyskwalifikuje jakość wód, jest stan sanitarny określany jako miano lub liczebność bakterii z grupy coli typu kałowego. Wyniki monitoringu prowadzonego przez WIOŚ na 47 rzekach w 95-100 przekrojach badawczych wskazują, że w ciągu ostatnich czterech lat nastąpiła wyraźna poprawa własności fizykochemicznych wody w dopływach górnej Wisły. Zmniejszyło się zanieczyszczenie następujących rzek: Soły, Skawy, Stryszawki, Sanki, Dłubni, Raby, Białego Dunajca, Dunajca, Białej Tarnowskiej oraz Ropy. Do zasobów wodnych województwa można też zaliczyć pojemność użytkową zbiorników retencyjnych wynoszącą 310,6 mln m3. Na terenie województwa funkcjonuje 8 większych zbiorników zaporowych, które mogą zatrzymać około 8% rocznego odpływu wód. Wskaźnik sztucznej retencji w Małopolsce jest wyższy od ogólnokrajowego ale niższy niż w krajach europejskich (15%). Od wielu lat prowadzone są prace przy budowie zbiornika Poręba – Świnna na Skawie. Zrealizowanie tej inwestycji zwiększyłoby wskaźnik retencji wód powierzchniowych na terenie województwa do~10%. W latach 1998-2001 poprawił się stan sanitarny rzek województwa małopolskiego. W 1998 r. wody nadmiernie zanieczyszczone bakteriami z grupy coli typu kałowego stanowiły prawie 69% badanych odcinków rzek, a w 2001 r. udział wód o złym stanie sanitarnym zmniejszył się o ~25%. Do granicy województwa dopływają wody ponadnormatywnie zanieczyszczone i silnie zasolone. Następnie Wisła przyjmuje liczne dopływy o zróżnicowanym stanie czystości wód. Wisła jest odbiornikiem ścieków sanitarnych, przemysłowych oraz obszarowych i punktowych (z kanalizacji deszczowej) spływów wód deszczowych. Część wskaźników jakościowych wielokrotnie przekracza najwyższe wartości dopuszczalne dla wód III klasy czystości, co wyraźnie ogranicza możliwości wykorzystywania zasobów wodnych największej rzeki w województwie. W związku z tym na obszarze Małopolski wody Wisły są używane tylko do celów gospodarczych. Z terenu Małopolski do zlewni górnej Wisły dopływa następne 415,3 mln m3/rok ścieków, w tym 193 mln m3/rok komunalnych. Pomimo oddania do eksploatacji oczyszczalni „Kujawy” największe ładunki zanieczyszczeń wprowadzane są nadal z Krakowa. W 2000 r. z aglomeracji krakowskiej do Wisły odprowadzono 89,73% ścieków odprowadzonych z aglomeracji krakowskiej jest oczyszczonych, z tego 22,53 % jest oczyszczonych mechaniczno – biologicznie. Silne zanieczyszczenie Wisły uniemożliwia wykorzystywanie jej zasobów i dlatego na obszarze województwa małopolskiego do zaopatrzenia mieszkańców w wodę ujmowane są wyłącznie wody z jej dopływów. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 39 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Podobną tendencję zmian jakości wody obserwuje się w zbiornikach zaporowych. We wszystkich systematycznie monitorowanych zbiornikach stwierdzono poprawę stanu czystości oraz poziomu troficznego wód. Spowodowało to korzystne zmiany w składzie gatunkowym planktonu oraz zmniejszenie biomasy fitoplanktonu a więc i zawartości chlorofilu „a”. Zasoby wód podziemnych Według szacunkowych obliczeń zatwierdzone zasoby eksploatacyjne na obszarze województwa małopolskiego wynoszą ok. 50 000 m3/h. Aż ok. 70% ogółu zasobów stanowią wody występujące płytko pod powierzchnią terenu w utworach czwartorzędowych, a tylko zaledwie po ok. 10% w utworach trzeciorzędowych i kredowych i ok. 9% w utworach starszych (trias, jura). Zjawiskiem szczególnie niekorzystnym jest fakt, że rozmieszczenie zasobów wód podziemnych na obszarze województwa jest bardzo nierównomierne, a większość terenów charakteryzuje się deficytem tych wód. Znaczące zasoby znajdują się w części północno-zachodniej i południowej województwa, natomiast obszarem o deficycie wód podziemnych są tereny wschodnie i północno-wschodnie. Najuboższe zasoby wód podziemnych występują w powiatach: Limanowa, Dąbrowa Tarnowska, Brzesko i Bochnia. Z kolei najzasobniejsze w wody podziemne są powiaty: Olkusz, Chrzanów, Kraków, Miechów, Nowy Sącz, Nowy Targ i Sucha Beskidzka. Na terenie województwa znajdują się trzy udokumentowane Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP nr 408 Niecka Miechowska część NW, 409 Niecka Miechowska część SE, oraz nr 452 Chrzanów). GZWP są na ogół słabo izolowane od powierzchni terenu. Szczególnie podatne na antropopresję obok zbiorników czwartorzędowych są zbiorniki trzeciorzędowo-kredowe w obrębie Karpat fliszowych, zbiorniki kredowe w niecce miechowskiej (408 i 409) oraz zbiornik jurajski (326) w monoklinie krakowsko-śląskiej. Zbiorniki triasowe (452, 454) należą podobnie jak zbiornik trzeciorzędowy (451) do stosunkowo dobrze izolowanych, przy czym z kolei zbiorniki triasowe poprzez okna tektoniczne i szczeliny skalne wchodzą w kontakt z wyżej i niżej położonymi horyzontami wodonośnymi, a dodatkowo podlegają silnemu drenażowi przez górnictwo podziemne i duże ujęcia wód (dotyczy przede wszystkim rejonu Olkusza). Generalnie w Małopolsce przeważają wody podziemne mieszczące się najczęściej w klasach 1b – III. Wody najwyższej jakości (klasa Ia) występują na terenie Karpat w zbiornikach szczelinowo-krasowych i szczelinowoporowych oraz na obszarze Niecki Miechowskiej, a wody o najniższych klasach czystości charakteryzują głównie zbiorniki usytuowane w dolinach rzecznych. Według kryterium czasu przenikania zanieczyszczeń z powierzchni terenu do GZWP w ponad 90% wody podziemne zostały zakwalifikowane do klasy AB tj. wód zagrożonych. W zdecydowanej większości przypadków głównymi czynnikami degradującymi wody podziemne są nadmierne ilości związków azotu, zanieczyszczenia bakteriologiczne oraz ponadnormatywne ilości żelaza i manganu, a lokalnie zawartość dwutlenku węgla i siarkowodoru pochodzenia geogenicznego. Na uwagę zasługuje fakt, że w wodach podziemnych nie stwierdzono obecności metali o charakterze toksycznym w ilościach przekraczających normy dla wód najwyższej I wysokiej jakości. Wyniki badań monitoringu wskazują na konieczność uzdatniania wód ujmowanych prawie ze wszystkich GZWP. Złoża wód mineralnych Zasoby wód mineralnych województwa szacuje się na ok. 314 m3/h. Południowa część województwa małopolskiego stanowi najbogatszy region w kraju pod względem ilości wystąpień i wykorzystania wód do celów balneologicznych oraz rozlewnictwa wód mineralnych. Większość uzdrowisk i miejscowości uzdrowiskowych znajduje się w dolinie Popradu – pomiędzy Tyliczem, Krynicą, Muszyną, Żegiestowem, Wierchomlą, Łomnicą, Piwniczną a Głębokiem. Jest to tzw. centralna strefa hydrochemiczna karpackich prowincji wód mineralnych. Druga strefa obejmuje rejon Szczawnicy – Krościenka, Szczawy i Wysowej. Miasto Kraków należy do nielicznych dużych aglomeracji w Europie posiadających na swoim terenie cenne zasoby wód mineralnych, będące szansą rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego. Wody uznane za lecznicze występują w 9 uzdrowiskach a udokumentowane złoża znajdują się w kilku innych miejscowościach: Milik, Głębokie, Łomnica, Złockie. Istnieje kilka rejonów perspektywicznych dla udokumentowania zasobów wód leczniczych w miejscowościach potencjalnie uzdrowiskowych m.in.: Wierchomla i Poręba Wielka. Wody lecznicze zgodnie z ustawą prawo geologiczne i górnicze chronione są przez wyznaczenie obszaru górniczego. 40 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Wody geotermalne Występowanie wód geotermalnych związane jest głównie z utworami podfliszowymi niecki podhalańskiej. Zbilansowane zasoby wód geotermalnych wynoszą tu ok. 109 m3 i mogą zaspokoić potrzeby ciepłownicze całego obszaru Podhala. Zakład geotermalny funkcjonuje w Bańskiej w Białym Dunajcu na bazie otworu o głębokości 5,2 km. Realizowana jest dalsza rozbudowa zakładu geotermalnego mająca na celu dostarczenie ciepła do Zakopanego (planowane zakończenie 2004 r.), co przyczyni się do poprawy jakości powietrza, a tym samym do zachowania walorów przyrodniczych i mikroklimatycznych regionu. Przewidywane jest objęcie systemem geotermalnym gmin: Poronin, Kościelisko, Szaflary i Nowy Targ. Poza obszarem Niecki Podhalańskiej istnieją szanse wykorzystania energii geotermalnej w rejonach Krynicy i Muszyny, Szczawnicy, Szczawy, Krościenka i Niedzicy, Rabki, Tylicza i Wysokiej, Gródka n/ Dunajcem, Kościeliska, a także w rejonie Słomnik, Tarnowa, Niepołomic i Dobczyc oraz w wielu innych miejscach, w tym w rejonach eksploatacji ropy i gazu. 3.1.3. Zagrożenie powodzią i ochrona przeciwpowodziowa Bardzo zróżnicowane środowisko geograficzne województwa małopolskiego sprawia, że reżim rzek tego obszaru charakteryzuje duża zmienność niespotykana w innych regionach kraju. Szczególnie wyraźnie jest to widoczne w odniesieniu do rzek karpackich, które cechuje mała bezwładność hydrologiczna objawiająca się częstymi i znacznymi zmianami stanów wody oraz znacznym potencjałem powodziowym przy wyraźnej przewadze wezbrań letnich nad zimowymi. Wezbrania i powodzie występują tutaj kilka razy w roku, a średnio co 10 lat przybierają rozmiary klęski żywiołowej. Największe zagrożenie powodziowe stwarzają dorzecza Soły i Dunajca, a w następnej kolejności dorzecza Raby i Skawy. Poziom zagrożenia powodziowego w województwie małopolskim jest wyższy co najmniej o 15% od przeciętnego zagrożenia powodziowego w Polsce. Miarą zagrożenia powodziowego są szkody rzeczowe. W okresie od 1953 do 1998 r. sumaryczne straty powodziowe w dorzeczu górnej Wisły, którego obszar stanowi 1/4 część całego dorzecza Wisły były wyższe niż w dorzeczu Odry i wynosiły 63% wszystkich strat powodziowych w Polsce. Wynika stąd, że stopień zagrożenia powodziowego i wielkość strat z tym związanych na obszarze Małopolski ma znaczący udział w skali całego kraju. Województwo małopolskie należy uznać za obszar szczególnie zagrożony powodziami. Na ogólną liczbę 182 gmin województwa 146 jest zagrożonych możliwością wystąpienia powodzi, co stanowi 80% ich ilości. W szczególnym stopniu zagrożone jest ok. 48% obszaru województwa. W odniesieniu do powiatów na ogólną liczbę 19 powiatów ziemskich i 3 grodzkie odpowiednio 16 i 3 uważa się za zagrożone w znacznym stopniu, a pozostałe 3 w stopniu umiarkowanym. W zależności od typu wezbrań występujących w Małopolsce zagrożone są różne obszary województwa. I tak: - - - wezbrania opadowo-rozlewne spowodowane opadami ciągłymi, występujące w południowej i wschodniej części województwa, stanowią zagrożenie dla powiatów: limanowskiego, nowosądeckiego, krakowskiego, tarnowskiego, dąbrowskiego, myślenickiego i bocheńskiego; wezbrania opadowo-nawalne wywołane gwałtownymi ulewami letnimi, które stwarzają zagrożenie dla obszarów przyległych do górskich rzek i potoków w powiatach: limanowskim, nowosądeckim, nowotarskim, gorlickim i tatrzańskim. Na zalanie i miejscowe podtopienia narażone są również powiat chrzanowski, olkuski i krakowski, a także większość miast z kanalizacją o słabej drożności (np. Kraków); wezbrania zatorowo-lodowe i śryżowe w wyniku spiętrzenia wody przez zator lodowy lub śryżowy, ma miejsce głównie na Popradzie, Dunajcu i niektórych małych ciekach na terenach podgórskich. Dotyczy to powiatów: nowosądeckiego, nowotarskiego i myślenickiego. Najgorsze w skutkach są wezbrania opadowe w okresie letnim, spowodowane deszczami rozlewnymi o znacznych wielkościach sum dobowych i trwających przez okres kilku dni. Wezbrania tego typu mają zazwyczaj duży zasięg najczęściej regionalny lub krajowy. Równie groźne są wezbrania spowodowane intensywnymi deszczami nawalnymi, lecz ich skutki są na ogół ograniczone do skali lokalnej. Odrębny rodzaj zagrożenia powodziowego stanowi zagrożenie falą awaryjną w sytuacji uszkodzenia lub zniszczenia budowli piętrzących wodę. I tak: - zbiornik Klimkówka na rzece Ropie stwarza zagrożenie dla 20 miejscowości zamieszkałych przez ok. 4870 osób; - zbiornik Rożnów i Czchów na rzece Dunajec stwarza zagrożenie dla 7 miejscowości zamieszkałych przez ok. 2710 osób; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 41 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju zbiornik Czorsztyn na rzece Dunajec stwarza zagrożenie dla 72 miejscowości zamieszkałych przez 45100 osób; zbiornik Dobczyce na rzece Rabie stwarza zagrożenie dla 8 miejscowości zamieszkałych przez ok. 6340 osób. - Zagrożenie w przypadku zapory w Tresnej usytuowanej na obszarze województwa śląskiego dotyczyć będzie 6 gmin i jednego miasta w sumie ok. 8,3 tys. osób na terenie Małopolski. Dla przestrzennego zróżnicowania stanu zagrożenia powodziowego w województwie małopolskim przyjęto kryteria wg oceny zespołu Politechniki Krakowskiej (Nachlik i in. 2001): - liczba gmin dotkniętych powodzią w obrębie powiatów; - charakter obszarowy zagrożenia powodziowego (zagrożenie powodziowe i zagrożenie osuwiskami); - wartość sumaryczna strat powodziowych w okresie od 1950-2001; i wyodrębniono 3 stopnie zagrożenia powodziowego: - najwyższy charakterystyczny dla powiatów: suskiego, limanowskiego, brzeskiego i nowosądeckiego; - bardzo wysoki występujący w powiatach nowotarskim, gorlickim i tarnowskim; - wysoki dotyczący w zasadzie wszystkich pozostałych powiatów województwa. Na terenie województwa małopolskiego znajdują się następujące obiekty hydrotechniczne: 6 zbiorników wodnych i jeden w budowie, które w znacznym stopniu ograniczają zagrożenie powodziowe. Charakterystykę tych obiektów, w tym wielkość rezerwy powodziowej zawiera tabela: % przepływu poj. zb. (mln m3) Nazwa zbiornika Rzeka całkowita powodziowa miarodajnego Raba 125,0 25,9 60 Rożnów Dunajec 171,3 86,0 34 Czchów Dunajec 12,0 - - Czorsztyn Dunajec 231,9 63,3 51 Sromowce Wyżne Dunajec 6,7 - - Ropa 43,5 8,0 24 Świnna Poręba Skawa 161,0 (w budowie) Źródło: A. Roszkowski, Henning J., Ochrona przed powodzią. 24,0 46 Dobczyce Klimkówka Poza granicami województwa zlokalizowane są cztery zbiorniki zaporowe, których zasięg oddziaływania sięga obszaru województwa małopolskiego: Lp. Nazwa zbiornika Rzeka poj. zb. [mln m3] km rzeki całkowita powodziowa 1. Goczałkowice Mała Wisła 43.09 166.76 38.10 2. Tresna Soła 40.02 94.04 23.14 3. Porąbka Soła 32.30 28.35 5.02 4. Czaniec Soła 28.80 1.29 - przec. obni. kulm. [m3/s] [cm] % red. przepływu miarod. 259.0 58 30 830.0 138 57 - - - Źródło: A. Roszkowski, Hennig J., Ochrona przed powodzią. - 1007,295 km wałów przeciwpowodziowych chroniących przed powodzią obszar o łącznej powierzchni 108.370 ha; 880 sztuk śluz i przepustów wałowych; 20 przepompowni melioracyjnych obejmujących oddziaływaniem obszar o powierzchni 35.421 ha. Przedstawione na mapie „Infrastruktura transportowa i przeciwpowodziowa” tereny zalewowe na obszarze województwa małopolskiego w większości są terenami potencjalnego zagrożenia powodzią, które mogą zostać zalane w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wałów przeciwpowodziowych, zniszczenia lub uszkodzenia budowli piętrzących albo pasa technicznego. 42 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 3.1.4. Zasoby złóż kopalin Z bogactwem form geologicznych wiąże się duża różnorodność występujących na obszarze województwa, a szczególnie w obrębie Monokliny Śląsko-Krakowskiej, kopalin mineralnych będących przedmiotem eksploatacji. Zasoby kopalin województwa małopolskiego (wg „Bilansu zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce”. Stan na 31 XII 200 r.) [mapa A.6. Zasoby naturalne] KOPALINY PODSTAWOWE Rodzaj kopaliny Występowanie Zasoby Eksploatacja Informacje uzupełniające KOPALINY ENERGETYCZNE węgiel kamienny wschodnia część GZW, trójkąt: BrzeszczeKrzeszowice-Spytkowice. (powiaty: Chrzanów, Oświęcim, Kraków, Wadowice). 8 510 552 tys. ton (zasoby geologiczne bilansowe) kopalnie: „Siersza” w Trzebini (zlikwidowana), czynne:„Janina” w Libiążu, i „Brzeszcze” w Brzeszczach, wydobycie:4308 tys. ton ropa naftowa Szereg drobnych złóż w utworach fliszu karpackiego w rejonie Gorlic (powiat Gorlice), oraz złoża na obszarze Zapadliska Przedkarpackiego (powiaty: Tarnów, Bochnia, Proszowice, Dąbrowa Tarnowska) 161,34 tys. ton gaz ziemny Na obszarze Zapadliska Przedkarpackiego 8434 mln m3 (zasoby wydobywalne) (zasoby (powiaty: Wieliczka, Bochnia, wydobywalne) Brzesko, Tarnów, Dąbrowa Tarnowska) i w Karpatach (powiaty: Sucha Beskidzka, Gorlice, Limanowa). Udokumentowano 14 obszarów złożowych. Dwa złoża są obecnie eksploatowane. Niezagospodarowane złoża (powiaty Wadowice, Oświęcim) nie są przedmiotem zainteresowania przemysłu wydobywczego ze względu na duże zasolenie wód podziemnych w utworach węglonośnych. większość złóż jest Udokumentowano 18 złóż. Nie zagospodarowanych posiadają one znaczących i eksploatowanych zasobów. nawet od XIX w., Część złóż jest na wyczerpaniu. wydobycie 16 Perspektywy odkrycia nowych tys.ton złóż o znaczących zasobach są niewielkie. Udokumentowano 38 złóż. Ważniejsze: Jaśniny Północ, większość złóż jest Tarnów, Grądy Bocheńskie, zagospodarowanych Jadowniki, Łąkta, Łętowoce – i eksploatowanych; Bogumiłowice, Raciborsko, poziom wydobycia Rylowa. jest niski (210,5 mln m3 Odkryte zasoby stwarzają możliwości zwiększenia wydobycia. Istnieje też perspektywa odkrycia nowych złóż i zwiększenia zasobów. KOPALINY CHEMICZNE sól kamienna wąski pas w obrębie Zapadliska Przedkarpackiego rozciągający się równolegle wzdłuż granicy do nasunięcia karpackiego. 2 270 883 tys. ton (zasoby geologiczne (powiaty: Wieliczka, Bochnia, .bilansowe) Tarnów, Kraków) zlikwidowane kopalnie: Wieliczka, Bochnia, SiedlecMoszczenica, Łężkowice Eksploatacja soli zakończona. Wstępnie rozpoznane złoże rezerwowe Wojnicz występuje w trudnych warunkach geologiczno-górniczych i nie przedstawia wartości przemysłowej KOPALINY METALICZNE rudy cynku i Zachodnia część Monokliny ołowiu Śląsko-Krakowskiej. (powiaty: Olkusz, Chrzanów) 73 718 tys. ton (zasoby geologiczne bilansowe) czynne kopalnie: Udokumentowano 9 złóż. Pomorzany, Olkusz, Przewidywane zakończenie Trzebionka, eksploatacji zasobów w rejonie wydobycie 4863 Olkusza i Trzebini w obecnym tys. ton dziesięcioleciu. Istnieje możliwość przedłużenia okresu eksploatacji Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 43 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju poprzez udostępnienie sąsiednich złóż. Złoża rezerwowe: Klucze, Chechło, Laski, Sikorka. KOPALINY SKALNE Dolomity piaski formierskie Monoklina ŚląskoKrakowska.(powiaty: Chrzanów, Kraków, Olkusz) 30 263 tys. ton w rejonie Olkusza i Szczakowej 20 400 tys. t (zasoby geologiczne bilansowe) eksploatacja masowa w złożach Żelatowa (głównie dla hutnictwa), Szerokie spektrum wykorzystania – na potrzeby budownictwa, drogownictwa, hutnictwa. Udokumentowano 1 złoże dolomitu hutniczego Żelatowa, Dubie ( na i kila złóż w grupie kamieni kruszywo drogowe), budowlanych i drogowych. Ważne wydobycie: złoża: Libiąż, Żelatowa, Dubie, Stare Gliny (eksploatowane), 774 tys. ton Libiąż Wielki, Niesułowice-Lgota (rezerwowe). eksploatacja ze złoża: Szczakowa wydobycie 146 tys. ton Udokumentowano 3 złoża., 2 są już wyeksploatowane. Znaczenie ma z łoże Szczakowa WODY LECZNICZE MINERALNE I TERMALNE wody mineralne i termalne 44 wody mineralne - obszar Karpat, wody termalne Niecka Podhalańska, rejon tarnowski wody mineralne wykorzystywane w lecznictwie uzdrowiskowym, wody termalne – czynny jeden zakład geotermalny Bańska Udokumentowano 28 złóż wód mineralnych i termalnych. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju KOPALINY POSPOLITE Rodzaj kopaliny Wapienie Występowanie Monoklina ŚląskoKrakowska. (powiaty: Kraków, Chrzanów, Olkusz, Miechów) Zasoby Eksploatacja Informacje uzupełniające ponad 560 mln ton, w tym około 400 mln ton dla przemysłu wapienniczego i cementowego eksploatacja masowa w złożach Czatkowice i Płaza, Udokumentowano kilkanaście złóż, w tym: 12 dla przemysłu wapienniczego, 2 - dla cementowego i 12 jako kamienie budowlane i drogowe. Ważne złoża rezerwowe: Wolbrom – Zarzecze, Kamienica, Płaza – Południe, Porąbka, Kąpiele Wielkie. Unikatowe złoża kamieni dekoracyjnych: Dębnik, Dębinki – czarne wapienie dewońskie, Paczółtowice – kalcyt żyłowy (ze względu na położenie w PK Dolinki Krakowskie nie przewiduje się eksploatacji). wydobycie ponad 2 mln t W parkach krajobrazowych ZJPK dopuszczono do eksploatacji złoża: wapieni Dębnik, Dębnik I Nielepice, Mirów Porfiry Diabazy Intruzje magmowe w obrębie Monokliny ŚląskoKrakowskiej (powiat Kraków) Blisko 165 intruzje magmowe w obrębie Monokliny Śląsko- 5 564 tys. ton mln ton Krakowskiej. Powiat Kraków piaskowce Karpaty (powiaty: Nowy Sącz, Wadowice, Limanowa, Myślenice, Nowy Targ, Sucha Beskidzka, Bochnia) 1041 mln t, duże złoża eksploatacja masowa ze złoża Zalas, Znaczenie regionalne i ponadregionalne. Duże kamieniołomy o dobrej jakości kopaliny i dużym wydobyciu: wydobycie 453 tys. Zalas, Niedźwiedzia Góra. ton Szerokie spektrum wykorzystania. Kopalina rzadka w regionie eksploatacja małopolskim. W parkach masowa ze złoża Niedźwiedzia Góra krajobrazowych ZJPK dopuszczono do eksploatacji złoże wydobycie: 170 tys. diabazów Niedźwiedzia ton eksploatacja masowa ze złóż: Klęczany, Wiercholma, Tenczyn Górny, Barwałd, wydobycie 907 tys. ton Udokumentowano 50 złóż. Ważne znaczenie : Klęczany, Wierchomla, Tenczyn Górny, Barwałd , Męcina, Skawce (eksploatowane) oraz Osielec, Toporzysko-Działy, Toporzysko Głaza, Sikorowiec, Pawlikówka, Harbutowice, Królowa Górna; unikatowe własności kopaliny w złożach: Górka-Mucharz, Sobolów, Sobolów II. W parkach krajobrazowych ZJPK dopuszczono do eksploatacji złoże piasków kwarcowych Klucze piaski podsadzkowe w rejonie Olkusza i Szczakowej 1069,3 mln m3 eksploatacja masowa ze złóż: Szczakowa p. II i Szczakowa Misiury, Pustynia Błędowska blok IV Udokumentowano 9 złóż. Ważne znaczenie złoża: Szczakowa p. I II, Szczakowo-Misiury, Szczakowa-Bukowno, Pust. Błędowska blok IV. Przeznaczone do podsadzania wyrobisk w kopalniach węgla kamiennego na Śląsku. W parkach krajobrazowych ZJPK dopuszczono do eksploatacji złoże piasków podsadzkowych Pustynia Błędowska kruszywo Wzdłuż dolin większych 1 661 273 Najważniejsze rejony złożowe- eksploatowanych Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 45 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju naturalne rzek Wisły, Soły, Skawy, Raby, Dunajca, Białej (powiaty: Kraków, Wieliczka,, Tarnów, Nowy Targ, Nowy Sącz, Oświęcim, Wadowice, Limanowa, Bochnia) tys. ton (zasoby geologiczne bilansowe) jest 67 złóż. Masowa eksploatacja ze złóż: TargowiskoZakole, ZatorPodolsze Nowe, Smolice –Zakole A i B, Sanoka I, Radłów, Przecieszyn, Krempachy II, Jagniówka III, Brzegi III, BiałaBobrowniki, rzeka Wisła: rejon OświęcimiaZatora, odcinek rzeki od Brzegów po Niepołomice; Skawa– rejon Świnnej Poręby, Raba-rejon Gdowa; Dunajec– między Czarnym Dunajcem, a Zbiornikiem Czorsztyńskim, oraz odcinek od Melsztyna po Radłów; Białka - między Trybszem, a ujściem do Dunajca. Rezerwowe złoża Czarny Dunajec i Czarny Dunajec-Zbiornik należą do największych w kraju, i posiadają kopalinę najwyższej jakości. wydobycie 5617 tys. ton, kopaliny ilaste ceramiki budowlanej W obrębie Zapadliska Przedkarpackiego – iły mioceńskie na obszarze pozostałym iły permu, triasu oraz gliny czwartorzędowe. 114 455 tys. m3 (zasoby geol.bilansowe) (powiaty: Kraków, Wieliczka, Proszowice, Tarnów, Nowy Sącz, Oświęcim, Wadowice, Olkusz, Chrzanów, Limanowa, Bochnia) torf Podhale (gmina Czarny Dunajec i Jabłonka) oraz małe złoże Pogórska Wola (powiat Tarnów) Eksploatacja na dużą skalę: ze złóż Wola Rzędzińska, Zesławice, BiegoniceDąbrówka, Bielowice wydobycie 315 tys. m3 Udokumentowano 88 złóż. Ważne złoża: Wola Rzędzińska i złoża rejonu Sądeckiego (eksploatowane) oraz Rzezawa, Przymiarki, Stradomka II, Krzęcin, Chodenice, Chocznia, Jabłonka, Mszanka, Brzezie, (rezerwowe). Kopalina b. powszechna, eksploatowana często na potrzeby lokalne. Generalnie popyt na te kopaliny wykazuje tendencje spadkowe. 334,1 tys. t eksploatowane złoże „Puścizna Wielka” na Podhalu Złoża torfu niewielkie w skali kraju, mają znaczenie lokalne, eksploatowane jest jedno złoże na potrzeby rolnictwa. Generalnie, wydobycie kopalin na terenie Małopolski w ostatnich latach znacznie spadło. Niektóre z kopalni pracują na 20-30% swoich możliwości. Spadek zapotrzebowania na rynku na kopaliny mineralne nie sprzyja rozwojowi ich eksploatacji. Znaczna część złóż województwa zarejestrowanych w krajowym bilansie zasobów złóż jest aktualnie eksploatowana, a zasoby kopalin pospolitych ocenia się jako wystarczające na aktualne potrzeby województwa i jakie się przewiduje na najbliższą perspektywę. Niektóre z nich stanowią cenne złoża i mają znaczenie ponadregionalne (porfiry, diabazy). Zasoby kopalin podstawowych (rudy cynku i ołowiu, węgla kamiennego, ropy naftowej i gazu ziemnego) w złożach eksploatowanych są w znacznym stopniu wyeksploatowane. Nadal jednak mają ważne znaczenie krajowe (zwłaszcza rudy cynku i ołowiu), a zasoby złóż rezerwowych mogą stanowić podstawę do przedłużenia okresu działalności wydobywczej. Ważne znaczenie w skali kraju mają zasoby wód leczniczych, mineralnych i termalnych. Problematyka tych złóż została omówiona osobno w pkt.3.1.2 „Gospodarka wodna”. Specyfiką złóż kruszyw naturalnych, w szczególności w regionie karpackim, jest powiązanie ich lokalizacji z dolinami rzecznymi. Znajduje się tu ponad 95 % złóż. Nie występują one regularnie wzdłuż całych dolin, ale są skoncentrowane w kilkunastu rejonach. Ponieważ złoża kruszyw naturalnych są w większości przypadków małych rozmiarów, a ich granice ustalane są sztucznie (zwłaszcza od połowy lat 90-tych, według granic nieruchomości gruntowych), nie mają one znaczenia jako pojedyncze obiekty w skali wojewódzkiej. W odniesieniu do tej kopaliny znaczenie takie mają całe rejony złożowe, w obrębie których znajdują się udokumentowane czynne lub rezerwowe złoża tej kopaliny oraz nierozpoznane jeszcze w pełni jej zasoby perspektywiczne. 46 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 3.1.5. Stan zanieczyszczenia powietrza W 2001 roku obszar województwa małopolskiego objęty był przede wszystkim badaniami podstawowych zanieczyszczeń powietrza (dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, pyłu zawieszonego, tlenku węgla) emitowanymi w procesach spalania paliw oraz pochodzącymi ze źródeł mobilnych. Lokalnie mierzono poziom węglowodorów (benzoápirenu) oraz zanieczyszczeń specyficznych, także metali ciężkich i ozonu będącego zanieczyszczeniem wtórnym. Zdecydowanie wyższe stężenia pyłu zawieszonego występowały analogicznie, jak w poprzednich latach w powiatach zachodnich naszego województwa. Przekroczenia wartości dopuszczalnych średniodobowych występowały głównie w dużych miastach i aglomeracji krakowskiej oraz w powiatach: oświęcimskim, wadowickim i chrzanowskim. Dwutlenek siarki Przestrzenny rozkład stężeń średniorocznych wskazuje na zwiększone obciążenie dwutlenkiem siarki głównie aglomeracji krakowskiej oraz północno zachodniej części województwa oraz lokalnie Nowego Targu i Zakopanego. Dwutlenek azotu Najniższe stężenia dwutlenku azotu wystąpiły w powiatach położonych w południowej części województwa, natomiast najwyższe w pasie środkowym, głównie w miastach i przy wojewódzkich trasach komunikacyjnych. Ozon W roku 2001 kilkakrotnie zanotowano przekroczenia norm 1–godz. i 8–godz., jednak ostrzeżenia smogowe nie były wprowadzane ze względu na krótkotrwałość tych przekroczeń lub pomyślną prognozę meteorologiczną (opady deszczu, większą prędkość wiatru). W razie konieczności ostrzeżenie takie jest wprowadzane, gdy przekraczane są normy 1–godzinne (180 µg/m3– jest to norma zalecana przez WHO) i 8–godzinne (110 µg/m3 – norma krajowa dotycząca ozonu dla obszarów niechronionych, która jest stosunkowo ostrą normą, dotyczy ona średniej określonej na postawie ośmiu godzinnych wartości stężenia pomiędzy godzinami 10:00 i 18:00), a ponadto prognoza meteorologiczna na najbliższą dobę jest niekorzystna. W roku 2001 norma 1–godzinna ozonu (180 µg/m3), zalecana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), została przekroczona tylko na stacji w Zakopanem i były to bardzo sporadyczne wypadki (tylko 0,33 % wszystkich pomiarów w ciepłej porze roku, czyli od kwietnia do września). Natomiast norma 8–godzinna była przekraczana w skali całego roku jednak procent przekroczeń w skali rocznej na żądnej ze stacji nie przekroczył 7% (powyższa tabela). Ponadto wszystkie te przekroczenia normy 8 – godz. miały miejsce od kwietnia do września, co automatycznie podniosło częstość przekraczania normy 110 µg/m3 w tym okresie. Z reguły najwyższe stężenia ozonu są notowane gdy temperatura powietrza przekroczy 25 oC, prędkość wiatru nie przekracza 1,5 m/s i jest duże nasłonecznienie. Ponieważ tego typu pogoda często występuje w miesiącach letnich w naszej szerokości geograficznej, a ruch komunikacyjny na ulicach Krakowa z roku na rok jest większy, należy spodziewać się coraz wyższych stężeń ozonu troposferycznego. Tlenek węgla Norma średnio-roczna nie została zachowana jedynie na stacji komunikacyjnej w Krakowie. Podsumowanie Na terenie województwa małopolskiego zanieczyszczenia powietrza koncentrują się głównie w miastach, przy głównych trasach komunikacyjnych oraz w zachodniej, najbardziej uprzemysłowionej jego części. Ograniczenie emisji przemysłowych oraz z sektora energetyki spowodowało w ostatnich latach stabilizację poziomu zanieczyszczeń podstawowych: pyłu zawieszonego, dwutlenku siarki i dwutlenku azotu. Przekroczenia dopuszczalnych stężeń średniorocznych występowały sporadycznie i miały lokalny zasięg. Przekroczenia stężeń średniodobowych pyłu zawieszonego występowały głównie w miastach, natomiast zanieczyszczeń gazowych dotyczyły uzdrowiska Swoszowice, Ojcowskiego Parku Narodowego oraz głównej arterii komunikacyjnej w Krakowie przy Al. Krasińskiego. W 2001 roku odnotowano spadek stężeń tlenku węgla w Krakowie, natomiast w Tarnowie i Zakopanem stężenia pozostały na niezmienionym poziomie. Generalnie obniżył się poziom stężeń średniorocznych dwutlenku siarki w całym województwie. Punktowe pomiary zanieczyszczeń specyficznych w Tarnowie wykazują przekroczenia wartości dopuszczalnych formaldehydu, chlorowodoru i fenolu i świadczą o lokalnie istniejącym problemie. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 47 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Przestrzenny rozkład stężeń zanieczyszczeń podstawowych nie ulega większym zmianom w ostatnich trzech latach. Największa koncentracja pyłu zawieszonego występuje głównie w miastach oraz w zachodniej części województwa, najwyższe stężenia dwutlenku siarki występowały w Krakowie oraz powiatach położonych na zachodzie województwa, natomiast dwutlenku azotu na osi zachód – wschód: w Krakowie, Tarnowie, Bochni, Brzesku Chrzanowie i Oświęcimiu, przy głównych trasach komunikacyjnych. Stan jakości powietrza pokazany jest na mapie A.19, sporządzonej na podstawie badań WIOŚ w Krakowie za rok 2002. Mapa przedstawia strefy jakości powietrza w podziale na 3 klasy: A - poziom stężeń nie przekraczający wartości dopuszczalnej, B - poziom stężeń powyżej wartości dopuszczalnej lecz nie przekraczający wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji, C - poziom stężeń powyżej wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji. Wysoki wartość stężeń w klasie C wynika z przekroczenia poziomu pyłu zawieszonego a dodatkowo w Krakowie z tytułu przekroczenia stężenia dwutlenku siarki i dwutlenku azotu. 3.1.6. Zagrożenie osuwiskami W Polsce osuwiska występują na obszarze polskich Karpat fliszowych, rzadziej w Sudetach, pasie Wyżyn i Wybrzeży. Na obszarze 6% powierzchni kraju jaką stanowią polskie Karpaty występuje ponad 95% wszystkich osuwisk. Osuwiska należą do najbardziej naturalnych zjawisk przyrodniczych w obszarach górskich. Na obszarze polskich Karpat fliszowych do głównych czynników sprzyjających ich występowaniu należą: rzeźba i budowa geologiczna obszaru (tzw. czynniki bierne), katastrofalne opady deszczu, trzęsienia ziemi, niewłaściwa ingerencja człowieka w środowisko (tzw. czynniki aktywne). Zatem głównymi przyczynami sprawczymi ruchów mas ziemi jako zjawisk katastrofalnych są warunki meteorologiczno-hydrologiczne związane z gwałtownymi, często katastrofalnymi, jak w przypadku lat 1997-2002, opadami deszczu, niewłaściwa gospodarka przejawiająca się m.in. w zabudowie stoków osuwiskowych, prowadzeniu linii komunikacyjnych przez osuwiska. Mniejsze i lokalne zazwyczaj znaczenie mają trzęsienia ziemi. Miejscami najbardziej narażonymi na opady dzienne (o prawdopodobieństwie przekroczenia p=1%, czyli o okresie powtarzalności T raz na 100 lat) są północne stoki Tatr oraz Beskid Śląski i Żywiecki, a także Gorce oraz Beskid Wyspowy i Średni, gdzie raz w stuleciu można oczekiwać pojawienia się opadu dobowego przekraczającego 150 mm. W obszarach górskich, najbardziej narażonych na powstanie osuwisk i zjawisk im podobnych (spływy gruzowe i gruzowo-błotne, oberwania, spełzywania, itp.), ważna jest nie tylko ilość (suma) opadów w danym okresie ale też ich charakter i rozłożenie w czasie. 3.1.7. Gleby Użytki rolne zajmują w województwie małopolskim ok. 897 800 ha, co stanowi 59% powierzchni województwa a jednocześnie niecałe 5% użytków w Polsce. Najlepsze gleby (klasy I-III) zajmowały łącznie ok. 33% areału, czyli nieco więcej niż stanowią one w skali całego kraju – ok. 26%. Najwięcej znajduje się w powiatach: proszowickim – 88%, wielickim – 73%, krakowskim – 68% i w miechowskim – 65%. Największy 36% udział powierzchniowy posiadają gleby klasy IV – czyli nieco mniej niż stanowią one w skali całego kraju (40%). W strukturze użytków rolnych przeważają grunty orne - 68,8%, łąki i pastwiska – 29,2% i sady 2,0%. Na terenie województwa małopolskiego powierzchnia odłogów i ugorów na gruntach ornych była nieco wyższa od powierzchni w całym kraju (11,9%) i wynosiła ok. 13% ogółu powierzchni gruntów ornych. W województwie małopolskim występuje bardzo duże zróżnicowanie rodzajowe, gatunkowe i typologiczne gleb. Przeważają gleby zwięzłe powstałe z lessów oraz glin i iłów fliszu karpackiego. Ich występowanie jest ściśle związane ze skałami macierzystymi i ich składem granulometrycznym, szatą roślinną oraz silnie urozmaiconą rzeźbą terenu. Na terenach wyżej położonych i na stokach występują gleby brunatne. Natomiast tereny równinne i stoki słabo nachylone zajmują gleby pseudobielicowe, a w obniżeniach tereny występują czarne ziemie. Urodzajne mady spotyka się w dolinie Wisły i jej dopływów. Czarnoziemy występują głównie na terenach słabo nachylonych lub płaskich. Najkorzystniejsze warunki glebowe do produkcji rolnej znajdują się we wschodniej części województwa (Wyżyna Miechowska i częściowo Sandomierska), na Wyżynie Krakowskiej, w części Kotliny Oświęcimskiej oraz w północnej części Pogórza Karpackiego. Gleby brunatne i czarnoziemy zajmują około 61,4% powierzchni użytków rolnych, mady – około 18,5%, bielice – około 16,2%. Pozostałą powierzchnię 48 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju (około 3,0%) zajmują gleby torfowe i glejowe i inne o mniejszej wartości użytkowej. Najwyższy procent gleb wysokiej jakości (klasy I+II+III) występuje w powiecie proszowickim 88%, a najmniejszy w tatrzańskim – 0,1%. Łączny udział gleb I-III oraz IVa i IVb (dobre i średnie) w województwie małopolskim osiąga 70% powierzchni użytków rolnych, najwięcej w powiatach: oświęcimskim i wadowickim – po ok. 90%, w krakowskim – 95% i w proszowickim – 98% areału. Gleby słabe zajmują w województwie małopolskim 272,3 tys. ha, czyli około 30% ogółu. Największy udział tych gleb notuje się w powiatach: tatrzańskim – 80%, nowotarskim – 74%, limanowskim – 64% i suskim – 58%. Wykorzystanie tych gleb dla produkcji zdrowej żywności ogólnie ograniczają warunki agroklimatyczne danego rejonu. Lokalnie, czynnikiem ograniczającym może być zawartość zanieczyszczeń metalami ciężkimi w stopniu średnim lub silnym, wykluczająca możliwości uprawy określonych gatunków, zwłaszcza niektórych warzyw. Województwo małopolskie należy do znacznie zurbanizowanych i uprzemysłowionych obszarów Polski, wskutek czego zwiększył się wpływ czynników antropogenicznych na stan środowiska przyrodniczego, zwłaszcza na poziom zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi. Zawartość kadmu, ołowiu, miedzi i cynku w powierzchniowej warstwie gleby terenów zanieczyszczonych tymi metalami (klasy II-V) w województwie małopolskim jest ogólnie wyższa od poziomu skażeń gleb w kraju. Wyniki badań zakwaszenia i potrzeb wapnowania wskazują na wysoki procent udziału gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych (64,0% - w województwie małopolskim, przy średniej dla gleb Polski – 58,0%, wymagających wapnowania odpowiednio – 71,0% i 52,0%). Przestrzenne rozmieszczenie gleb wg klas bonitacyjnych pokazane jest na mapie „Zasoby glebowe i leśne”. 3.1.8. Zasoby leśne Według ewidencji geodezyjnej dominującym rodzajem wykorzystywania powierzchni województwa małopolskiego jest użytkowanie rolnicze i leśne. Użytki rolnicze stanowią 59,2 %, grunty leśne 28,6 %, a zadrzewienia 1,4 % powierzchni województwa. Powierzchnia gruntów leśnych i lasów wynosi 429 674 ha, średnio na jednego mieszkańca Małopolski przypada 0,13 ha lasu, podczas gdy w kraju wskaźnik ten wynosi 0,23 ha. Przedmiotem polityki leśnej w Polsce są lasy wszystkich form własności. W Małopolsce przeważającą formą własności są Lasy Skarbu Państwa, stanowią one 55,4 %, z czego 45,6 % znajduje się w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, 8,4 % Parków Narodowych, a 1,4 % Leśnego Zakładu Doświadczalnego Akademii Rolniczej w Krakowie. Lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa posiadają w województwie małopolskim 3-krotnie większy udział w porównaniu z ich udziałem w całym kraju. W tej grupie posiadania przeważającą powierzchnię lasów stanowi własność osób fizycznych 38,2 %, udział własności wspólnot leśnych wynosi 3,8 %, a lasów gminnych 2,6 %. W skali województwa struktura własności lasów jest bardzo zróżnicowana. W powiatach tatrzańskim i nowotarskim dominują lasy prywatnej własności, stanowią one prawie 80 % wszystkich lasów, podczas gdy w powiecie gorlickim zajmują około 22 %. Lesistość województwa małopolskiego należy uznać za niewystarczającą dla spełnienia regulatora funkcji ochronnych i środowiskotwórczych. Zwiększenie aktualnej lesistości z 28,6 % będzie następować sukcesywnie w miarę przekazywania gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa. Lesistość Małopolski jest bardzo zróżnicowana i wynosi od 1,4 % w powiecie proszowickim i 11,4 % w powiecie miechowskim do 49,1 % w powiecie suskim i 52,2 % w powiecie tatrzańskim. W powiatach o niskim wskaźniku lesistości występuje również rozdrobnienie i rozproszenie kompleksów leśnych. W lasach małopolski dominującą funkcją jest funkcja ochronna. Lasy ochronne w 2001 r. w Lasach Państwowych zajmowały powierzchnię 184 131 ha, co stanowi 80,1 % całej powierzchni leśnej. W Polsce odsetek lasów ochronnych jest niższy i wnosił 47,3 %. Największą powierzchnię lasów ochronnych województwa małopolskiego stanowią lasy wodochronne 44,8 %, glebochronne 17,3 %, w strefach oddziaływania przemysłu 19,6 %, wokół miast 7,8 % i lasy uzdrowiskowe i klimatyczne 7,1 %. Na terenie województwa małopolskiego ze względu na największe zagęszczenie Parków Narodowych nie utworzono dotychczas Leśnego Kompleksu Promocyjnego. Przewaga gatunków iglastych, głównie sosny zwyczajnej i świerka pospolitego, w składzie gatunkowym drzewostanów, struktura wiekowa, specyficzny klimat cechujący się zmiennością warunków meteorologicznych, zanieczyszczenie powietrza, zatrucie gleb leśnych emisjami przemysłowymi, stan industrializacji i urbanizacji w regionie śląskiego i krakowskiego okręgu przemysłowego powodują osłabienie drzewostanów oraz obniżenie ich biologicznej odporności. Drzewostany iglaste Małopolski posiadały w 2001 r. najwyższe wskaźniki defoliacji w Polsce, uszkodzenia w tym stopniu dotyczyły sosny, świerka i jodły. Wśród gatunków liściastych najniższą zdrowotność wykazywały drzewostany Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 49 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju dębowe. Drzewostany bukowe i brzozowe wykazywały wyższą zdrowotność. Niemniej jednak wskaźnik defoliacji, który wyniósł odpowiednio 3,30 i 3,20 należał do najwyższych wartości w kraju. Przeprowadzona ocena stanu zdrowotnego drzewostanów iglastych na podstawie analizy udziału procentowego drzew zdrowych (do 10 % defoliacji) i drzew uszkodzonych powyżej 25 % defoliacji wykazała dla regionu Małopolski ponad 50 % udziału drzew uszkodzonych. Podobna sytuacja wystąpiła w drzewostanach liściastych, w których udział drzew uszkodzonych przekraczał 60 % i był najwyższy w kraju. Analiza składu powietrza atmosferycznego nad obszarami lasów w okresie ostatnich 21 lat potwierdza obniżanie się koncentracji zanieczyszczeń SO2 i NO2. Ciągle duże zagrożenie lasów Małopolski od przemysłowych zanieczyszczeń powietrza znajduje wyraz w występowaniu strefy silnego uszkodzenia w drzewostanach Nadleśnictw: Olkusz i Chrzanów, oraz strefy średniego zagrożenia dla drzewostanów Nadleśnictw: Andrychów, Chrzanów, Krzeszowice, Olkusz i Sucha Beskidzka. Optymistyczne zmiany obserwuje się od kilku lat u jodły pospolitej, gatunku większej wrażliwości na przemysłowe zanieczyszczenia. Ważnymi objawami korzystnych zmian są m. in. zwiększenie liczby roczników igieł, zwiększenie przyrostu wysokości i średnicy drzew. Wzrost żywotności stwierdzany jest u jodły w młodszych i średnich klasach wieku. W starszych drzewostanach jodłowych obserwuje się zahamowanie procesu zamierania drzew, a tym samym zmniejszenie tempa ich rozpadu.Przestrzenne rozmieszczenie lasów z podziałem na iglaste i pozostałe (tj. liściaste i mieszane) pokazane jest na mapie A.8. Zasoby glebowe i leśne . 3.1.9. Klimat akustyczny Województwo małopolskie należy do nielicznych regionów, gdzie na problemy hałasu zwrócono uwagę w uchwalonych dokumentach planistycznych i programowych. Podobnie jak w innych regionach najpoważniejszym problemem jest uciążliwość pochodząca z ruchu na drogach. Warunki akustyczne w obrębie istniejących tras drogowych ulegają pogorszeniu. Pomiary bezpośrednie prowadzone od lat w sąsiedztwie obciążonych tras komunikacyjnych i centrów miast Małopolski wykazują w porze dziennej stałe przekroczenia norm hałasu z klasą najczęstszą 65-70 dB i warunki bardzo dużej uciążliwości (ponad 70 dB), głównie na drogach i ulicach o znaczeniu krajowym i wojewódzkim oraz przekroczenia normy w ciągu pory nocnej o 10-15 dB. Ilość stosowanych środków ochrony przed nadmiernym hałasem drogowym jest znikoma. M.in. na 865 km dróg krajowych pozostających w zarządzie Południowo-Wschodniej GDDP długość dróg z ekranami akustycznymi wynosi zaledwie 2,2 km (0,2%). Hałas emitowany do środowiska z obiektów przemysłowych wykazuje tendencję malejącą, gdyż wysokość stwierdzonych w pomiarach przekroczeń z tej grupy źródeł maleje. Natomiast utrzymuje się wzrost zagrożenia akustycznego przez niewielkie zakłady produkcyjne, usługowe i gastronomiczne, działające w nieodpowiednich warunkach lokalizacyjnych w stosunku do istniejących obiektów mieszkaniowych. Badania kontrolne i interwencyjne wykazują czasem drastycznie duże wielkości przekroczeń (rzędu 30-37 dB). Najczęściej występują przekroczenia w przedziale 5-10 dB (44%) i do 15 dB (32%) (dane Małopolskiego WIOŚ). Zasięg uciążliwości hałasu kolejowego dotyczy ok. 4% mieszkańców województwa obejmując głównie tereny zabudowy w pobliżu magistrali wschodniej, w tym większe miasta przez które trasa ta przebiega. Zasięg izofony dopuszczalnego hałasu 60 dB w dziennej porze obejmuje najczęściej tereny do 40 m, a w nocy izofona dopuszczalnego hałasu 50 dB może sięgać do kilkuset metrów. Działania redukujące uciążliwości hałasu podejmowane przez stosowne organy samorządowe i rządowe są niedostateczne, czemu sprzyja niejednoznaczność przepisów prawnych i pragmatyka orzeczeń sądów. Sytuacja w województwie małopolskim jest typowa dla całego kraju. 50 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 3.2. UWARUNKOWANIA KULTUROWE Jednym z warunków kształtujących tożsamość kulturową województwa małopolskiego jest jego historia. Chronologiczny początek wyznaczają stanowiska archeologiczne: paleolityczne i neolityczne. Także inne, kolejne fazy osadniczo – cywilizacyjne, które mają odpowiedniki w historii Europy, odcisnęły piętno na terenie dzisiejszego województwa. Wskazać tu można na liczące się w skali kontynentu tereny produkcji ceramiczno – garncarskiej w rejonie Igołomi – Zofipola, jak też na cmentarzyska, kurhany i grodziska, a wreszcie na początki kształtowania się państwowości (z okresu Wiślan, wpływów wielkomorawskich, czeskich, wczesnopiastowskich). W tym czasie należy doszukiwać się podstaw późniejszej rangi regionu, którego ośrodkiem był Kraków, stający się centrum życia politycznego, kulturowego i religijnego, o charakterze metropolitalnym, zachowanym do dzisiaj. Na terenie dzisiejszego województwa małopolskiego na przestrzeni wieków stykały się i krzyżowały wpływy różnych kultur. Szczególnym fenomenem jest przebiegająca przez Małopolskę granica kulturowa Wschodu i Zachodu, ale także czytelne do dziś granice obszarów rozbiorowych. Widoczna jest także silna integracja Małopolski, a szczególnie Krakowa z kulturą śródziemnomorską. Wpływ na różnorodność kulturową miały bez wątpienia szerokie kontakty Krakowa i Małopolski, związane z transeuropejskimi szlakami komunikacyjno - handlowymi, o prastarej metryce, przebiegającymi w kierunkach: wschód - zachód i północ – południe. Wzdłuż nich posuwała się wymiana handlowa, kulturalna i cywilizacyjna, a także migracje i procesy osadnicze. Wśród najważniejszych wymienić należy Trakt Ruski (wsch. - zach.), biegnący przez Małopolskę w dwóch wariantach: jako Trakt Sandomierski i Trakt Lwowski. Kierunek północ - południe miał Trakt Bursztynowy, biegnący od Adriatyku do Bałtyku. Podobny kierunek miały liczne warianty Traktu Węgierskiego, przebiegające głównie w dolinie Dunajca, oraz Trakt Solny biegnący doliną Raby (z Wieliczki i Bochni na Węgry i Morawy). Trakt Wołowy (zwany Ropczyckim), z Pokucia i Bukowiny, miał kierunek ze wschodu na zachód Europy. Do szlaków dawniejszych doliczyć należy porozbiorowy Trakt Cesarski, z 2 poł. XVIII w. a także drogi żelazne z XIX w. Specyficzny charakter miał Szlak Wodny Wiślany (z Małopolski do Bałtyku). W Małopolsce, podobnie jak w całym kraju, następuje degradacja szeroko pojmowanego krajobrazu, wynikająca z wielu przyczyn. Region ten posiada jednak wciąż wysokie walory krajobrazu zarówno kulturowego, jak i przyrodniczego, dlatego niezwykle istotne jest dążenie do utrzymania tych walorów oraz kształtowanie nowych wartości. Podstawowym wyznacznikiem tożsamości województwa jest dziedzictwo kulturowe, na które składa się oprócz zasobu zabytków ruchomych i nieruchomych, niezwykle bogate dziedzictwo kultury niematerialnej. Do najważniejszych czynników kształtujących tożsamość kulturową województwa małopolskiego należą: historia łącząca obszar ziemi krakowskiej od wieku XII; oddziaływanie Krakowa jako ośrodka naukowego, kulturowego oraz religijnego; zabytki Krakowa; bogato rozwinięta sieć osadnicza i gęste zaludnienie; folklor oraz strój ludowy krakowski traktowany jako strój narodowy; kultura materialna i niematerialna grup etnicznych zamieszkujących Małopolskę; budownictwo regionalne; liczne, zachowane zabytki sakralnej architektury drewnianej (kościoły, cerkwie); zamki obronne Jury Krakowsko-Częstochowskiej oraz Doliny Dunajca i Popradu; ośrodki kultu religijnego; tradycje sięgające średniowiecza związane z wydobyciem soli w kopalniach w Wieliczce i Bochni; zasoby krajobrazu naturalnego i kulturowego objęte ochroną w postaci parków narodowych i krajobrazowych; - występowanie kultury górali, podhalan, łemków, spiszaków i orawian; - przenikanie się kultur pogranicza polsko-słowackiego. - Zasoby kulturowe województwa małopolskiego są świadectwem bogatej, wielowiekowej historii i tradycji tego terenu – ziemi krakowskiej, która pomimo burzliwej historii i zmian granic zachowała swoją odmienność. Na bogate dziedzictwo kulturowe składają się zarówno zabytki architektury, budownictwa, sztuki, archeologii (sfera materialna), jak i tradycje oraz zwyczaje (sfera niematerialna). Województwo małopolskie jest obszarem zasobnym w obiekty i zespoły zabytkowe. Zachowały się tu liczne przykłady architektury sakralnej, wiele obiektów rezydencjonalnych, obronnych, mieszkalnych, użyteczności publicznej, zabytków techniki, etnograficznych oraz układy przestrzenne miast, wsi i uzdrowisk. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 51 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Województwo małopolskie jest piątym pod względem liczby obiektów wpisanych do rejestru zabytków, po województwach dolnośląskim, wielkopolskim, mazowieckim, i warmińsko-mazurskim. Nasycenie terenu województwa obiektami i zespołami zabytkowymi wpisanymi do rejestru zabytków jest bardzo duże (32 obiekty/100 km2). Małopolska zajmuje tu trzecie miejsce po województwie dolnośląskim (41 obiektów/100 km2) i opolskim (39 obiektów/100 km2). Jest to znacznie więcej, niż przeciętnie w Polsce (21 obiektów/100 km2). Największym nasyceniem zasobami kulturowymi wyróżniają się Kraków (411 obiektów/100 km2) oraz Nowy Sącz (133 obiekty/100 km2) i Tarnów (90 obiektów/100 km2). Na pozostałym obszarze województwa największe nasycenie zabytkami nieruchomymi występuje w powiatach: krakowskim (47 ob./100 km2), wielickim (44 ob./100 km2), tatrzańskim (39 ob./100 km2), i proszowickim (38 ob./100 km2). Najsłabiej nasycone są tereny powiatów: dąbrowskiego (5 ob./100 km2), suskiego (7 ob./100 km2), limanowskiego (10 ob./100 km2) i brzeskiego (13 ob./100 km2). Duże nasycenie obiektami zabytkowymi powiatów otaczających Kraków podkreśla siłę, z jaką od wieków oddziałuje ten najważniejszy ośrodek kultury niematerialnej i duchowej Małopolski. Niewiele mniejsze nasycenie zabytkami powiatu tatrzańskiego potwierdza, iż tradycje tego rejonu wciąż są żywe, a charakterystyczne budownictwo nie jest spychane wyłącznie do skansenów. - Na terenie Małopolski wyróżnić możemy: 8 zespołów wpisanych na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO (4 z nich zostały wpisane na listę UNESCO w dniu 3 lipca 2003 r.); liczne obiekty i zespoły zabytkowe wpisane do rejestru zabytków; bogaty zasób obiektów znajdujących się w ewidencji konserwatorskiej; historyczne układy urbanistyczne, ruralistyczne i uzdrowiskowe; zespoły wiejskie o charakterze rezerwatów; skanseny; stanowiska archeologiczne. Zabytki architektury i budownictwa oraz ich zespoły podlegają ochronie na mocy ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz 1568). Najcenniejsze obiekty wpisane zostały do Rejestru zabytków nieruchomych, inne pozostają w ewidencji konserwatorskiej. Obiekty zabytkowe na terenie województwa małopolskiego – wg danych Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie z dnia 2.07.2002 r. [ mapa A.9. „Obiekty zabytkowe”]: Obiekty zabytkowe 1 424 inne obiekty sakralne 3 993 zamki 22 budynki użyteczności publicznej 940 pałace i dwory 541 domy 24 153 układy urbanistyczne 60 fortyfikacje i zespoły obronne 38 parki, ogrody, aleje 542 stanowiska archeologiczne 7 984 zabytkowe układy wiejskie 240 zabytkowe zespoły uzdrowiskowe cmentarze zabytki techniki budynki gospodarcze Ogółem 52 Liczba obiektów kościoły i klasztory 27 1 366 244 7 752 49 326 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych na terenie województwa małopolskiego – wg Centralnej ewidencji dóbr kultury i rejestru zabytków Ośrodka Dokumentacji Zabytków w Warszawie [mapa A.9. „Obiekty zabytkowe”]: Obiekty zabytkowe Liczba obiektów założenia przestrzenne architektura i budownictwo parki i cmentarze budownictwo i przemysł stanowiska archeologiczne Ogółem 50 3 742 541 67 399 4 799 W Małopolsce znajduje się 8 spośród 9 zespołów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury UNESCO: - Kraków w obrębie Plant z Wawelem i Kazimierz ze Stradomiem (wpisany w 1978 roku); - Kopalnia Soli w Wieliczce (wpisana w 1978 roku); - Obóz Zagłady w Oświęcimiu (wpisany w 1978 roku); - Zespół klasztorny wraz z kaplicami w Kalwarii Zebrzydowskiej (wpisany w 1999 roku). i wpisane na Listę od 3 lipca 2003 r.: - Kościół w Binarowej – drewniany, (powstał ok. 1500 roku); - Kościół w Dębnie na Podhalu – drewniany, gotycki. (powstał w 2 poł. XV w.); - Kościół w Lipnicy Murowanej – drewniany, (powstał w końcu XV wieku); - Kościół w Sękowej – drewniany, gotycki, (powstał w 1 ćw. XVI w.). Układy urbanistyczne większości miast i miasteczek Małopolski mają zazwyczaj średniowieczny rodowód. Do dziś zachowały swój historyczny układ bądź zostały w niewielkim stopniu przekształcone. Większa część z nich została wpisana na listę zabytków i są to m. in: układ urbanistyczny Krakowa w granicach Plant, układ dawnego miasta Kazimierza, Kleparza, Podgórza, Wesołej, w przygotowaniu do wpisu jest układ urbanistyczny Nowej Huty, Stary i Nowy Sącz, Tarnów, Lanckorona, Myślenice, Oświęcim, Kęty, Zator, Olkusz, Wieliczka, Sucha Beskidzka, Nowy Wiśnicz, Zakliczyn, Ciężkowice, Andrychów, Bochnia, Czchów, Kalwaria Zebrzydowska, Krzeszowice, Muszyna, Proszowice, Radłów, Tuchów, Wadowice. Ponadto wyróżnić należy układy przestrzenne: Skawiny, Wolbromia, Skały, Nowego Targu, Krościenka nad Dunajcem, Gorlic, Zakopanego Na terenie Małopolski zachowały się liczne uzdrowiska. W XIX w. powstawały całe założenia zdrojowe z willami, pensjonatami i sanatoriami oraz domami zdrojowymi. Zachowane historyczne uzdrowiska to: Zakopane, Rabka, Krynica, Szczawnica, Muszyna. Unikatowo natomiast zachowały się układy wsi małopolskich z tradycyjną zabudową zagrodową. Należą do nich takie wsie jak: Chochołów, Jurgów, Uście Solne, Zalipie, Nowa Biała, Frydman, Gołkowice Dolne (zespół zabudowy ulicowej) i układ ruralistyczny wsi Biesiadki gm. Gnojnik. Inne wyjątkowo cenne, wymagające wyróżnienia, układy przestrzenne to: kompleks klasztorny w Alwerni, układy przestrzenne w Alwerni, Rabce i Wojniczu, dzielnica staromiejska w Bieczu, zespół architektoniczno krajobrazowy w Dobczycach, zespół szałasów w Jurgowie gm. Bukowina Tatrzańska, zespół staromiejski w Lipnicy Murowanej. Obszary i zespoły krajobrazu kulturowego oraz ośrodki kulturowe Różnorodność ukształtowania naturalnego krajobrazu jest czynnikiem wpływającym na różne formy krajobrazu kulturowego w poszczególnych częściach województwa. I tak, w pewnym uproszczeniu: - na północy, na terenach Wyżyny Małopolskiej, w jej części zachodniej: jurajskiej i wschodniej, tj. na Wyżynie Miechowsko – Proszowskiej, wsie i formy budownictwa związane są z najstarszym osadnictwem, przy czym na żyznych glebach w części wschodniej dominuje stary typ wielodrożny, który dopiero po połowie XIX w. przekształcany bywał w kolonijne układy rzędowe; - w paśmie środkowym wyznaczonym przez dolinę Wisły (szczególnie na wschód od Krakowa, a raczej Bramy Krakowskiej), ze starorzeczami i kompleksami puszczańskimi (Puszcze Niepołomicka i Radłowska), na terasach górnych, ponad terenami zalewowymi Wisły, przeważały układy nawsiowe z układami łanowymi, a nad samą Wisłą wsie olenderskie: rybackie i flisackie; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 53 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju - w południowej części województwa, na terenie Pogórza Podkarpackiego przeważają wsie o układach nawsiowych, a w górskim terenie Beskidów i Podtatrza, z duża ilością lasów, dominują wsie łańcuchówki, karczunkowe z układami łanów leśnych. Rozpatrując daną problematykę szczegółowiej, opierając się głównie na zasobie zachowanych obiektów, obszar województwa można podzielić na następujące podobszary. Wyróżniającym się obszarem jest Podhale, również zachowujące tradycyjną zabudowę, chociaż nowa zabudowa często przyjmuje ogromne gabaryty, tracąc proporcje. Zachowały się tu liczne przykłady drewnianej architektury sakralnej. Należą one do najstarszych (XV w.) i najpiękniejszych świątyń drewnianych Małopolski. Walory Podhala podnosi wciąż żywa tu kultura, folklor i tradycje, strój i gwara. Zespół architektury Spisza, kościoły Spisza, to jedne z najcenniejszych zabytków architektury tego terenu. Czytelne do dziś są układy ruralistyczne wsi tego regionu (Frydman, Kacwin) z układem zagród w stylu frankońskim. W rejonie tym zachował się również zamek w Niedzicy, pochodzący z XIII w. Ślad dawnego szlaku handlowego broniony zamkami możemy podziwiać w miejscowościach Czchów, Rożnów i Melsztyn (pochodzące z XIV-XV w.), gdzie zachowały się ruiny zamków obronnych. W tym rejonie zachowały się również cenne obiekty sakralne w Czchowie, Tropiu i Zakliczynie oraz układ urbanistyczny Zakliczyna z zachowaną drewnianą zabudową (poł. XIX w.) i ratuszem, a także układ urbanistyczny Czchowa. Niezwykle interesujący jest obszar Beskidu Niskiego z wpisanymi w naturalny krajobraz cerkwiami. Większość cerkwi powstała w XVII w. Do najstarszych należą obiekty w Powroźniku, Kwiatoniu, Bereście, Jastrzębiku, Wojkowej, Tyliczu, Bartnem i Brunarach. Od północy przystaje do Beskidu Niskiego Obniżenie Gorlickie, gdzie cerkwie ustępują miejsca kościołom rzymsko-katolickim (Sękowa, Szymbark, Ptaszkowa). Obszar Beskidu Wyspowego po Pogórze Wielickie to rejon, w którym licznie zachowały się zarówno historyczne układy urbanistyczne (Dobczyce, Wieliczka), jak i obiekty architektury sakralnej (drewniane kościoły w Dobrej, Kasinie Wielkiej, Skrzydlnej, Jodłowniku, Wiśniowej, Raciechowicach i Wieliczce) oraz kościół z klasztorem w Szczyrzycu. Innym wyróżniającym się obszarem krajobrazu kulturowego jest obszar Karpat, gdzie od XIX w. powstały liczne uzdrowiska. Większość do dziś zachowała swój historyczny układ przestrzenny i zabudowę uzdrowiskową. Należą do nich Krynica, Muszyna, Piwniczna i Szczawnica. Architektura uzdrowisk karpackich wzorowana była na willach szwajcarskich i tyrolskich. Obszarem atrakcyjnym pod względem kulturowo-przyrodniczym jest obszar Jurajskich Parków Krajobrazowych, w którym architektura została wpisana w krajobraz jurajskich skałek wapiennych. Zachowały się tu zamki w Korzkwi, Pieskowej Skale, a także ruiny w Ojcowie, Rabsztynie, Bydlinie, Rudnie i Lipowcu. Do atrakcji należy również klasztor w Czernej, kościoły w Korzkwi, Giebułtowie, Zielonkach, Krzeszowicach, Tenczynku, Rudnie, Alwerni, Jerzmanowicach, Sułoszowej i Jangrocie oraz kościoły drewniane w Paczółtowicach, Rodakach i Racławicach. Jest to niezwykle popularny turystycznie obszar aglomeracji krakowskiej. Najcenniejsze pod względem krajobrazowym i kulturowym obszary województwa małopolskiego objęte zostały ochroną w postaci parków narodowych i krajobrazowych. Są to tereny o zróżnicowanych formach krajobrazowych i zasobach kulturowych. Współistnienie walorów przyrodniczych i zasobów dziedzictwa kulturowego wpływa na to, iż stanowią one niezwykle atrakcyjną ofertę turystyczną. Ośrodki kulturowe Najważniejszym ośrodkiem kulturowym jest stolica Małopolski – Kraków, z zachowanym historycznym układem przestrzennym Starego Miasta, z pozostałością murów miejskich i znamienitym materialnym zasobem kulturowym, wśród których dominują: Wawel, kościoły i klasztory, zespół uniwersytecki, teatry i muzea, hotele i pałace oraz zabudowa miejska. Z zasobów krajobrazu kulturowego typu osadniczego należy wymienić: śródmieście Krakowa w obrębie Plant z Wawelem, miejskie układy urbanistyczne (10 układów), układy wiejskie Krzesławic i Bronowic, system Twierdzy Kraków, 4 kopce (Krakusa, Wandy, T. Kościuszki, J. Piłsudskiego), 24 parki, 17 zabytkowych cmentarzy, liczne obiekty militarne i przemysłowe. Nie ma drugiego takiego miasta, w którym skupiałaby się tak duża ilość zabytków architektury i sztuki o równie wysokiej randze – 68% wpisanych do rejestru obiektów zabytkowych z obszaru województwa małopolskiego (1236 obiektów) oraz 30% ujętych w ewidencji konserwatorskiej (zasoby zabytkowe Krakowa to 54 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju ok. 7700 zespołów i obiektów oraz 25 tyś. zabytków ruchomych) (zarządzeniem Prezydenta RP z dnia 08.09.1994 r. za pomnik historii uznany został ”Kraków – historyczny zespół miasta”). Od wieków oddziaływanie Krakowa na kulturę i sztukę Ziemi Krakowskiej, której kształt był zbliżony do granic obecnego województwa małopolskiego, sprawiło, że również obszar województwa nasycony jest dużą ilością zabytków. Współczesny Kraków to przede wszystkim miasto kultury, sztuki i nauki. Kraków wnosi ogromny wkład w produkcję i usługi w zakresie prasy, mediów, wydawnictw, działalność muzyczną i rozrywkową, film, rozwój sztuki. W Krakowie odbywa się szereg imprez kulturalnych. Właśnie przemysł kulturowy ma szansę stać się najważniejszą gałęzią przemysłu regionu, a zasoby kulturowe przyczynić się mogą do jego rozwoju. Drugim ważnym ośrodkiem kultury jest Nowy Sącz. Miasto zachowało swój historyczny układ z ratuszem. Znajdują się tu cenne kościoły, klasztory, bożnica oraz ruiny zamku. W Nowym Sączu znajduje się ponadto Park Etnograficzny z ponad 60 obiektami budownictwa regionalnego Sądecczyzny. Nowy Sącz jest poza tym ważnym ośrodkiem kultury niematerialnej. Ważnym centrum kulturowym Małopolski jest Tarnów, w którym zachował się cenny historyczny układ Starego Miasta, gotycko-renesansowy ratusz z zabudową miejską pochodzącą z XVIII-XIX w. i pozostałości murów miejskich, ponadto kościoły i klasztory, wśród nich kościół katedralny. Działają tu liczne organizacje kulturalne, odbywa się szereg cyklicznych imprez. Znaczącym ośrodkiem o znaczeniu kulturowym jest Wieliczka ze sławnym na skalę europejską zabytkiem techniki – Kopalnią Soli w Wieliczce – wpisaną na listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury UNESCO. Zabytkowy krajobraz tworzą historycznie ukształtowany, średniowieczny układ urbanistyczny z pozostałościami murów miejskich oraz zachowaną zabudową i wieloma zabytkami. Tak jak w poprzednich ośrodkach jest to miejsce licznych imprez okolicznościowych. Oświęcim – miejsce dawnego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Oświęcim - Brzezinka – pomnik upamiętniający ludobójstwo – wpisane zostało na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Zachował się tutaj również historyczny układ miejski z zabudową i ratuszem pochodzącym z XVII w., zamek książąt oświęcimskich gotycki (XIII-XIV w.) oraz liczne zabytki. Z kultem religijnym związanych jest wiele miejscowości w województwie, wśród nich ważne miejsce zajmuje Kalwaria Zebrzydowska, znana z wpisanego na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO zespołu klasztorno-pielgrzymkowego z Kalwarią – założenie krajobrazowo-przestrzenne obejmuje klasztor oo. Bernardynów, kościół i 42 malowniczo położone kaplice Drogi Krzyżowej i Dróżek Matki Boskiej. W okresie Wielkanocnym przedstawiane jest tu misterium Męki Pańskiej. Stary Sącz to pięknie położone miasto z zabytkowym układem średniowiecznego miasta – rynek z historyczną zabudową. Na uwagę zasługują tu zachowane cenne obiekty sakralne, liczne kaplice i zespół dawnej synagogi. Stary Sącz jest miejscem, w którym odbywają się cykliczne imprezy muzyczne. Równie pięknym położeniem poszczycić się może Biecz. Zachował się tu historyczny układ urbanistyczny z zabudową przy rynku i ratuszem. W Bieczu zobaczyć można również resztki murów obronnych, zabytkowe kościoły i klasztor. Znajdował się tu kiedyś zamek, po którym zachowały się jedynie ślady. Bochnia – tutaj także zachował się historyczny układ miasta z rynkiem i zabudową, zabytkami oraz zamek. Niezwykle cennym zabytkiem jest działająca od średniowiecza kopalnia soli, uznana za Pomnik Historii RP. Zakopane – ośrodek kulturowy ze swym bogactwem architektury w stylu zakopiańskim. Zachowały się tu piękne przykłady tradycyjnej architektury sakralnej. Styl zakopiański reprezentują Muzeum Tatrzańskie, Dworzec Tatrzański, d. Sanatorium dziecięce, liczne hotele i pensjonaty. Jest to miasto o wybitnych walorach krajobrazowych, miejsce wypoczynku letniego i zimowego, w którym odbywają się liczne imprezy kulturalne. Krynica to jedno z najcenniejszych polskich uzdrowisk, znane już od XIX w. Zachowała się tu licznie zabudowa zdrojowa, obiekty architektury sakralnej. Architekturę uzdrowiska wzbogaca wyjątkowa zieleń paku zdrojowego. Zachował się tu również cenny zabytek techniki – kolej górska szynowa na Górę Parkową. Jest to również ośrodek sportów zimowych, chętnie odwiedzany przez turystów. Tu również mają miejsce ciekawe imprezy kulturalne. Rabka to uzdrowisko, którego po raz pierwszy pojawia się w dokumencie Bolesława Wstydliwego z 1254 roku. Wieś była wówczas własnością klasztoru Cystersów ze Szczyrzyca. Ważną datą dla Rabki jest rok 1858. Wtedy to, po przeprowadzeniu badań zainicjowanych przez profesora Józefa Dietla, okazało się, że solanki rabczańskie są jednymi z najsilniejszych solanek jodowo-bromowych w Europie. Dało to asumpt do powstania Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 55 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju tutaj uzdrowiska. Dziś Rabka specjalizuje się w leczeniu chorób układu oddechowego, alergii, układu krążenia, chorób reumatycznych i przewlekłych schorzeń układu nerwowego. Miastem znanym przede wszystkim z urodzin papieża Jana Pawła II są Wadowice. Znajduje się tu również cenny zabytkowy kościół z gotyckim prezbiterium i korpusem pochodzącym z lat 1791-99 oraz zespół klasztorny Karmelitów Bosych. Miejscowością słynącą z dorocznego konkursu palm wielkanocnych jest Lipnica Murowana. Zachował się tu historyczny układ urbanistyczny i ciekawe zabytki architektury. Zabytki etnograficzne Skanseny na terenie Małopolski znajdują się w Zubrzycy Górnej (Orawski Park Etnograficzny), Nowym Sączu (Sądecki Park Etnograficzny), Szymbarku (Ośrodek Budownictwa Ludowego), Wygiełzowie (Nadwiślański Park Etnograficzny), Dobczycach (Muzeum Regionalne PTTK im. Wł. Kowalskiego) i skansen im. J. Żaka w Zawoi Markowej. Poza Parkami Etnograficznymi, gdzie gromadzone są obiekty różnych typów i rozmieszczane w układach charakterystycznych dla regionu, bądź dowolnie, istnieją zagrody „in situ”. Zachowane są one wraz z naturalnym otoczeniem i stanowią formę muzeów najpełniej „przemawiającą” do zwiedzających. Na terenie Małopolski takimi założeniami są: Muzeum – Zagroda Wincentego Witosa w Wierzchosławicach k. Tarnowa, Muzeum – Zagroda Felicji Curyłowej w Zalipiu k. Tarnowa, Polana Pasterska Tatr Polskich w Witowie k. Chochołowa, pasterska wieś letnia w Jurgowie k. Bukowiny Tatrzańskiej. Zabytki przemysłu i techniki Zabytki techniki jeszcze do niedawna reprezentowały liczne drewniane młyny i wiatraki. Ze względu na materiał uległy w znacznemu zniszczeniu i zachowały się nieliczne wymagające szczególnej uwagi. Zachowały się natomiast dobrze cegielnie, kuźnie i tartaki. Najważniejszymi zabytkami techniki są kopalnie soli w Wieliczce i Bochni, licznie i w dobrym stanie zachowały się dworce kolejowe wzdłuż wszystkich linii kolejowych (m.in. w Kocmyrzowie, Koś cielcu, Radziszowie, Regulicach, Suchej Beskidzkiej, Andrychowie, Zakopanem, Tarnowie, Krzeszowicach, Przeciszowie, Wieliczce), huta żelaza w Płokach (1870 r.), piece wapiennicze w Płazie i Nawojowej Górze z pocz. XX w., XVII-wieczne warsztaty kamieniarskie w Dębniku, pochodzące z XVIII w. farbiarnie w Orawce, i Browar klasztorny w Szczyrzycu (1623 r.). Duża ilość zabytków techniki występuje na terenie Krakowa (zabytki komunikacji kolejowej, miejskiej, elektrownie, gazownie, drukarnie, budynki poczty, straży pożarnej, fabryki i obiekty inżynierii wojskowej. Liczne zabytki przemysłu i techniki zostały zgromadzone w skansenach i muzeach. Skanseny takie znajdują się w Chabówce (Skansen Taboru Kolejowego) i w Krzeszowicach (Skansen Parowozów Przemysłowych). Stan zachowania zabytkowych zespołów i obiektów Historyczne układy urbanistyczne zachowały się w swej historycznej formie średniowiecznej (rynek, sieć ulic, rozkład dominant). Historyczna zabudowa miast pochodzi z XVIII-XIX w. i jest w zróżnicowanym stanie technicznym, zwykle wymaga prac konserwatorsko-remontowych. Układy ruralistyczne wsi małopolskich posiadają z reguły czytelny układ, z nieliczną już tylko zachowaną tradycyjną zabudową zagrodową i na ogół zachowanymi dominantami w postaci kościołów bądź cerkwi. Lepiej zachowana jest tradycyjna zabudowa Orawy, Podhala i Spisza, lecz również tam jest ona wypierana przez nową. Obiekty sakralne: kościoły i klasztory, jak również ich wyposażenie są dobrze zachowane. Cerkwie (większość jest użytkowana jako kościoły) są również w dobrym stanie technicznym. Zamki zachowane są najczęściej w formie trwałych ruin. Większość dworów i dworków pozbawionych na przeszło pół wieku swoich pierwotnych właścicieli i użytkowanych niezgodnie z przeznaczeniem jest w bardzo złym stanie technicznym i wymaga działań remontowo-konserwatorskich. W parkach dworskich zachowały się na ogół pojedyncze cenne okazy starodrzewu, układ przestrzenny ogrodów uległ natomiast zatarciu. Zieleń i układy przestrzenne cmentarzy są dobrze zachowane. Renowacji wymagają natomiast historyczne nagrobki i pomniki niektórych cmentarzy. 56 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Szlaki kulturowe Poznaniu zasobów kulturowych i krajobrazów województwa małopolskiego służyć mają wyznaczone szlaki kulturowe i turystyczne. Należą do nich: szlak architektury drewnianej; szlak architektury gotyckiej szlak Cystersów; szlak Orlich Gniazd; szlak cerkwi łemkowskich gminy Krynica; szlak cmentarzy wojskowych z I Wojny Światowej; małopolskie szlaki techniki: - szlak komunikacyjny - szlak kopalniano-przemysłowy - szlak pożarnictwa - szlak obiektów hydrotechnicznych - szlak przemysłu wiejskiego. Na kulturę niematerialną Małopolski składają się również wciąż żywe zwyczaje i obrzędy mniejszości narodowych i grup etnicznych, strój ludowy, a także regionalne rzemiosło i sztuka. Najbardziej znane tradycje i zwyczaje związane są z miastem Krakowem: Lajkonik, Emaus, szopki krakowskie, Juvenalia. Poza tym ważniejsze tradycje regionu to: tradycje związane z wydobyciem soli, pasterstwo, flisactwo, konstruowanie okazałych palm wielkanocnych (Lipnica Murowana, Tokarnia), pucheroki, czy Siuda Baba koło Wieliczki. Ośrodki sztuki ludowej i rzemiosła to: Rzepiennik Biskupi – ośrodek związany z garncarstwem, ośrodek rzeźby ludowej prymitywnej w Paszynie, Zalipie – zdobienie ścian domów malowidłami, Zakopane, Chochołów, Kalwaria Zebrzydowska. Województwo małopolskie to region o bogatym życiu religijnym, kształtowanym przez historyczną strukturę Archidiecezji Krakowskiej. Znajduje się tu wiele sanktuariów, miejsc kultu przyciągających pielgrzymów. Do najważniejszych należą: Kalwaria Zebrzydowska (kult Męki Pańskiej), Biecz, Kobylanka, Okulice (kult Matki Boskiej), Bochnia (kult Matki Boskiej), Tuchów (kult Maryjny), Szczepanów (kult św. Stanisława), Limanowa (kult matki Boskiej Bolesnej), Tropie (kult św. Andrzeja Świerada), Stary Sącz (kult św. Kingi), Kęty (kult św. Jana), Ludźmierz (kult Matki Boskiej). Do ośrodków związanych z martyrologią należy m.in. Oświęcim (obóz zagłady). Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 57 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 3.3. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNE 3.3.1. Demografia Liczba ludności województwa wynosiła w 2003 r. 3 217 tys. mieszkańców (stan na 24.06.2003 r.), co stawia je w grupie województw o największej gęstości zaludnienia – 212 osób/km2 (w skali kraju stawia województwo na 2 miejscu za województwem śląskim przy średniej krajowej 124 osoby na km2). Biorąc pod uwagę rozróżnienie na ludność zamieszkującą miasta oraz na ludność zamieszkującą tereny wiejskie, liczba ludności miejskiej w województwie małopolskim, co stanowi 50,4% ogółu ludności województwa (wskaźnik urbanizacji). Wielkość ta jest znacznie niższa od wartości średniej dla Polski, gdzie wskaźnik urbanizacji wynosi 61,8%. W podziale administracyjnym województwo obejmuje 22 powiaty, w tym trzy miejskie (Kraków, Tarnów i Nowy Sącz) z 182 gminami. Największymi skupiskami ludności w obrębie województwa są miasta: Kraków (706.570 mieszkańców tj. 22,9% ludności województwa), Tarnów (118.553 mieszkańców tj. 3,8% ludności województwa) i Nowy Sącz (89.599 mieszkańców tj. 2,6% ludności województwa) a wśród gmin wiejskich gminy: Chełmiec (22.791 mieszkańców), Zabierzów (21.211 mieszkańców), Czarny Dunajec (20.656 mieszkańców) oraz Jabłonka (16.062 mieszkańców). Miastami o najmniejszej liczbie ludności były: Świątniki Górne (2.057 mieszkańców), Ciężkowice (2.415 mieszkańców), Nowy Wiśnicz (2.704 mieszkańców), Alwernia (3.204 mieszkańców), a w obszarach wiejskich tereny gmin: Racławice (2.543 mieszkańców), Bolesław (2.923 mieszkańców) i Radziemice (3.445 mieszkańców). Ludność województwa małopolskiego w latach 1999-2003 [mapa A.13. System osadniczy] 1999 2000 2001 2002 VI.2003 Województwo – ogółem 3 222,5 3 233,8 3 240,9 3 232,4 3217,5 z tego: - miasta 1624,2 1629,4 1629,9 1 626,9 - - wsie 1598,3 1604,4 1611,0 1 605,5 - Źródło: Wojewódzki Urząd Statystyczny Krakowie. Koncentrację gmin o największej liczbie ludności zaobserwować można wzdłuż tras komunikacyjnych łączących trzy wyżej wymienione ośrodki, w zachodniej części województwa przy granicy z konurbacją Śląską oraz wokół Nowego Targu. Obszarami o najmniejszej liczbie ludności, są tereny gmin w północno-wschodniej części województwa (Słaboszów, Racławice, Radziemice Gręboszów, Bolesław, Wietrzychowice, Mędrzechów) oraz niektóre „górskie” gminy w południowo-wschodniej i południowej części województwa (Sękowa, Ropa, Piwniczna – obszar wiejski, Rytro). Gęstość zaludnienia jest na terenie województwa małopolskiego bardzo zróżnicowana – od 22 osób/km2 w gminie Uście Gorlickie do 2.286 osób/km2 w Andrychowie (miasto). W 2000 r. w Andrychowie po raz pierwszy odnotowano większą gęstość zaludnienia niż w Krakowie (2.268 osób/km2). Ośrodkami o najwyższej gęstości zaludnienia są ponadto Wadowice (1.771 osób/km2), Tarnów (1.692 osoby/km2), Olkusz (1.527 osób/km2), Słomniki (1.523 osoby/km2), Brzesko (1.487 osób/km2), Nowy Sącz (1.453 osoby/km2). Relatywnie małą gęstość zaludnienia jak na tereny miast odnotowano dla miast o małej liczebności i dużej powierzchni administracyjnej, w skład których wchodzą duże kompleksy rolne i leśne. Są to między innymi Szczawnica (84 osoby/km2), Piwniczna (152 osoby/km2), Bukowno (167 osób/km2), Muszyna (215 osób/km2). Małymi miastami o bardzo dużej gęstości zaludnienia są z kolei Skała (1219 osób/km2) i Słomniki (1523 osoby/km2). Analizując rozkład przestrzenny terenów o najwyższej gęstości zaludnienia zaobserwować można następujące zjawiska: - występuje duże zróżnicowanie gęstości zaludnienia pomiędzy południowymi i południowo-wschodnimi rejonami województwa a gminami w otoczeniu Krakowa i gminami położonymi w zachodniej części województwa; - obszary o największej gęstości zaludnienia to tereny miast oraz w przypadku największych ośrodków (Kraków, Tarnów i Nowy Sącz) również pasy gmin otaczające te ośrodki oraz zachodnia i centralna część województwa; - obszary o najniższej gęstości zaludnienia to gminy w północnej części województwa (powiat miechowski, część powiatu proszowickiego i pas gmin „nadwiślańskich”) oraz gminy położone w południowej i południowo-wschodniej części województwa (w większości są to gminy górskie). 58 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju W 2000 r. średni przyrost naturalny dla województwa małopolskiego wynosił 2,06‰ i należał do najwyższych w kraju (średnia krajowa 0.27‰). Na obszarze województwa przyrost naturalny był bardzo zróżnicowany i zawierał się w przedziale od 12,99‰ w gminie Łabowa do -7,81‰ w gminie Racławice. W Krakowie wartość przyrostu naturalnego była ujemna i wynosiła -1,49‰. Gminami o najwyższym przyroście naturalnym były: Łabowa (12,99‰), Biały Dunajec (12,51‰), Słopnice (11,78‰), Lipnica Wielka (11,18‰), Nawojowa (11,13‰). Najniższy przyrost naturalny odnotowano w gminach: Racławice (-7,81‰), Gręboszów (6,93‰), Książ Wielki (-6,28‰), Bolesław (-5,47‰) i Kozłów (-5,00‰). Analiza zróżnicowania przestrzennego wartości przyrostu naturalnego wskazuje, że dużo większe zróżnicowanie występuje pomiędzy północną i północno-zachodnią częścią województwa a obszarami centralnymi i południowymi niż pomiędzy terenami wiejskimi i miejskimi. Generalnie przyjąć można, że w całej południowej części województwa występuje dodatni przyrost naturalny. Wyjątkiem są Zakopane i Krynica (miasto). O ile w przypadku Krynicy, wartość współczynnika urodzeń prawie że równoważy wartość współczynnika zgonów, o tyle w Zakopanem odnotować należy wyraźną przewagę zgonów nad urodzeniami. Wyraźna koncentracja gmin o ujemnych wartościach przyrostu naturalnego występuje w powiecie miechowskim, w którym we wszystkich gminach oraz w Miechowie odnotowano ujemne wartości współczynnika przyrostu naturalnego (w tym dwie gminy o najniższym przyroście naturalnym w województwie). W województwie małopolskim najwyższe wartości salda migracji odnotowano dla gmin położonych wokół Krakowa - Zielonki (19,61‰), Michałowice (13,67‰), Niepołomice (13,36‰) i Zabierzów (11,58‰). Zjawisko to wiązać należy w dużej mierze z odpływem ludności z Krakowa na tereny podmiejskie. Wysokie wartości salda migracji (zarówno w wartościach bezwzględnych, jak i w przeliczeniu na 1000 mieszkańców) odnotowano ponadto w Wieliczce (teren wiejski), Myślenicach (teren wiejski), Brzesku (teren wiejski) i Oświęcimiu (teren wiejski), czyli w bezpośrednim sąsiedztwie miast średniej wielkości. Saldo migracji dla miasta Krakowa (w porównaniu z innymi miastami i gminami województwa) jest w wartościach bezwzględnych oczywiście najwyższe (ponad 6000 osób), ale ze względu na wielkość miasta, w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wartość współczynnika salda migracji wynosi zaledwie 1,36‰. Ze względu na „miejsce docelowe” migracji przyjmuje się podział na migracje wewnętrzną, czyli w obrębie badanego obszaru oraz migrację zewnętrzną, kiedy mamy do czynienia z przepływem ludności na zewnątrz lub do wewnątrz badanego obszaru. Obszarami wyludniającymi się są zarówno gminy położone w południowo-wschodniej części województwa, jak i w części zachodniej (Stryszawa, Zawoja, Bystra-Sidzina) oraz w części północnej – cały powiat miechowski. Największy odpływ ludności odnotowano dla gm. Gręboszów (-9,06‰), Jodłownik (-7,98‰), Uście Gorlickie (-7,63‰), Piwniczna (-7,22‰). Duży odpływ ludności odnotowano ponadto w dużych ośrodkach takich jak Chrzanów (-5,80‰) i Olkusz (-5,12‰). - - Analiza materiałów statystycznych pozwoliła na określenie kilku podstawowych tendencji: przewaga napływu ludności z miast pojawia się zarówno w największych ośrodkach miejskich, jak i w ich strefach podmiejskich (Kraków, Wieliczka – miasto i tereny wiejskie, Zielonki, Zabierzów, Tarnów – tereny wiejskie, Oświęcim – tereny wiejskie),Trzebinia – miasto i tereny wiejskie; dominacja napływu z terenów wiejskich obejmuje ośrodki miejskie małe i średnie (Gorlice, Nowy Sącz, Miechów, Limanowa, Dąbrowa Tarnowska); kierunek odpływu „do miast” przeważa w miastach średnich i terenach podmiejskich (Chrzanów, Tarnów, Oświęcim, Krynica, Zielonki, Zabierzów, Niepołomice); dominacja kierunku odpływu „na wieś” dotyczy przede wszystkim ludności ośrodków dużych oraz ośrodków przemysłowych jak Kraków, Tarnów (miasto), Gorlice, Kęty, Andrychów, Wadowice; bardzo istotną rolę w kształtowaniu struktur demograficznych Krakowa i gmin ościennych odgrywa i odgrywać będzie wzrastający odpływ z miasta na tereny podmiejskie. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 59 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 3.3.2. Infrastruktura społeczna Administracja publiczna Małopolski Urząd Wojewódzki posiada placówki zamiejscowe zlokalizowane w Nowym Sączu i Tarnowie. Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego posiada trzy agendy Kancelarii Marszałka mające siedziby w Nowym Sączu, Tarnowie i Oświęcimiu. Samorządy powiatowe są drugim, pośrednim (pomiędzy samorządem wojewódzkim a samorządami gminnymi) szczeblem administracyjnym. Obejmuje on trzy miasta na prawach powiatu (Kraków, Tarnów i Nowy Sącz) oraz 19 powiatów (bocheński, brzeski, chrzanowski, dąbrowski – z siedzibą w Dąbrowie Tarnowskiej, gorlicki, krakowski - ziemski, limanowski, miechowski, myślenicki, nowosądecki - ziemski, nowotarski, olkuski, oświęcimski, proszowicki, suski – z siedzibą w Suchej Beskidzkiej, tarnowski - ziemski, tatrzański – z siedzibą w Zakopanem, wadowicki i wielicki). Najniższym samorządowym szczeblem administracyjnym są gminy. Jest ich na terenie województwa małopolskiego 182, z czego 15 to gminy miejskie, 40 to gminy miejsko–wiejskie i 127 to gminy wiejskie, miast – 55, miejscowości wiejskich –2630, wsi – 1823, sołectw – 1964. Wykaz gmin miejskich, miejsko-wiejskich i wiejskich (aktualność 2003 r.) A. Gminy miejskie (15) Lp Gminy miejskie Lp Gminy miejskie Lp Gminy miejskie 1 Bochnia 6 Kraków (powiat) 11 Oświęcim 2 Bukowno 7 Limanowa 12 Sucha Beskidzka 3 Gorlice 8 Mszana Dolna 13 Szczawnica 4 Grybów 9 Nowy Sącz (powiat) 14 Tarnów (powiat) 5 Jordanów 10 Nowy Targ 15 Zakopane B. Gminy miejsko-wiejskie (40) Lp Gminy miejsko – wiejskie Lp Gminy miejsko – wiejskie Lp Gminy miejsko – wiejskie Lp Gminy miejsko – wiejskie 1 Alwernia 11 Dobczyce 21 Niepołomice 31 Stary Sącz 22 Nowy Wiśnicz 32 Sułkowice 2 Andrychów 12 Kalwaria Zebrzydowska 3 Biecz 13 Kęty 23 Olkusz 33 Świątniki Górne 4 Brzesko 14 Krynica Zdrój 24 Piwniczna Zdrój 34 Trzebinia 5 Brzeszcze 15 Krzeszowice 25 Proszowice 35 Tuchów 6 Chełmek 16 Libiąż 26 Rabka Zdrój 36 Wadowice 7 Chrzanów 17 Maków Podhalański 27 Ryglice 37 Wieliczka 8 Ciężkowice 18 Miechów 28 Skała 38 Wolbrom 9 Czchów 19 Muszyna 29 Skawina 39 Zator 10 Dąbrowa Tarnowska 20 Myślenice 30 Słomniki 40 Żabno 60 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju C. Gminy wiejskie (127) Lp Gminy wiejskie Lp Gminy wiejskie Jerzmanowice – Przeginia Lp Gminy wiejskie Lp Gminy wiejskie 1 Babice 33 65 Michałowice 97 Skrzyszów 2 Biały Dunajec 34 Jodłownik 66 Mogilany 98 Słaboszów 3 Biskupice 35 Jordanów 67 Moszczenica 99 Słopnice 4 Bobowa 36 Kamienica 68 Mszana Dolna 100 5 Bochnia 37 Kamionka Wieka 69 Mucharz 101 dąbrowski) 38 Klucze 70 Nawojowa 102 Stryszawa 7 Bolesław (pow. olkuski) 39 Kłaj 71 Niedźwiedź 103 Stryszów 8 Borzęcin 40 Kocmyrzów – Luborzyca 72 Nowe Brzesko 104 Sułoszowa 9 Brzeźnica 41 Koniusza 73 Nowy Targ 105 Szaflary 10 Budzów 42 Korzenna 74 Ochotnica Dolna 106 Szczucin 11 Bukowina Tatrzańksa 43 Koszyce 75 Olesno 107 Szczurowa 12 Bystra - Sidzina 44 Kościelisko 76 Osiek 108 Szerzyny 13 Charsznica 45 Kozłów 77 Oświęcim 109 Tarnów 78 Pałecznica 110 Tokarnia 79 Pcim 111 Tomice 6 Bolesław (pow. Spytkowice (pow. nowotarski) Spytkowice (pow. wadowicki) 14 Chełmiec 46 15 Czarny Dunajec 47 Krościenko nad Dunajcem Książ Wielki 16 Czernichów 48 Lanckorona 80 Pleśna 112 Trzciana 17 Czorsztyn 49 Laskowa 81 Podegrodzie 113 Trzyciąż 18 Dębno 50 Limanowa 82 Polanka Wielka 114 Tymbark 19 Dobra 51 Lipinki 83 Poronin 115 Uście Gorlickie 20 Drwinia 52 Lipnica Murowana 84 Przeciszów 116 Wielka Wieś 21 Gdów 53 Lipnica Wielka 85 Raba Wyżna 117 Wieprz 22 Gnojnik 54 Lisia Góra 86 Raciechowice 118 Wierzchosławice 23 Gołcza 55 Liszki 87 Racławice 119 Wietrzychowice 24 Gorlice 56 Lubień 88 Radgoszcz 120 Wiśniowa 25 Gręboszów 57 Łabowa 89 Radłów 121 Wojnicz 26 Gromnik 58 Łapanów 90 Radziemice 122 Zabierzów 27 Grudek nad Dunajcem 59 Łapsze Niżne 91 Ropa 123 Zakliczyn 28 Grybów 60 Łącko 92 Rytro 124 Zawoja 29 Igołomia – Wawrzeńczyce 61 Łososina Dolna 93 Rzepiennik Strzyżewski 125 Zembrzyce 30 Iwanowice 62 Łukowica 94 Rzezawa 126 Zielonki 31 Iwkowa 63 Łużna 95 Sękowa 127 Żegocina 32 Jabłonka 64 Mędrzechów 96 Siepraw Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 61 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju D. Miasta Województwa Małopolskiego (55) Lp Miasto Lp Miasto Lp Miasto Lp Miasto Lp Miasto 1 Alwernia 12 Dąbrowa Tarnowska 23 Limanowa 34 Oświęcim 45 Szczawnica 2 Andrychów 13 Dobczyce 24 Maków Podhalański 35 Piwniczna Zdrój 46 Świątniki Górne 3 Biecz 14 Gorlice 25 Miechów 36 Proszowice 47 Tarnów 4 Bochnia 15 Grybów 26 Mszana Dolna 37 Rabka Zdrój 48 Trzebinia 5 Brzesko 16 Jordanów 27 Muszyna 38 Ryglice 49 Tuchów 28 Myślenice 39 Skała 50 Wadowice 29 Niepołomice 40 Skawina 51 Wieliczka 6 Brzeszcze 17 7 Bukowno 18 Kalwaria Zebrzydowska Kęty 8 Chełmek 19 Kraków 30 Nowy Sącz 41 Słomniki 52 Wolbrom 9 Chrzanów 20 Krynica Zdrój 31 Nowy Targ 42 Stary Sącz 53 Zakopane 10 Ciężkowice 21 Krzeszowice 32 Nowy Wiśnicz 43 Sucha Beskidzka 54 Zator 11 Czchów 22 Libiąż 33 Olkusz 44 Sułkowice 55 Żabno Sieć szkół wyższych Małopolska należy do najsilniejszych centrów nauki i kształcenia wyższego w Polsce. Jest najstarszym i obecnie drugim po Warszawie ośrodkiem akademickim w kraju. Potencjał głównego ośrodka akademickiego województwa małopolskiego – Krakowa, decyduje o jego czołowej pozycji w kraju, stawiając go na drugim miejscu po ośrodku warszawskim. W oparciu o potencjał naukowy Krakowa rozwinęły się szkoły wyższe w większych miastach województwa – Tarnowie, Nowym Sączu, Chrzanowie, Nowym Targu, Suchej Beskidzkiej. Szkolnictwo w Małopolsce na tle kraju Wyszczególnienie Szkoły wyższe Studenci ogółem Absolwenci ogółem Nauczyciele akademiccy 1998/99 1999/2000 2000/2001 Polska 256 277 300 Małopolska 21 21 23 % Polska Małopolska % Polska Małopolska % Polska Małopolska % 8,2 7,6 7,6 1 265 364 119 754 9,5 172 064 18 503 10,8 72 471 9 555 13,1 1 421 277 128 445 9 212 924 20 540 9,6 75 194 9 562 12,7 1 572 533 142 439 9,1 258 518 22 900 8,9 77 255 9 793 12,7 Źródło: Raport o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa małopolskiego Województwo Małopolskie 2001. Szkoły wyższe województwa małopolskiego Nazwa szkoły Lp. 1. Uniwersytet Jagielloński 2. Akademia Górniczo-Hutnicza 3. Politechnika Krakowska 4. Akademia Rolnicza 5. Akademia Ekonomiczna 62 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Nazwa szkoły Lp. 6. Akademia Pedagogiczna 7. Akademia Wychowania Fizycznego 8. Akademia Muzyczna 9. Akademia Sztuk Pięknych 10. Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna 11. Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie 12. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu 13. Wyższa Szkoła Biznesu w Nowym Sączu 14. 15. Profesjonalna Szkoła Biznesu w Krakowie Wyższa Szkoła Handlowa w Krakowie 16. Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Marketingu w Chrzanowie 17. Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości w Krakowie 18. Małopolska Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Tarnowie 19. Wyższa Szkoła Biznesu w Tarnowie 20. Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie 21. Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „IGNATIANUM” w Krakowie 22. Krakowska Szkoła Wyższa im. A. F. Modrzewskiego w Krakowie 23. Wyższa Szkoła Ekonomii i Informatyki w Krakowie 24. Wyższa Szkoła Ekonomii w Bochni 25. Wyższa Szkoła Turystyki i Ekologii w Suchej Beskidzkiej 26. Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Małopolskiego 2002 r. Kultura Na terenie województwa małopolskiego funkcjonuje 14 różnego rodzaju teatrów, które dysponowały 18 scenami. Z tej liczby należy wymienić Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie dysponujący trzema scenami, którego organem założycielskim był Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, oraz teatry: Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, Krakowski Teatr Scena STU (prowadzony na podstawie porozumienia z gminą Kraków), Teatr im. Stanisława Ignacego Witkiewicza w Zakopanem, których organem założycielskim był samorząd województwa małopolskiego. Ponadto, w województwie działają: Teatr Lalki „Rabcio” w Rabce, Tarnowski Teatr im. Ludwika Solskiego, Teatr „Bagatela” im. Tadeusz Boya-Żeleńskiego i Teatr Lalki i Maski „Groteska” w Krakowie. Z ogólnej liczby 14 teatrów aż 9 było zlokalizowanych w Krakowie (dysponowały one 13 scenami), natomiast po 2 w Tarnowie i Zakopanem oraz 1 w Rabce. Na terenie województwa działają również: Filharmonia im. Karola Szymanowskiego oraz Opera i Operetka zlokalizowane w Krakowie oraz Centrum Paderewskiego Tarnów – Kąśna Górna. Muzea na terenie województwa małopolskiego reprezentowane są przez 100 placówek o najwyższej randze. Najwięcej placówek muzealnych zlokalizowanych jest na terenie miasta Krakowa. Stanowią one 41% tego typu obiektów na terenie województwa. Tylko na terenie powiatu proszowickiego nie była zlokalizowana żadna placówka muzealna. Na terenie województwa małopolskiego jest 86 galerii sztuki. Najwięcej galerii sztuki zlokalizowanych było na terenie powiatów: krakowskiego – grodzkiego, tatrzańskiego i nowotarskiego. Stanowią one prawie trzy czwarte ogólnej liczby galerii sztuki na terenie województwa. Według danych statystycznych na koniec 2000 r. na terenie województwa małopolskiego było 782 bibliotek z filiami. Najwięcej bibliotek i ich filii zlokalizowanych było na terenie powiatów: krakowskiego – grodzkiego, nowosądeckiego – ziemskiego, nowotarskiego, krakowskiego – ziemskiego i tarnowskiego – ziemskiego. W 2001 r. na terenie województwa małopolskiego istniały 463 Domy Kultury. Najwięcej w powiecie krakowskim (75), nowosądeckim (50) i bocheńskim (44). 3.3.3. Ochrona zdrowia i opieka socjalna Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 63 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Lecznictwo szpitalne Ochrona zdrowia, w zakresie lecznictwa szpitalnego, należy do grupy typowych usług ponadlokalnych. Na koniec 2001 r. na obszarze województwa małopolskiego działało, zgodnie z danymi Małopolskiego Centrum Zdrowia Publicznego, 48 szpitali z tego 46 należało do kategorii szpitali ogólnych, natomiast 2 jednostki to publiczne szpitale psychiatryczne (w Krakowie i Andrychowie). Dodatkowo, na terenie województwa działają 3 tzw. szpitale branżowe (5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką, 20 Wojskowy Szpital UzdrowiskowoRehabilitacyjny oraz ZOZ MSWiA), a także podległy Samorządowi Województwa Małopolskiego Dziecięcy Szpital Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjny w Rabce. Ogółem, zatem, potrzeby zdrowotne populacji w województwie małopolskim w zakresie lecznictwa stacjonarnego zabezpieczało 52 publiczne jednostki o charakterze szpitalnym. Na koniec 2001 r. w woj. małopolskim, Małopolskie Centrum Zdrowia Publicznego odnotowało 25 niepublicznych zakładów opieki stacjonarnej. Są to zasadniczo niewielkie podmioty, na szczególna uwagę jednak zasługują: wieloprofilowy Szpital Zakonu Bonifratrów im. Św. Jana Grandego w Krakowie – największy szpital prywatny w Polsce (ogółem 135 łóżek), oraz jednoprofilowe: Niepubliczny ZOZ Szpital pod wezwaniem św. J. Jerozolimskiego w Szczyrzycu (47 łóżek), Niepubliczny ZOZ Szpital Położniczo-Operacyjny im. Św. Elżbiety w Tuchowie (44 łóżka + 34 miejsca dla noworodków i wcześniaków), Prywatny Szpital Położniczo-Ginekologiczny sp. z o.o. w Krakowie (32 łóżka + 18 miejsc dla noworodków i wcześniaków) Niepubliczny ZOZ Centrum Chirurgiczne Nowa Huta sp. z o.o. w Krakowie (16 łóżek). Wykaz jednostek publicznnych o charakterze szpitalnym. Lp. Miejscowość Nazwa Powiat Szpitale Wojewódzkie 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. Krakowskie Centrum Rehabilitacji Kraków krakowski Krakowski Szpital Reumatologii i Rehabilitacji - Kraków krakowski Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II Kraków krakowski Ośrodek Rehabilitacji Narządu Ruchu - Krzeszowice Szpital Ginekologiczno -Położniczy im. R. Czerwiakowskiego Szpital Specjalistyczny im.J.Babińskiego Krzeszowice krakowski Kraków krakowski Kraków krakowski Szpital Specjalistyczny im.J.Dietla Kraków krakowski Szpital Kolejowy w Krakowie Kraków krakowski Szpital Rehabilitacyjny dla Dzieci "Solidarność" Radziszów krakowski Wojewódzki Szpital Okulistyczny Kraków krakowski Wojewódzki Szpital im.św. Ludwika Kraków krakowski Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im.L.Rydygiera- Kraków krakowski SPZOZ im.J.Śniadeckiego Nowy Sącz nowosądecki Ośrodek Profilaktyczno - Rehabilitacyjny dla Dzieci Dziecięcy Szpital Uzdrowiskowo - Rehabilitacyjny Rodziny Kolejowej im.A. Piłsudskiej Wojewódzki Szpital Chorób Płuc i Gruźlicy Zakład Długoterminowej Opieki Medycznej im. św. K.Sienieńskiej Wojewódzki Szpital im.św. Łukasza w Tarnowie Nowy Targ - Kowaniec nowotarski Rabka nowotarski Jaroszowiec olkuski Maków Podhalański suski Tarnów tarnowski Zakopane tatrzański Andrychów wadowicki 18. 19. Centrum Rehabilitacji 20. Wojewódzki Szpital Psychiatryczny Szpitale Powiatowe 1. 2. 3. 4. 5. 64 SPZOZ Szpital Powiatowy Bochnia bocheński SP Zakład Opieki Zdrowotnej Brzesko brzeski Szpital Powiatowy Chrzanów chrzanowski Zakład Opieki Zdrowotnej Dąbrowa Tarnowska dąbrowski SP Zakład Opieki Zdrowotnej Gorlice gorlicki Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Lp. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. Miejscowość Nazwa Powiat Szpital Specjalistyczny im.S.Żeromskiego Kraków krakowski Szpital Miejski Specjalistyczny im.G.Narutowicza Kraków krakowski Szpital Powiatowy Limanowa limanowski Szpital św. Anny w Miechowie Miechów miechowski SP Zakład Opieki Zdrowotnej Myślenice myślenicki SP ZOZ Szpital im.J.Dietla Krynica nowosądecki SP Zakład Opieki Zdrowotnej Rabka nowotarski SP Zakład Opieki Zdrowotnej Nowy Targ nowotarski Zakład Opieki Zdrowotnej Olkusz olkuski Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Oświęcim oświęcimski SP Zakład Opieki Zdrowotnej w Proszowicach Proszowice proszowicki Zakład Opieki Zdrowotnej Sucha Beskidzka suski Zakład Opieki Zdrowotnej Tuchów tarnowski Szpital Specjalistyczny im.E.Szczeklika Tarnów tarnowski SP Szpital Specjalistyczny Chorób Płuc Zakopane tatrzański SP Zakład Opieki Zdrowotnej Zakopane tatrzański Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Wadowice wadowicki Szpitale Branżowe 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 5 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką Kraków krakowski Szpital Uniwersytecki Kraków krakowski Uniwersytecki Szpital Dziecięcy Kraków krakowski Szpital Kliniczny Nr 2 CMUJ Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Zarządu Służby Zdrowia MSWiA Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc im.J i I Rudników 20 Wojskowy Szpital Uzdrowiskowo – Rehabilitacyjny Centrum Onkologii Instytut im.M.Skłodowskiej Curie Zakopane tatrzański Kraków krakowski Rabka – Zdrój nowotarski Krynica nowosądecki Kraków krakowski Jest to znaczny udział sektora prywatnego w strukturze lecznictwa zamkniętego w porównaniu z innymi województwami w kraju, co jest wynikiem dobrze prowadzonej polityki zwiększania udziału sektora prywatnego w strukturze lecznictwa w Małopolsce. Uwzględniając jedynie szpitale ogólne, z wyłączeniem jednostek resortowych (MSWiA, MON) oraz opieki długoterminowej w województwie działa 60 szpitali w tym 14 niepublicznych. Po uwzględnieniu zasobów zakładów publicznych i niepublicznych w województwie znajduje się ogółem, 17 934 łóżek szpitalnych, w tym w zakładach publicznych 16 609 tj. 92,6% wszystkich łóżek w województwie, oraz 1 325 tj odpowiednio 7,4%, w zakładach niepublicznych i lecznictwa długoterminowego. Po uwzględnieniu zasobów jednostek resortowych w województwie znajduje się 14 785 łóżek szpitalnych, w tym w zakładach publicznych 14 425 tj. 97,6% wszystkich łóżek w województwie, oraz 360 tj odpowiednio 2,4%, w zakładach niepublicznych. Liczba łóżek rzeczywistych w Małopolsce stanowi 7,8% wszystkich łóżek w Polsce, zapewniając opiekę dla 6,9% ludności kraju Małopolska znajduje się na 11 miejscu w kraju, jeżeli chodzi o wskaźnik łóżek rzeczywistych w szpitalach ogólnych. Kształtuje się on na poziomie 45,6 łóżka na 10 tys. ludności, średnia krajowa natomiast to 48,9. Województwo małopolskie posiada średnio rozwiniętą podstawową infrastrukturę szpitalną o wyższym zagęszczeniu w północnej części regionu. Jest to bardzo korzystne dla regionu. W niektórych, bowiem województwach mamy do czynienia albo ze zbyt gęstą siecią jednostek (dolnośląskie, śląskie), albo z nierównomierną alokacją jednostek skoncentrowanych jedynie w dużych miastach (mazowieckie), albo ze zbyt rzadkim rozmieszczeniem zakładów (lubuskie, lubelskie) przy równoczesnym istnieniu bardzo dużych, znacznie przekraczających potrzeby jednego powiatu, szpitali. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 65 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Część południowa posiada mniejszą liczbę szpitali (z wyjątkiem miast: Nowy Sącz, Nowy Targ oraz Zakopane). Fakt ten uzasadniony częściowo dystrybucją demograficzną regionu, wpływa jednak ujemnie na stopień dostępności usług, szczególnie ze względu na słabą sieć komunikacyjną i duże, sezonowe, wahania ilości pacjentów - tereny atrakcyjne turystycznie. Rozmieszczenie szpitali powiatowych w pobliżu południowo - zachodniej granicy województwa i w znacznej odległości od szpitala specjalistycznego powoduje utrudnienie w przepływie pacjentów pomiędzy poziomami referencyjnymi. Sieć szpitali specjalistycznych pozwala na równomierny dostęp do świadczeń za wyjątkiem mniejszej dostępności dla terenów południowych. Ten problem powinien zostać rozwiązany dzięki ukończeniu inwestycji szpitalnej pt. budowa szpitala w Nowym Targu. Lecznictwo uzdrowiskowe Uzdrowiska odgrywają ważną rolę w profilaktyce i leczeniu szerokiej gamy schorzeń oraz rehabilitacji. Usługi związane z lecznictwem uzdrowiskowym mają charakter specjalistyczny, a ich zasięg jest zdecydowanie ponadlokalny – regionalny, krajowy, czy wręcz czasami międzynarodowy. W województwie małopolskim znajduje się 9 miejscowości uznanych za uzdrowiska (zgodnie z Zarządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 25 lipca 1967 r. w sprawie wykazu miejscowości uznanych za uzdrowiska (M.P. z 1967 r., Nr 45,poz. 228 z późn. zm.)). Najwięcej uzdrowisk zlokalizowanych jest w powiecie nowosądeckim – cztery (Krynica Zdrój, Muszyna, Piwniczna Zdrój i Żegiestów), w powiecie nowotarskim – dwa (Rabka Zdrój i Szczawnica) oraz w powiecie gorlickim (Wysowa i Wapienne). Jedno uzdrowisko ma miasto Kraków (Swoszowice). Miejscowości uznane za uzdrowiska w województwie małopolskim Miejscowość Lp. uznana za uzdrowisko 1. 2. Krynica Zdrój Muszyna Powiat Wody lecznicze Stosowane zabiegi nowosądecki szczawy wodorowęglanowo – sodowe jodkowe, szczawy wodorowęglanowo – wapniowo – magnezowe i szczawy wodorowęglanowo – sodowo – wapniowe żelaziste kinezyterapia, hydroterapia, zabiegi borowinowe, kąpiele mineralne, kuracja pitna, inhalacje, zabiegi szczawy wodorowęglanowo – wapniowe, szczawy wodorowęglanowo – magnezowo – sodowe i szczawy wodorowęglanowo – wapniowo – magnezowo – sodowe żelaziste kinezyterapia, kuracja pitna, inhalacje, hydroterapia, zabiegi elektro i światłolecznicze, galwanoborowina, zabiegi borowinowe, kąpiele lecznicze, magnetronic, laserotronic szczawy wodorowęglanowo – wapniowo – magnezowo – sodowe żelaziste kinezyterapia, zabiegi borowinowe, kuracja pitna, inhalacje, hydroterapia, kąpiele mineralne, zabiegi elektro i światłolecznicze (niepełny zakres), kąpiele lecznicze, fizykoterapia, ozonoterapia, masaż klasyczny, krioterapia szczawy wodorowęglanowo – wapniowe i szczawy wodorowęglanowo - magnezowe kinezyterapia, zabiegi borowinowe, kuracja pitna, inhalacje, hydroterapia, kąpiele mineralne, zabiegi elektro i światłolecznicze, masaż klasyczny wody chlorkowo – sodowo – jodkowe, bromkowe kinezyterapia, hydroterapia, kąpiele mineralne, inhalacje, zabiegi elektro i światłolecznicze szczawy wodorowęglanowo – chlorkowo – sodowe bromkowe jodkowe kinezyterapia, hydroterapia, zabiegi borowinowe, kąpiele mineralne, kuracja pitna, inhalacje, zabiegi elektro i światłolecznicze wody siarczkowe zabiegi borowinowe, kąpiele siarkowe, nowosądecki 3. Piwniczna Zdrój nowosądecki 4. Żegiestów nowosądecki 5. Rabka Zdrój nowotarski 6. Szczawnica nowotarski 7. Wapienne gorlicki 66 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Miejscowość Lp. uznana za uzdrowisko 8. 9. Wysowa Swoszowice Powiat gorlicki Wody lecznicze Stosowane zabiegi szczawy wodorowęglanowo– wapniowe i szczawy wodorowęglanowo-magnezowe kinezyterapia, zabiegi borowinowe, kuracja pitna, inhalacje, hydroterapia, kąpiele mineralne, zabiegi elektro i światłolecznicze wody siarczanowo - wapniowe kinezyterapia, zabiegi borowinowe, hydroterapia, kąpiele mineralne, zabiegi elektro i światłolecznicze, masaż, fizykoterapia krakowski Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 1970 r. w sprawie rozciągnięcia niektórych przepisów o uzdrowiskach na inne miejscowości (Dz. U. z 1970 r., Nr 31, poz. 260 z późn. zm.) obejmuje również Wieliczkę (powiat wielicki) oraz Złockie, miejscowość w powiecie nowosądeckim. Miejscowości potencjalnie uzdrowiskowe zgodnie z obowiązującymi przepisami Lp. 1. 2. Miejscowość potencjalnie uzdrowiskowa Wieliczka Złockie Powiat Wody lecznicze Stosowane zabiegi wielicki wody chlorkowe, wody kinezyterapia, inhalacje, leczenie wodorowęglanowe, wody siarkowe podziemne, zabiegi elektro i światłolecznicze, masaż, fizykoterapia nowosądecki szczawy wodorowęglanowomagnezowo-sodowo-wapniowe, żelaziste, szczawy wodorowęglanowo-magnezowosodowe, żelaziste, szczawy wodorowęglanowo-wapniowomagnezowe, żelaziste wannowe kąpiele mineralne, zawijania borowinowe, natryski wodolecznicze, inhalacje ustnikowe i zbiorowe, masaże suche i podwodne, gimnastyka lecznicza, kuracja pitna wodami mineralnymi Lecznictwo uzdrowiskowe jest prowadzone także w wielu innych miejscowościach nie posiadających statusu uzdrowiska (m.in. Krzeszowice, Bochnia). Szczególną uwagę, ze względu na swoją specyfikę, zwracają szpitale uzdrowiskowe w Wieliczce i Bochni, które zlokalizowane są pod ziemią w dawnych kopalniach soli. Małopolska dysponuje dobrze rozwiniętą bazą lecznictwa uzdrowiskowego. Na terenie województwa w 2000 r. znajdowało się łącznie 69 placówek lecznictwa uzdrowiskowego, w tym: 54 szpitale i sanatoria uzdrowiskowe, 14 przychodni uzdrowiskowych i zakładów przyrodoleczniczych oraz 1 sanatorium rehabilitacyjne. Najwięcej tego typu placówek posiadał powiat nowotarski (32) i nowosądecki (22). Opieka społeczna W chwili obecnej system opieki społecznej tworzą: na poziomie regionalnym – ROPS – regionalny ośrodek polityki społecznej z siedzibą w Krakowie, który opracowuje i wdraża wojewódzkie programy z zakresu pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, zapobiegania patologiom społecznym oraz polityki prorodzinnej. Zadaniem działań podejmowanych przez ROPS jest realizacja celu strategicznego – zapobiegania zjawisku regresu społecznego. na poziomie powiatów – 22 powiatowe centra pomocy rodzinie, na których spoczywa realizacja i koordynacja zadań powiatów w zakresie pomocy społecznej. W każdym powiecie ziemskim znajduje się powiatowe centrum pomocy rodzinie, zaś w powiatach grodzkich funkcje te pełnią miejskie ośrodki pomocy społecznej (MOPS). W realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej w powiatach wsparcie środowiskowe zapewniają ośrodki wsparcia o zasięgu ponadgminnym (środowiskowe domy samopomocy, dzienne domy pomocy, noclegownie, ośrodki opiekuńcze). System środowiskowego wsparcia na poziomie powiatów tworzą również ośrodki interwencji kryzysowej. na poziomie gmin – ośrodki pomocy społecznej. Ośrodki te funkcjonują w każdej gminie województwa. W Małopolsce w 2000 r. funkcjonowały 92 domy pomocy społecznej i 7 ich filii, które dysponowały łączną liczbą 7.641 miejsc. Zadania samorządu wojewódzkiego z zakresu opieki społecznej w Małopolsce realizuje Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej z siedzibą w Krakowie. Opracowuje on i wdraża wojewódzkie programy z zakresu pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, zapobiegania patologiom społecznym oraz polityki prorodzinnej. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 67 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 3.3.4. Sport Na terenie województwa małopolskiego działało w 2000 r. 1.747 stowarzyszeń kultury fizycznej z osobowością prawną, w tym 1 611 klubów sportowych, 67 związków sportowych oraz 69 wojewódzkich i powiatowych stowarzyszeń kultury fizycznej. Najwięcej obiektów sportowych na terenie województwa małopolskiego znajduje się na terenie miast: Kraków, Tarnów, Nowy Sącz, Oświęcim, Chrzanów, Wieliczka i Olkusz. Najmniej natomiast na terenie gmin: Kocmyrzów – Luborzyca, Łukowica, Łabowa, Jodłownik, Racławice, Mogilany i Jordanów. W grupie boisk do gier dużych i małych najmniej tego rodzaju obiektów było w powiatach: tatrzańskim i myślenickim natomiast najwięcej w powiatach: krakowskim – grodzkim i tarnowskim – ziemskim. Wśród gmin w tym zakresie przodowały: Bochnia miasto, Ochotnica, Klucze i Chełmiec, natomiast nie posiadały tego typu obiektów: Piwniczna Zdrój, Zielonki, Kocmyrzów – Luborzyca, Myślenice, Słomniki, Łososina Dolna, Spytkowice (powiat wadowicki) i Raciechowice. Biorąc pod uwagę hale sportowe, cztery powiaty: brzeski, dąbrowski, proszowicki i tatrzański nie posiadały tego typu obiektów. Najwięcej hal sportowych miały miasta: Kraków, Tarnów, Olkusz oraz gmina Olkusz. Aż 139 gmin nie posiadało żadnej hali sportowej. Sal gimnastycznych najmniej było w powiatach: proszowickim, dąbrowskim, tatrzańskim i miechowskim. Najwięcej sal gimnastycznych miały miasta: Kraków, Tarnów i Nowy Sącz. W 16 gminach nie było tego rodzaju obiektów. Aż w ośmiu powiatach: brzeskim, dąbrowskim, krakowskim – ziemskim, miechowskim, proszowickim, suskim, tarnowskim – ziemskim i wadowickim nie było krytej pływalni. Najwięcej krytych pływalni posiadały: miasto Kraków, miasto i gmina Krynica i miasto Zakopane. Aż 158 gmin nie posiadało takiego obiektu. Także w dużej liczbie powiatów, bo aż w siedmiu: brzeskim, myślenickim, oświęcimskim, proszowickim, suskim, wadowickim i wielickim nie było pływalni otwartych. Najwięcej pływalni otwartych było w miastach: Kraków, Tarnów i Zakopane. Także w tej grupie obiektów bardzo dużo gmin, bo aż 159 nie posiadało żadnego takiego obiektu. 3.3.5. Turystyka, rekreacja i agroturystyka Małopolska jest regionem o największej ilości zabytków w Polsce, regionem wielkiego dziedzictwa kulturowego, pielęgnowanych tradycji, urozmaiconych warunków naturalnych. Dzięki tym walorom Małopolska jest obszarem bardzo atrakcyjnym turystycznie i rekreacyjnie. Centrum, które przyciąga turystów nie tylko z kraju, ale również zza granicy, jest niewątpliwie Kraków. Na północ od miasta rozciąga się piękna dolina, na której terenie utworzono Ojcowski Park Narodowy. Turyści znajdą tutaj wapienne ostańce, wąwozy i ponad 900 jaskiń. Okolice Ojcowa i podkrakowskich dolinek to ulubione tereny rekreacyjne mieszkańców Krakowa, oferujące bardzo różnorodne formy rekreacji - od turystyki pieszej i rowerowej, przez wspinaczkę skałkową, aż po grę w golfa. Szczególnie atrakcyjnym rejonem jest południe województwa. Warunki geograficzne i klimatyczne umożliwiają tu stworzenie całorocznej oferty turystyczno-rekreacyjnej. W górach Małopolski znajduje się ponad 3000 km znakowanych szlaków turystycznych. Przez większą część roku można wypoczywać nad wodą, uprawiać sporty wodne, żeglarstwo, kajakarstwo. Zima stwarza warunki do uprawiania narciarstwa zjazdowego i biegowego. Bogactwem naturalnym południa województwa są liczne źródła wód mineralnych. W oparciu o nie rozwinęły się na tym terenie znane uzdrowiska: Krynica, Muszyna, Piwniczna, Szczawnica czy Rabka. Są też w Małopolsce sztuczne jeziora w Rożnowie, Dobczycach, Klimkówce i Niedzicy. Są to doskonałe akweny do uprawiania sportów żeglarskich. Atrakcje czekają także w okolicach Nowego Sącza i Nowego Targu. Dla turystów szczególnie atrakcyjna jest Dolina Popradu. Atrakcją południa Małopolski są również malownicze Pieniny, wapienne góry ze słynną Doliną Dunajca. Nie można również nie wspomnieć o Beskidzie Niskim, który jest doskonałym miejscem wypoczynku dla ludzi pragnących uciec od zgiełku i gwaru zarówno miast, jak i ośrodków wypoczynkowych. Od wielu lat rozwija się tutaj turystyka piesza, a od niedawna także agroturystyka, otwierając szerokie możliwości kontaktu ze środowiskiem naturalnym. Prawie w każdej miejscowości Małopolski znajdziemy zabytkowy kościół, klasztor, a na południowym wschodzie województwa - zabytkowe, drewniane cerkwie. Dobrze rozwinięta sieć dróg oraz połączeń kolejowych ułatwia zwiedzanie naszego regionu. Województwo dysponuje także dobrą infrastrukturę turystyczną. Na jego terenie istnieje zróżnicowana sieć hotelowa - od obiektów o najwyższym standardzie po 68 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju tanie miejsca na i młodzieżowych. campingach, czy w gospodarstwach agroturystycznych, schroniskach górskich Gospodarstwa agroturystyczne oferują bardzo atrakcyjną formę wypoczynku. Gościnne wiejskie gospodarstwa świadczą usługi w oparciu o schludną i wygodną bazę noclegową o zróżnicowanym standardzie. Wykorzystywane są własne produkty żywnościowe, często zbierane i przyrządzane własnoręcznie przez gości. Oprócz pobytów stacjonarnych oferowane są usługi czynnego wypoczynku, m.in. w siodle, wędkowanie, wielodniowe wycieczki górskie itd. Ta forma wypoczynku proponowana jest szczególnie w południowej i wschodniej części województwa małopolskiego. Największa liczba gospodarstw agroturystycznych występuje w gminach: Piwniczna, Dobra, Rabka, Szczucin, Uście Gorlickie, Gromnic, Gródek nad Dunajcem, Niedźwiedź, Ryglice, Tuchów, Kamienica, Lipnica Wielka, Zakliczyn, Łapsze Niżne, Ochotnica Dolna, Czorsztyn oraz Krościenko nad Dunajcem. 3.3.6. System osadniczy - hierarchia ośrodków W województwie małopolskim można wyróżnić pięć podsystemów osadniczych: ponadregionalny, nazywany też krajowym – tworzy Kraków; regionalny – Tarnów i Nowy Sącz; ponadlokalny I stopnia – Zakopane, Olkusz, Nowy Targ, Oświęcim, Gorlice, Wadowice, Limanowa, Myślenice, Sucha Beskidzka, Chrzanów, Bochnia, Brzesko i Miechów; - ponadlokalny II stopnia – Dąbrowa Tarnowska, Proszowice, Wieliczka, Kęty, Skawina, Krynica, Krzeszowice i Rabka; - lokalny – pozostałe miasta województwa. - Analizując przestrzenny rozkład ośrodków zwraca uwagę brak ośrodka o charakterze regionalnym w zachodniej części województwa. Inną cechą systemu osadniczego Małopolski jest słaba pozycja funkcjonalna kilku miast powiatowych – Dąbrowy Tarnowskiej, Proszowic i Wieliczki. Wynika ona z bliskiego położenia w stosunku do Krakowa i Tarnowa, oraz wybitnie rolniczego charakteru zaplecza tych miast (Dąbrowa Tarnowska, Proszowice), a w przypadku Wieliczki daje znać o sobie dodatkowo młody staż powiatowy tego miasta. Silną pozycję natomiast posiada 5 miast nie pełniących funkcji powiatowej (Skawina, Krzeszowice, Rabka, Krynica, Kęty). Ośrodki te mają duże szanse rozwoju jako miasta o charakterze ponadlokalnym. Jedynie Kęty mogą stracić wysoką pozycję, pozbawione swego naturalnego zaplecza w postaci gmin Wilamowice i Porąbka. 3.3.7. Ład przestrzenny Pojęcie ładu przestrzennego jest trudne do jednoznacznego zdefiniowania, stanowi bowiem wypadkową wszystkich elementów tworzących struktury przestrzenne. O ładzie mówimy wtedy gdy elementy urbanistyczne są tak ukształtowane przestrzenie, że tworzą – wraz z geokomponentami naturalnymi - harmonijną całość. Jednakże obok aspektów kompozycyjno-estetycznych ład uwzględnia także wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, środowiskowe i kulturowe. Rozmieszczenia ośrodków sieci osadniczej w województwie małopolskim wykazuje spore zróżnicowanie przestrzenne. Na kształt dzisiejszej struktury osadniczej wywarły wpływ zarówno czynniki geograficzne, historyczne jak i kulturowe. Morfologia terenu narzuca jako dominujące układy równoleżnikowe. Po stronie zachodniej województwa dzieje historyczne dodały południkowe linie podziałowe a uzupełniły równoleżnikowy w części północnej. Intensywne osadnictwo koncentruje się w kotlinach i dolinach a rozproszone w części podgórskiej. Duże ośrodki koncentrują się w strefie środkowej, wzdłuż linii Oświęcim/Chrzanów - Kraków - Bochnia – Tarnów. Korzystna topografia terenu, położenie na szlaku wschód zachód i dobry dostęp komunikacyjny to przyczyny rozwoju tej najsilniej zurbanizowanej strefy. Obszar w kształcie otwartego na zachód lejka stanowi główny ciąg cywilizacyjny województwa. Tutaj koncentrują się najważniejsze dobra kultury, najważniejsze zakłady przemysłowe, największe centra miejskie, a także najważniejszy międzynarodowy i regionalny ciąg komunikacyjny. Ośrodki położone na północnym i południowym skraju części zachodniej (Olkusz, Andrychów) tracą charakter przemysłowy. Grozi to ich wyludnianiem, degradację przestrzeni miejskich wyrażającą się zamieraniem centrów miejskich, słabą jakością przestrzeni. Specyficzna jest struktura osadnictwa w części podgórskiej i górskiej. Pośród miast wyróżnia się Nowy Sącz, położony wraz ze Starym Sączem w niewielkiej kotlinie. Pozostałe, średnie i małe miasta są rozmieszczone dość równomiernie, wykorzystując dogodne dla osadnictwa kotlinowe lub dolinowe wypłaszczenia, przy czym gęstość miast zmniejsza się ku południu a z terenów o małym zalesieniu najniższa jest w Kotlinie Nowotarskiej. Układ osadniczy dopełnia kilkaset miejscowości rozlokowanych czy to zgodnie z układem wyspowym Beskidów czy też Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 69 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju rozrzuconych na obszarach Pogórzy. Obszar ten charakteryzuje groźne zjawisko wszechobecnej zabudowy, zwłaszcza na Pogórzu Wielickim, Wiśnickim, Rożnowskim, Ciężkowickim oraz w Obniżeniu Gorlickim. Kolejnym, trzecim obszarem o innej charakterystyce urbanizacyjnej jest część północna i północnowschodnia województwa. Obejmuje ona Wyżynę Miechowską, Płaskowyż Proszowicki, Nizinę Nadwiślańską, Pogórze Bocheńskie i Płaskowyż Tarnowski. Jest obszar najmniej zurbanizowany, z niewielką liczbą miast. Wsie mają układ liniowy, są skoncentrowane wzdłuż dróg. Panuje tu typowy krajobraz rolniczy ze zdecydowaną przewagą użytków rolniczych głównie pól uprawnych, co związane jest z występowaniem bardzo dobrych gleb I-III klasy oraz łąk i pastwisk - w dolinach rzek tj. Wisły i jej lewobrzeżnych dopływów. Występują tu stosunkowo duże, jak na warunki małopolskie, areały pól uprawnych. Są to obszary o słabej dostępności komunikacyjnej, słabo zaludnione a przy tym z ujemnym saldem migracji. Obszary te są zagrożone marginalizacją. Sieć miejską w województwie małopolskim tworzy aktualnie 55 miast. W ostatnim dziesięcioleciu prawa miejskie uzyskało (lub odzyskało) 6 z nich: Alwernia, Ciężkowice, Nowy Wiśnicz, Skała, Świątniki Górne i Ryglice. Dominują miasta małe, poniżej 10 tys. mieszkańców, których jest 27 tj. połowa, przy czym 11 z nich nie przekroczyło 5 tys. mieszkańców. W następnej grupie wielkościowej od 10 do 20 tys. mieszkańców znajduje się 15 miast, a w grupie od 20 do 50 tys. – 9. Wyższe grupy tj. od 50 do 100 tys., od 100 do 500 tys. i powyżej 500 tys. mieszkańców, mają już tylko po jednym reprezentancie. Gęstość sieci miejskiej mierzona ilością miast przypadającą na 10 tys. km2 wynosi 31 przy średniej dla kraju – 26. W strukturze użytkowania terenów miejskich przeważają użytki rolne (nawet w największych miastach) przy małej ilości terenów przeznaczonych pod inwestycje. W województwie małopolskim zauważalne jest nowe zjawisko nazywane reurbanizacją, wyrażające się m. in. poprzez: - rozwój obszaru aglomeracyjnego przy spadku liczby mieszkańców w granicach administracyjnych miast, - wzrost stref przyaglomeracyjnych, - wzrost dynamiki funkcjonowania aglomeracji w cyklu dobowym. Charakterystycznym zjawiskiem w obszarach dużych aglomeracji stał się bezwzględny spadek ludności miasta centralnego i wzrost ludności obszarów otaczających. Postępująca suburbanizacja następuje w sposób przypadkowy, ceny gruntów i moda wyznaczają kierunki tego procesu. Powoduje to, z małymi wyjątkami , chaos urbanizacyjny, niską jakość przestrzeni. Kolejnym czynnikiem powodującym degradację przestrzeni miejskich jest wysokie natężenie ruchu tranzytowego , przy dużym udziale środków transportu ponadgabarytowego, prowadzonego przez centra miast (brak obwodnic). Szczególną formą fizycznie postrzeganych zmian w przestrzeni miast jest pojawianie się gospodarczo niewykorzystywanych terenów zabudowy poprzemysłowej, powojskowej, terenów pokolejowych itd. W szczególnie trudnej sytuacji są tereny, które utraciły dotychczasową bazę ekonomiczna w postaci dużego zakładu przemysłowego. Innym zjawiskiem występującym w miastach jest degradacja starych zasobów zabudowy spowodowana utratą ich pierwotnej wartości i funkcji przestrzenno ekonomicznych. Prowadzi to do zahamowania procesu amortyzacji i rozwoju. Konsekwencja tych zjawisk jest postępująca dekapitalizacja substancji i degradacja dzielnic miejskich. Procesom tym towarzysza niekorzystne zjawiska społeczne, polegające na opuszczaniu starych obszarów miast przez ich dotychczasowych mieszkańców. Zdegradowane obszary miast zasiedlają jednocześnie inne, słabsze ekonomicznie grupy społeczne. Z diagnozy stanu istniejącego wynika, że silnymi stronami systemu osadniczego województwa małopolskiego są: - wysoka ranga Krakowa jako ośrodka metropolitalnego w sieci miast europejskich, dobrze rozwinięty i historycznie utrwalony system ośrodków lokalnych i ponadlokalnych, korzystne położenie wielu miast w stosunku do głównych szlaków komunikacyjnych oraz ich niewielka odległość do międzynarodowego portu lotniczego, walory krajobrazowe, przyrodnicze i kulturowe (zabytki) pozwalajace wielu miejscowościom na rozwój funkcji turystyczno – wypoczynkowych i uzdrowiskowych, potencjalnie znaczne rezerwy terenowe dla lokalizacji inwestycji rozwojowych w większości miast. Natomiast słabością lub zagrożeniami są: - 70 niski poziom urbanizacji w całym województwie, zacieranie się różnic pomiędzy małymi miastami i wsiami, duże interregionalne zróżnicowanie gęstości sieci miast i związana z tym nierównomierność rozmieszczenia ośrodków obsługi, Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju - brak silnych ośrodków regionalnych na północ od Krakowa i w zachodniej części województwa, występowanie rozległych obszarów o małych możliwościach zaspokajania potrzeb w zakresie ponadlokalnej infrastruktury społecznej, niekorzystna struktura demograficzna większości miast, pogłębiona przez mały dopływ ludności w niższych grupach wiekowych, znaczna koncentracja ludności na obszarach o niezadowalających warunkach ekologicznych, słabe wyposażenie w sieci infrastruktury technicznej miejscowości we wschodniej części województwa, brak szybkich połączeń kolejowych wielu miast z Krakowem i resztą kraju, zaznaczający się odpływ dobrze wykształconej ludności (wyjazdy za granicę lub do Warszawy), zły stan dróg kołowych oraz słabe tempo ich modernizacji, brak regulacji prawnych i bodźców dla wypełniania funkcji regionalnych przez ośrodek metropolitalny Krakowa. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 71 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 3.4. UWARUNKOWANIA GOSPODARCZE 3.4.1. Przedsiębiorczość pozarolnicza Województwo małopolskie jest jednym z najbardziej zróżnicowanych pod względem poziomu rozwoju gospodarczego regionów w Polsce. Dysponuje ono znaczącym w skali kraju potencjałem społecznogospodarczym. Wytwarza 7,4% PKB, co daje mu 4 miejsce w kraju. Jednak w wielu gałęziach dominuje gospodarka tradycyjna - praco-, materiało- i kapitałochłonna o bardzo niskim poziomie konkurencyjności międzynarodowej. Szczególnie niekorzystnie prezentuje się pod względem struktury pracujących – w sektorze I (rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo) pracuje ponad 34% ogółu (stanowi to 11% ogółu pracujących w rolnictwie w Polsce), w sektorze II (przemysł i budownictwo) 25%, a w sektorze III (usługi) ponad 40%. Wkład poszczególnych sektorów w tworzenie wartości dodanej brutto regionu wynosi odpowiednio: 4,4%, 38% (w tym budownictwo 8%) oraz 57,6%. W dobie szybkiego postępu technologicznego utrzymywanie takiej struktury byłoby nieracjonalne. W celu podniesienia konkurencyjności regionu konieczne są głębokie zmiany strukturalne idące w kierunku zwiększenia roli przemysłów naukochłonnych i usług przy jednoczesnej racjonalizacji działalności w rolnictwie i tradycyjnych przemysłach. Dodatkowym efektem takich przekształceń staje się ograniczanie szkodliwego oddziaływania na środowisko naturalne. Mimo pozytywnych zmian i wzrostu znaczenia przemysłów rozwojowych, będących nośnikami postępu technologicznego i organizacyjnego, tj. kablowego, telekomunikacyjnego, komputerowego, farmaceutycznego, poligraficznego, materiałów budowlanych - których udział w produkcji przemysłowej regionu wynosi ok. 20% podstawę gospodarki stanowią tradycyjne gałęzie w tym: hutnictwo, ciężka chemia, górnictwo, przemysł metalowy, tytoniowy, spożywczy. Trzy pierwsze, ze względu na ich malejący udział w rynku, określane są mianem przemysłów schyłkowych. Efektywność działalności produkcyjnej, liczona wskaźnikiem wartości dodanej w przeliczeniu na 1 pracującego, jest wyraźnie wyższa od średniej krajowej. Natomiast wielkość kapitału zagranicznego zainwestowanego w przemyśle w przeliczeniu na mieszkańca lokuje region w grupie przeciętnych Ma to bezpośredni związek z eksportem, który jest w Małopolsce niższy od średniego dla kraju. W produkcji dominuje przemysł przetwórczy (91,9%). Natomiast przemysł wydobywczy (1,4%) i energetyka (6,7%) mają, ze względu na swoją specyfikę, szersze znaczenie niż to wynikające z jego udziału w wartości sprzedanej. Struktura przemysłu przetwórczego wg produkcji sprzedanej w najważniejszych działach przedstawia się następująco: - produkcja metali, wyrobów metalowych, maszyn i urządzeń - 26,8 %; - produkcja papieru i wyrobów z papieru, wyrobów chemicznych i chemikaliów, wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych - 20,2 %; - produkcja artykułów spożywczych - 15,6 %; - produkcja maszyn biurowych, komputerów, aparatury elektrycznej, aparatury radiowej, telewizyjnej i komunikacyjnej - 5,8 %; - działalność poligraficzna i wydawnicza - 3,8 %; - produkcja tkanin, odzieży i wyrobów ze skóry - 3,3 %; - produkcja drewna i wyrobów z drewna, produkcja mebli - 2,8 %; - produkcja pojazdów mechanicznych i sprzętu transportowego - 2,3 %; - zagospodarowanie odpadów - 0,5 %. Przemysł przetwórczy województwa małopolskiego charakteryzuje się wielobranżowością, co umożliwia elastyczniejsze zagospodarowywanie posiadanego potencjału, zasobów i kopalin, wykorzystanie posiadanych kadr, nabytych doświadczeń i posiadanych tradycji. Wielobranżowość ułatwia też wykształcanie się nowych kierunków w produkcji. Wysoki wskaźnik przedsiębiorczości silnie nawiązuje do wyraźnie widocznej w przestrzeni regionu specjalizacji w poszczególnych sekcjach. Uwidacznia się różnica pomiędzy wschodnią a zachodnią częścią województwa, poza wyjątkiem jaki stanowi powiat gorlicki. Zwartym regionem o najwyższej przedsiębiorczości oprócz Krakowa są: - obszar powiatu wadowickiego o przedwojennych jeszcze tradycjach przemysłu meblarskiego; - rejon Nowego Targu z licznymi firmami obuwniczymi; - bezpośrednio graniczące z Krakowem tereny gmin Świątniki Górne i Mogilany (przemysł metalowy); - niektóre peryferyjnie położone obszary województwa - większa część powiatu gorlickiego (produkcja wyrobów z drewna) oraz tarnowskiego. 72 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Mocna pozycja województwa w gospodarce kraju wynika z dużego udziału w globalnej wartości produkcji sprzedanej przemysłu i budownictwa, odpowiednio 7% i 8%. Region jest szczególnie aktywny w dziedzinie budownictwa mieszkaniowego – 2 miejsce w kraju. Przewaga firm o specyfice budowlanej prowadzonej działalności powoduje przy niezbyt głębokim rynku wewnętrznym świadczenie przez podmioty usług na rynki województw sąsiednich. Ważną dziedziną w życiu gospodarczym regionu jest także budownictwo. Wykazuje dużą dynamikę wzrostu i zaawansowanie przekształceń struktury własności. Lokalizacja firm budowlanych koreluje z lokalizacją potencjału produkcyjnego. Stan rozwoju tej sekcji jest dość równomierny na obszarze województwa i proporcjonalny do rangi ośrodków gospodarczych. Rejony szczególnej koncentracji przedsiębiorczości budowlanej: a) związane z bliskością chłonnego rynku metropolitarnego Krakowa: - południowo-wschodnia część powiatu krakowskiego; - powiat wielicki; - większa część powiatu myślenickiego, ze szczególnym uwzględnieniem gmin położonych w ciągu komunikacyjnym drogi Kraków – Zakopane. b) korzystające z dogodnej lokalizacji między największymi aglomeracjami miejskimi województwa: - rejon brzesko-bocheński świadczący również usługi poza województwem małopolskim. c) górskie: - pasmowe układy granicznych gmin powiatów gorlickiego i nowosądeckiego oraz nowosądeckiego i nowotarskiego, obsługujące w części lokalny popyt na budownictwo o charakterze rekreacyjnym, w części zaś wykonujące zlecenia poza granicami województwa. 3.4.2. Rolnictwo W województwie małopolskim jest 222 534 indywidualnych gospodarstw rolnych o średniej powierzchni 3,6 ha UR. Najwyższa średnia powierzchnia gospodarstw występuje w powiatach: miechowskim (5,4 ha), proszowickim (4,5 ha) i dąbrowskim (4,2 ha), a najniższa w chrzanowskim (1,9 ha), wadowickim (2,5 ha) i wielickim (2,5 ha). Zdecydowaną większość (85,5%) stanowią gospodarstwa o powierzchni mniejszej niż 5,0 ha. Gospodarstw o optymalnej powierzchni UR, tj. 15,0 - 20,0 ha jest w województwie zaledwie 515, co stanowi 0,23%. Cechą charakterystyczną województwa małopolskiego jest bardzo niekorzystna z ekonomicznego punktu widzenia struktura agrarna, charakteryzująca się zbyt dużą liczba drobnych gospodarstw rolnych (z czego 135,2 tys. mikrogospodarstw do 1 ha), dużym procentowym udziałem gruntów ornych (66%) w UR oraz najwyższym w Polsce odsetkiem UR znajdujących się w gospodarstwach indywidualnych. Inną charakterystyczną cechą gospodarstw indywidualnych jest zbyt duża ilość działek w gospodarstwie oraz ich rozproszenie tworzące niekorzystną „szachownicę” pól. Dotyczy to szczególnie południowej części województwa. Struktura agrarna w województwie jest gorsza od przeciętnej w kraju i ma charakter stagnacyjny. Przypadki zwiększenia lub zmniejszenia powierzchni zdarzają się w 1-2 gospodarstwach na 100 w ciągu roku, przy czym w środkowej, najbardziej zurbanizowanej części, można mówić raczej o tendencji do dalszego rozdrabniania gospodarstw, w części południowej o utrzymywaniu się obecnej struktury oraz w części północnej o nieznacznej tendencji do koncentracji ziemi. W przekroju całego województwa, specyfikę rolniczego wykorzystania ziemi charakteryzuje system zbożowo-pastewny (z natury ekstensywny), wyróżnić jednak należy specjalistyczne rejony produkcji roślinnej: - produkcji sadowniczej w powiatach nowosądeckim i limanowskim, gdzie udział sadów w pow. UR kształtuje się odpowiednio na poziomie 8,2% i 7,0%; - produkcji warzyw gruntowych w strefie północnej i środkowej województwa; - plantacje tytoniu zlokalizowane głównie w powiatach: proszowickim, krakowskim i miechowskim. Produkcja zwierzęca w województwie małopolskim ma charakter ekstensywny i tendencję malejącą, jedynie w hodowli owiec województwo ma największy udział w krajowym pogłowiu tych zwierząt (11,8%). Na obszarze Małopolski wyraźnie rysują się trzy różne strefy przyrodniczo-ekonomiczne ułożone równoleżnikowo: - północna, nieco rzadziej zaludniona, o mniej rozdrobnionej strukturze agrarnej i relatywnie większym znaczeniu dochodów rolniczych; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 73 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju - środkowa, gęsto zaludniona, silnie zurbanizowana, o znacznej przewadze ludności dwuzawodowej i bardzo dużym rozdrobnieniu ziemi; południowa (podgórska i górska) o znacznych walorach krajobrazowych, lecz trudnych warunkach do produkcji rolniczej, cechująca się rozdrobnieniem gospodarstw i dużym znaczeniem dochodów nierolniczych. Tereny górskie stanowią obszar odmienny pod względem gospodarczym i społecznym, których ukształtowanie, gleby, klimat, bogactwa naturalne i dziedzictwo kulturowe wymagają opracowania i realizacji specyficznej polityki w dziedzinie rozwoju, zagospodarowania i ochrony. Szczególną rolę w rozwoju gospodarczym i ekonomicznym obszarów górskich ma rolnictwo, które pełni dwie komplementarne względem siebie funkcje: produkcyjną i pozaprodukcyjną. Funkcja produkcyjna to wytwarzanie zdrowej żywności, a pozaprodukcyjna polega na ochronie zasobów naturalnych, utrzymania piękna krajobrazu, czystości środowiska, a tym samym podnoszenia potencjału turystycznego regionu. Trudne warunki naturalne strefy górskiej powodują, że producenci otrzymują w porównaniu z obszarami nizinnymi o około 40-60% niższe dochody z produkcji rolniczej. Potwierdza to istniejącą opinię, że rolnictwo na obszarach górskich nie jest w stanie efektywnie funkcjonować bez pomocy z zewnątrz, a upadek ekonomiczny gospodarstw rolnych zagraża wyludnieniem się wsi górskich. 3.4.3. Gospodarka leśna W Małopolsce przeważającą formą własności są Lasy Skarbu Państwa, stanowią one 55,4 %, z czego 45,6 % znajduje się w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, 8,4 % Parków Narodowych, a 1,4 % Leśnego Zakładu Doświadczalnego Akademii Rolniczej w Krakowie. Powierzchnia gruntów leśnych i lasów wynosi 429 674 ha. Lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa (185 878 ha) posiadają w województwie małopolskim 3krotnie większy udział w porównaniu z ich udziałem w całym kraju. W tej grupie posiadania przeważającą powierzchnię lasów stanowi własność osób fizycznych 38,2 %, udział własności wspólnot leśnych wynosi 3,8 %, a lasów gminnych 2,6 %. Gospodarka leśna w województwie małopolskim w tym szczególnie w lasach państwowych osiągnęła wskaźniki wzrostu powierzchni leśnej, zapasów drewna na pniu, przyrostu masy drzewnej, wzrostu udziału gatunków liściastych i podwyższenia przeciętnego wieku. W 2000 r. wykonano zalesienia na obszarze 2 935 ha. W Lasach Małopolski dominującą funkcją jest funkcja ochronna. Lasy ochronne w 2001 r. w Lasach Państwowych zajmowały powierzchnię 184 131 ha, co stanowi 80,1 % całej powierzchni leśnej. Pozyskanie drewna dokonywane jest w ramach zabiegów pielęgnacyjnych poprawiających warunki wzrostu i rozwoju drzew pozostających w lesie do wieku dojrzałości. Liczba gospodarstw leśnych w Małopolsce wynosi ponad 180 tys. właścicieli. Przy powierzchni lasów prywatnych wynoszącej prawie 186 tys. ha na jednego właściciela przypada przeciętnie niewiele ponad 1 ha lasu. Gospodarka leśna nie jest często samodzielną dziedziną gospodarki. Gospodarstwo leśne należy uważać jako kierunek inwestowania charakteryzujący się niską stopą procentową wynoszącą około 2 %. W ostatnich dekadach ubiegłego wieku nastąpiło przewartościowanie znaczenia poszczególnych funkcji lasów w kierunku wyraźnego wzrostu zainteresowania ich niewymiernymi zadaniami ogólnospołecznymi. Prawidłowe gospodarowanie surowcem drzewnym w lasach oparte jest na realizacji planów pozyskiwania drewna wynikających z ustaleń operatów urządzania lasów, opracowywanych na okres 10-letni. Poprzez usuwanie drzewostanów dojrzałych i nasadzenia młodych sadzonek następuje wymiana pokoleń drzew dostosowanych do siedliska. W dłuższej perspektywie czasowej zapewnia to także przewidywalny ilościowo dostęp do surowca drzewnego. Jest to kontynuacja dotychczasowego sposobu wykorzystania potencjału przyrodniczego terenów leśnych. 3.4.4. Gospodarka odpadami Bilans odpadów Województwo małopolskie zajmuje trzecie miejsce w Polsce, po województwie śląskim i dolnośląskim, pod względem ilości wytworzonych odpadów, z udziałem 8,0% wytworzonej ogółem ilości odpadów. Jednocześnie województwo zajmuje pierwsze miejsce pod względem ilości wytworzonych odpadów niebezpiecznych, które stanowiły 54,4% wytworzonych w Polsce [WIOŚ 2002]. W województwie małopolskim wytwarza się w ostatnich latach ok. 10.5 mln Mg odpadów rocznie. Na podstawie porównania kilku źródeł danych [GUS 2000, WIOŚ 2002, WPGO 2003] można stwierdzić, że 74 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju wielkość ta ma charakter szacunkowy i w zależności od metody szacowania kształtuje się w przedziale od 10 do 11 mln Mg odpadów rocznie. Na odpady wytworzone w wyniku działalności gospodarczej przypada ok. 90% masy odpadów a na odpady komunalne -10% (wg Raportu WIOŚ w 2001 r. udział ten wynosił odpowiednio 93% i 7%). Odpady z sektora gospodarczego, dominujące w globalnej masie wytworzonej, są w 77% wykorzystywane, głównie gospodarczo. Stosunkowo mała ich część, bo ok. 15 % podlega składowaniu, a ok. 7% podlega unieszkodliwieniu i odzyskowi. Obserwuje się spadek masy odpadów z sektora gospodarczego o ok. 1% rocznie [GUS 2001]. Wg danych GUS (2002), w oczyszczalniach ścieków komunalnych woj. małopolskiego w roku 2001 powstało 21 946 Mg s. m. osadów (8 miejsce w kraju). Około 54 % wytworzonych osadów poddanych jest składowaniu, głównie na terenie oczyszczalni (87 %). W 2001 roku wykorzystano 5 % osadów, z czego 59 % na cele przemysłowe, a 41 % na cele rolnicze. Kompostowaniu poddaje się tylko 1 % wytworzonych osadów. W ostatnich latach znacznie poprawiła się gospodarka odpadami wytworzonymi przez sektor gospodarczy, ale niestety nie udało się rozwiązać zagadnienia odpadów komunalnych. Dlatego podstawowym problemem w zakresie gospodarki odpadami są odpady komunalne, czyli takie które powstają w gospodarstwach domowych, obiektach handlowych, turystycznych, szkołach, itp. W województwie małopolskim aż 99% odpadów komunalnych deponuje się na składowiskach. Szczególne miejsce w gospodarce odpadami zajmują odpady niebezpieczne. Wytwarzane są głównie przez sektor gospodarczy, stanowiąc ok. 8% z masy odpadów tego sektora (ok. 720 tys. Mg w 2001r.). Największym producentem odpadów niebezpiecznych jest przedsiębiorstwo Polskie Huty Stali (Huta im. Sendzimira) w Krakowie, wytwarzające 585 tys. Mg tych odpadów rocznie. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 75 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Składowiska odpadów i zakłady utylizacji Na obszarze województwa funkcjonuje 57 [US, Kraków, 2002] czynnych składowisk odpadów komunalnych o łącznej powierzchni ok. 100 ha. Tylko w pięciu z nich funkcjonują linie do segregacji odpadów, segregacja ręczna prowadzona jest na 18 składowiskach. Na cztery składowiska (Kraków - Barycz, Tarnów Krzyż, Bolesław - Ujków Stary, Trzebinia) przypada ok. 50% odpadów komunalnych. W województwie działają 34 składowiska odpadów przemysłowych (największe to składowisko odpadów poflotacyjnych w Trzebini) oraz 13 zakładów termicznej utylizacji odpadów innych niż komunalnych (spalarnie). Składowiska zajmują łącznie 1 105,1 ha, z czego 90,7% to składowiska przemysłowe, a 9,3% – komunalne (pomijając wysypiska dzikie). Na 17 składowiskach (11 przemysłowych i 6 komunalnych) składuje się odpady niebezpieczne. Na kilku składowiskach odbierane są odpady wytwarzane w województwie śląskim. W największym stopniu dotyczy to składowiska przemysłowego w gminie Bolesław oraz komunalnego w Chrzanowie. Prognoza Wg WPGO liczba wytwarzanych odpadów komunalnych będzie przyrastała o ok. 3% w stosunku rocznym i wzrośnie z 1 mln Mg obecnie do 1,5 mln Mg w 2015 r. Prognoza dla odpadów gospodarczych jest trudniejsza do ustalenia, gdyż zależy od rozwoju poszczególnych gałęzi przemysłu, rzemiosła i usług. Przewiduje się stopniowy spadek masy odpadów innych niż niebezpieczne, zauważalny mocniej w latach 2007-2010 a osiągający w 2015 r. poziom ok. 50% aktualnie wytwarzanej masy. Największe zmiany prognozuje się w grupie odpadów przemysłu wydobywczego, których ilość zacznie maleć w okresie do 2010 r., po czym powinien nastąpić znaczący ubytek ich masy wskutek zakończenia eksploatacji złóż rud Zn-PB rejonu olkuskiego. W grupie związanej z rolnictwem, sadownictwem oraz przetwórstwem żywności należy spodziewać się wzrostu ilości odpadów wskutek aktywizacji tej gałęzi gospodarki w przypadku wejścia Polski do Unii Europejskiej. Przewiduje się systematyczny przyrost masy odpadów niebezpiecznych, rzędu 150% w 2015 r. (w stosunku do ilości wytwarzanej obecnie), czyli z poziomu ok. 720 tys. Mg do poziomu 1150 tys. Mg. Wzrost dotyczy także odpadów samochodowych, prawie dwukrotny w okresie najbliższych dwunastu lat. Jednocześnie zakłada się spadek ilości wytwarzanych odpadów w placówkach służby zdrowia oraz placówkach weterynaryjnych. 3.4.5. Rynek pracy Dla celów opracowania dokonano oceny uwarunkowań funkcjonowania małopolskiego rynku pracy, uwzględniając aspekty takie jak: demografia, gospodarka, przedsiębiorczość, rolnictwo i edukacja, a także analizy małopolskiego rynku pracy pod kątem zasobów pracy. Poniżej przedstawiono najważniejsze elementy charakteryzujące małopolski rynek pracy i uwarunkowania społeczno-gospodarcze, mające istotny wpływ na sytuacje i zmiany na nim w ostatnich latach: - W najbliższych latach można spodziewać się systematycznego przyrostu liczby ludności w wieku produkcyjnym, a więc zwiększenia podaży siły roboczej na rynku pracy. Przyrost ten związany jest z wchodzeniem na rynek pracy wyżu demograficznego. Nastąpi przede wszystkim na terenach wiejskich i w większej części dotyczyć będzie mężczyzn; - Struktura wykształcenia ludności Małopolski nie odpowiada obecnym wymaganiom rynku pracy. Dotyczy to w szczególności wysokiego (30%) odsetka osób z wykształceniem podstawowym i niepełnym podstawowym. Mimo iż Małopolska nie odbiega w tym zakresie od średnich wskaźników ogólnopolskich, osobom takim najtrudniej znaleźć pracę. Potwierdzają to statystyki bezrobotnych, gdyż ta grupa przeważa wśród osób długotrwale zarejestrowanych; - Małopolskę charakteryzuje duże zróżnicowanie aktywności gospodarczej województwa, skorelowane ze zróżnicowaniem poziomu bezrobocia; - Małopolska gospodarka to przede wszystkim małe, kilkuosobowe przedsiębiorstwa. Jest to sektor stanowiący podstawowe źródło miejsc pracy, ale jednocześnie – biorąc pod uwagę osiągane wskaźniki - słaby ekonomicznie, mało produktywny, najbardziej narażony na wpływy koniunktury i mało konkurencyjny na rynkach zagranicznych; - Małopolska posiada bardzo niekorzystną strukturę sektorową siły roboczej, będącą głównie konsekwencją tradycyjnej struktury gospodarki rolnej. Ponad 1/3 pracujących to osoby czynne 76 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju w rolnictwie. Jednocześnie tylko 16% gospodarstw rolnych utrzymuje się z pracy na własnym gospodarstwie; - Pozytywną tendencją obserwowaną od kilku lat w strukturze pracujących i wartości dodanej jest stały wzrost udziału sektora usług; - W 2000 i 2001 r. dynamika wzrostu bezrobocia w Małopolsce uległa zahamowaniu. Podobną tendencję odnotowano w przypadku zapowiedzi zwolnień grupowych; - Struktura bezrobotnych Małopolski jest stabilna. Największa grupę bezrobotnych stanowią osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym, w wieku do 34 lat, przebywające na bezrobociu mniej niż rok, o najwyżej rocznym stażu pracy. Szacuje się, iż stopa bezrobocia rejestrowanego w 2000 r. wynosiła 12,2 % i była niższa niż średnia w kraju (15,1%). Miało miejsce znaczne zróżnicowanie między poszczególnymi powiatami od 6,5 % w mieście Krakowie do 19,7% w powiecie nowosądeckim. Powiatami o najwyższej (powyżej 16%) stopie bezrobocia były: nowosądecki, gorlicki, limanowski, olkuski, dąbrowski, a najniższej (poniżej 10%): miasto Kraków, tatrzański, miechowski, proszowicki. W najbliższych latach rynek pracy województwa małopolskiego będzie poddany dalszej presji po stronie podaży pracy. Z jednej strony będzie na ten rynek nadal napływać wyżowa fala absolwentów o wyższym formalnie poziomie wykształcenia, lecz nie mających na ogół praktycznych umiejętności zawodowym możliwych do natychmiastowego wykorzystania przez pracodawców. Z drugiej strony, istnieje w województwie duży rezerwuar pracy, która może być potencjalnie zaoferowana: ludność wiejska, często dwuzawodowa, zwłaszcza ta jej część, która znajduje dotąd formalnie podstawowe zatrudnienie w rolnictwie, we własnych gospodarstwach rolnych. Ludność wiejska charakteryzuje się niskim poziomem wykształcenia i ograniczonymi możliwościami reagowania na zmiany na rynku pracy, choćby ze względu na koszty dotarcia do pracy. Ponadto wśród osób bezrobotnych wyraźnie wyłania się segment bezrobocia długotrwałego, o ograniczonych możliwościach uzyskania trwałej pracy. Recesja gospodarcza i presja konkurencyjna w połączeniu z wysokimi kosztami pracy skłaniają pracodawców, zwłaszcza w branżach dojrzałych i schyłkowych, do redukcji zatrudnienia. Obszary funkcjonalne na terenie województwa Wśród wielkoprzestrzennych obszarów funkcjonalnych na terenie województwa małopolskiego można wyróżnić trzy o odmiennej specyfice ich zagospodarowania i funkcjonowania. Pierwszy - obszar o dużej koncentracji działalności (związanej z przemysłem wydobywczym i przetwórczym) zlokalizowany w zachodniej części województwa obejmujący pas od Olkusza na północy po Kęty i Andrychów na południu. Drugi - obszar zlokalizowany w południowej części województwa ciągnący się od gminy Zawoja na zachodzie poprzez Zakopane, Nowy Targ, Nowy Sącz do Krynicy na wschodzie charakteryzujący się szczególnymi warunkami dla rozwoju turystyki oraz największym w regionie nasyceniem obiektów związanych z turystyką i rekreacją. Trzeci - obszar zlokalizowany w północnej części województwa o korzystnych warunkach naturalnych i tradycjach w prowadzeniu gospodarki rolnej, obejmujący pas od miasta i gminy Wolbrom na zachodzie poprzez północną część powiatu krakowskiego – ziemskiego, powiaty miechowski i proszowicki po gminę Koszyce na wschodzie. Lokalne obszary funkcjonalne W grupie lokalnych obszarów funkcjonalnych wyróżniono 5 obszarów o specyficznych funkcjach na terenie województwa, charakterystycznych tylko dla tych terenów: - obszar produkcji meblowej obejmujący 2 gminy (Kalwaria Zebrzydowska i Wadowice); - obszar produkcji skórzanej obejmujący 6 gmin (Nowy Targ – miasto, Nowy Targ – obszar wiejski, Łapsze Niżne, Czorsztyn - Maniowy, Krościenko nad Dunajcem i Ochotnica Dolna); - obszar rekreacji nadwodnej obejmujący 4 gminy położone w okolicach zbiorników wodnych na rzece Dunajec w Rożnowie i Czchowie (Gródek nad Dunajcem, Łososina Dolna, Czchów, Czorsztyn i Zakliczyn); - obszar produkcji sadowniczej w skład którego wchodzą trzy gminy o specyficznych warunkach naturalnych i tradycjach w tym zakresie (Łącko, Stary Sącz, Łososina Dolna, Raciechowice i Podegrodzie); - obszar specyficznej produkcji rolnej związany z tradycjami w zakresie produkcji kapusty kiszonej na dużą skalę (prawdopodobnie największą w skali kraju) obejmujący gminę Charsznica oraz części gmin Miechów i Wolbrom. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 77 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Przedstawione lokalne obszary funkcjonalne nie wyczerpują tego zagadnienia w całości na obszarze województwa małopolskiego. W związku z tym nie formułuje się dla nich żadnych ustaleń. Są wskazaniem przykładów rozpatrywania możliwości dalszego rozwoju województwa poprzez lokalne procesy integracyjne. Wspieranie takich procesów na ponadgminnych szczeblach administracji może owocować synergicznymi efektami w stosunku do obszarów zewnętrznych (najbliższe otoczenie), jak i wpływać na podnoszenie konkurencyjności poszczególnych subregionów Małopolski. Utrwalone w społecznościach lokalnych umiejętności i doświadczenia w zakresie charakterystycznymi dla nich rodzajów działalności będą miały szansę dalszego rozwoju i skutecznego konkurowania na wyspecjalizowanych rynkach obrotu. Także wykorzystanie lokalnych naturalnych bądź stworzonych ręką człowieka walorów otoczenia może stać się przyczynkiem do takich integracji, a w ich efekcie ożywiania społecznego i ekonomicznego społeczności lokalnych. Jest to jednak zagadnienie, które wymaga znacznego pogłębienia analiz przestrzennych społecznych i ekonomicznych w celu właściwego zdiagnozowania sytuacji w tym zakresie, a następnie wskazania potencjalnych możliwości integracyjnych. 78 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 3.5. UWARUNKOWANIA TECHNICZNE 3.5.1. Transport Transport podstawowej sieci województwa tworzy system w pełni powiązany i spójny z układem województw sąsiednich, układem krajowym i międzynarodowym. Drogowe i kolejowe magistrale o znaczeniu międzynarodowym mają przebieg równoleżnikowy. Jest to droga E-40, która fragmentami jest przebudowana na autostradę oraz linia kolejowa E-30. Obie trasy biegną od granicy z Niemcami do granicy z Ukrainą. Istotnym połączeniem kolejowym jest odgałęzienie linii E-30 w Tarnowie do przejścia granicznego w Muszynie. 3.5.2. Transport drogowy Przez województwo małopolskie przebiega 12 dróg krajowych (903 km, w tym 59 km autostrady A-4 wraz z obejściem Krakowa do węzła wielickiego) i 38 ciągów dróg wojewódzkich (1361 km). Zasadniczy szkielet komunikacji drogowej stanowi autostrada A-4 Katowice – Kraków, droga krajowa nr 7 (międzyregionalna) przebiegająca w kierunku północno – południowym, relacji Gdańsk - Warszawa – Kraków – Chyżne, droga krajowa nr 4 (międzyregionalna) przebiegająca w kierunku zachodnio – wschodnim, relacji Zgorzelec – Wrocław – Gliwice – Bytom – Olkusz – Kraków – Tarnów - Rzeszów – Przemyśl. Występujący układ drogowy jest prawidłowy. Szybki wzrost natężenia ruchu, przy jednoczesnym spadku nakładów spowodował pogorszenie stanu technicznego sieci drogowej. Istotnym mankamentem sieci drogowej są trasy tranzytowe przebiegające przez miasta, jak również małe przekroje jezdni. są przejścia tranzytowe przez miasta oraz przejścia kolejowe, a także małe przekroje jezdni. Najbardziej obciążona ruchem jest droga nr 4 na odcinku Kraków – Tarnów i droga nr 7 na wyjeździe z Krakowa i odcinku Myślenice – Lubień. W obszarze objętym planem występuje 7 drogowych przejść granicznych ogólnodostępnych i 7 przejść małego ruchu granicznego, dostępne dla obywateli RP i RS oraz obywateli państw, z którymi obydwa państwa mają zniesiony obowiązek wizowy. Przekraczanie drogowych przejść granicznych jest obecnie uciążliwe tylko dla ruchu towarowego. Przejście Łysa Polana – Javorina (na obszarze TPN) powinno mieć obniżoną kategorię, a jego funkcję powinny przejąć przejścia Piwniczna - Mnisek oraz w przyszłości Muszynka – Kurov. 3.5.3. Transport kolejowy Obszar Małopolski przecina 1072 km linii kolejowych, z czego 89% linii zelektryfikowanych, w tym linii: - magistralnych – 137 km (linie dwutorowe); pierwszorzędnych – 448 km (w większości linie dwutorowe); drugorzędnych – 433 km (jednotorowe); lokalnych – 54 km (jednotorowe). Linie kolejowe obsługują ok. 25% obszaru Małopolski, standard dostępności wynosi 6,50 km/100 km2 i jest nieco niższy niż standard krajowy (7,10 km/100 km2). Obsługę kolejową powiatów północnych i centralnych województwa małopolskiego można uznać za wystarczającą, natomiast powiatów południowych i południowo-wschodnich za niewystarczającą. Istniejące ciągi kolejowe są na przeważającej długości przystosowane do prędkości rzędu 50–80 km/godz. Zaznacza się – wg danych PKP – spadek przewozu pasażerów, ok. 55% w ostatnich dziesięciu latach, z tym że tempo ulega stopniowemu wyhamowywaniu. W przewozach towarowych, po okresie spadku, sytuacja uległa stabilizacji, co nie oznacza, że liczba przewozów jest relatywnie duża (ok. 8 tys. ton/dobę). Dojazd do przejścia granicznego w Muszynie jest utrudniony ze względu na konfigurację terenu i istniejącą infrastrukturę kolejową. PKP określa, że istnieją rezerwy w przepustowości sieci kolejowej, stan taboru i sieci jest wystarczający, natomiast należy podjąć działania w celu unowocześnienia zaplecza kolejowego. 3.5.4. Komunikacja lotnicza Obszar województwa małopolskiego jest obsługiwany przez następujące porty lotnicze: - w granicach województwa – Międzynarodowy Port Lotniczy (Port Lotniczy Główny Regionalny) Kraków – Balice im. Jana Pawła II, - w sąsiedztwie, w województwie śląskim – Międzynarodowy Port Lotniczy (Port Lotniczy Regionalny) Katowice - Pyrzowice; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 79 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju - w sąsiedztwie, w województwie podkarpackim – Port Lotniczy (Port Lotniczy Regionalny) Rzeszów - Jasionka. Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków – Balice zakwalifikowany został – zgodnie z rozwiązaniami przyjętymi w krajach UE – jako Port Lotniczy Główny Regionalny (Community connecting point), co ma szczególne znaczenie dla rozwoju komunikacji międzynarodowej na liniach dalekiego, średniego i krótkiego zasięgu (rozkładowych i pozarozkładowych lotów w komunikacji krajowej i regionalnej komunikacji międzynarodowej, europejskiej, Bliskiego Wschodu, rejonu basenu Morza Śródziemnego, Afryki, a także ruchu transatlantyckiego) – na wszystkich – jako jedyny port w kraju – poziomach przewozów (I/II/III). Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków – Balice jest także głównym – z 24 godzinnym dyżurem - portem zapasowym dla lotniska Okęcie. Międzynarodowy Port Lotniczy Katowice - Pyrzowice i Port Lotniczy Rzeszów - Jasionka zakwalifikowane zostały jako Porty Lotnicze Regionalne, których głównym celem jest obsługa przewoźników międzynarodowych na liniach średniego i krótkiego zasięgu oraz przewozów krajowych w celu dowozu pasażerów do Centralnego Portu Lotniczego Warszawa – Okęcie. Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków – Balice obejmuje obszarem. swego bezpośredniego oddziaływania około 7,9 mln mieszkańców w promieniu 100 km od Krakowa, co odpowiada czasowi dojazdu ok. 90 minut od lotniska. Jest to uznawane jako światowy standard w ocenie potencjalnego rynku pasażerskiego dla linii lotniczych korzystających z określonego lotniska. Lotnisko w Balicach jest obiektem współużytkowanym i zarządzanym przez stronę wojskową (tylko częścią cywilną zarządza Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków-Balice Spółka z o. o.) o powierzchni ogółem 426 ha (w zarządzie Portu Lotniczego znajdują się jedynie 24 ha). Droga startowa na kierunku „07-25”, będąca w zarządzie lotnictwa wojskowego, to pas utwardzony o długości 2550 m i szerokości 60 m. Rozbudowana płyta postojowa o powierzchni 91 379 m2 pozwala na parkowanie jednocześnie 17 maszyn (1 x B-474 400, 5 x B-767 300, 5 x B-737 400, 3 x ATR-72, 2 x Cessna oraz jeden samolot towarowy klasy C141B). Lotnisko w Balicach po rozbudowie w 2001 r. uzyskało łączną powierzchnię użytkową terminala 9 200 m2 z możliwością obsługi 1,3 mln pasażerów rocznie, a nowy budynek odpraw cargo posiada powierzchnię 4 100 m2 z halą magazynową o powierzchni 755 m2 – firmy tam działające oferują kompleksowe usługi spedycji towarów drogą lotniczą. Oprócz Portu Lotniczego Kraków – Balice na terenie województwa znajdują się trzy lotniska sportowe o nawierzchni trawiastej: Kraków – Pobiednik Wielki, Nowy Targ, Nowy Sącz – Łososina. 3.5.5. Transport wodny Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 maja 2002 r. w sprawie klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych (Dz. U. z 2002 Nr 77 poz. 695), drogę wodną Wisły można sklasyfikować następująco: Lp. Nazwa śródlądowej drogi wodnej Długość w km Klasa drogi wodnej 1. Od ujścia rzeki Przemszy do połączenia z Kanałem Łączańskim 37,5 IV w bud. 2. Od ujścia Kanału Łączańskiego w miejscowości Skawina do stopnia wodnego Przewóz 34,3 III 3. Od stopnia wodnego Przewóz do ujścia rzeki Sanny 203,0 Ib Górna Wisła to 280-cio kilometrowy odcinek Wisły od ujścia Przemszy do ujścia Sanu z liczącej 1047 km rzeki Wisły. Drogę wodną Wisły podzielić można na: Drogę Wodną Górnej Wisły i odcinek od Krakowa do Annopolu. Droga Wodna Górnej Wisły to odcinek trasy żeglugowej pomiędzy km 0+000 i km 92+600 jej górnego biegu. Obejmuje stopień wodny Dwory, Smolice, Łączany, Kościuszko, Dąbie, Przewóz. Droga wodna żeglugi towarowej (węgiel, kruszywo) pomiędzy Oświęcimiem a Krakowem. Obecnie zrealizowano stopień wodny w Smolicach. Po ukończeniu stopnia droga wodna nadal nie może być zadowalająco wykorzystywana, gdyż nie wykonano planowanej bazy przeładunkowej w Broszkowicach koło Oświęcimia. 80 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Droga Wodna Górnej Wisły Budowle urządzenia, ujścia rzek, Odległość od km Brzeg linie energetyczne na szlaku Uwagi dotyczące budowli, urządzeń itp. 0+000 rzeki Wisły żeglugowym 0+600 L Początek szlaku żeglugowego Znak A 1 Obiekt w budowie, możliwość zawracania składu o 0+700 P Port w Broszkowicach /w budowie/ długości do 60m Początek kanału górnego śluzy 4+350 P Szpic oczepu betonowego głowicy rozdzielającej Dwory Kanał górny i dolny śluzy Dwory Długość 190 m, szerokość 12 m. Czas śluzowania w górę 2+833 Śluza Dwory i w dół 50 min. Kanał dolny śluzy Dwory 0+217 L Miejsce postojowe Długość 50 m Kanał górny śluzy Smolice Długość 190 m, szerokość 12m. Czas śluzowania w górę 1+020 Śluza Smolice i w dół 50 min Kanał dolny śluzy Smolice - - Kanał Łączański 15+600 - Śluza w Borku Szlacheckim 57+800 P Wylot Kanału Łączańskiego 66+400 - Śluza SW Kościuszko 77+000 80+150 L - Przystań pasażerska Port przeładunkowy Zabłocie Długość 85 m, szerokość 12 m, spiętrzenie 12,0 m. Czas śluzowania w górę i dół 45min. Długość 190 m, szerokość 12 m. Czas śluzowania w górę i w dół 50min, tor kajakowy. Punkt przeładunkowy kruszywa 80+800 - Śluza SW Dąbie Długość 84 m, szerokość 12 m 81+300 P Port Płaszów 90+500 L Port Kujawy 92+600 L Śluza SW Przewóz Zimowisko, stocznia, warsztaty Nadbrzeże dł. 700 m, szer. 95 m, bocznica kolejowa dł. kanału wjazdowego 900 m, głębokość 6,3 m. Zamulenie odcinka wlotowego, głebokość do 1,50 m. Długość 84m, szerokość 12 m, rz. WG na jazie 195,30 m npm. Śluzowanie możliwe w określonych stanach i warunkach. Czas śluzowania 20 min. - Parametry eksploatacyjne drogi wodnej górnej Wisły - Minimalne wymiary szlaku żeglownego w rzece. 1. Szerokość szlaku żeglownego Wymagana szerokość kanału dla klasy II wynosi 25m. Parametr ten na całej długości Kanału Łączańskiego jest zapewniony. Wymagana szerokość szlaku dla klasy III i IV wynosi 40 m. Parametr ten na całej długości drogi wodnej klasy III i IV jest zapewniony. 2. Głębokość tranzytowa Dla klasy II głębokość kanału wynosi 2,20 m Dla klasy III głębokość szlaku wynosi 1,80 m Dla klasy IV wymagana głębokość szlaku wynosi 2,80 m Faktyczne głębokości na poszczególnych odcinkach kształtują się następująco: od ujścia Przemszy do stopnia Dwory głębokość tranzytowa wynosi 2,70 m od stopnia Dwory do stopnia Smolice 2,70 m od stopnia Smolice do stopnia Łączany 2,80 m-3,10 m Kanał Łączański 1,80m-2,50 m od ujścia Kanału Łączańskiego do stopnia Kościuszko 2,80 m-3,70 m od stopnia Kościuszko do stopnia Dąbie 2,80 m-3,70 m od stopnia Dąbie do stopnia Przewóz 2,80 m-3,70 m Dane powyższe aktualizowane są poprzez okresowe sondowania /na wiosnę i w jesieni/. Aktualne głębokości tranzytowe zamieszczane są w komunikatach bieżących o warunkach nawigacyjnych na Drodze Wodnej Górnej Wisły na stronie internetowej RZGW w Krakowie /www.krakow.rzgw.gov.pl/. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 81 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju 3. Promienie łuków osi szlaku żeglownego Dla kanału II klasy minimalne promienie wynoszą 400m. Dla drogi wodnej III klasy minimalne promienie wynoszą 500m. Dla drogi wodnej IV klasy 650m. Parametr ten na całej długości drogi jest utrzymany, za wyjątkiem km 76+500 (zakole pod Wawelem) gdzie promień łuku wynosi do 250m. Przy obecnych parametrach drogi wodnej górnej Wisły najbardziej „optymalnymi” jednostkami pływającymi są barki o wyporności 300 lub 400 ton każda, których zanurzenie wynosi od 1,50 do 1,55 m. Spadek zapotrzebowania na towary masowe i konkurencyjność transportu lądowego, a zwłaszcza samochodowego spowodowała zanik żeglugi towarów na górnej Wiśle. Istniejące porty oraz nabrzeża przeładunkowe nie są obecnie wykorzystywane. Brak jest centralnych rozstrzygnięć co do roli Wisły jako drogi wodnej. Obecnie istniejący skromny transport towarowy po Wiśle nie odgrywa istotnej roli w przewozie ładunków. W sezonie letnim są prowadzone rejsy pasażerskie, wycieczkowe do Tyńca i do stopnia Dąbie. Z wariantów projektu rozwoju drogi wodnej górnej Wisły można przyjąć jako realne rozwiązanie doraźne, polegające na pogłębieniu odcinka rzeki pomiędzy stopniem wodnym Dwory a stopniem Przewóz, pozwalające osiągnąć gwarantowaną głębokość 0,8 m, co umożliwiałoby transport węgla barkami 300 T z nabrzeża w Gromcu do portu w Zabłociu, głównie dla potrzeb elektrociepłowni w Łęgu oraz Huty im. Sendzimira. Potencjalna masa ładunków do przewiezienia tą drogą wodną – głównie węgiel oraz piasek i żwir – wynosi ok. 4 mln ton rocznie. 3.5.6. Systemy zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków W województwie małopolskim istnieje 11 systemów zaopatrzenia w wodę o zasięgu ponadwojewódzkim, 16 o zasięgu ponadpowiatowym i 3 powiatowe. Sieć wodociągowa najlepiej rozbudowana jest w powiatach położonych w północno-zachodniej części województwa oraz w powiatach grodzkich. W województwie małopolskim małe zasoby bardzo dobrych jakościowo wód powierzchniowych oraz zdegradowane jakościowo zasoby wód rzeki Wisły uniemożliwiają i ograniczają ich wykorzystanie dla potrzeb większych wodociągów komunalnych. Zdegradowane jakościowo zasoby łatwo dostępnych płytkich wód podziemnych ograniczają indywidualne i grupowe ujęcia na wsiach. Duże rozproszenie zabudowy w terenach podgórskich i górskich utrudnia lub wręcz uniemożliwia zwodociągowanie i skanalizowanie tych terenów. Bardzo duże dysproporcje pomiędzy stopniem zwodociągowania a skanalizowania obszarów, szczególnie wiejskich, powoduje znaczne zagrożenie dla wód powierzchniowych oraz płytkich wód podziemnych. W większości oczyszczalni ścieków nie rozwiązany jest problem gospodarki osadami, co zagraża środowisku gruntowo-wodnemu. 3.5.7. Systemy energetyczne Na obszarze województwa małopolskiego zlokalizowane są trzy, średniej wielkości, cieplne (węglowe) elektrownie zawodowe: w Krakowie (o mocy osiągalnej 446 MW), Skawinie (575 MW) i Sierszy (720 MW – moc zainstalowana). Łączna moc osiągalna elektrowni cieplnych węglowych w województwie małopolskim wynosi 1 757 MW. Oprócz wymienionych powyżej elektrowni, udział w sumarycznej mocy osiągalnej w elektrowniach województwa mają elektrownie przemysłowe. W sąsiednim województwie śląskim, w odległości nie przekraczającej kilkudziesięciu kilometrów od granic administracyjnych województwa małopolskiego, skoncentrowana jest duża liczba elektrowni cieplnych węglowych, których łączna moc osiągalna przekracza 21% mocy osiągalnej w elektrowniach Polski. Obszar Górnego Śląska jest największym w kraju producentem energii elektrycznej. W województwie małopolskim zlokalizowana jest jedna stacja 400 kV (Tarnów), 5 stacji 220 kV (Siersza, Skawina, Wanda i Lubocza w Krakowie oraz Klikowa k. Tarnowa) oraz jedna stacja 220 kV bez transformacji napięcia (Poręba, gm. Oświęcim). Łączna moc znamionowa transformatorów w wymienionych stacjach najwyższych napięć wynosi 1 210 MVA. Najbardziej obciążone są stacje krakowskie Wanda i Lubocza. Podstawowym odbiorcą energii z tych stacji jest Huta im. Sendzimira. Obciążenie pozostałych stacji zbliżone jest do 50%, z wyjątkiem najmniej obciążonej stacji Siersza (ok. 23%). W najbliższych latach planuje się przebudowę stacji Skawina z napięcia 220 kV na napięcie 110 kV. 82 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Stacje i linie najwyższych napięć 220 kV i 400 kV są w dobrym stanie technicznym, dysponują stosowną rezerwą parametrów, dzięki czemu możliwe jest zapewnienie zwiększonych dostaw mocy odbiorcom w województwie małopolskim, co najmniej do 2015 r., przy założeniu dotychczasowego tempa wzrostu zapotrzebowania na energię elektryczną, w związku z tym, realizację nowych inwestycji w sferze sieci najwyższych napięć planuje się dopiero po 2015 r. Linie 400 kV przebiegające przez obszar województwa małopolskiego są jedynie elementami wielkich pierścieni obejmujących szereg regionów, zasilanych w wielu punktach i wiążących następujące stacje najwyższych napięć: - Rogowiec (k. Bełchatowa i największej elektrowni w Polsce) – Joachimów (k. Częstochowy) – Tucznawa (k. Dąbrowy Górniczej) – Tarnów – Połaniec (elektrownia) – Ostrowiec Świętokrzyski – Kozienice (elektrownia) – Miłosna (k. Warszawy) – Mościska (k. Warszawy) – Rogowiec (k. Bełchatowa); - Połaniec – Tarnów – Widełka (k. Rzeszowa) – Połaniec; - budowana obecnie linia 400 kV relacji Tarnów – Iskrzynia (k. Krosna) domknie kolejny pierścień o konfiguracji: Tarnów – Iskrzynia (k. Krosna) – Widełka (k. Rzeszowa) – Tarnów. Mniejsze pierścienie tworzą linie 220 kV, można tu np. wyróżnić pierścienie relacji: - Siersza – Lubocza (Kraków) – Wanda (Kraków) – Skawina – Byczyna (k. Jaworzna) – Siersza; - Siersza – Klikowa (k. Tarnowa) – Skawina – Byczyna (k. Jaworzna) – Siersza. Ponad 200 linii wysokiego napięcia 110 kV, istniejących na obszarze województwa małopolskiego i wiążących blisko 130 istniejących stacji 110 kV/ŚN, tworzy już kilkaset pierścieni i planowane jest sukcesywne powstawanie następnych. W województwie małopolskim Polskie Sieci Elektroenergetyczne planują budowę linii najwyższego napięcia 400 kV relacji Tarnów – Krosno – Iskrzynia. Wykorzystanie energii z odnawialnych źródeł jest w Polsce bardzo niskie. Założony wskaźnik pozyskania w 2001 r. energii elektrycznej pochodzącej ze źródeł odnawialnych w wysokości 2,4% ogółu energii elektrycznej kupowanej przez zakłady energetyczne nie został osiągnięty. Województwo małopolskie charakteryzuje się stosunkowo dużym, jak na warunki krajowe, udziałem odnawialnych źródeł energii w bilansie energii elektrycznej, zajmując pod tym względem czwartą pozycję wśród województw kraju. Dominuje udział energii wodnej, pozostałe (biogaz, wiatr) mają marginalny udział. Główne elektrownie wodne i szczytowo pompowe w województwie małopolskim Lp Moc Nazwa Elektrowni elektrownie wodne 1. Czorsztyn–Niedzica-Sromowce Wyżne 2. Rożnów 50 MW 3. Czchów 8 MW 94,6 MW elektrownie szczytowo - pompowe 1. Czorsztyn – Sromowce Wyżne 94,6 MW 3.5.8. System gazowniczy W województwie najbardziej niedoinwestowanymi terenami po stronie niskiego i średniego ciśnienia są powiaty: miechowski, proszowicki, nowotarski, tatrzański, suski, powiat nowosądecki ziemski tylko w swojej części południowo-zachodniej. W głównej mierze spowodowane to jest ukształtowaniem terenu, sposobem jego użytkowania i rozproszoną zabudową. Jednocześnie tereny te (za wyjątkiem powiatów: nowosądeckiego grodzkiego i ziemskiego oraz gorlickiego wymagających doinwestowania systemu zaopatrzenia w gaz po stronie wysokiego ciśnienia) charakteryzują się dużymi rezerwami w systemie zaopatrzenia w gaz po stronie wysokiego ciśnienia. Do terenów o dużych rezerwach w systemie zaopatrzenia w gaz po stronie wysokiego ciśnienia należą również powiaty: tarnowski (grodzki i ziemski), brzeski, dąbrowski, bocheński, wielicki, krakowski, myślenicki, limanowski, oświęcimski, olkuski i suski. Większość inwestycji związana jest z zapewnieniem prawidłowego funkcjonowania systemu zaopatrzenia w gaz oraz z koncepcjami gazyfikacji nowych regionów posiadających już sieć gazową. Równocześnie w prognozach rozwojowych spółki PGNiG S.A. rozpatrywana jest budowa na terenie województwa Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 83 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju małopolskiego 20 nowych gazociągów wysokiego ciśnienia i 6 stacji redukcyjno-pomiarowych I stopnia. Planowana jest budowa 6 gazociągów m.in.: gazociąg magistralny przesyłowy relacji: Piątkowa – Rytro, Słopnice – Łąkta. 3.5.9. Energia geotermalna W województwie małopolskim powstała pierwsza w kraju geotermalna sieć grzewcza (1993 r. – Bańska Niżna, pow. nowotarski). Od tego czasu system ciepłowniczy, wykorzystujący energię geotermalną jest systematycznie rozbudowywany przez Geotermię Podhalańską S.A. i docelowo obejmie gminy podhalańskie: Nowy Targ, Szaflary, Biały Dunajec, Poronin, Zakopane i Kościelisko oraz osiągnie niebawem moc ok. 125 MW, z czego ok. 90 MW dostarczy ujęcie wód termalnych Bańska Niżna – Szaflary, 20 MW gazowa ciepłownia szczytowa Zakopane oraz do ok. 15 MW gazowa ciepłownia szczytowa Nowy Targ. Planowane zakończenie całej inwestycji przewidziano na 2004 r. Moc cieplna, ok. 90 MW, dostarczana ze źródeł geotermalnych systemu ciepłowniczego Geotermii Podhalańskiej S.A. przekroczy połowę stosunkowo dużej mocy elektrowni wodnych województwa (173 MW – 4 pozycja województwa w kraju). Poza obszarem Niecki Podhalańskiej istnieją szanse wykorzystania energii geotermalnej w rejonach Krynicy i Muszyny, Szczawnicy, Szczawy, Krościenka i Niedzicy, Rabki, Tylicza i Wysokiej, Gródka n/ Dunajcem, Kościeliska, a także w rejonie Słomnik, Tarnowa, Niepołomic i Dobczyc oraz w wielu innych miejscach, w tym w rejonach eksploatacji ropy i gazu. 4. STREFY I OBSZARY PROBLEMOWE 4.1. STREFY PROBLEMOWE I OBSZARY FUNKCJONALNE POLITYKI EKOLOGICZNEJ Zasada regionalizacji jako jedna z zasad zrównoważonego rozwoju przyjętych przez II Politykę Ekologiczną Państwa wyraża dostosowanie kierunków i sposobów działania w zakresie rozwoju poszczególnych obszarów państwa do ich zróżnicowanych predyspozycji. Znajduje ona szczególne zastosowanie w planach zagospodarowania przestrzennego województw. Rozpoznanie i ocena walorów i stanu środowiska stały się podstawą wyodrębnienia zgodnie z założeniami polityki ekologicznej stref problemowych oraz obszarów funkcjonalnych. Strefy problemowe to obszary różniące się stopniem przekształcenia środowiska przyrodniczego, dla których to polityka ekologiczna przewiduje dostosowane do rodzaju strefy kierunki działań proekologicznych zmierzające do zachowania, poprawy lub przywrócenia równowagi między stanem środowiska a gospodarką. Dla obszaru województwa małopolskiego zostały wyodrębnione następujące strefy: A – STREFA OBSZARÓW SILNIE PRZEKSZTAŁCONYCH I ZDEGRADOWANYCH LUB ZAGROŻONYCH DEGRADACJĄ 84 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Strefa obejmuje obszary o wysokim stopniu zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka oraz równowagi w przyrodzie. Wymaga ona szybkich i skutecznych działań dla poprawy stanu środowiska. Wyodrębnienie strefy dokonano w oparciu o następujące kryteria: - degradacja kilku elementów lub silne przekształcenie jednego z elementów środowiska; - obszary silnie zurbanizowane i uprzemysłowione z uwagi na warunki życia określone jako „stres miejski”; - większe tereny górnicze jako obszary, na których mogą wystąpić w wyniku eksploatacji znaczące przekształcenia środowiska; - główne węzły sieciowej infrastruktury technicznej oraz węzły drogowe i kolejowe; - obiekty stanowiące potencjalne nadzwyczajne zagrożenia dla środowiska, życia lub zdrowia ludzi. Strefa obejmuje: A1 - północno-zachodnią część województwa (większość obszarów powiatów olkuskiego, chrzanowskiego i część powiatu oświęcimskiego); A2 - aglomeracja Krakowa, w tym z miastem tereny powiatu ziemskiego oraz część miast Skawina i Wieliczka; A3 - przeważająca część powiatu grodzkiego Tarnów. Obszary te wymagają możliwie szybkich i wszechstronnych działań dla poprawy stanu środowiska, przywrócenie zdolności ekosystemów do samoregulacji i zmniejszenia skali występujących na tych terenach zagrożeń dla zdrowia i życia ludzi. Należą do nich między innymi: - restrukturyzacja przemysłu (wprowadzanie technologii niskowsadowych i małoodpadowych); - likwidacja zaniedbań w zakresie infrastruktury ochrony środowiska; - rekultywacja terenów zdewastowanych; - rewitalizacja ekosystemów; - zmiana struktury upraw na skażonych glebach. B – Strefa obszarów o wysokich walorach przyrodniczych Zasięg przestrzenny tej strefy problemowej wynika z waloryzacji, która pozwoliła na wydzielenie obszarów o bardzo bogatym potencjale ekologicznym obejmującym przede wszystkim powierzchnie terenów o różnych formach specjalnej ochrony określonej przepisami prawa lokalnego, krajowego i międzynarodowego. Dotyczy to przede wszystkim terenów parków narodowych, rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu. Wyznaczając strefę przyjęto założenie, że w jej zasięg powinny być włączone obszary spełniające dwa zasadnicze kryteria: o bardzo wysokiej różnorodności biologicznej – obszary węzłowe o randze międzynarodowej i krajowej oraz korytarze ekologiczne o randze międzynarodowej; objęte przepisami prawnej ochrony przyrody, wchodzące w skład ekologicznej sieci obszarów chronionych w kraju. Proekologiczne działania na tych terenach zmierzać powinny w kierunku zachowania tych walorów i aktywne przeciwdziałanie ich możliwej degradacji poprzez m.in.: - zwiększanie powierzchni terenów podlegających różnym formom ochrony prawnej; - reglamentowanie na drodze administracyjnej rodzajów i form działalności gospodarczej, które mogłyby negatywnie oddziaływać na środowisko. C – Strefa obszarów pośrednich Jest to strefa nie zakwalifikowana ani do strefy A ani do strefy B. W strefie tej występuje wyjątkowo duże zróżnicowanie stanu czystości środowiska, walorów przyrodniczo-krajobrazowych oraz zainwestowania i uprzemysłowienia terenu. Można tu wyróżnić obszary: - o znacznych walorach przyrodniczych, które nie zostały objęte strefą B; - tereny intensywnie i ekstensywnie użytkowane rolniczo; - silnie i słabo zurbanizowane; - uprzemysłowione o zachowanej i zachwianej równowadze pomiędzy rozwojem gospodarczym a środowiskiem. Są to obszary o dominującej roli rolnictwa i „wyspowej” urbanizacji i uprzemysłowieniu, w których działalność gospodarcza i stan środowiska pozostają w pewnej równowadze. Działania na tych obszarach powinny zmierzać do utrzymania tej równowagi poprzez eliminowanie, ograniczanie lub łagodzenie już występujących lub mogących się pojawiać zagrożeń dla środowiska lub niekorzystnych tendencji w działalności gospodarczej i zagospodarowaniu przestrzennym, m.in. takich jak: Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 85 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju - nadmiernie intensywny rozwój inwestycji na obrzeżach miast i w sąsiedztwie tranzytowych dróg transportu samochodowego; intensyfikacja produkcji rolnej. Wyodrębnione na obszarze województwa obszary funkcjonalne charakteryzują się pewnymi określonymi cechami wyróżniającymi je na tle innych obszarów, a cechy te mogą stanowić ograniczenia lub preferencje rozwojowe różnych funkcji. Oznacza to, że obszary te wymagają odpowiedniego, zróżnicowanego sterowania zagospodarowaniem i użytkowaniem terenów, w celu optymalnego wykorzystania możliwości i szans rozwoju bądź złagodzenia ograniczeń wynikających ze specyfiki danego obszaru. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Wyodrębniono najistotniejsze z punktu widzenia polityki ekologicznej obszary funkcjonalne: obszary o szczególnym znaczeniu dla zachowania zasobów przyrodniczych i walorów krajobrazowych (zwłaszcza dla zachowania różnorodności biologicznej i krajobrazowej); obszary o wysokich walorach przyrodniczo-krajobrazowych predestynowane do rozwoju turystyki krajowej i międzynarodowej; obszary występowania kopalin użytecznych oraz głównych zbiorników wód podziemnych, 3a) podobszar występowania kopalin użytecznych, w tym wód mineralnych i geotermalnych, 3b) podobszar występowania GZWP (głównych zbiorników wód podziemnych); obszary występowania deficytów wody: 4a) podobszar występowania deficytów wody podziemnej, 4b) podobszar występowania deficytów wody powierzchniowej; obszary rolnicze o dobrych i średnich glebach predestynowane do rozwoju intensywnego rolnictwa wysokotowarowego; obszary rolnicze o słabych glebach, predestynowane do rozwoju rolnictwa ekologicznego; obszary intensywnie zurbanizowane i uprzemysłowione; tereny sąsiadujące z pasmami i węzłami infrastruktury transportowej o znaczeniu krajowym i międzynarodowym; tereny wzdłuż pasm i węzłów infrastruktury elektroenergetycznej napięcia powyżej 200 kV; tereny przygraniczne narażone na niekorzystne oddziaływanie antropogenne Słowacji; tereny trwale nieprzydatne dla rolnictwa, predestynowane do zalesień lub inną działalność nierolniczą; tereny wymagające wzmocnienia w nośniki gazu; tereny wymagające wzmocnienia w nośniki energii elektrycznej; obszary możliwe do wykorzystania dla potrzeb małych elektrowni wodnych. 4.2. OBSZARY PROBLEMOWE INTEGRACJI PRZESTRZENNEJ Ustalenia w zakresie obszarów integracji przestrzennej (obszarów problemowych) mają odmienny, specyficzny charakter. Ich specyfika polega na tym, że wykraczają poza zakres jednej sfery, której problematyka zostałaby ściśle określona, wkraczając w pola rozważań przypisanych do innych sfer. Krakowski Obszar Metropolitalny Utworzenie Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego to jeden z najważniejszych czynników służący utrzymaniu oraz podnoszeniu rangi i konkurencyjności regionu i województwa małopolskiego na arenie krajowej i międzynarodowej, a także mający wpływ na kształtowanie i funkcjonowanie jego struktury przestrzennej. W tym celu samorząd województwa małopolskiego podejmie aktywne działania wspierające utworzenie takiego obszaru, począwszy od przyspieszenia działań legislacyjnych jak i poprzez aktywny udział w negocjacjach nad jego kształtem przestrzennym i organizacyjnym a skończywszy na pomocy technicznej i logistycznej umożliwiającej jego sprawne funkcjonowanie. Obszary podmiejskie ośrodków regionalnych Jako bardzo istotne, mające duży wpływ na strukturę przestrzenną województwa oraz optymalizację funkcjonowania i zarządzania miast regionalnych Tarnowa i Nowego Sącza, uznaje się ich obszary podmiejskie. Mimo, iż nie nadaje się im żadnych form prawnych ani organizacyjnych za celowe przyjmuje się stałe monitorowanie relacji miasto – strefa podmiejska, służące wczesnemu wykrywaniu potencjalnych konfliktów na tym styku i tworzeniu podbudowy informacyjnej dla ich rozwiązywania. Informacje te powinny być również wykorzystywane w bieżącym funkcjonowaniu tych miast i ich obszarów podmiejskich oraz wspomagać procesy inwestycyjne i zarządzania. Obszary te mogą w przyszłości ewoluować w kierunku obszarów o charakterze metropolitalnym, jednakże o ograniczonym w stosunku do Krakowskiego Obszaru 86 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Uwarunkowania rozwoju Metropolitalnego zakresie relacji przestrzennych, społecznych i ekonomicznych. Minimalny zasięg przestrzenny tych obszarów powinien obejmować miasto centralne i wszystkie sąsiadujące z nim jednostki administracyjne. Wielkoprzestrzenne obszary funkcjonalne Mając na uwadze charakter istniejącego zainwestowania, odmienność funkcjonalną, rodzaj i nasilenie procesów społeczno–gospodarczych o określonej specyfice oraz potencjalne możliwości występowania lokalnych i ponadlokalnych konfliktów, charakterystycznych dla dominujących na poszczególnych terenach funkcji ekonomicznych, wskazuje się trzy wielkoprzestrzenne obszary funkcjonalne, które będą miały istotny wpływ na dalszy harmonijny rozwój województwa małopolskiego. Są to: - obszar restrukturyzacji i aktywizacji działalności gospodarczej i ekonomicznej Małopolski Zachodniej; - obszar aktywizacji i promocji produktu turystycznego Małopolski Południowej; - obszar restrukturyzacji i przekształceń oraz wspierania rozwoju rolnictwa Małopolski Północnej. Obszar restrukturyzacji i aktywizacji działalności gospodarczej i ekonomicznej Małopolski Zachodniej Obejmuje tereny silnie zurbanizowane i uprzemysłowione (o dużym udziale przemysłów tradycyjnych) wzdłuż granicy z województwem śląskim. Różnorakie efekty nieuniknionych, już postępujących i przyszłych procesów przekształceń gospodarczych na tym obszarze będą miały istotny wpływ na kierunki i nasilenie procesów społecznych. Te z kolei mogą generować lokalne i ponadlokalne konflikty o różnej skali nasilenia, których motywem przewodnim będą problemy na rynku pracy i pogłębiające się rozwarstwianie ekonomiczne społeczeństwa. Zajdzie więc potrzeba podjęcia działań wspierających i aktywizujących te grupy społeczne, które najbardziej na tych procesach ucierpią. Obszar aktywizacji i promocji produktu turystycznego Małopolski Południowej Obejmuje tereny południowej części regionu o najwyższych walorach przyrodniczych i krajobrazowokulturowych stwarzające jedne z największych w skali województwa i kraju możliwości rozwoju „przemysłu turystycznego” na szeroką skalę. Zakłada się z jednej strony, że rozwój ten będzie aktywizował coraz większe zasoby siły roboczej odchodzące z sektora rolniczego na tym obszarze, co będzie miało korzystny wpływ na procesy społeczne (równoważenie rynku pracy, zmniejszanie dysproporcji ekonomicznych wśród mieszkańców). Aby to jednak nastąpiło konieczne będzie wspieranie mieszkańców regionu do podjęcia tego wyzwania. Z drugiej strony będzie on miał miejsce w kreślonych ramami ochrony prawnej środowiska przyrodniczego i kulturowego uwarunkowaniach. Na tym tle rodziły się i będą się rodzić potencjalne konflikty. Obszar restrukturyzacji i przekształceń oraz wspierania rozwoju rolnictwa Małopolski Północnej Obejmuje tereny o najlepszych warunkach glebowych i klimatycznych dla produkcji rolniczej (o dużych tradycjach w tym zakresie, ale ze spuścizną dużego jak na standardy europejskie rozdrobnienia agrarnego) położony w północnej części województwa. Konieczność przeprowadzenia procesów restrukturyzacyjnych w zakresie działalności gospodarstw rolnych na tym obszarze, której efektem będzie znaczne uwolnienie nadwyżek siły roboczej, nie mających takich możliwości znalezienia alternatywnych źródeł utrzymania jak w innych częściach regionu małopolskiego (turystyka, produkcja, usługi), będzie wpływać na postępującą pauperyzację społeczeństwa. Sytuacja ta wpływać będzie negatywnie na poziom nastrojów społecznych i może wywoływać konflikty lokalne, związane ze znacznym ograniczeniem środków do życia i małymi możliwościami wychodzenia z tej sytuacji. Istotne będzie również wspieranie tych wszystkich, którzy zdecydują się na prowadzenie gospodarstw rolnych, aby ułatwić im konkurowanie na nowych rynkach zjednoczonej Europy. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 87 88 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. CZĘŚĆ „B” KIERUNKI ZAGOSPODAROWIANIA PRZESTRZENNEGO 90 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 5. CELE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO 5.1. CELE „STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO” Zadaniem planu zagospodarowania przestrzennego województwa jest sformułowanie celów i kryteriów organizacji struktury przestrzennej regionu, które z jednej strony uwzględniałyby założenia polityki przestrzennej państwa, ujęte w dokumencie rządowym z sierpnia 2001 r. pt. „Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju”, zaś z drugiej tworzyły warunki przestrzenne do realizacji celów i programów zawartych w „Strategii rozwoju województwa małopolskiego”, zatwierdzonej uchwałą Nr XXIII/250/2000 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 28 sierpnia 2000 r. W Strategii przyjęte zostało założenie, że rozwój regionu powinien wyrastać z określonego sposobu myślenia o rozwoju regionalnym, że - innymi słowy - musi być zakorzeniona w zdefiniowanym modelu rozwoju. Cechami charakterystycznymi, wyróżniającymi zaprezentowane rozumienie mechanizmów rozwoju regionalnego są m.in.: a) zintegrowane – nie zaś sektorowe – podejście do procesów rozwoju na danym obszarze; b) stosunkowo prosta i przejrzysta struktura strategii rozwoju obejmująca: - cztery tzw. POLA STRATEGII – rozumiane jako podstawowe, zasadnicze dla pomyślnego rozwoju pola aktywności (Mieszkańcy, Pejzaż, Gospodarstwo, Więzi), w których wyznaczono cele nadrzędne, strategiczne, rozwiązania i priorytety; - trzy tzw. KONTEKSTY - (Integracja regionalna, Integracja międzyregionalna, Integracja Europejska) rozumiane jako najważniejsze uwarunkowania i ramy oceny efektywności realizacji strategii, gdzie w celach nadrzędnych i strategicznych wskazano odpowiedzi na pytania jak należy działać by założenia kontekstów osiągnąć; - w każdym polu określono tzw. PRIORYTETY rozumiane jako projekty lub programy niezbędne dla realizacji głównych celów określonych w danym polu. MODEL ROZWOJU REGIONALNEGO opejska kontekst zew ja eur nęt r ac rzn eg y In t A B PEJZAŻ MIESZKAŃCY środowisko i krajobraz postawy, kwalifikacje, aktywność Integracja regionalna kontekst wewnętrzny GOSPODARSTWO kapitał, kreatywność, technologie WIĘZI komunikacja i współpraca Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego, Kraków 2000 r. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 91 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego W POLU STRATEGII – MIESZKAŃCY – postawy, kwalifikacje, aktywność celem nadrzędnym jest dążenie do poprawy wykształcenia, aktywności i przedsiębiorczości mieszkańców. Celami strategicznymi w tym polu są: A.1. Elastyczny, łatwo dostosowujący się do zmian społeczno-gospodarczych system edukacji realizowany poprzez: A.1.1. Tworzenie lokalnych centrów edukacyjnych (z bibliotekami); A.1.2. Poprawę warunków i podniesienie jakości szkolnictwa gimnazjalnego i średniego; A.1.3. Rozwój szkolnictwa wyższego poza Krakowem w oparciu o środowisko naukowe Krakowa; A.1.4. Zwiększenie potencjału krakowskiego ośrodka naukowego; A.1.5. Tworzenie ośrodków podnoszenia i zmiany kwalifikacji dorosłych; A.1.6. Regionalny system stypendiów i nagród dla młodzieży. A.2. Środowisko promujące przedsiębiorczość i aktywność obywateli poprzez: A.2.1. Promocję postaw i osiągnięć w dziedzinie przedsiębiorczości; A.2.2. Rozwój edukacji w zakresie przedsiębiorczości; A.2.3. Rozwój edukacji obywatelskiej; A.2.4. Rozszerzenie współpracy organizacji pozarządowych z partnerami publicznymi i gospodarczymi. A.3. Spójne, solidarne i bezpieczne społeczności poprzez: A.3.1. Poprawę bezpieczeństwa i porządku publicznego; A.3.2. Łagodzenie społecznych skutków bezrobocia; A.3.3. Wyrównywanie szans życiowych dla osób niepełnosprawnych; A.3.4. Przeciwdziałanie patologiom społecznym. A.4. Silna rodzina i zdrowy styl życia poprzez: A.4.1. Prorodzinne rozwiązywanie problemów społecznych; A.4.2. Skuteczna edukacja zdrowotna oraz promocja zdrowia; A.4.3 Rozwinięta infrastruktura sportowo-rekreacyjna. A.5. Sprawny i przyjazny pacjentowi system ochrony zdrowia poprzez: A.5.1. Rozwój regionalnego systemu ratownictwa medycznego; A.5.2. Rozwój różnorodnych form wczesnej diagnostyki i terapii; A.5.3. Wdrożenie systemu funkcjonalnych powiązań jednostek organizacyjnych ochrony zdrowia; A.5.4. System elastyczny, dopasowany do potrzeb społecznych. W POLU STRATEGII - PEJZAŻ – środowisko i krajobraz celem nadrzędnym jest wysoka jakość środowiska przyrodniczego i kulturowego. Cele strategiczne to: B.1. Zlikwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska poprzez: B.1.1. Poprawę jakości wód; B.1.2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza; B.1.3. Uporządkowanie gospodarki odpadami; B.1.4. Rewaloryzację obszarów zdegradowanych. B.2. Racjonalne gospodarowanie środowiskiem poprzez: B.2.1. Minimalizację zużycia zasobów naturalnych; B.2.2. Zwiększanie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii; B.2.3. Minimalizację wytwarzania odpadów; B.2.4. Zwiększanie stopnia powtórnego wykorzystania i bezpieczne składowanie odpadów; B.2.5. Podnoszenie retencyjności dorzeczy i zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego; B.2.6. Zalesianie nieużytków i słabych użytków rolnych. B.3. Ochronę przyrody i różnorodności biologicznych poprzez: B.3.1. Zwiększenie obszaru objętego różnorodnymi formami ochrony przyrody; B.3.2. Rozwój zagospodarowania turystycznego w harmonii z ochroną przyrody. 92 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego B.4. Kształtowanie krajobrazu kulturowego poprzez: B.4.1. Stworzenie systemu ochrony krajobrazu kulturowego; B.4.2. Zapobieganie rozproszeniu osadnictwa; B.4.3. Ochrona dziedzictwa kulturowego na obszarach wiejskich; B.4.4. Ochrona tradycyjnych form gospodarowania, szczególnie na terenach górskich; B.4.5. Ochrona zabytków i rewitalizacja starej zabudowy; B.4.6. Humanizacja blokowisk. W POLU STRATEGII – GOSPODARSTWO – kapitał, kreatywność, technologie celem nadrzędnym jest trwały rozwój gospodarczy. Cele strategiczne to: C.1. Restrukturyzacja i podniesienie konkurencyjności tradycyjnych działów przemysłu poprzez: C.1.1. Wspieranie dostosowania firm przemysłów tradycyjnych do wymogów rynku; C.1.2. Przyspieszenie prywatyzacji firm państwowych i części firm komunalnych. C.2. Konkurencyjne, rynkowe rolnictwo poprzez: C.2.1. Wspieranie modernizacji gospodarstw rolnych z uwzględnieniem specjalizacji i standaryzacji produkcji rolniczej, szczególnie w sadownictwie i warzywnictwie; C.2.2. Podniesienie jakości produkcji rolnej; C.2.3. Rozwój instytucji i organizacji rynku rolnego; C.2.4. Rozwój rolnictwa ekologicznego. C.3. Innowacyjne firmy poprzez: C.3.1. Regionalne partnerstwo dla innowacji; C.3.2. Wspieranie rozwoju potencjału naukowego i badawczego w regionie; C.3.3. Wspieranie tworzenia oraz rozwoju przedsiębiorstw nowatorskich i zaawansowanych technologicznie. C.4. Rozwinięte przemysły „regionalnej szansy” poprzez: C.4.1. Wspieranie rozwoju sektora wysokich technologii; C.4.2. Wspieranie rozwoju „przemysłu czasu wolnego”; C.4.3. Wspieranie rozwoju „przemysłu kulturowego”; C.4.4. Wspieranie rozwoju uzdrowisk. C.5. Rozwinięte otoczenie biznesu poprzez: C.5.1. Wspieranie rozwoju MSP; C.5.2. Rozwijanie instytucji i firm otoczenia rolnictwa; C.5.3. Wspieranie rozwoju usług finansowych i konsultingowych; C.5.4. Rozwój centrów targowych i giełd. C.6. Wysoki poziom inwestycji poprzez: C.6.1. Efektywny system pozyskiwania inwestorów komercyjnych; C.6.2. Pozyskiwanie do regionu inwestycji publicznych; C.6.3. Poprawę wydolności systemów infrastruktury technicznej. W POLU STRATEGII – WIĘZI – komunikacja i współpraca celem nadrzędnym jest lepsza dostępność komunikacyjna regionu. Cele strategiczne to: D.1. Dobrze rozwinięty system powiązań komunikacyjnych regionu z otoczeniem poprzez: D.1.1. Modernizację i przebudowę układu dróg głównych; D.1.2. Modernizację przejść granicznych i dróg dojazdowych do przejść granicznych; D.1.3. Modernizację sieci kolejowej; D.1.4. Tworzenie centrów logistycznych; D.1.5. Rozwój Międzynarodowego Portu Lotniczego Kraków-Balice. D.2. Sprawny system transportu wewnętrznego poprzez: Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 93 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego D.2.1. Modernizację dróg regionalnych i lokalnych, w tym budowę obwodnic miast; D.2.2. Poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego; D.2.3. Przebudowę regionalnego systemu transportu zbiorowego. D.3. Infrastruktura konieczna dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego poprzez: D.3.1. Rozbudowę infrastruktury służącej korzystaniu z Internetu; D.3.2. Wsparcie rozwoju telekomunikacji na obszarach wiejskich i małych miast. W KONTEKSCIE - INTEGRACJA REGIONALNA wyznaczono cel nadrzędny - harmonijny rozwój całej Małopolski. Cele strategiczne to: - wykorzystanie potencjału Krakowa na rzecz rozwoju regionu; - rozwinięte małe i średnie miasta Małopolski; - aktywizacja rozwoju terenów wiejskich. W KONTEKSCIE – INTEGRACJA MIĘDZYREGIONALNA celem nadrzędnym jest wzajemne wsparcie regionów sąsiadujących w działaniach na rzecz rozwoju. Cele strategiczne: - harmonijna współpraca na terenach stykowych; - wspólne rozwiązywanie problemów o znaczeniu ponadregionalnym; - wykorzystanie i rozwój potencjału Krakowa jako metropolii o znaczeniu ponadregionalnym. W KONTEKSCIE – INTEGRACJA EUROPEJSKA cel nadrzędny to maksymalizacja pozytywnych efektów integracji. Cele strategiczne: - zwiększenie zdolności absorpcyjnych; - wykorzystanie międzynarodowej współpracy regionalnej; - przygotowanie firm i instytucji do uczestnictwa w Unii Europejskiej. 5.2. CELE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Na zagospodarowanie przestrzenne regionu decydujący wpływ ma polityka zawarta w „Strategii rozwoju województwa małopolskiego”, której cel generalny brzmi: Małopolska – region szans, wszechstronnego rozwoju ludzi i ówczesnej gospodarki; silnym aktywnością swoich mieszkańców, czerpiącym z dziedzictwa przeszłości i zachowującym tożsamość w integrującej się Europie zaś jako misję przyjmuje wielostronną poprawę warunków życia i bezpieczeństwa mieszkańców. Cel generalny zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego formułuje się następująco: Harmonijne gospodarowanie przestrzenią jako podstawa dynamicznego i zrównoważonego rozwoju województwa 94 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Poniżej zestawiono cele strategiczne i operacyjne stawiane poszczególnym komponentom polityki przestrzennej wraz ze wskazaniem odniesienia do celów „Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego”. ochrona i gospodarowanie kopalinami: oszczędne i zrównoważone gospodarowanie kopalinami - racjonalizacja gospodarki kopalinami; - ochrona środowiska w rejonie eksploatacji; - rozpoznanie i dokumentowanie zasobów nowych złóż. [B.2.1;B.1.4] zasoby wód podziemnych i powierzchniowych: zintegrowana ochrona zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem oraz nadmiernym lub nieuzasadnionym zużyciem [B.1.1; B.2.1; B.2.2] - skuteczna ochrona prawna, minimalizacja zużycia i przeciwdziałanie zanieczyszczeniu wód podziemnych; - racjonalne wykorzystanie wód geotermalnych i mineralnych; - racjonalne kształtowanie zasobów wodnych oparte na korzystnym ekologicznie i gospodarczo zagospodarowaniu zlewniami rzek. ochrona przed powodzią: zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego [B.2.5;B.4.2] - właściwe zagospodarowanie przestrzenne terenów zagrożonych; zwiększenie rerencji powierzchniowej - poprawa i rozbudowa systemu regulacji cieków i infrastruktury przeciwpowodziowej. zasoby glebowe: wykorzystania zasobów glebowych przy uwzględnieniu warunków ekonomicznych i racjonalności ekologicznej [B.2.1;C.2.1;C.2.4] - ograniczenie zakresu zagospodarowywania gleb w sposób nie odpowiadający ich naturalnym walorom przyrodniczym; - wprowadzenie fitomelioracji wzdłuż cieków wodnych, jezior, stawów; - ścisłe przestrzeganie warunków wyłączania gruntów z produkcji rolnej podanych w ustawie z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. z 1995 r. Nr 16, poz. 78). zasoby leśne: zapewnienie trwałości ekosystemów leśnych [B.2.1; B.2.6] - stałe powiększanie zasobów leśnych; - poprawa kondycji przyrodniczej lasów do stanu umożliwiającego optymalne warunki funkcjonowania lasów; - prowadzenie wielofunkcyjnego modelu gospodarowania. ochrona przyrody i bioróżnorodności: ochrona przyrody i różnorodności biologicznej poprzez zachowanie, wzbogacanie i odtwarzanie zasobów przyrody [B.3.1;B4.1]] - kształtowanie spójnej przestrzennie małopolskiej sieci powiązań przyrodniczych uwzględniającej istniejące i projektowane obszary chronione, włączone w sieć krajową, opartej o założenia i koncepcję europejskich sieci ekologicznych; - tworzenie warunków przestrzennych dla zapewnienia ochrony prawnej unikatowych i wybitnych walorów przyrodniczych w tym ochrona rzek z ich otoczeniem oraz innych ciągów obszarowych mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej. gospodarka odpadami: uporządkowanie gospodarki odpadami - racjonalizacja gospodarki odpadami; - ograniczenie negatywnego wpływu składowisk na środowisko. [B.1.3; B.1.4] ochrona powietrza atmosferycznego, ochrona przed hałasem, wibracjami i promieniowaniem elektromagnetycznym: likwidacja zagrożeń dla środowiska z tytułu zanieczyszczenia powietrza, hałasu, wibracji i promieniowania elektromagnetycznego: [B.1.2] Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 95 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - - ograniczenie emisji substancji zanieczyszczających powietrze do poziomu zapewniającego wysoką jakość środowiska atmosferycznego oraz odpowiadających funkcjom, uwarunkowaniom regionalnym i wymaganiom ogólnokrajowym; systematyczna poprawa klimatu akustycznego, ochrona przed wibracjami i promieniowaniem przekraczającym normy krajowe bądź europejskie. dziedzictwo kulturowe: dziedzictwo kulturowe trwałym elementem krajobrazu województwa małopolskiego [B.4] - ochrona i rewaloryzacja zasobów dziedzictwa kulturowego dla podniesienia poziomu wiedzy, świadomości historycznej oraz edukacji społeczeństwa, a także możliwości ich wykorzystania; - wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego dla ochrony tożsamości regionalnej oraz promocji województwa i jego rozwoju gospodarczego; - kształtowanie harmonijnego krajobrazu poprzez prawidłowe kształtowanie struktur przestrzennych od skali urbanistycznej po rozwiązania architektoniczne. administracja publiczna: administracja bliżej mieszkańca - wysoki poziom dostępności usług z zakresu administracji publicznej poszczególnych szczebli samorządowych i szczebla rządowego dla wszystkich mieszkańców województwa; - poprawa standardów obsługi mieszkańców województwa na każdym szczeblu administracji. szkolnictwo wyższe i nauka: elastyczny, łatwo dostępny system szkolnictwa, wysoka ranga nauki [A.1; A.1.3] - zapewnienie łatwego i równego dostępu do placówek szkolnictwa wyższego dla wszystkich mieszkańców województwa małopolskiego; - uzyskanie przez społeczeństwo Małopolski poziomu wykształcenia dostosowanego do aktualnych standardów w Unii Europejskiej oraz wprowadzenie standardów kwalifikacji zawodowych zgodnych ze standardami UE. kultura: zapewnienie mieszkańcom równego dostępu do kultury - wyrównywanie dysproporcji w dostępie mieszkańców województwa małopolskiego do placówek kulturalnych różnych szczebli i o różnych źródłach finansowania; - zwiększenie możliwości korzystania z placówek kulturalnych i udziału w przedsięwzięciach kulturalnych dla odwiedzających województwo małopolskie (turystów, ludzi biznesu itp.). lecznictwo szpitalne, uzdrowiskowe i opieka społeczna: zapewnienie mieszkańcom równego dostępu do lecznictwa - poprawa dostępności mieszkańców do placówek szpitalnych, placówek w województwie małopolskim; - rozwój miejscowości uzdrowiskowych. sport i rekreacja: rozwinięta infrastruktura sportowo-rekreacyjna - zwiększenie dostępu mieszkańców regionu małopolskiego do bazy sportowej; - rozwój bazy dla turystyki, rekreacji kwalifikowanej i sportów wyczynowych. [A.5.4; C.4.1] opieki społecznej [A.4.3] turystyka i agroturystyka: rozwój zagospodarowania turystycznego w harmonii z ochroną przyrody [A.4; C.4.2-3] - szersze wykorzystanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych dla rozwoju rozmaitych współczesnych form turystyki i wypoczynku, m.in. tzw. agroturystyki; - poprawa oferty turystycznej mniej uczęszczanych obszarów; - rozwiązania pozwalające na wprowadzenie infrastruktury turystycznej w obrzeża parków krajobrazowych. integracja przestrzenna: stworzenie warunków do identyfikacji mieszkańca z regionem - stworzenie czytelnego systemu w miarę równomiernie rozmieszczonych ośrodków obsługi mieszkańców województwa małopolskiego w zakresie zaspokajania ich ponadlokalnych i lokalnych potrzeb; 96 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - utworzenie Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego; zmniejszenie roli granicy państwa jako bariery dla rozwiązywania problemów w zakresie środowiska przyrodniczego i gospodarki wodnej; integracja poprzez rozwój powiązań komunikacyjnych. gospodarka: efektywne wykorzystanie stanu zainwestowania, pokonywanie barier i konfliktów, poprawa ładu przestrzennego [C.1;C.2;C.4;C1.1; C.6.3] - efektywne wykorzystanie stanu zainwestowania; - ograniczanie rozproszenia budownictwa, poprzez intensyfikację wykorzystania terenów mieszkaniowych w ramach istniejącego zainwestowania; - przeciwdziałanie chaotycznej suburbanizacji; - tworzenie warunków do poprawy jakości życia i rozwoju zrównoważonego; - wykorzystanie możliwości i szans tkwiących w zagospodarowaniu przestrzennym; - dążenie do dalszej intensyfikacji rozwoju najbardziej aktywnych gospodarczo obszarów z równoczesnym przełamywaniem impasu gospodarczego obszarów wymagających aktywizacji; - ekologizacja produkcji rolnej. transport: dobrze rozwinięty system transportowy pod względem technicznym, przestrzennym, gospodarczym, społecznym i środowiskowym [D.1; D.1.1;D.1.2; D.1.3-4; D.1.5] - modernizacja i przebudowa układu dróg głównych w tym dróg dojazdowych do przejść granicznych; przebudowa regionalnego systemu transportu zbiorowego w tym optymalne wykorzystanie infrastruktury kolejowej poprzez tworzenie centrów logistycznych; - podwyższenie standardu kolejowych przewozów pasażerskich, powiązanie ruchu kolejowego z systemem szlaków kulturowych i turystycznych; - rozwój transportu lotniczego; - ożywienie transportu wodnego na odcinku górnej Wisły. zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków: zapewnienie zaopatrzenia w wodę wysokiej jakości i odprowadzania ścieków [D.3] - zlikwidowanie ilościowego i jakościowego deficytu wody oraz wysoka sprawność odprowadzania ścieków; - ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, ujmowanych w celach wodociągowych, ustanawianie ich stref ochronnych. zaopatrzenie w gaz sieciowy: zaspokojenie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania na gaz odbiorców komunalnych i przemysłowych [B.1.2; C.6.3] - rozwój sieci gazowych w obszarach niedoboru zaopatrzenia w gaz; - doprowadzenie gazu sieciowego do miejscowości uzdrowiskowych w celu wyeliminowania palenisk węglowych. infrastruktura elektroenergetyczna: zaspokojenie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania na energię elektryczną odbiorców komunalnych i przemysłowych [B.1.2; C.6.3] - zapewnienie wszystkim obecnym i przyszłym odbiorcom niezawodnych i możliwie najtańszych dostaw mocy i energii elektrycznej o wymaganym standardzie; - ograniczenie do minimum negatywnych skutków oddziaływania elektroenergetyki na środowisko przyrodnicze. infrastruktura telekomunikacyjna i teleinformatyczna: powszechnie dostępne – na całym obszarze województwa i dla całej społeczności regionu – usługi telekomunikacyjne i teleinformatyczne o europejskich standardach [C.6.3] - liberalizacja rynku usług telekomunikacyjnych; - rozwój i poprawa przepustowości oraz jakości sieci telekomunikacyjnej i teleinformatycznej. transgraniczna integracja przestrzenna: harmonijna współpraca na terenach stykowych, wspólne rozwiązywanie problemów o znaczeniu ponadregionalnym - realizowanie wspólnej polityki ochrony zasobów przyrodniczych; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 97 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - rozwój infrastruktury turystycznej; rozwój powiązań komunikacyjnych; rozwój wspólnej infrastruktury technicznej. Powyższe cele operacyjne wynikają z pryncypialnych zasad zagospodarowania przestrzennego, które aplikowano w niniejszym opracowaniu. Jako najważniejsze z nich wymienia się: Przełamywanie barier i ograniczeń rozwoju – zasadę uwzględnia liczna grupa spośród postawionych celów operacyjnych w tym wszystkie związane z zapewnieniem równego dostępu do infrastruktury społecznej, dziedzictwa kulturowego, gospodarczej i technicznej; Zdefiniowanie obszarów w których obowiązują ograniczenia w swobodnym zagospodarowaniu przestrzeni – obszarami takimi są wszystkie obszary ochrony przyrody i krajobrazu, wód podziemnych, powierzchniowych, zasobów glebowych i leśnych; zakres ograniczeń regulują stosowne ustawy; Redukcja napięć i konfliktów w funkcjonowaniu struktur przestrzennych – zasadę tę wyraża szereg celów które wyznaczają postępowanie na styku przyroda-antropopresja w tym rozwój infrastruktury środowiska przyrodniczego; Efektywne wykorzystanie stanu zainwestowania - zgodnie z zasadą wyartykułowano szereg celów określających optymalne wykorzystanie istniejącej zabudowy i infrastruktury technicznej; Wykorzystanie szans i możliwości tkwiących w zagospodarowaniu przestrzennym - zgodnie z zasadą określono szereg celów zmierzających do wykorzystania szans związanych z bogatym dziedzictwem kulturowym, potencjałem turystycznym Małopolski i znaczącą rolą Krakowa w skali kraju i Europy; Poprawa ładu przestrzennego – dążenie do harmonijnego ukształtowanie przestrzeni zawierają cele związane z rozwojem gospodarki, transportu i sieci osadniczej. 98 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6. KIERUNKI DZIAŁAŃ 6.1. SFERA EKOLOGICZNA Niniejsze wskazania dotyczą podstawowych problemów związanych z obszarami predestynowanymi do gospodarczego wykorzystania potencjałów przyrodniczych województwa małopolskiego, z obszarami wymagającymi działań przywracających równowagę w środowisku w tym o substandardowych warunkach sanitarno-zdrowotnych oraz obszarami lub korytarzami proponowanymi do objęcia różnymi formami ograniczonego użytkowania. Oprócz tego rekomendacje wskazują na rejony potencjalnych lokalizacji obiektów gospodarki odpadami o znaczeniu regionalnym. Wskazania dotyczą wyłącznie obszarów i działań, które powinny być brane pod uwagę jako propozycje nie podparte specjalistycznymi programami, prognozami czy ekspertyzami, w tym tak istotnymi dokumentami jak „Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami”, studium określającym w szczególności granice obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią i terenów zagrożonych osuwiskami oraz planami ochrony przeciwpowodziowej, które sporządza dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej. 6.1.1. Ochrona i gospodarowanie kopalinami Poniżej zestawiono kierunki działań jakie należy podjąć dla osiągnięcia założonych celów operacyjnych: 1. 2. 3. racjonalizacja gospodarki kopalinami: - opracowanie i realizacja kompleksowego programu zmierzającego do racjonalizacji gospodarki zasobami kopalin; - rozwój substytucji i recyklingu; - rozwijanie racjonalnej gospodarki odpadami mineralnymi powstającymi w procesie eksploatacji złóż; - weryfikacja ochrony złóż w planach zagospodarowania przestrzennego; - wykorzystanie kopalin w celu aktywizacji gospodarczej rejonów ich występowania. ochrona środowiska w rejonie eksploatacji poprzez: - monitorowanie wpływu eksploatacji złóż na środowisko; - renaturyzację i rekultywację terenów poeksploatacyjnych; - ograniczony rozwój eksploatacji na obszarach cennych przyrodniczo, a w szczególności na terenie Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych i ich otuliny oraz Podhalańskiego Obszaru Węzłowego o znaczeniu międzynarodowym (cenne złoża kruszywa naturalnego i torfu). rozpoznanie i dokumentowanie zasobów nowych złóż poprzez: - ocenę perspektyw kopalinowych; - rozpoznawanie zasobów w znanych i perspektywicznych obszarach złożowych; - planowanie zagospodarowania złóż z uwzględnieniem walorów krajobrazowych. W pierwszej kolejności konieczne jest: - - - objęcie ochroną terenów, na których występują perspektywiczne i niezagospodarowane zasoby kopalin, w szczególności: dolin rzecznych (głównie Wisły, Soły, Skawy, Raby, Dunajca) gdzie występuje większość zasobów kruszywa naturalnego. Szczególną ochrona należy objąć złoża Czarny Dunajec i Czarny Dunajec – Zbiornik, posiadające duże zasoby kopalin o najwyższej jakości, dużych złóż czystych wapieni (złoża: Porąbka, Płaza-Południe, Wolbrom-Zarzecze), dużych złóż piaskowców karpackich położonych poza obszarami objętymi ochroną (ToporzyskoGłaza, Toporzysko-Działy), unikatowych złóż wapieni dekoracyjnych: Dębnik I; uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego takiego sposobu zagospodarowania tych terenów, który nie koliduje z perspektywiczną eksploatacją tych złóż np. użytkowanie rolnicze lub zagospodarowanie nietrwałe np. rekreacyjno-turystyczne; w przypadku złóż zlokalizowanych w obrębie realizowanych inwestycji hydrotechnicznych dążenie do jak najpełniejszego wybrania ich zasobów (łącznie z gromadzeniem ich w wyznaczonych miejscach do przyszłego wykorzystania). Ma to istotne znaczenie, gdyż zasoby pozostawione w czaszach zbiorników wodnych zostają bezpowrotnie stracone. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 99 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Spośród ogółu udokumentowanych złóż kopalin pospolitych istotne znaczenie w skali województwa, bądź to z racji dużych zasobów, bądź unikatowości zawartej w nich kopaliny lub z powodu dużej skali eksploatacji mają następujące złoża: - kamieni budowlanych i drogowych: Zalas, Niedźwiedzia Góra, Klęczany, Wierchomla, Tenczyn Górny, Barwałd, Męcina, Skawce (do czasu wypełnienia zbiornika Świnna Poręba, kiedy eksploatacja może być utrudniona) , Libiąż, Dubie (eksploatowane) oraz Toporzysko-Działy, Toporzysko-Głaza, Osielec, Dział, Pawlikówka, Sikorowiec, Harbutowice, Królowa Górna, Libiąż Wielki, Niesułowice-Lgota (rezerwowe); - unikatowe złoża kamieni dekoracyjnych – Dębnik, Dębnik I – czarne wapienie dewońskie; GórkaMucharz – bloczne piaskowce krośnieńskie, Sobolów - bloczne piaskowce istebniańskie; - wapieni dla przemysłu wapienniczego i cementowego oraz dolomitów: Czatkowice, Płaza i Żelatowa oraz złoża rezerwowe: Wolbrom - Zarzecze, Kamienica, Płaza -Południe, Porąbka, Kąpiele Wielkie; - piasków podsadzkowych: Szczakowa pola I-III i Szczakowa - Bukowno, Pustynia Błędowska blok IV; - kopalin ilastych ceramiki budowlanej: Wola Rzędzińska i złoża rejonu Sądeckiego: BiegoniceDąbrówka, Bielowice, Brzezinka Biegonicka (eksploatowane) oraz Rzezawa, Przymiarki, Stradomka II, Krzęcin, Chodenice, Chocznia, Jabłonka, Mszanka, Zaborówka, Brzezie (rezerwowe); - kruszywa naturalnego: złoża Czarny Dunajec i Czarny Dunajec - Zbiornik należą do największych w kraju i posiadają kopalinę najwyższej jakości. Do rekomendowanych złóż kopalin mineralnych należą duże zasoby czystych wapieni występujących w Porębie (gm. Trzyciąż), oraz w miejscowości Płaza – Południe pod warunkiem zachowania wymagań ochronnych otuliny Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. Wskazane złoża lub obszary złożowe należy chronić przed formami trwałego zainwestowania przestrzennego, uniemożliwiającymi ich przyszłe wykorzystanie. Przed podejmowaniem wszelkich decyzji dotyczących planowania przestrzennego i zagospodarowania terenu, w tym również przy planowaniu i typowaniu obiektów lub obszarów predestynowanych do ochrony z racji walorów przyrody ożywionej lub krajobrazu należy uwzględnić strategiczne potrzeby kopalinowe województwa. Nie uwzględnienie potrzeby ochrony zasobów kopalin wobec ich nieodnawialności i kurczenia się możliwości swobodnego wykorzystywania, stoi w sprzeczności z postulatem zrównoważonego rozwoju. W zakresie podstawowych kopalin energetycznych znaczenie w skali krajowej mają głównie złoża gazu ziemnego, mimo niewielkiej skali wydobycia. Natomiast uznaje się, że powinny być prowadzone dalsze prace poszukiwawcze obejmujące badania geofizyczne oraz wiercenia w poszukiwaniu ropy naftowej. Obszar województwa znajduje się na skraju GZW, dlatego też zasoby i wydobycie węgla kamiennego są marginalne w stosunku do skali krajowej. Niezagospodarowane złoża węgla kamiennego nie są przedmiotem zainteresowania przemysłu wydobywczego, ze względu na duże zasolenie towarzyszących im wód podziemnych. Na uwagę zasługuje złoże Tenczynek, które tworzą grube pokłady węgla na niewielkiej głębokości. Nie budzi ono zainteresowania z uwagi na dużą zawartość siarki w węglu. W związku z wyczerpywaniem się złóż rud cynku i ołowiu w rejonie Olkusza zakończenie eksploatacji jest przewidziane w 2008 r. Istnieje jednak możliwość przedłużenia okresu eksploatacji w oparciu o istniejące złoża poprzez udostępnienie sąsiednich złóż rezerwowych np. Klucze. Wykorzystanie subterranoterapii dla potrzeb zdrowotnych Wykorzystanie subterranoterapii, czyli specyficznych warunków klimatycznych w podziemiach kopalni (w przypadku województwa małopolskiego – kopalni soli) powinno dotyczyć dwóch kopalni soli, to jest Wieliczki (komory Lill i Skulimowski na głębokości 211 m p.p.t.) oraz Bochni (komora Ważyn na głębokości 250 m p.p.t.). Leczenie subterranoterapeutyczne ma zastosowanie w nawracających infekcjach dróg oddechowych, nieżytach alergicznych i astmie oskrzelowej i schorzeniach skóry. Prowadzone jest ambulatoryjnie lub przez okresowy pobyt pacjentów w specyficznych warunkach mikroklimatycznych: o wyjątkowej czystości bakteriologicznej, ze stałą temperaturą powietrza i dużej zawartości w powietrzu chlorku sodu oraz magnezu, wapnia i manganu wchłanianych przez pacjentów przy wysokiej wilgotności powietrza 75-80%. 100 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6.1.2. Zasoby wód podziemnych Skuteczna ochrona prawna, minimalizacja zużycia i przeciwdziałanie zanieczyszczeniom realizowana poprzez: - objęcie faktyczną ochroną prawną w drodze rozporządzenia obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych. Zgodnie z ustawą prawo wodne obszary ochronne zbiorników śródlądowych (w tym zbiorników wód podziemnych) dla których zasadna jest ochrona, ustanawiane są na podstawie planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza. Główne zbiorniki wód podziemnych [mapa B.1. Ochrona i gospodarowania zasobami kopalin i wód podziemnych]] Powierzchnia GZWP Lp. Nr zbiornika Nazwa zbiornika [km2] 434 Dolina rz. Biała Tarnowska 54 2. 435 Dolina rz. Dunajec (Zakliczyn) 47 3. 436 Istebna (Ciężkowice) 119 4. 437 Dolina rz. Dunajec (Nowy Sącz) 145 5. 442 Dolina rz. Stradomka 26 6. 443 Dolina rz. Raba 59 7. 444 Dolina rz. Skawa 8. 450 Dolina rz. Wisła (Kraków) 9. 451 Subzbiornik Bogucice 10. 326 Częstochowa 1207 11. 408 Niecka miechowska (NW) 237* 12. 409 Niecka miechowska (SE) 2595* 13. 438 Magura (Nowy Sącz) 250 14. 439 Magura (Gorce) 450 15. 440 Nowy Targ 280 16. 441 Zakopane 145 17. 445 Magura (Babia Góra) 763 18. 447 Godula (Beskid Mały) 256 19. 452 Chrzanów 20. 454 Olkusz – Zawiercie 943 21. 433 Dolina rz. Wisłoka 181 22. 446 Dolina rz. Soła 23. 453 Biskupi Bór 1. ok. 86 95 176 273* ok. 116 67 *powierzchnia całkowita zbiornika GZWP. - - ustanowienie stref ochronnych ujęć wód mineralnych (nie uznanych za lecznicze) oraz wprowadzenie ograniczeń w zagospodarowaniu terenu; racjonalne gospodarowanie wodami mineralnymi z uwzględnieniem rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego oraz rozlewnictwa tych wód; przeciwdziałanie niekorzystnym zmianom stosunków wodnych, szczególnie na terenach silnie przekształconych i zdegradowanych – dotyczy w pierwszym rzędzie obszaru leja depresji w rejonie Olkusza; wyznaczenie i ochrona terenów źródliskowych oraz przeciwdziałanie nadmiernemu zczerpywaniu źródeł przez lokalne, małe wodociągi na terenach wiejskich; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 101 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - - - - - - - minimalizacja zużycia zasobów wód podziemnych, a w szczególności ograniczenie zużycia zasobów słabo odnawialnych poprzez: weryfikację udzielonych pozwoleń wodno prawnych na pobór wód oraz wydawanie nowych pozwoleń na podstawie uzasadnionych i aktualnych potrzeb w ramach zatwierdzonych zasobów eksploatacyjnych (zasada oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych), kontrolę ilości i wydajności ujęć wód podziemnych zaopatrujących szczególnych w wodę lokalne wodociągi na terenach wiejskich, podniesienie sprawności systemów wodociągowych, w tym zmniejszenie strat wody w sieci, właściwe rozdysponowanie wód podziemnych z przeznaczeniem w pierwszej kolejności na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno – bytowe, a także na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych i farmaceutycznych, wdrożenie regionalnego monitoringu jakości wód podziemnych; przeciwdziałanie zanieczyszczeniu wód podziemnych poprzez: inwentaryzację i klasyfikację istniejących źródeł zanieczyszczeń (przemysłowych, komunalnych, komunikacyjnych, rolnych) szczególnie w obrębie obszarów wymagających szczególnej ochrony (GZWP, ujęcia wód, wody mineralne ze strefami ochronnymi), a w efekcie likwidację lub ograniczenie niekorzystnych oddziaływań oraz wprowadzenie lokalnego monitoringu na koszt właścicieli obiektów stanowiących zagrożenie dla wód podziemnych (zasada zanieczyszczający płaci), ustalenie zasad nawożenia gleb oraz stosowania środków ochrony roślin na terenach rolnych i leśnych, systematyczną kontrolę obiektów o największym zagrożeniu dla wód podziemnych; zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii, w tym zwiększenie wykorzystania wód geotermalnych na Podhalu i w rejonie Słomnik, stworzenie sytemu zachęt do korzystania z tych źródeł oraz przeprowadzenie badań bilansujących zasoby geotermalne w innych obszarach województwa; zagwarantowanie rezerwy terenu pod nowe ujęcia wód podziemnych dla zapewnienia ciągłości dostarczania wody przede wszystkim dla potrzeb zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno – bytowe oraz na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych oraz farmaceutycznych a także uwzględnienie ochrony zasobów wód podziemnych i wyeliminowanie podtopień terenu po likwidacji kopalń rud cynku i ołowiu w rejonie olkuskim; dostosowanie systemu gospodarki wodami podziemnymi do dyrektyw Unii Europejskiej, które kraj nasz zobowiązany jest realizować na mocy zawartych umów; współpraca w zakresie polityki ochrony zasobów GZWP na terenach przygranicznych z województwami sąsiednimi oraz ze Słowacją; współpraca ze Słowacją w zakresie zapewnienia ochrony obszaru alimentacji wód mineralnych; wdrożenie regionalnego monitoringu jakości wód podziemnych dla wspomagania działań zmierzających do likwidacji lub ograniczenia niekorzystnego wpływu czynników antropogenicznych; prowadzenie zlewniowego systemu zarządzania gospodarką wodną umożliwiającego gospodarowanie, planowanie i sterowanie za pomocą instrumentów ekonomicznych i prawnych. Generalnie powyższe ustalenia odnoszą się do wszystkich stref problemowych, przy czym jako najważniejsze do realizacji należy uznać ochronę zasobów wód podziemnych w strefie obszarów silnie przekształconych i zdegradowanych oraz w strefie obszarów o wysokich walorach przyrodniczych, a także na obszarach występowania deficytów wody. Wody geotermalne i mineralne Racjonalizacja wykorzystania wód geotermalnych i mineralnych wymaga: - określenia obszarów występowania wód geotermalnych, określenia ich parametrów oraz przeprowadzenia badań bilansujących zasoby geotermalne; - wykorzystanie istniejących odwiertów geologicznych dla potrzeb instalacji geotermalnych; - wdrażania lokalnych systemów grzewczych wykorzystujących wody termalne; - wykorzystanie wód podziemnych dla celów leczniczych i produkcji wód mineralnych w nowych rejonach. Istotne są w pierwszym rzędzie warunki litologiczne i tektoniczne, wielkość obszaru zasilania, głębokość zalegania zbiornika i jego wydajność, temperatura wód i stopień zasolenia, a także stałość parametrów przy eksploatacji. 102 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Na obszarze Karpat bardzo korzystne warunki geotermalne występują w Niecce Podhalańskiej. Zbilansowane zasoby wód geotermalnych wynoszą tu ok. 109 m3, a wydajność 700 m3/h może zaspokoić potrzeby ciepłownicze całego obszaru Podhala (głębokość zbiornika 1600-2600 m, temp. wód ok. 90 0C). Przewidywane jest dostarczenie ciepła do Zakopanego (2004 r.) oraz objęcie systemem geotermalnym gmin: Poronin, Kościelisko, Szaflary miasta i gminy Nowy Targ. W latach następnych objęcie systemem geotermalnym pozostałych gmin niecki podhalańskiej. Na terenie województwa małopolskiego, oprócz basenu podhalańskiego, wody geotermalne związane są z basenem cenomańskim (kreda) i doggerskim (jura). Strefy korzystnych parametrów geotermalnych występują w obszarze Karpat, Przedgórza Karpat i Niecki Miechowskiej. Obejmują one: - rejon Słomnik (pow. Kraków), który pomimo niskich temperatur wód odznacza się z kolei dużymi wydajnościami i samowypływami przy znikomej mineralizacji wód; - rejon Dobczyc i Sieprawia (pow. Myślenice) głębokość zbiornika 1500-1900 m, temp. ok. 70 0C; - rejon Łąkty, Wiśnicza Nowego, Połomia Dużego i Kamyka (pow. Bochnia) głęb. do 2300 m, temp. ok. 70 0C; - rejon Niepołomic, Bochni i Brzeska – przy czym szczególnie korzystne parametry geotermalne występują w rejonie Rzezawy – (samowypływy o wydajności 66 m3/h) i ciągną się na północ poprzez gminę Szczurowa (pow. Brzesko) w kierunku Koszyc (pow. Proszowice). Głębokość tego horyzontu waha się od 800 m w rejonie Niepołomic do 1000 m koło Rzezawy. Znane są również pojedyncze otwory o dużych samowypływach w rejonie Łapczycy (z utworów dewonu); - rejon Racławic (pow. Miechów), który charakteryzuje się samowypływami i niską mineralizacją wód. Większych perspektyw dla występowania i wykorzystania wód geotermalnych nie stwierdzono w powiatach: oświęcimskim, chrzanowskim i olkuskim oraz zbiorników w zachodniej części powiatu krakowskiego, tj. na obszarze Zapadliska Górnośląskiego i Monokliny Śląsko-Krakowskiej. Wytypowano strefy z potencjalnymi możliwościami wykorzystania energii geotermalnej: Lp. Poziom Lokalizacja obiektów 1. neogeński 2. paleogeński 3. kredowy (bez Tarnów – Tarnowiec, Grobla, Kwików, Miechów, Mniszków, Dąbrowa Tarnowska cenomańskiego) – Zdżary, Pławowice, Rudy, Łękawica Bochnia, Brzesko – Okocim, Rzezawa, Drwinia, Niepołomice, Borzęcin, cenomański Szczurowa, Koszyce Kraków – Zesławice, Tropiszów, Tarnów –Tarnowiec, Cikowice, Łękawica malm k/Tarnowa, Drwinia, Jadowniki, Kościelniki, Kraków – Batowice, Kraków – Tetmajera, Machowa, Pawęzów, Pietrzejowice, Proszowice – Pławowice, Przylasek Rusiecki, Puszcza Niepołomicka Rzezawa, Sufczyn, Więcławice 4. 5. Kraków – Bieżanów, Łękawica k/Tarnowa, Nowe Żukowice, Bucze – Dąbrówka, Grobla, Luszowice, Mokrzyska k/Brzeska, Nieznanowice, Rzezawa, Siedlec, Załuże Poręba Wielka, Zawada – Łękawica, Furmanowa, Ciężkowice, Gorlice, Rabka, Skomielna, Szczawa, Kościelisko 6. doggerski Brzesko, Niepołomice, Racławice, Brzeźnica, Gdów, Huciska, Ilkowice, Liplas, Miechów, Myślenice – Borzęta, Niepołomice, Okocim, Poręba Spytkowska, Proszowice, Rzezawa, Słomniki, Wola Zabierzowska, Zakliczyn k/Dobczyc, Żabno 7. lias Furmanowa 8. trias Bukowina Tatrzańska, Chochołów, Poronin, Radłów, Kościelisko, Kozłów, Książ Wielki, Niedomice, Skrzyszów, Smęgorzów, Szczucin, Trzonów – Słaboszów, Zakopane - Skocznia 9. paleozoik Bochnia – Cikowice, Kraków Wschód – Przylasek Rusiecki, Kęty, Kobierzyn, Kryspinów, Krzeszowice, Lachowice, Łapczyca, Mniszów, Niepołomice, Potrójna, Racławice, Sucha Beskidzka, Wola Radłowska, Zalesie Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 103 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Szczegółowe informacje na temat zasobów wód geotermalnych znajdują się w opracowanym przez Polską Akademię Nauk, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią, Zakład Energetyki Odnawialnej opracowaniu pt. „Studium występowania i możliwości zagospodarowania energii wód geotermalnych horyzontów wodonośnych: neogenu, paleogenu, kredy (bez cenomanu jury, triasu oraz paleozoiku w województwie małopolskim” oraz w opracowaniu „Regionalna analiza i geotermalne badania złożowe poziomu wodonośnego kredy górnej – cenomanu na obszarze województwa małopolskiego”. Wody mineralne i lecznicze Na terenie województwa małopolskiego istnieje potencjalna możliwość wykorzystania wód mineralnych i leczniczych w nowych rejonach, oprócz udokumentowanych złóż wymienionych w „części A” – uwarunkowania rozwoju. Główny kierunek wykorzystania to: lecznictwo i produkcja wód. Dotyczy to m.in. wód mineralnych występujących w miejscowościach: Lusina (wody siarczkowe; w tym źródła), Tarnów, Ciężkowice, rejon Zakliczyna, Sidziny, Poręby Wielkiej. 6.1.3. Zasoby wód powierzchniowych Nadrzędną zasadą jest racjonalne kształtowanie zasobów wodnych oparte na korzystnym ekologicznie i gospodarczo zagospodarowaniu zlewniami rzek. Wynikają z niej następujące kierunki działań: - wdrożenie programów monitoringu wód i dokonanie kompleksowego przeglądu ich stanu; - prowadzenie zlewniowego systemu zarządzania gospodarką wodną przez właściwe organy administracji; - stosowanie odpowiednich rozwiązań dla stref problemowych A,B, - opracowanie indywidualnych planów gospodarowania dla poszczególnych rzek i ich odcinków, uwzględniających potrzeby konsumpcji wody, zabezpieczenia przeciwpowodziowego i ochrony przyrody, Ze względu na to, że na terenach wyróżnionych stref problemowych (pkt. 4.1) występują zarówno odmienne jak i wspólne zasady działań określone w odnośnych celach strategicznych, stąd zostały one oddzielnie zdefiniowane. Strefa silnie przekształcona (A) Specyfiką tego obszaru jest dostarczanie mieszkańcom wody głównie ze źródeł położonych poza strefą A, a dla zakładów przemysłowych z wód silnie zanieczyszczonych. Ogranicza to konflikty i umożliwia prawidłowe funkcjonowanie gospodarki wodnej Małopolski. - Podstawowymi kierunkami działań w omawianej strefie problemowej powinno być: współpraca na zasadach negocjacji, prowadząca do ograniczenia dopływu z województwa śląskiego dużych ładunków zanieczyszczeń mineralnych (chlorki i siarczany) i organicznych do rzeki Wisły; rozbudowa (wykonanie części biologicznej) i modernizacja oczyszczalni „Płaszów” w Krakowie; ograniczenie oddziaływań zakładów przemysłowych zaliczonych do najuciążliwszych dla środowiska w skali ogólnopolskiej (tzw. lista 80) i województwa; dokończenie budowy oraz uzyskanie pełnej sprawności technologicznej oczyszczalni w Skawinie; prawidłowe unieszkodliwianie i zagospodarowywanie osadów ściekowych oraz odcieków ze składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych; wypełnianie przez istniejące zakłady przemysłowe oraz inwestorów nowych lub modernizowanych obiektów czy instalacji wymagań z zakresu ochrony wód. Strefa o wysokich walorach przyrodniczych (B) Zlewnie rzek przepływających przez obszary o wysokich walorach przyrodniczych objętych lub przewidzianych do objęcia ochroną prawną powinny podlegać szczególnej ochronie. Największe konflikty występują w przypadku rzek, które są naprzemian źródłem zaopatrzenia ludności w wodę oraz odbiornikami ścieków. Przy przyjęciu jako priorytetu ochronę wód powierzchniowych w strefie B zadaniami priorytetowymi powinna być szczególna ochrona następujących zlewni (wymienionych w kolejności wg kryterium istotności): Raby, Dunajca, Skawy, Ropy, Prądnika, Dłubni, Rudawy. Wśród tych zlewni pełny zakres zadań ochronnych (nakazy i zakazy) posiadają Dłubnia i Rudawa. Wyznaczoną strefę ochronną posiada część zlewni Raby do zbiornika Dobczyckiego oraz sam zbiornik. Dla pozostałych zlewni nie opracowano kompleksowych planów ochrony wód. Zadaniem najpilniejszym jest opracowanie i wdrażanie programu ochrony Dunajca oraz jego dorzecza. Ochrona najczęściej określana jako 104 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego sanitacja zlewni Raby, Dunajca, Skawy i Wisłoki, której dopływem jest rz. Ropa są najczęściej wnoszonymi postulatami przez starostwa, miasta i gminy oraz wojewodę małopolskiego i marszałka województwa podkarpackiego. Dla zlewni posiadających wyznaczone strefy ochrony pośredniej z uwagi na to, że stanowią źródło zaopatrzenia w wodę większych miast zasady ochrony i kierunki działań powinny być zgodne z odnośnymi ustaleniami. Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że z reguły rygorystyczne ograniczenia w użytkowaniu zlewni wodociągowych nie są realizowane. Wynika to z bardzo dużych kosztów „działań naprawczych”, a często z braku możliwości wprowadzenia zakazów obowiązujących w strefie ochrony ujęć wód. W związku z tym przy opracowywaniu zasad ochrony dużych zlewni rzek nie należy wprowadzać ograniczeń nierealistycznych, których dotrzymanie przy istniejącym zagospodarowaniu terenu jest praktycznie niemożliwe. Z diagnozy stanu zaopatrzenia w wodę nie wynika konieczność wyznaczania nowych dużych ujęć wód powierzchniowych. Biorąc pod uwagę obszary występowania deficytów wody zakłada się, że dla powiatu limanowskiego problem ten zostanie rozwiązany po wybudowaniu planowanego zbiornika retencyjnego „Młynne” na rzece Łososinie. Bardzo skomplikowanym zadaniem będzie zlikwidowanie niedoborów wody do picia i na potrzeby gospodarcze w południowej części powiatu nowosądeckiego. - - Kierunki działań w strefie B: prowadzenie gospodarki wodnej w układzie zlewniowym z określeniem warunków korzystania z wód oraz ustaleniem hierarchii działań i potrzeb poszczególnych użytkowników; zmniejszenie ładunków zanieczyszczeń, a szczególnie stężeń substancji biogennych źródeł ściekach odprowadzanych z istniejących oczyszczalni; pełne wykorzystanie mocy przerobowych oddanych w ostatnich latach do eksploatacji oczyszczalni ścieków np. w Krościenku nad Dunajcem, Szczawnicy, Suchej Beskidzkiej; systematyczne ograniczanie dopływu zanieczyszczeń z terenów nieskanalizowanych i rolnictwa poprzez: budowę kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków na terenach gęściej zabudowanych, wykonywanie oczyszczalni przydomowych na terenach o silnie rozproszonej zabudowie, właściwe zabiegi agrotechniczne; przetwarzanie i odpowiednie zagospodarowywanie osadów ściekowych; szczególną ochronę źródeł i obszarów źródliskowych z uwzględnieniem zakazu ich meliorowania; zachowanie lub wprowadzenie stref buforowych (lasy i zarośla łęgowe, mokradła, łąki) przy dnach dolin lub łożyskach rzek i potoków w celu ograniczenia dopływu zanieczyszczeń obszarowych i komunikacyjnych; stosowanie regulacji koryt oraz zabudowy hydrotechnicznej cieków sprzyjającej samooczyszczaniu się wód oraz rozwojowi charakterystycznych dla danego siedliska biocenoz wodnych i przybrzeżnych. Systematyczna realizacja wymienionych uprzednio działań pozwoli na stopniowe doprowadzenie stanu czystości wody w rzekach i zbiornikach zaporowych do wymaganych w strefie B I i II klasy czystości wód. Strefa problemowa obszarów pośrednich (C) Zasięg terytorialny tej strefy obejmuje zarówno obszary niezainwestowane jak i słabo oraz dość silnie zurbanizowane i uprzemysłowione. Ponadto w strefie C znajdują się pojedyncze zakłady uciążliwe dla środowiska. Powoduje to bardzo duże zróżnicowanie standardów środowiskowych, a zatem zasad i kierunków ochrony wód powierzchniowych. Odnośne ustalenia dla tej strefy mieszczą się w zakresie merytorycznym zasad i kierunków działań podanych w omawianych uprzednio strefach problemowych A i B. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 105 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6.1.4. Ochrona przed powodzią Skuteczność ochrony przed powodzią zależy od kompleksu działań w tym zakresie, na który składają się zadania ograniczające wielkość i zasięg wezbrań oraz zadania dotyczące gospodarki przestrzennej na terenach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Aby osiągnąć właściwe zagospodarowanie przestrzenne terenów zagrożonych należy podjąć działania zmierzające do przyspieszenia opracowania niezbędnych dokumentów stanowiących miarodajną informację i rzetelną podstawę dla prac planistycznych, w tym dla planowania przestrzennego: - studium określającego granice obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią w zakresie przewidzianym w ustawie Prawo wodne (art. 82 ust. 2) przez dyrektora RZGW, - planu ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego zgodnie z art. 113 ust. 1 pkt 3 ustawy Prawo wodne, - na obszarach prawnie uznanych za obszary bezpośredniego zagrożenia powodzią, obowiązują zakazy określone w art. 83 ust.1 i art. 40 ust.1 pkt 3 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, - opracowanie wskazań i nakazów dotyczących parametrów technicznych i użytkowania obiektów już istniejących lub planowanych na obszarach zagrożenia powodziowego. Działania w zakresie gospodarki przestrzennej Prowadzenie właściwej gospodarki przestrzennej na terenach zagrożonych powodzią zapewniającej bezpieczeństwo mieszkańców i ich mienia poprzez: - uwzględnianie ograniczeń dotyczących lokalizacji obiektów planowanych na obszarach zagrożenia powodziowego, szczególnie istotne jest przestrzeganie nakazów prawa wodnego w szczególności art. 85 pkt 1.4 – zakaz wykorzystywania obiektów budowlanych, kopania studni, sadzawek, dołów oraz rowów w odległości mniejszej niż 50 m od stopy wału ; - opracowanie wskazań i nakazów dotyczących parametrów technicznych i użytkowania obiektów już istniejących lub planowanych na obszarach zagrożenia powodziowego, w tym: - wprowadzenie zakazów określonych w ustawie prawo wodne na obszarach bezpośredniego zagrożenia powodzią, położonych pomiędzy wałem przeciwpowodziowym a linią brzegową. - wprowadzenie ograniczeń funkcji dla kondygnacji obiektów zagrożonej zalaniem, - sformułowanie przepisów regulujących sposób użytkowania i zabezpieczenia dolnych części budynków, - opracowanie zasad przygotowania budynków w okresie poprzedzającym powódź, eksploatacji w czasie powodzi oraz postępowania po powodzi, Zwiększenie retencji powierzchniowej powinno być realizowane poprzez: - rozbudowę systemu zbiorników retencyjnych oraz tzw. suchych zbiorników: - dokończenie budowy zbiornika Świnna Poręba na rzece Skawie (planowane zakończenie w 2010 r.); - budowę projektowanego zbiornika Młynne na rzece Łososinie (planowany termin realizacji 2006 r.) celem ochrony przed powodzią doliny rzeki Łososiny; - budowę wielozadaniowego zbiornika Florynka na Białej Tarnowskiej koło Grybowa o istotnym znaczeniu również dla obniżenia kulminacji fali powodziowej w przekroju Białej w Grybowie; - budowę „suchego” zbiornika retencyjnego Szarysz na potoku Mordarka (z ewentualną dodatkową funkcją rekreacyjną) dla poprawy bezpieczeństwa miasta Limanowa; - rozważenie potrzeby i możliwości budowy małych zbiorników retencyjnych zgłoszonych we wnioskach gmin i powiatów w kontekście opracowanego modelu kompleksowej ochrony przed powodzią, a więc: - w zlewni rzeki Biała (gm. Tuchów), na potoku Czarna (gm. Lisia Góra), w Lipnicy Górnej na rzece Leksandrówka, - w mieście Porąbka Spytkowska, w Skrzyszowie i Szynwałdzie (w ramach programu ochrony wód zlewni Dunajca), - 3 zbiorników w miejscowościach Łąkta Górna i Bytomsko (gm. Żegocina), na potoku Biała (m. Wojakowa) i potoku Dobrocieszka (m. Kąty), zbiornika Nawojowa (gm. Nawojowa), - zbiorniki na potokach Krzczonówka, Bogdanówka, Skomielniczanka, Czarny Potok i Wieciórka (w gm. Tokarnia), na potokach Małastówka, Sękówka, Bartnianka (w gm. Sękowa), na potoku Rudno (gm. Czernichów), zbiorników w Janowicach, Joninach, Skrzyszowiu (w powiecie tarnowskim); - w miejscowości Rajbrot (pow. Bochnia), Żelazówka i Brzozówka (pow. Dąbrowa Tarnowska); - zbiornik Grybów na rzece Białej Tarnowskiej; 106 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - - - - małych zbiorników retencyjnych na dopływach rzek: Dunajca, Popradu, Łososiny; zbiorników małej retencji na rzece Szreniawie i Pokojówce (gm. Koniusza) oraz w gminie Gromnik (Ciężkowice) i Skała; planowana realizacja budowy suchych zbiorników przeciwpowodziowych: Gosprzydowa i Uszew na rzece Uszwicy (zgodnie z programem działań w zakresie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego w powiecie brzeskim); rozwój systemu polderów, kanałów ulgi („Kanał Krakowski”) i retencji naturalnej: budowę systemu retencji polderowej na zawalu Wisły w Smolicach, Łączanach, Czernichowie, Górze Grodzisko, Krakowie; rezerwację terenu pod realizację kanału ulgi (Kanał Krakowski) dla poprawy zabezpieczenia miasta Krakowa, rezerwę terenu utrzymać poprzez tymczasowe wykorzystanie go w formie ciągu komunikacyjnego (w powiązaniu z mostem Pychowickim) i terenów zieleni, wspieranie wszelkich działań lokalnych zmierzających do zwiększenia naturalnej retencji zlewni poprzez kształtowanie pokrycia terenu sprzyjającego retencji wód (prowadzenie zalesień, ograniczanie wyrębów drzew) i stosowanie metod agrotechnicznych w rolnictwie sprzyjających retencji glebowej i ograniczających spływ powierzchniowy; w miejscach krytycznych poprzez poszerzanie części doliny objętej obwałowaniem, Poprawa i rozbudowa systemu regulacji cieków i infrastruktury przeciwpowodziowej - - - - - - zwiększenie roli przeciwpowodziowej zbiorników istniejących (Tresna, Porąbka, Rożnowskiego i Czchowskiego) poprzez ich pogłębianie, oczyszczenie i uporządkowanie w górnych odcinkach zbiorników; podniesienie konstrukcji mostu Dębnickiego w Krakowie; rozbudowę sieci telemetrycznego systemu osłony przeciwpowodziowej „Vistel”; remonty, modernizację i rozbudowę systemu wałów przeciwpowodziowych szczególnie na terenach, które powinny być chronione w pierwszym rzędzie wg „Programu działań inwestycyjnych Małopolskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie na lata 2004 – 2020 w zakresie infrastruktury powodziowej oraz regulacji rzek i potoków”; budowę nowych obwałowań wg przyjętego programu uwzględniającego wnioski zgłoszone przez gminy i powiaty; odwodnienie terenów depresyjnych i obwałowanych szczególnie na obszarach narażonych na osiadanie pogórnicze (np. gminy Brzeszcze, Chełmek,) oraz na obszarach depresji przyzbiornikowych i przystopniowych (Łączany, Przewóz i Dąbie w Krakowie oraz przy zbiorniku Czorsztyn) oraz na terenach o szczególnie wysokich problemach ze spływem wód (Powiśle Dąbrowskie); naprawę i rozbudowę systemu regulacji i zabudowy rzek i potoków przy maksymalnym wykorzystaniu lokalnych surowców naturalnych i odpadowych (zapory przeciwrumowiskowe, stopnie, progi, żłoby oraz lokalne umocnienia brzegów) – zgodnie z Programem działań inwestycyjnych opracowanym przez Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych; stabilizacja koryt rzek i potoków jest jednym z podstawowych elementów ochrony przed powodzią i ograniczeniem strat powodziowych: do rzek wymagających kompleksowej regulacji należy w pierwszym rzędzie Soła (35,4% długości rzeki), jej dopływy (11,2%), Wisła (17,6% długości rzeki) i jej dopływ rzeka Serafa, robót remontowych wymagają przede wszystkim: Raba (59,9% długości rzeki), Wisła (37,8% długości rzeki), Skawa (18,9% długości rzeki), według zgłoszeń wniosków z gmin i powiatów (regulacja rzeki Skawicy, potoków w gminie Piwniczna, rzeki Szreniawy na całej długości oraz jej dopływów: Ścieklca, Nadzówki. Podwyższenia i umocnienia strefy brzegowej w Tęgoborzu wymaga zbiornik Rożnów) oraz według programów działań w poszczególnych powiatach województwa małopolskiego; usprawnienie współdziałania obiektów wodnych pracujących w systemie zaopatrzenia w wodę Śląska z obiektami ochrony przeciwpowodziowej w Małopolsce, w tym: poprawę sterowania kaskadą Soły w czasie wezbrań w efekcie budowy dwóch zbiorników w górnej partii zlewni Soły, tj. zbiornika Ujsoły – Złatna na potoku Bystra i Sopotnia na potoku Sopotnia. UWAGA: przedstawione w tabeli zastawienie zbiorników małej retencji nie jest listą zadań o charakterze wojewódzkim, jest jedynie inwentaryzacją wszystkich wcześniejszych zamierzeń w zakresie małej retencji. Zestawienie to będzie podstawą do opracowania „Wojewódzkiego programu małej retencji”. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 107 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Zbiorniki małej retencji na terenie województwa małopolskiego [kolumna „nr na mapie” odnosi się do mapy B3. Infrastruktura hydrotechniczna i przeciwpowodziowa] Lp. 1 Pojemność Potok nr na mapie Nazwa zbiornika 2 3 Gmina Powiat Rzeka 4 5 6 [m3] Wysokość Długość Funkcja zbiornika zapory [m] zapory [m] 7 8 9 10 IR Tarnów 1 114 Gosprzydowa Uszwica Gnojnik Brzesko 940 000 8,00 400 P.pow., rekreacja 2 113 Uszew - Leksandrówka Leksandrówka Gnojnik Brzesko 260 894 7,50 290 P.pow., rekreacja 3 84 Joniny Wolninka Ryglice Tarnów 226 501 8,70 170 P.pow., rekreacja 97 Kaskada Janowice Zbiornik dolny Lubinka Pleśna Tarnów 39 225 10,50 100 P.pow., rekreacja 96 Zbiornik środkowy bez nazwy Pleśna Tarnów 95 039 10,50 180 P.pow., rekreacja 95 Zbiornik górny Lubinka Pleśna Tarnów 42 979 7,80 100 P.pow., rekreacja 5 83 Skrzyszów Korzeń Skrzyszów Tarnów 486 946 8,50 250 P.pow., rekreacja 6 102 Trzciana Z Sapnego Trzciana Bochnia 306 078 14,00 160 P.pow., rekreacja 7 16 Sanka Sanka Żegocina Bochnia 274 901 17,00 170 P.pow., rekreacja 8 105 Lipnica Górna Gorzowski Lipnica Murowana Bochnia 332 063 15,80 220 P.pow., rekreacja 9 103 Stary Wiśnicz bez nazwy Nowy Wiśnicz Bochnia 193 774 6,00 270 P.pow., rekreacja 10 104 Łomna - Kobyle Od Łomnej Nowy Wiśnicz Bochnia 223 323 6,20 280 P.pow., rekreacja 11 18 Uszew Bez nazwy Brzesko 260 894 7,50 290 P.pow., rekreacja 12 101 Granicznik Granicznik Czchów Brzesko 261 939 17,20 150 P.pow., rekreacja 13 99 Tymowa Zelina Czchów Brzesko 193 125 7,00 150 P.pow., rekreacja 14 100 Jurków Potoczek Czchów Brzesko 113 205 5,20 170 P.pow., rekreacja 15 98 Zelina Zelina Czchów Brzesko 517 162 15,00 150 P.pow., rekreacja Rudzanka Zakliczyn Brzesko 58 593 9,00 90 P.pow., rekreacja Brzozowski Gromnik Brzesko 220 493 5,50 135 P.pow., rekreacja 4 16 17 brak Filipowice 94 Brzozowa I 108 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Pojemność Potok nr na mapie Nazwa zbiornika 1 2 3 18 12 Brzozowa II bez nazwy Gromnik 19 115 Kipsznianka Kipsznianka 20 93 Ciężkowice 21 Lp. Gmina Powiat Rzeka 4 5 6 [m3] Wysokość Długość Funkcja zbiornika zapory [m] zapory [m] 7 8 9 Brzesko 77 276 5,50 190 P.pow., rekreacja Ciężkowice Tarnów 683 137 17,00 380 P.pow., rekreacja Ostruszanka Ciężkowice Tarnów 131 927 8,00 210 P.pow., rekreacja 91 Rzepiennik Biskupi Rzepianka Rzepiennik Strzyżewski Tarnów 104 680 5,00 150 P.pow., rekreacja 22 92 Kamykówka Kamykówka Rzepiennik Strzyżewski Tarnów 102 400 4,40 170 P.pow., rekreacja 23 10 Bistuszowa Rygliczanka Ryglice Tarnów 388 446 9,70 150 P.pow., rekreacja 24 85 Uniszowa Uniszowski Ryglice Tarnów 278 779 12,00 180 P.pow., rekreacja 25 86 Ryglice bez nazwy Ryglice Tarnów 246 672 7,20 220 P.pow., rekreacja 26 87 Ołpiny Borówka Szerzyny Tarnów 339 728 10,05 200 Ujęcie wody, nawodnienia, rekreacja 282 197 10,05 210 Swoszowianka Szerzyny Tarnów 85 600 7,55 100 89 27 Szerzyny 88 10 Ujęcie wody, nawodnienia, p.erozyjne 28 11 Czermna - Olszanka Olszanka Szerzyny Tarnów 561 763 11,35 280 Ujęcie wody, nawodnienia, rekreacja 29 90 Zakobyle Czermnianka Szerzyny Tarnów 682 775 15,00 370 Ujęcie wody, nawodnienia, p.erozyjne 30 17 Borowianka Borowianka Nowy Wiśnicz Bochnia 31 9 Breń Dąbrowa Tarnowska Dąbrowa Tarnowska Sanecka Żegocina Bochnia Białka Iwkowa Brzesko 32 33 Żelazówka 14, 15 Kaskada Łąkta Górna 13 Białka - Porąbka Iwkowska IR Nowy Sącz 1 34 Grodna Grodna Grybów Nowy Sącz 2 850 000 32,50 220 P.pow. 2 47 Wola Kosnowa Czarna Woda Łącko Nowy Sącz 2 000 000 26,50 190 P.pow. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 109 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Pojemność Potok nr na mapie Nazwa zbiornika 1 2 3 3 46 Kicznia Zakiczański Łącko 4 25 Rozdziele Libuszanka 5 26 Libusza-Lipinki 6 Lp. Gmina Powiat Rzeka 5 6 Długość Funkcja zbiornika zapory [m] zapory [m] 7 8 9 Nowy Sącz 2 500 000 30,00 220 P.pow. Lipinki Gorlice 2 200 000 28,00 200 P.pow. Libuszanka Lipinki Gorlice-Biecz 2 500 000 29,00 210 P.pow. 56 Bielanka bez nazwy Raba Wyżna Nowy Targ 198 000 17,00 180 Hodowla ryb, ptactwo wodne 7 54 Rdzawka bez nazwy Rabka Nowy Targ 5 000 3,00 50 Ujęcie wody 8 55 Polakówka Rdzawka Rabka Nowy Targ 36 000 12,00 140 Ujęcie ppoż., rekreacja 9 53 Poręba Wielka Porębianka Niedźwiedź Limanowa 21 000 9,00 80 Ppoż., energet. 10 52 Konina Bulasowy Niedźwiedź Limanowa 125 000 12,50 60 Rekreacja 11 45 Szczawnica Grajcarek Szczawnica Nowy Targ 255 000 15,00 194 Rekreacja 12 48 Kamienica Kamienica Kamienica Limanowa 62 000 4,50 455 Rekreacja 13 44 Opolanka Obidzki Łącko Nowy Sącz 155 000 12,00 115 P.pow., rekreacja 14 41 Suchy Suchy Podegrodzie Nowy Sącz 21 000 9,00 80 P.pow., rekreacja 15 42 Brzeżnianka Brzeżnianka Podegrodzie Nowy Sącz 21 000 9,00 80 P.pow., rekreacja 16 43 Olszana Wolica Podegrodzie Nowy Sącz 147 000 6,50 118 Opryski sadów 17 39 Skrudzina Jaworzynka Stary Sącz Nowy Sącz 34 000 5,50 122 Rekreacja 18 51 Zawadzka bez nazwy Tymbark Limanowa 39 000 7,00 97,5 Rekreacja, ujęcie wody. 19 50 Słopnice Czarna Rzeka Tymbark Limanowa 11 000 4,50 247,5 Rekreacja 20 49 Słopnice Słopniczanka Tymbark Limanowa 105 000 10,00 62,5 Rekreacja, ujęcie wody. 21 40 Długołęka Gostwiczanka Podegrodzie Nowy Sącz 18 700 4,50 150 Rekreacja, ppoż., opryski 22 38 Młodów Młodowski Potok Piwniczna Nowy Sącz 87 000 16,00 75 P.pow. 110 4 [m3] Wysokość 10 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Pojemność Potok nr na mapie Nazwa zbiornika 1 2 3 23 37 Łomniczanka - wariant I Łomniczanka Piwniczna 23 37 Łomniczanka - wariant II Łomniczanka 24 36 Izdwór 25 Lp. Gmina Powiat Rzeka 4 5 6 [m3] Wysokość Długość Funkcja zbiornika zapory [m] zapory [m] 7 8 9 Nowy Sącz 590 000 31,00 305 Rekreacja, energet., p.pow. Piwniczna Nowy Sącz 1 520 000 21,00 255 Rekreacja, energet., p.pow. Izdwór Muszyna Nowy Sącz 190 000 15,00 130 Ujęcie ppoż., rekreacja 35 Milik Milik Muszyna Nowy Sącz 700 000 25,00 200 Nawodnienie lasów państw. 26 121 Szczawniczek Szczawniczek Muszyna Nowy Sącz 10 000 5,00 105 Rekreacja, rezerwa retenc. 27 32 Słupne Słupne Krynica Nowy Sącz 320 000 23,00 125 Nawodnienie lasów państw. 28 30 Mochnaczka Niżna Mochnaczka Krynica Nowy Sącz 32 000 8,00 30 Ujęcie wody 29 31 Fataloszka - wariant I Fataloszka Krynica Nowy Sącz 820 000 15,00 325 Rekreacja, ujęcie ppoż. 29 31 Fataloszka - wariant II Fataloszka Krynica Nowy Sącz 1 300 000 13,00 300 Rekreacja, ujęcie ppoż. 30 122 Tytlicz Mochnaczka Krynica Nowy Sącz 785 000 25,00 115 Ujęcie wody, energet., ppoż., rekreacja 31 27 Izby - wariant I Biała Uście Gorlickie Gorlice 5 149 000 26,50 190 Nawodnienie i ppoż. lasów państw. 31 27 Izby - wariant II Biała Uście Gorlickie Gorlice 2 850 000 32,50 230 Nawodnienie i ppoż. lasów państw. 32 28 Banicka Góra Biała Uście Gorlickie Gorlice 1 352 000 22,50 140 Nawodnienie i ppoż. lasów państw. 33 29 Polany - wariant I Piorunka Uście Gorlickie Gorlice 3 230 000 22,00 180 Nawodnienie i ppoż. lasów państw. 33 29 Polany - wariant II Piorunka Uście Gorlickie Gorlice 1 300 000 32,50 250 Nawodnienie i ppoż. lasów państw. 34 33 Łużna bez nazwy Łużna Gorlice 219 000 7,50 180 Ujęcie wody ppoż. 35 22 Wysowa Ropa Uście Gorlickie Gorlice 411 000 7,50 190 Rekreacja, ppoż. 36 23 Bartne Bartnianka Sękowa Gorlice 366 000 8,00 120 Rekreacja, ppoż. 37 24 Dragoszów Sękówka Sękowa Gorlice 480 000 11,00 160 Hodowlany Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 10 111 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego IR Kraków 1 20 Pychowice Pychowicki Kraków Kraków 100 000 3,00 200 P.pow. 2 80 Węgrzce Sudoł Dominikański Zielonki Kraków 461 000 8,50 500 P.pow. 3 81 Sudoł Sudoł od Modlinicy Kraków Kraków - - - P.pow. 4 82 Serafa Serafa Kraków Kraków - - - p.pow. 5 67 Skawina Skawinka Skawina krakowski 450 000 4,00 700 P.pow. 6 64 Przeginia Duchowna Rudno Czernichów Krakowski 1 400 000 9,00 130 P.pow., rekreacja, energ. 7 116 Łężkowice bez nazwy Kłaj Wielicki 400 000 5,50 300 P.pow., rekreacja, energ. 8 79 Szarbia Ropotek Koniusza Proszowicki 373 000 3,80 220 Rol., rekreacja, energ. 9 77 Łososkowice Skrzeszówka Koniusza Proszowicki 128 000 3,50 200 Rol., rekreacja. 10 78 Przesławice Skrzeszówka Koniusza Proszowicki 567 000 4,00 220 P.pow., rekreacja. 11 76 Budziejowice bez nazwy Koniusza Proszowicki 115 000 2,50 80 Nawodnienia, ujęcie wody pitnej 12 65 Łysa Góra Sanka Liszki Krakowski 2 100 000 5,00 750 P.pow., rolnicza, rekreacja 13 66 Piekary Szczyrzawy Liszki Krakowski 1 010 000 10,00 200 Rol., rekreacja. 14 73 Zegartowice 2 bez nazwy Raciechowice Myślenicki 275 000 7,50 200 P.pow., rolnicza, rekreacja 15 72 Bojanczyce 2 Sawka Raciechowice Myślenicki 935 000 13,00 230 P.pow., rolnicza, rekreacja, energ. 16 71 Pasternik Sieprawka Siepraw Myślenicki 409 000 7,50 240 P.pow., rolnicza, rekreacja 17 70 Siepraw Sieprawka Siepraw Myślenicki 228 000 4,00 170 P.pow., rolnicza, rekreacja 18 69 Czechówka Wolnica Siepraw Myślenicki 505 000 5,50 270 Rolnicza, rekreacja, energ. 19 63 Sobiesęki Minóżka Skała Krakowski 12 000 2,70 20 P.pow., rolnicza 20 75 Pieskowa Skała Prądnik Sułoszowa Krakowski 35 000 1,50 50 Krajobrazowa, hodowla ryb 21 117 Tokarnia 1 Krzczonówka Tokarnia Myślenicki 113 000 5,90 220 Rol., rekreacja, ew. wodociągi 22 118 Więcierz Więciórka Tokarnia Myślenicki 151 000 11,00 155 Rolnicza, rekreacja, energ. 112 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 23 119 Tokarnia 2 Czarny Potok Tokarnia Myślenicki 52 000 9,00 175 Rol., rekreacja, 24 120 Skomielna Czarna Bogdanówka Tokarnia Myślenicki 61 000 5,50 110 Rol., rekreacja, 25 61 Trzyciąż Dłubnia Trzyciąż Olkuski 182 000 8,30 230 Rol., wodociągi 26 62 Imbramowice 1 Dłubnia Trzyciąż Olkuski 319 000 12,30 175 Rolnicza 27 68 Janowice Wilga Wieliczka Wielicki 226 000 6,00 240 P.pow., rolnicza, rekreacja 28 21 Poznachowice Dolne Lipnik Wiśniowa Myślenicki 241 000 6,50 340 Rolnicza 29 74 Wiśniowa Krzyworzeka Wiśniowa Myślenicki 303 000 10,00 220 P.pow., rolnicza, rekreacja 30 19 Zesławice Dłubnia Kraków Kraków Zbiornik istniejący 70,00 IR Oświęcim 1 108 Osielec Brzanów Bystra Sidzina Sucha Beskidzka 36 000 9,00 Ochrona p.pow. 2 7 Ryczów Rów melioracyjny Spytkowice Wadowice 160 000 Zbiornik po ekspl. żwiru P.pow. 3 6 Spytkowice I i II Starorzecze Wisły Spytkowice Wadowice 700 000 Zbiornik po ekspl. żwiru Rekreacja, p.pow 4 106 Zawoja Policzne Jaworzyna Zawoja Sucha Beskidzka 210 000 17,00 138,60 Ujęcie wody, ppoż. 5 107 Lachowice Kapałów Potok Zawoja Sucha Beskidzka 412 000 22,00 91,00 Ujęcie wody dla Lachowic Wieprzówka Andrychów Wadowice 103 000 23,00 175,00 Ujęcie wody dla Andrychowa 6 8 7 98 Rzyki - Praciaki Doliny Andrychów Wadowice 300 000 23,50 265,00 Ujęcie wody dla Andrychowa 8 59 Rzyki - Jagódki Klimaska Andrychów Wadowice 179 000 23,50 160,00 Ujęcie wody dla Andrychowa 9 109 Łętowina Bąbola Jordanów Sucha Beskidzka 250 000 14,50 200,00 Ujęcie wody, rekreacja 10 110 Sidzina Gazówka Jordanów Sucha Beskidzka 135 000 13,00 160,00 Ujęcie wody, rekreacja 11 57 Bachowice Czarczewko Spytkowice Wadowice 152 000 18,00 250,00 Ujęcie wody, ppoż. 12 111 Wysoka Pożoga Jordanów Sucha Beskidzka 620 000 16,00 310,00 Hodowla ryb, ptactwa, ppoż. Chełmek Oświęcim 12 500 13 2 Rzyki - Mydlarze Bobrek - Park Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Staw Rekreacja, ppoż. (staw) 113 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 14 15 1 Chełmek Oświęcim 45 000 Mostów Bystra Sidzina Sucha Beskidzka 120 000 Gorzów 112 Bystra Do zalania podmokłych Rekreacja, ppoż. (staw) łąk 12,00 160,00 Nawodnienie, rekreacje Staw doprow. wody z Rekreacja pot. 16 - Andrychów Staw Andrychów Wadowice 40 000 17 3 Polder w Podolszy Łowiczanka Łowiczanka Zator Oświęcim 26 280 18 4 Polder Jankowice Starorzecze rz. Wisły Babice Chrzanów 1 650 000 Zbirnik po eksploatacji Zabezpieczenie p.powodziowe + żwiru + starorzecze rz. rekreacja Wisły 19 5 Polder Rozkochów Starorzecze rz. Wisły potok Babice Rutka Chrzanów 1 200 000 Zbirnik po eksploatacji Zabezpieczenie p.powodziowe + żwiru + starorzecze rz. rekreacja Wisły Zbiornik retencyjny Zabezpieczenie p.powodziowe terenów leżących w zlewni Łowiczanka Tabela nie uwzględnia dwóch projektowanych zbiorników w gminie Pcim (Rejon Kraków) ze względu na brak informacji szczegółowej w MZMiUW. Lokalizacja wskazana przez gminę Pcim pozwoliła jednak na przedstawienie tych zbiorników na mapie B3. 114 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6.1.5. Wykorzystanie energii wodnej Program działań dla rozwoju wykorzystania energii geotermalnej w Małopolsce: - wykorzystanie wód geotermalnych dla utworzenia cieplic: Bańska, Szaflary oraz potrzeba wsparcia budowy kąpielisk w miejscowościach gdzie istnieją odwierty: Chochołów, Poronin, Furmanowa, Bukowina Tatrzańska. - konieczność wykonania studiów przedinwestycyjnych dla kąpielisk wraz z ocenami możliwości adaptacji odwiertów do celów produkcji wody geotermalnej w strefach: Łękawica, Tarnowiec, Brzesko, Radłów, Kraków – Przylasek, Bochnia – Cikowice, Zawada. - rozpowszechnianie informacji o istniejących możliwościach wykorzystania zasobów geotermalnych i przeprowadzenie oceny szczegółowych warunków realizacji przedsięwzięć geotermalnych dotyczących kąpielisk lub ciepłownictwa w rejonie miejscowości: Tarnowiec, Radłów, Brzesko, Bochnia, Racławice, Niepołomice, Siedlec, Grobla, Kwików, Miechów, Cikowice, Kościelniki, Kraków – Tetmajera, Machowa, Pietrzejowice, Proszowice – Pławowice, Przylasek Rusiecki, Puszcza Niepołomicka, Rzezawa, Sufczyn, Więcławice, Brzeźnica, Liplas, Okocim, Poręba Spytkowska, Słomniki, Wola Zabierzowska, Kościelisko, Skrzyszów, Kryspinów. Cieki wodne pogórza województwa małopolskiego charakteryzują się dużymi spadkami i mimo, że ich przepływy (oprócz okresów intensywnych opadów) są nieznaczne, to energia kinetyczna płynącej wody jest na tyle istotna, że można mówić o potencjalnych możliwościach wykorzystania chociaż niektórych cieków dla zlokalizowania na nich małych elektrowni wodnych. Takie rozwiązania są znane i praktykowane od okresu międzywojennego, szczególnie przez kraje alpejskie. Także w Polsce na niektórych potokach są zainstalowane elektrownie wodne. Przykładem może być elektrownia na Jaszczurówce w Zakopanem. Elektrownie te najczęściej dają energię elektryczną mocy rzędu 50 kW, co jest wystarczające dla zasilania grupy budynków lub obiektu turystycznego. Lokalizacja tego typu elektrowni może być związana z przewidywanymi pracami regulacyjnymi na danym cieku. Tak przewiduje np. koncepcja ochrony przeciwpowodziowej na rzece Ochotnicy. Niepodważalną zaletą elektrowni wodnych jest uzyskiwanie przez nie „czystej” energii oraz włączanie jej bez potrzeby cyklu rozruchu. Dla takich rozwiązań można rekomendować górne odcinki dopływów takich rzek jak Soła, Skawa, Dunajec, Poprad. Szczegółowe propozycje w zakresie tej tematyki zawierają następujące opracowania: - Regionalna analiza i geotermalne badania złożowe poziomu wodonośnego kredy górnej – cenomanu na obszarze województwa małopolskiego, Polska Akademia Nauk, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią, Kraków 2001, - Studium występowania i możliwości zagospodarowania energii wód geotermalnych horyzontów wodonośnych: neogenu, paleogenu, kredy (bez cenomanu), jury, triasu oraz paleozoiku w województwie małopolskim, Polska Akademia Nauk, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią, Zakład Energii Odnawialnej, Kraków 2003. 6.1.6. Ochrona przed zagrożeniami osuwiskowymi Prognozowanie zagrożeń ze strony środowiska przyrodniczego wywoływanych przez opady atmosferyczne, a co za tym idzie, m.in. przez osuwiska nie jest łatwe. Pojawia się zwykle losowo, a więc są nieprzewidywalne, nieprognozowalne. Do pilnych potrzeb w tym zakresie należy: - wykonanie map osuwiskowych, opracowań zawierających identyfikację obszarów osuwiskowych i obszarów predestynowanych do powstawania osuwisk, a ponadto obszarów na których mogą wystąpić inne zjawiska geodynamiczne tak naturalne (sufozja) jak i antropogenne (deformacje ciągłe i nieciągłe na terenach poeksploatacyjnych); - opracowanie wytycznych dotyczących sposobu uwzględniania problemów zagrożeń osuwiskami w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego; - stałe monitorowanie obszarów osuwiskowych, systematyczna rejestracja nowopowstałych i odnawiających się usuwisk; - stosowanie zabiegów przeciwerozyjnych, właściwe odwodnienie; - wprowadzenie do realizacji „Programu odbudowy zniszczonej infrastruktury na terenie województwa małopolskiego”. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 115 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6.1.7. Ochrona powietrza Ograniczenie emisji substancji zanieczyszczających powietrze do poziomu zapewniającego wysoką jakość środowiska atmosferycznego oraz odpowiadających funkcjom, uwarunkowaniom regionalnym i wymaganiom ogólnokrajowym: - ciągła redukcja wielkości sumarycznych emisji pyłów i gazów – wielkości wynikać powinny z wojewódzkich programów ochrony środowiska i programów ochrony powietrza; - redukcja gazów cieplarnianych w latach 2008-2012 do 94% wielkości emisji z 1988 r.; - ograniczanie wzrostu emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych do powietrza w głównych miastach, w tym do 2005 r. – do 120% wielkości emisji z 1999 r. Wymierne cele strategiczne ochrony powietrza atmosferycznego Ciągła redukcja zanieczyszczeń z przemysłu i energetyki, w tym zanieczyszczeń specyficznych Sposoby realizacji celów Modernizacja i hermetyzacja procesów technologicznych, w tym zmniejszenie materiałochłonności i energochłonności. Obszary, miejscowości lub obiekty wymagające realizacji celu w pierwszej kolejności Obszar problemowy A północny zachód i aglomeracja krakowska oraz m. Tarnów. Spalanie paliw lepszej jakości lub zmiana nośnika. Obiekty objęte listą krajową i wojewódzką. Zwiększenie sprawności urządzeń redukcji zanieczyszczeń i instalacja nowych. Modernizacja sieci przesyłowych energii i ciepła. Wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem w obiektach najbardziej uciążliwych. Ograniczanie tzw. niskiej Centralizacja źródeł uciepłownienia w warunkach m. Kraków, Tarnów, Nowy Sącz, emisji uzasadnionych ekonomicznie dla odbiorców. Wieliczka, Bochnia. Miejscowości uzdrowiskowe i letniskowe m.in. Rabka Z., Budowa sieci gazowych na obszarach wiejskich i Muszyna Z., Szczawnica, Krościenko małych miast. Termorenowacja budynków. Kontynuacja i rozszerzenie programów wspierających i zachęcających mieszkańców do zmiany systemu ogrzewania z węglowego na inne bardziej ekologiczne. Realizacja źródeł energii odnawialnej: wodnej, wiatrowej, lub odpadowej m.in. biogazu. Ograniczenie emisji ze Budowa obwodnic pozamiejskich w głównych m. Kraków, Wojnicz, Łapczyca, źródeł komunikacyjnych miastach regionu. Nowy Sącz, Nowy Targ, Dąbrowa Tarnowska, Kęty, Nowy Wiśnicz, Zmiany organizacji ruchu ulicznego w miastach Andrychów, Wadowice, Chrzanów, polegające m.in. na redukcji ruchu docelowego w Biecz, Gorlice, Limanowa, centralnych częściach miast, eliminacji ruchu Proszowice ciężarowego z terenów mieszkaniowych, budowie dróg alternatywnych, systemów parkingów na obrzeżach miast i uzdrowisk, tworzeniu preferencji dla transportu publicznego i jego ciągłej modernizacji. Tworzenie tras pieszych i rowerowych zachęcających do proekologicznych zachowań mieszkańców. Zwiększenie udziału w przewozach. Zwiększenie pojazdów. 116 kontroli transportu stanu szynowego technicznego Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Realizacja sektorowych celów ochrony powietrza atmosferycznego związana jest merytorycznie z programami krajowymi restrukturyzacji hutnictwa, energetyki i górnictwa, programem zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska oraz programem operacyjnym rozwoju województwa małopolskiego. Przy uchwalaniu tzw. naprawczych programów sektorowych ochrony środowiska wynikających z przepisów ogólnokrajowych, a dotyczących ochrony akustycznej należy uwzględnić możliwości jakie stwarzają te programy dla uzyskania redukcji emisji ze źródeł komunikacyjnych. - Działania sprzyjające uzyskaniu celów obejmować powinny w sferze prawno-administracyjnej: wdrożenie prawa wspólnotowego UE do pragmatyki krajowej; opracowanie w oparciu o postanowienia ustawy – Prawo ochrony środowiska programu naprawczego ochrony powietrza i ochrony akustycznej; rozbudowę systemu monitorowania jakości powietrza w oparciu o wymagania ogólnokrajowe; rozbudowa systemu monitorowania zanieczyszczeń transgranicznych we współpracy z Czechami i Słowacją; utworzenie rejestru zanieczyszczeń (PRTR) i zewidencjonowanie całości emisji zanieczyszczeń w regionie z oszacowaniem tzw. emisji niezorganizowanej; wprowadzenie zintegrowanych pozwoleń. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 117 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6.1.8. Ochrona środowiska przed hałasem, wibracjami i promieniowaniem niejonizującym Systematyczna poprawa klimatu akustycznego - - - podejmowanie działań (szczególnie w miastach) mających na celu zmniejszenie emisji hałasu komunikacyjnego poprzez ograniczenie hałasu u źródeł jak również na drodze jego propagacji; realizacja wzdłuż ciągów komunikacyjnych pozamiejskich charakteryzujących się dużym obciążeniem ruchu w obszarach niezabudowanych pasów zieleni jako ekranów akustycznych; poprawa jakości nawierzchni dróg, budowa obwodnic i tras o dużej przepustowości oraz zwiększenie płynności ruchu w miastach poprzez budowę skrzyżowań bezkolizyjnych; wyznaczenie terenów zagrożonych hałasem oraz terenów, na których występują przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu i podejmowania działań naprawczych, w kolejności wyznaczonej przepisami szczegółowymi dla programów ochrony środowiska przed hałasem; ustanowienie obszarów ograniczonego użytkowania dla lotnisk, w pierwszym rzędzie lotniska Kraków - Balice im. Jana Pawła II; wyznaczanie terenów szczególnego zagrożenia i podejmowanie działań naprawczych powinna być zgodna z kolejnością podaną w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem (Dz. U. z 2002 r. Nr 179, poz. 1498); wzmocnienie systemu organizacyjno-kontrolnego egzekwującego obowiązki podmiotów w zakresie wypełniania wymagań prawnych związanych z ochroną przed hałasem, w szczególności istniejących obiektów. Docelowym celem wynikającym z II Polityki Ekologicznej Państwa jest ograniczenie hałasu na obszarach miejskich wokół lotnisk, terenów przemysłowych oraz głównych dróg i szlaków kolejowych do poziomu równoważnego nie przekraczającego w porze nocnej 55 dB. Wymaga to opracowania dla wszystkich aglomeracji powyżej 100 tys. mieszkańców sporządzenia map akustycznych według ujednoliconej metodyki referencyjnej będących podstawą dla sporządzenia programów ograniczenia hałasu na obszarach o przekroczonych wartościach dopuszczalnych. Realizacja programu wymaga: intensyfikacji badań, rozbudowy systemu monitorowania hałasu drogowego i doposażenia laboratorium WIOŚ w aparaturę specjalistyczną; - szerokiego stosowania zasady przezorności polegającej na uwzględnianiu wymagań ochrony przed hałasem (standardów akustycznych poszczególnych rodzajów terenów) w opracowywanych planach zagospodarowania przestrzennego i prognozowania skutków hałasu od lokalizacji głównie nowych dróg i centrów handlowych; - w odniesieniu do nowych inwestycji stosowanie zasady prewencji polegającej na bezwzględnym egzekwowaniu ustalonych środków ochrony akustycznej inwestycji. - Wibracje W zakresie ochrony przed wibracjami ze względu na konieczność sprostania wymogom aktualnych unormowań prawnych oraz dyrektyw Unii Europejskiej należy: - doskonalić systemy komunikacji zbiorowej oraz systemy transportowe z punktu widzenia ograniczenia emisji wibracji, obejmujących zarówno poprawę stanu infrastruktury komunikacyjnej, jak i działania organizacyjne (kompleksowe sterowanie ruchem, eliminowanie z centrów miast ciężkiego transportu samochodowego, stosowanie nowoczesnego taboru tramwajowego oraz specjalistycznych rozwiązań podtorza; - w zakresie polityki inwestycyjnej (przemysł) – preferowanie technik i procesów technologicznych kierujących się kryterium BAT (Najlepsza Dostępna Technologia) w zakresie emisji wibracji. Promieniowanie niejonizujące Ochronę przed promieniowaniem szkodliwym dla ludzi i środowiska regulują odpowiednie przepisy krajowe. Określają one dopuszczalne poziomy promieniowania, jak i sposób ustanowienia stref ograniczonego użytkowania, które mają zasięg od kilku do kilkuset metrów (w zależności od charakteru emitora). - 118 Na poziomie województwa małopolskiego główne kierunki działań powinny obejmować: kontynuację badań i monitorowanie zagrożenia promieniowaniem niejonizującym; lokalizację źródeł promieniowania niejonizującego zapewniających bezpieczeństwo oraz mało konfliktowych społecznie; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - uwzględnienie zagadnień promieniowania niejonizującego na poziomie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz decyzji lokalizacyjnych dla procesów inwestycyjnych związanych z obiektami będącymi źródłem tego promieniowania. 6.1.9. Ochrona zasobów glebowych Zapewnienie racjonalnego wykorzystania zasobów glebowych wymaga stosowania poniższych zasad i realizacji kierunków działań: ochrona wojewódzkiego zasobu gleb zwłaszcza wysokiej jakości (klasy bonitacyjne: I-III) przed nieuzasadnionymi wyłączeniami z użytkowania rolniczego i przeznaczania ich na inne cele, np. różnego typu inwestycje; rozwijanie wielkotowarowej produkcji rolniczej na glebach I-III a wyjątkowo IV klasy; rozwój rolnictwa proekologicznego zwłaszcza w produkcji owoców metodami ekologicznymi w podgórskich i górskich rejonach, w środkowej i wschodniej części województwa; część powierzchni zajmowanej przez gleby wysokiej jakości w klasach I-III może podlegać ograniczeniom w wykorzystywaniu dla intensywnej wysokotowarowej produkcji w terenach: - bardzo wysokiej wartości różnorodności biologicznej, - bardzo silnym i silnym stopniu zanieczyszczenia warstwy ornej gleby przez metale ciężkie – kadm, ołów, nikiel, cynk i miedź; intensyfikacja działań dla propagowania zachęt i zasad dla rozwoju rolnictwa proekologicznego na glebach słabych (klasy V i VI), dla produkcji zdrowej i czystej żywności. Wykorzystanie tych gleb dla produkcji zdrowej żywności ogólnie ograniczają warunki agroklimatyczne danego rejonu. Lokalnie, czynnikiem ograniczającym może być zawartość zanieczyszczeń metalami ciężkimi w stopniu średnim lub silnym, wykluczająca możliwości uprawy określonych gatunków, zwłaszcza niektórych warzyw; na wszystkich obszarach użytkowanych rolniczo, usytuowanych zwłaszcza na terenach objętych rozmaitymi formami ochrony przyrody oraz na obszarach zlewni chronionych, ochrona gleb przed niekorzystnym wpływem zabiegów agrochemicznych wymaga: - stosowania mniej toksycznych środków chemicznej ochrony roślin, - stosowania właściwej dawki środka chemicznego, dostosowania poziomu nawożenia mineralnego do zasobności gleb i potrzeb nawozowych upraw; zwiększenie nakładów na wapnowanie gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych, które na terenie województwa małopolskiego zajmują ogółem 64% gleb użytków rolnych. Największy udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych stwierdzono w powiatach: tatrzańskim, nowotarskim, limanowskim, bocheńskim, brzeskim i dąbrowskim; realizacja ochrony gleb przed erozją głównie poprzez: - prawidłowy sposób prowadzenia upraw, zwłaszcza na stokach górskich, - nie pozostawianie nagiej powierzchni gruntu, bez okrywy roślinnej, np. użytki zielone, lasy glebochronne, lasy górnej granicy lasu, zadrzewienia śródpolne, - zalesienia śródpolne, - na erozję najsilniej narażone są tereny wyżynne w północnej części województwa oraz tereny podgórskie i górskie leżące w części południowej; konsekwentne zalesianie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa tj. o słabych glebach lub leżących na stokach o nachyleniu ponad 15% wynikające z programu gospodarki rolnej i programu żywnościowego kraju; ulepszenie systemu monitoringu środowiska w zakresie gleb m.in. poprzez modyfikację sieci punktów pomiarowych, włączenie do badań punktów leżących szczególnie przy granicach województwa dla oceny stanu zanieczyszczenia gleb i ewentualnego określenia kierunków napływu zanieczyszczeń spoza granic województwa. 6.1.10. Zasoby leśne Stałe powiększanie zasobów leśnych oraz poprawa ich kondycji przyrodniczej do stanu umożliwiającego optymalne warunki funkcjonowania lasów wiąże się ze stosowaniem następujących działań: poprawa stanu, zdrowotności i kondycji drzewostanów, zwłaszcza narażonych na oddziaływania szkodliwych abiotycznych i biotycznych czynników szkodliwych, m.in. przez: - stosowanie i upowszechnianie stosowania biologicznych metod ochrony lasu, przy jednoczesnym maksymalnym ograniczaniu do niezbędnego minimum udziału aktywnych substancji chemicznych, Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 119 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego stosowanie licznych działań dla poprawy różnorodności biologicznej drzewostanów, w tym inspiracja i promocja różnych form ochrony, - opracowanie i wdrażanie programów małej retencji wodnej dla zapewnienia lub przywrócenia korzystnego zaopatrzenia m.in. lasów w wodę, z jednoczesnym zabezpieczeniem albo odtworzeniem zabudowy biologicznej brzegów zbiorników. Sprzyjać to będzie także poprawie stosunków wodnych i gospodarki wodnej, zwłaszcza w terenach górskich, podgórskich oraz na wododziałach; - w ramach realizowanego programu zalesień należy przyjąć zasadę rozważnego kwalifikowania do leśnego zagospodarowania hal śródleśnych ze względu na ich ważne znaczenie w kształtowaniu krajobrazu oraz dla utrzymania bioróżnorodności; kontynuacja przebudowy gatunkowej drzewostanów dla dostosowania składu gatunkowego zbiorowisk leśnych do warunków siedliskowych, w tym m.in. działania dla przebudowy drzewostanów: - narażonych na ujemne oddziaływanie przemysłowych imisji gazów i pyłów, - po klęskach owadzich, grzybowych, pożarach, oraz ochrona i przebudowa siedlisk lasów łęgowych; kontynuacja i intensyfikacja działań mających na celu zabezpieczenie obecnego poziomu różnorodności biologicznej w małopolskich lasach, m.in. przez wykorzystanie możliwości zachowania materiału genetycznego drzew. Różnorodność biologiczna drzew karpackich, także z terenu województwa małopolskiego powinna zostać zabezpieczona jako zbiór nasion różnych gatunków w I Stacji Terenowej Karpackiego Banku Genów w miejscowości Wyrch Czadeczka. - Zwiększanie poziomu różnorodności biologicznej w lasach obok działań ściśle przyrodniczych, wymaga także zdecydowanej poprawy ogólnego stanu zdrowotnego drzewostanów. Zaledwie ok. 1/4 lasów małopolskich w południowo-wschodniej części województwa, nie wykazuje dotąd uszkodzeń przez imisje gazów i pyłów przemysłowych. Jedynie zdecydowane działania ograniczające emisję w jej źródłach mogą przez obniżenie poziomu zanieczyszczenia atmosfery i gleby, sprzyjać dalszej, stopniowej poprawie stanu zdrowotnego lasów. Prowadzenie wielofunkcyjnego modelu gospodarowania wymaga: regulowania intensywności i sposobów użytkowania zasobów leśnych województwa w taki sposób, aby pogodzone zostały produkcyjne i pozaprodukcyjne (w tym ekologiczne) funkcje drzewostanów. Bardzo ważną środowiskową rolę spełniają lasy ochronne, których powierzchnie należy powiększać; wprowadzenia takiej organizacji ruchu turystycznego i urządzeń turystycznych w lasach, aby turystyka i rekreacja nie kolidowały w spełnianiu przez lasy funkcji ekologicznych, produkcyjnych i poprodukcyjnych; zalesiania terenów trwale nieprzydatnych dla rolnictwa, tzw. gruntów marginalnych. Zalesianie gruntów marginalnych, z reguły rozdrobnionych przestrzennie i o małej powierzchni, powinno być realizowane w skali lokalnej, przez władze samorządowe. Działania takie poza efektami przyrodniczymi posiadają ważne znaczenie społeczne, wpływając jednocześnie na podniesienie wskaźnika lesistości województwa i kraju. Realizacja obu omówionych celów strategicznych wiąże się ponadto z prowadzenie skutecznego nadzoru i opieki nad lasami znajdującymi się w rękach prywatnych. 6.1.11. Ochrona przyrody i krajobrazu Kształtowanie spójnej przestrzennie małopolskiej sieci powiązań przyrodniczych uwzględniającej istniejące i projektowane obszary chronione, włączone w sieć krajową, opartej o założenia i koncepcję europejskich sieci ekologicznych będzie realizowane poprzez poniższe działania prowadzone w z uwzględnieniem opinii społeczności lokalnej: - weryfikację i ostateczne wyznaczenie listy ostoi sieci NATURA 2000 oraz proponowanie nowych obszarów do włączenia w europejską sieć ekologiczną; - inicjowanie i kontynuowanie współpracy dwustronnej z ościennymi województwami: śląskim, świętokrzyskim i podkarpackim w celu zintegrowania działań dla odnowy i prawidłowego wykorzystywania walorów i wartości przyrodniczych obszarów chronionych (parków narodowych, parków krajobrazowych i obiektów sieci NATURA 2000, ECONET-PL) usytuowanych przy granicy województwa; - podejmowanie i kontynuowanie współpracy z Republiką Słowacją w celu ochrony, integracji działań i prawidłowego wykorzystywania zasobów przyrody zbiorników przygranicznych terenach górskich oraz obszarach objętych ochroną prawną – Babiogórski PN, Tatrzański PN, Pieniński PN, Magurski PN, PK Beskidu Niskiego, PK Małych Pienin; 120 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - prowadzenie stałego monitoringu przyrodniczego i środowiskowego na obszarach objętych ochroną prawną, obejmowanie ochroną obszarów, na których występują chronione siedliska przyrodnicze, stanowiska roślin, grzybów, zwierząt: zagrożonych, rzadkich, chronionych, endemicznych, reliktowych występujących na granicy zasięgu i korytarzy ekologicznych łączących obszary podlegające ochronie, ostoje (biocentra) przyrodnicze o znaczeniu międzynarodowym i krajowym. Tworzenie warunków przestrzennych dla zapewnienia ochrony prawnej unikatowych i wybitnych walorów przyrodniczych i krajobrazowych w tym ochrona rzek z ich otoczeniem oraz innych ciągów obszarowych mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej obejmuje działania: - ochrona naturalnych siedlisk, stanowisk chronionych gatunków roślin i zwierząt, wykorzystywanie inwentaryzacji przyrodniczych w planach zagospodarowania przestrzennego gmin; - unaturalnianie obszarów mokradeł i łąk w dolinach rzek stanowiących lokalne ostoje ptaków i zagrożonych gatunków roślin; - w ciągach korytarzy ekologicznych w obszarach położonych pomiędzy wałem przeciwpowodziowym a linią brzegową gatunki roślin winny być dobierane tak, aby nie utrudniały spływu wód powodziowych (ustawa prawo wodne zakazuje sadzenia na terenie międzywali drzew lub krzewów, z wyjątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby regulacji wód oraz roślinności stanowiącej element zabudowy biologicznej dolin rzecznych); - odbudowa utraconych wartości naturalnych w przyrodzie, zwiększenie różnorodności biologicznej i krajobrazowej obszarom przekształconym przez działalność człowieka; - konsekwentne przeciwdziałanie fragmentacji środowiska przyrodniczego wywołanej powstawaniem kolejnych barier, np. typu komunikacyjnego, urbanistycznego, gospodarczego i in., ograniczających swobodny rozwój populacji i utrudniających lub nawet uniemożliwiających migrację zwierząt i roślin; - wprowadzanie przez władze gminne na terenie gminy indywidualnych form ochrony przyrody, jeżeli wojewoda uprzednio nie wprowadził tych form. Kompetencje władz gminy dotyczą uznania za pomnik przyrody, użytek ekologiczny, stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej i zespół przyrodniczo-krajobrazowy; - poprawa i unaturalnianie walorów krajobrazów leśnych, rolniczych i dolinnych poprzez: - powiększanie obszarów małych kompleksów leśnych, - modyfikowanie granic dużych kompleksów leśnych, - zapewnianie przestrzennej ciągłości terenów zalesionych i zadrzewionych w korytarzach ekologicznych, - wprowadzanie i pielęgnowanie zadrzewień śródpolnych; - objęcie ochroną walorów krajobrazowych terenów otwartych w otoczeniu dużych miast i w obszarach wiejskich, degradowanego zabudową chaotyczną i rozproszoną oraz hałasem optycznym; - wyznaczanie terenów osiedleńczych zgodnie z tradycją danego obszaru a w ramach tych obszarów opracowanie katalogów form budownictwa i wytycznych architektonicznych, które uwypuklą zróżnicowanie kulturowe obszaru i przyczynią się do zachowania elementów tradycyjnego budownictwa i rozplanowania działki; - zachowanie wszystkich dojrzałych fragmentów lasów łęgowych lub wywodzących się z łęgów, jakie przetrwały w obrębie wałów przeciwpowodziowych, - rozwinięcie działań zmierzających do odtworzenia naturalnych lasów łęgowych wychodząc z upodobnionych do grądów ich zamienników, zwłaszcza w obrębie celowo tworzonych polderów przechwytujących wody powodziowe, - zachowanie związanych nierozerwalnie z dolinami rzek obszarów torfowisk niskich i przejściowych, starorzeczy, - zachowanie lub zwiększenie urozmaicenia struktury rzek podczas prowadzonych prac związanych z ich regulacją, - na obszarach parków krajobrazowych i obszarach chronionego krajobrazu podejmowanie działań zmierzających do: - w sferach krajobrazu harmonijnego – zachowania i uczytelnienia istniejących wartości estetyczno-widokowych związanych z rzeźbą terenu oraz jego naturalnym i kulturowym pokryciem, kształtowanie nowych form zabudowy w nawiazaniu do cech regionalnych, - w sferze krajobrazu dysharmonijnego i strefie krajobrazu zdegradowanego – przywracania równowagi przyrodniczej, zwiększania bioróżnorodności, porządkowania i odtwarzania zasobów kulturowych, usuwania lub maskowania zielenią elementów obniżających walory estetyczno – widokowe, kształtowania nowych form zabudowy w nawiązaniu do cech regionalnych, Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 121 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego na obszarach otulin parków narodowych i rezerwatów przyrody, a w przypadku, gdy nie zostały one wyznaczone w ich bezpośrednim sąsiedztwie – podejmowanie działań zmierzających do zabezpieczenia stanu środowiska przyrodniczego tych form ochrony przed negatywnymi wpływami z zewnątrz, zachowania lub odtwarzania korytarzy ekologicznych łączących ich obszary z terenami ościennymi, powoływanie nowych parków krajobrazowych lub powiększenie już istniejących, rezerwatów przyrody i innych form ochrony – dla zachowania najbardziej zagrożonych ekosystemów, gatunków i ich siedlisk. - - Dla ostatniego z wymienionych działań a także dla działania związanego z opracowaniem wojewódzkiego segmentu sieci o znaczeniu europejskim przedstawiono poniżej bogatą listę konkretnych rozwiązań. a) Projektowane parki narodowe Proponuje się rozpatrzenie propozycji krakowskich geologów w sprawie powołania w kopalni soli w Wieliczce, pierwszego na świecie podziemnego parku narodowego. Kopalnia w Wieliczce już od 1978 r. znajduje się na liście Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury UNESCO i jest szeroko znana w świecie. Zasługuje jednak jako całość – jeden, integralny obiekt przyrodniczy – na szczególną formę ochrony, co jest zgodne z zapoczątkowaną i rozwijającą się w świecie ochroną różnorodności geologicznej. Dzięki temu, poza najważniejszym – ochroną dziedzictwa przyrodniczego, Kraków jako stolica województwa małopolskiego będzie kontynuował dotychczasowe, ponad stuletnie postępy w rozwoju polskiej idei ochrony przyrody zapisane trwale w skali europejskiej, a w jego pobliżu powstanie pierwszy w świecie podziemny park narodowy. b) Projektowane parki krajobrazowe - Żegociński PK (lub Łososińsko-Żegociński PK) Niepołomicki PK PK Beskidu Niskiego PK Małych Pienin – 96,3 km2 – 274 km2 + otulina 70,39 km2 – 455,1 km2 – 21,5 km2 Propozycja utworzenia Łososińsko–Żegocińskiego PK wynika z potrzeby ochrony fragmentów Beskidu Wyspowego, jego pogranicza z Pogórzem Karpackim oraz naturalnego koryta rzeki Łososiny. Park składa się z dwóch części różniących się pod względem krajobrazowym i kulturowym. Za zasadnością utworzenia ŁŻPK przemawiają m.in. następujące argumenty: - na obszarze projektowanego ŁŻPK stwierdzono występowanie 900 gat. roślin naczyniowych, prawie ¼ z nich to gat. chronione, wymierające, zagrożone lub rzadkie, - krajobraz parku posiada dużą wartość estetyczną i jest zharmonizowany z krajobrazem kulturowym a środowisko przyrodnicze nie wykazuje skażeń i dewastacji, - bogactwo zespołów roślinnych, niezupełnie jeszcze rozpoznanych, - brak przemysłu, usług uciążliwych, ruchliwych ciągów komunikacyjnych. Projektowany Niepołomicki PK położony jest w zachodniej części Kotliny Sandomierskiej. Obszar zróżnicowany pod względem geologicznym i geomorfologicznym z dominującą w nim Puszczą Niepołomicką. Główny kompleks leśny Puszczy Niepołomickiej oraz kompleksy leśne wraz z obszarami użytkowanymi rolniczo i nieużytkami, położone pomiędzy głównym kompleksem a korytem Wisły są ważną ostoją ptasią o znaczeniu międzynarodowym i zostały wytypowane do włączenia w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000. Najcenniejsze elementy abiotyczne i biotyczne środowiska projektowanego parku to: - współczesne aluwialne dna dolin, starsze sterasowane dno doliny Wisły, stożek napływowy Raby z wydmami i równiną torfowiskową oraz wysoczyzny przedkarpackie, - wartości geologiczne i geomorfologiczne tj. unikalny w skali kraju zespół kopalnych starorzeczy wiślanych w kompleksie Grobla, - naturalne lasy grądowe, fragmenty borów bagiennych, trzęślicowych i inne. Park Krajobrazowy Beskidu Niskiego ma stanowić brakujące ogniwo w korytarzu ekologicznym utworzonym przez obszary chronione wzdłuż głównego grzbietu Karpat. Za utworzenie PKBN przemawiają m.in.: - wysokie wartości przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe obszaru oraz walory uzdrowiskowe, turystyczne i wypoczynkowe, - dobry stan zachowania szaty roślinnej i fauny, - urozmaicona rzeźba terenu, odmienna od pozostałych posm Beskidu, 122 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - malownicze przełomy rzek i potoków, dobrze ukształtowana w krajobrazie sieć osadnicza, zachowane obiekty budownictwa sakralnego, założenia pałacowe i dworskie, zagrody i chaty łemkowskie, cmentarze wojenne i wiejskie, kapliczki i krzyże przydrożne, zachowana tradycja strojów, zwyczajów i obrządków związanych z kulturą zachodniej łemkowszczyzny. Celem projektu PK Małych Pienin jest aktywna ochrona, charakterystycznych dla regionu, walorów środowiska przyrodniczego, nieprzeciętnych walorów estetycznych krajobrazu oraz wysokich wartości historycznych i kulturowych. Utworzenie PKMP ma na celu: - ochronę unikalnych walorów przyrodniczych tj. cennych zbiorowisk naskalnych, kserotermicznych, łąkowych i leśnych, gatunków roślin chronionych, rzadkich i zagrożonych, rodzimej fauny, harmonijnego naturalno-kulturowego krajobrazu Małych Pienin, cennych form geologicznych i geomorfologicznych, - zapewnienie zdolności ekosystemów do samoregulacji i samoregeneracji poprzez ochronę m.in. hydrosfery, gleb, korytarzy i węzłów ekologicznych, - uporządkowanie turystyki i rekreacji, - ochronę i konserwację zabytków kultury, - zachowanie, odtwarzanie i rozwój rodzimej twórczości ludowej – rzemiosła artystycznego oraz elementów kultury duchowej. Parki krajobrazowe są ważnym ogniwem w systemie obszarów chronionych kraju. Tworzone są w celu ochrony charakterystycznych dla danego regionu lub unikalnych w skali regionu cech środowiska przyrodniczego i kulturowego. Utworzenie nowych Parków Krajobrazowych pozwoli na zahamowanie procesów degradacji środowiska i zabezpieczy warunki dla turystyki, wypoczynku i lecznictwa uzdrowiskowego. c) Projektowane rezerwaty przyrody Na terenie województwa małopolskiego przewidywane jest utworzenie nowych rezerwatów przyrody oraz powiększenie już istniejących m.in. tj.: Luboń Wielki, Śnieżnica, Skała Kmity, Kozie Kąty. Propozycję utworzenia nowych rezerwatów przedłożyły m.in. władze miasta i gminy Trzebinia, odnośnie lokalizacji następujących rezerwatów: - Puszcza Dulowska – 139 km2 - Czyżówka – 17 km2 + otulina: 57 km2 - Padoły – 12 km2 + otulina: 61 km2. Zarządca Gmina nazwa rezerwatu rezerwatu rodzaj Lp. Projektowane rezerwaty przyrody: [mapa B.4. „Ochrona środowiska przyrodniczego”] pow. [ha] Przedmiot ochrony powiat miechowski 1. Racławice własność prywatna 3,00 Kalina - Lisiniec F murawa kserotermiczna z bogatymi stanowiskami storczyków L biocenozy leśne, stanowiska rzadkich roślin, formy skalne powiat olkuski 2. Klucze Nadl. Olkusz Góra Stołowa 3. Olkusz Nadl. Olkusz Góra Januszkowa 226,45 K 36,54 L L 4. 5. 6. Olkusz Nadl. Olkusz Trzyciąż Nadl. Miechów Trzyciąż Nadl. Miechów Pazurek 184,92 Jodła w Trzyciążu 116,14 Ostrysz 54,40 chronionych i wzgórze wapienne z oryginalnymi formami skalnymi i jaskiniami porośnięte przez naturalne zbiorowiska leśne F biocenozy leśne z licznymi gatunkami roślin chronionych oraz malownicze ostańce skalne L zespoły leśne z masowym występowaniem jodły K harmonijny krajobraz naturalno-kulturowy – fragment niwielkiego kompleksu leśnego z wychodniami skał wapiennych położonego pośród gruntów rolnych Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 123 Zarządca Gmina nazwa rezerwatu rezerwatu rodzaj Lp. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego pow. [ha] Przedmiot ochrony powiat tarnowski 7. Zakliczyn gatunki z rodziny storczykowatych rosnące w lasach położonych na obszarze o urozmaiconej rzeźbie terenu F Uroczysko Wróblowice Nadl. Gromnik 29,90 L RAZEM: 7 651,35 Rodzaj rezerwatu: F - florystyczne, K - krajobrazowe, L - leśne, N - przyrody nieożywionej, P - faunistyczne (ptaki), ST - stepowe, T – torfowiskowe, G – geologiczne. Zarządca Gmina nazwa rezerwatu rezerwatu rodzaj Lp. Proponowany rezerwat przyrody: pow. [ha] Przedmiot ochrony powiat miechowski 1. Babice Grodzisko 10,42 F ochrona wzgórza porośniętego drzewostanem bukowym naturalnym Stanowiska dokumentacyjne projektowane do utworzenia przez służby ochrony przyrody Wojewody Małopolskiego Lp. Nazwa 1. wodospad na potoku Zbludza 2. wodospad i skalisty odcinek potoku Mosorne 3. skałka zlepieńcowo-piaskowcowa 4. odsłonięcie warstw hieroglifowych w potoku Marków Gmina Miejscowość Kamienica Zbludza Zawoja Mosorne Jodłownik Szyk Zawoja Zawoja W rejonie Kotliny Orawsko-Nowotarskiej znajdują się tereny zajęte przez torfowiska, lokalnie określane nazwą „puścizny”. Są one w znacznej części usytuowane na europejskim dziale wód Morza Bałtyckiego i Czarnego, w pasie terenu sięgającym od Chyżnego po Nowy Targ. Występujące tu torfowiska o bardzo wysokim poziomie różnorodności biologicznej (obszar węzłowy o randze międzynarodowej 41M – Podhalański, korytarz sieci ECONET oraz ostoja przyrody sieci ekologicznej NATURA 2000) ulegają powolnej degradacji. Zmniejszają stopniowo swój zasięg przez eksploatację torfu, która często powoduje rozczłonkowanie powierzchni torfowiska na mniejsze fragmenty, zbiorników przez odwodnienie i przesuszenie terenu powoduje ich szybkie zanikanie. Wykaz torfowisk w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej, proponowanych do objęcia ochroną: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 124 Puścizna Wysoka Łysa Puścizna Baligówka Puścizna Długopole Puścizna Jasiowska Puścizna Pod Pustą Polaną Składziska Bacuch Obrębowskie Brzegi Torfowisko Piekielnik – c Puścizna Wielka 48,25 ha 101,25 ha 272,50 ha 161,25 ha 8,75 ha 164,50 ha 20,00 ha 25,00 ha 56,25 ha 15,00 ha 466,25 ha Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Bór na Czerwonym – b Przybojec Puścizna Mała 12. 13. 14. 20,00 ha 140,00 ha 108,75 ha RAZEM 1.607,75 ha Spośród wymienionych rezerwatów, działania priorytetowe powinny obejmować powołanie rezerwatów przyrody na torfowiskach Orawsko-Nowotarskich, a spośród nich jako najpilniejsze: poszerzenie istniejącego rezerwatu Bór na Czerwonym oraz obiekty nowe: Puścizna Wielka, Baligówka, Puścizna Długopole, Łysa Puścizna, Puścizna Wysoka, Obrębowskie Brzegi, Puścizna Jasiowska. Również pozostałe z wymienionych torfowisk zasługują na ochronę. W przypadku trudności w objęciu pozostałych torfowisk statusem rezerwatu przyrody, chronić te obiekty jako co najmniej użytki ekologiczne lub pomniki przyrody. d) Obszar chronionego krajobrazu Aktualnie prowadzone są prace zmierzające do weryfikacji obszaru oraz zakazów obowiązujących na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Województwa Nowosądeckiego. Weryfikacja ta pozwoli na skuteczniejszą ochronę cennych obszarów, bez wprowadzania ograniczeń i zakazów dla terenów zurbanizowanych. e) Użytek ekologiczny Proponowane użytki ekologiczne w układzie gmin: L Gmina p. 1. gmina Brzeszcze 4. 5. gmina Bukowno - Praciaki – Rzyki Pracica – Rzyki Dolina Domaczki – Czaniec-Roczyny Zasole Bielańskie – Zasole-Bielańskie Łączany [wg Witkowski Zb. i in., 1994] Nad Grabarzem – Brzeźnica, gm. Brzeźnica Diabla Góra pow. 16,10ha Wąwóz w Płazie Dolnej na północnym stoku Wzgórza Lipowieckiego. Część północnego stoku wzgórza Góra Bukowica w Pogorzycach. Wąwóz położony na południe od Pogorzyc. Wójtowa Góra. Dolomitowe wzgórze (315,8 m n.p.m.), częściowo zalesione, z licznymi śladami po eksploatacji rud galmanowych. Proboszczowa Strona – Kalwaria Zebrzydowska Potok k. Grobku – Leńcze Solca Izdebnicka – Leńcze Pióropusznik – Bieńkowice – Zebrzydowice Staw Dąbski Pod Górą Zamkową – Lanckorona Nowy Sącz – dzielnica Poręba Przecznica Polańska Polanka Wielka – gm. Osiek - Zaborze - Górki Spytkowskie – Spytkowice Frychowice – Chocznia Gorzeń Dolny – Gorzeń Dolny - gmina Andrychów 2. 3. Użytki ekologiczne gmina Brzeźnica miasto i gmina Chrzanów [Dubiel E., Gawroński S., 1998] 6. gmina Kalwaria Zebrzydowska 7. 8. 9. 10 11. 12. 13. miasto Kraków gmina Lanckorona miasto Nowy Sącz gmina Osiek [wg Witkowski Zb. i in., 1994] gmina Oświęcim [wg Witkowski Zb. i in., 1994] gmina Spytkowice, pow. wadowicki gmina Wadowice - Użytki ekologiczne projektowane do utworzenia przez służby ochrony przyrody Wojewody Małopolskiego Lp. 1. Nazwa Ostoja bobrów w Rudnie Gmina Alwernia, Czernichów Pow. w ha ok. 50 Przedmiot ochrony siedlisko bobra europejskiego, derkacza, i innych rzadkich i chronionych zwierząt, łąki trzęślicowe Molinietum medioeuropaeum Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 125 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Lp. Nazwa Pow. w ha Gmina Przedmiot ochrony 2. Starorzecze Wisły Igołomia – ok 25 Wawrzeńczyce siedliska wodno-błotne, stanowiska chronionych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt. 3. Armeria Maritima Bolesław stanowiska roślinności galmanowej ok 15 f) Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Proponowane obiekty o statusie ochronnym zespołu przyrodniczo-krajobrazowego przedstawiono poniżej w zestawieniu. Brak sprecyzowanych zamierzeń (brak szczegółowej lokalizacji, powierzchni obszaru itp.) powoduje, iż poniższe propozycje należy traktować sygnalnie: Potok Doliny – Rzyki, gm. Andrychów; Park Przypałacowy w Bobrku – Bobrek, gm. Chełmek; Kalwaria Zebrzydowska – Kalwaria Zebrzydowska wraz z Lanckoroną – Lanckorona, gm. Lanckorona w formie wspólnego zespołu przyrodniczo - krajobrazowego; Carchel – Krzeszów, gm. Stryszawa; Leskowiec – Rzyki, Tarnawa, Ponikiew, gm. Stryszawa, gm. Zembrzyce; Jaroszowicka Góra – Klecza Dolna, gm. Wadowice; Kaczyna – Chocznia Mała, gm. Wadowice; Dolina Skawy nad Zatorem – Zator, gm. Zator; Skawica – Skawica, gm. Zawoja, Dolina Sztoły, gm. Bukowno, Olkusz, Wierzchowina Jurajska – kolonia Wschodnia i Czołowa, gm. Jerzmanowice – Przeginia, Wierzchowina Jurajska – Kolonia Zachodnia i Stara Wieś, gm. Jerzmanowice – Przeginia, Dolina Wodąca, gm. Wolbrom. g) Ochrona georóżnorodności i geoparki Jedną z najnowszych form ochrony bogactwa przyrody nieożywionej jest ochrona dziedzictwa geologicznego–georóżnorodności stanowiącej element dziedzictwa przyrodniczego. Małopolska jest jednym z najbardziej zróżnicowanych i mających bogatą budowę geologiczną, regionów polskich. Dla ochrony tego bogactwa przyjmuje się nowe formy ochrony, m.in. stanowiska geologiczne o różnym znaczeniu, a zwłaszcza wielkoprzestrzenne formy, tzw. geoparki. W pierwszym etapie, spośród trzech propozycji w Polsce, dwie mają być realizowane w województwie małopolskim (rys. 3.9.1). Są to: Jurajski Geopark – ok. 1700 km2 powierzchni na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej (Wyżyna Krakowsko-Wieluńska); Pieniński Geopark – ok. 50 km2 powierzchni (Pieniński Pas Skałkowy). Geoparki powinny być w przyszłości zintegrowane z międzynarodową siecią obszarów Rezerwatów Biosfery. W zakresie ochrony georóżnorodności w karpackiej części województwa małopolskiego, w oparciu o propozycje przygotowane przez Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie oraz Państwowy Instytut Geologiczny Oddział Karpacki w Krakowie uznaje się zasadność przyjęcia tych propozycji do realizacji oraz, w stosownym czasie, konieczność: - precyzyjnego określenia granic zasięgów obszarów co pozwoli na ustalenie ścisłej lokalizacji proponowanych obiektów na mapach w odpowiedniej skali; - określenia dla każdego obiektu właściwego statusu ochronnego; - sukcesywnego przygotowywania pełnej dokumentacji poszczególnych obiektów umożliwiających wdrożenie procedur organizacyjno-prawnych (wg kompetencji) dla objęcia ochroną tych obiektów. Ochrona georóżnorodności w woj. małopolskim obszary i obiekty proponowane do ochrony Gmina Obszary i obiekty proponowane do ochrony PODHALE I PIENIŃSKI PAS SKAŁKOWY Bukowina Tatrzańska 126 - Karpenciny z „Niebieską Doliną”. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Gmina Czarny Dunajec Jabłonka Krościenko n/Dunajcem Nowy Targ Poronin Szaflary Szczawnica Zakopane Zawoja Dobra Kamienica Lanckorona Lubomierz Lubień i Mszana Dolna Mszana Dolna Pcim Sułkowice Tokarnia Chełmiec Czorsztyn Obszary i obiekty proponowane do ochrony - Osuwisko w obrębie fliszu podhalańskiego. - Koniówka. Odsłonięcie naturalne osadów z uwęgloną florą. Domański Wierch. Odsłonięcie naturalne osadów z uwęgloną florą zbiorowisk leśnych. Miętustwo – Czerwona Góra. Odsłonięcie. Dzianisz. Osuwisko w obrębie utworów fliszu podhalańskiego. Lipnica Mała. Odsłonięcie osadów z uwęglonymi szczątkami drzew i krzewów. Lipnica Mała. Odsłonięcia w dolinie potoku Syhlec. Chyżne. Odsłonięcie osadów z uwęglonymi szczątkami drzew. Bór Bagienny w Chyżnem. Krajobraz Kotliny Orawskiej. Krościenko-Potoczki. Odsłonięcie sztuczne osadów z uwęglonymi szczątkami roślin. Torfowisko Długopole. Torfowisko wysokie Młaka Brzeżek. Torfowisko z rzadkimi gatunkami roślin. Na Grelu. Torfowisko. Bustryk. Osuwisko w obrębie utworów fliszu podhalańskiego. Stasikówka. Odsłonięcie w dolinie potoku Poroniec. Szaflary – koryto Białego Dunajca. Odsłonięcie utworów pienińskiego pasa skałkowego. Góra Jarmuta. Odsłonięcia egzotyków w obrębie warstw jarmuckich. Malinów. Odsłonięcia andezytów w nieczynnym kamieniołomie. Zakopane, Kotelnica. Osuwisko w obrębie fliszu podhalańskiego. - BESKID WYSOKI Zawoja – Wilczna, potok Marków. Odsłonięcie warstw hieroglifowych. Zawoja Górna, potok Jaworzyna. Wodospad ześlizgowy. Zawoja Mosorne. Odsłonięcie w nieczynnym kamieniołomie. Zawoja Mosorne, potok Mosorne. Wodospad BESKID ŚREDNI (MAKOWSKI) I BESKID WYSPOWY Góra Łopień. Osuwisko na północnym zboczu góry i jaskinie; w jaskiniach stanowiska nietoperzy. Piaskowce magurskie. Góra Łopień. Jaskinia Zbójecka (Grota Zbójnicka) na Łopieniu. Białe, południowy stok wzgórza Krzystonów. Osuwisko. Chyszówki, północny stok Mogielicy. Rów rozpadlinowy pochodzenia osuwiskowego o charakterze podwójnego grzbietu, ze zdrenowanymi współcześnie jeziorkami. Zbludza, potok Zbludza. Odsłonięcie utworów fliszowych. Zbludza, potok Zbludza. Wodospad. Skawinki. Odsłonięcie naturalne margli globigerinowych. - Lubomierz, lewy dopływ Mszanki. Naturalne odsłonięcie tektoniczne. - Góra Szczebel. Liczne skałki przygrzbietowe i wierzchowinowe, rozległe blokowisko, jaskinia pseudokrasowa Zimna Dziura. Góra Lubogoszcz, stok południowy, potok Podlesie. Zespół progów wodospadowych i głębokich rynien erozyjnych. Trzebunia, północny stok góry Parszywka. Ściany skalne i ambony pochodzenia osuwiskowego. Góra Kotoń. Skałka przyszczytowa. Harbutowice. Odsłonięcie naturalne łupków i piaskowców. - Zawadka, południowy stok Kotonia. Rozległy rów rozpadlinowy pochodzenia osuwiskowego. Zawadka, południowy stok przełęczy pomiędzy Kotoniem i Pękalówką. Torfowisko niskie pochodzenia osuwiskowego. GORCE, BESKID SĄDECKI, KOTLINA SĄDECKA Niskowa. Odsłonięcie naturalne osadów piaszczysto-mułowcowych. - - Kamienica - Potok Koprocz. Odsłonięcie utworów plioceńskich. Kluszkowce – dolina Kluszkowieckiego Potoku. Odłonięcie utworów plioceńskich. Kluszkowce – Góra Wżar. Odsłonięcie andezytów w nieczynnym kamieniołomie. Szczawa-Łuszczki, potok Głębieniec. Progi wodospadowe i ściana skalna. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 127 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Gmina Krościenko - Obszary i obiekty proponowane do ochrony Dolina Dunajca w Łąkcicy. Odsłonięcie w nadrzecznym urwisku. n/ Dunajcem - - Jaworzyna Krynicka. Pseudokrasowa Jaskinia Zbójnicka. Czarny Potok. Wodospad. Krynica Zdrój, potok Pod Skocznią. Odsłonięcie piaskowca. Krynica, północno-wschodni stok Góry Parkowej. Odsłonięcie kamieniołomie nieczynnym kamieniołomie piaskowców. Tylicz, potok Muszynka. Wypływy wód mineralnych typu szczawy. Wierch nad Kamieniem, północny stok, w paśmie Jaworzyny Krynickiej. Zespół form osuwiskowych o urozmaiconej rzeźbie. Czaczów, rzeka Kamienica Nawojowska. Zróżnicowane formy erozyjne w dnie i na brzegach rzeki. Góra Kobylarka, zachodni stok, w paśmie Jaworzyny Krynickiej. Zespół osuwiskowych ścian skalnych, jaskinia pseudokrasowa. Łabowa (centrum), rzeka Kamienica Nawojowska pod mostem. Odsłonięcie margli łąckich, w dnie i na brzegach rzeki. Uhryń, Uhryński Potok. Kompleks ławic stromo nachylonych w pozycji odwróconej tektonicznie. Dolina Uhryńskiego Potoku poniżej zabudowań Uhrynia. Głęboko wcięta dolina meandrującego potoku. Łosie, Łosiański Potok. Wodospad. Łącko-Zawodzie. Naturalne odsłonięcia pstrych łupków. Maszkowice. Odsłonięcie w nieczynnym kamieniołomie. Zbocze doliny Dunajca w Zarzeczu. Naturalne urwiska skalne. Dolina Dunajca w Zarzeczu. Odsłonięcie w nadrzecznym urwisku. Potok Złockie (Złocki), źródłowy dopływ. Odsłonięcia pstrych łupków z fauną otwornic. Potok Złockie (Złocki), przy źródłowym dopływie. Torfowisko Strefa ekshalacji CO2 i wypływów zmineralizowanych wód. Złockie, potok Złockie (Złocki). Ekshalacje CO2 o typie mofet powulkanicznych. Muszyna-Rusinów. Odsłonięcie, w starym kamieniołomie, szczątki flory kopalnej. Leluchów. Odsłonięcia w podłożu drogi polnej; mikrofauna kopalna. Potok Żeleźnikowski w Żeleźnikowej Wielkiej. Ciąg naturalnych odsłonięć w korycie potoku, skamieniałości śladowe. Złotne, pasmo Jaworzyny Krynickiej. Ściana skalna pochodzenia osuwiskowego. Zbocza doliny Potoku Złotniańskiego. Pseudokrasowa Jaskinia Złotniańska. Niedźwiedź - odsłonięcie geologiczne nad potokiem Poręba Nowy Sącz - Biegonice. Odsłonięcie sztuczne z lignitami i malakofauną lądową. Nowy Sącz-Załubińcze. Wzorcowy profil osadów czwartorzędu. Gołkowice. Odsłonięcie margli łąckich. Klikuszowa. Odsłonięcie piaskowców w kamieniołomie. Kowaniec, potok Kowaniec. Próg wodospadowy. Samorody. Odsłonięcie fliszu magurskiego. Ochotnica Górna, północny stok Punka w paśmie Lubania. Jeziorka Zawadowskie – dwa sezonowe zbiorniki wodne pochodzenia osuwiskowego. Tylmanowa-Rzeka, skałka Baszta. Zespół naturalnych piaskowcowych występów i ścianek skalnych. Głębokie. Skała „Dębina” pochodzenia osuwiskowego. Grzbiet Zadnich Gór, południowy stok, w paśmie Jaworzyny Krynickiej. Zespół form osuwiskowych. Wzgórze Gaworzyna, południowy stok, w paśmie Jaworzyny Krynickiej. Zespół form osuwiskowych. Kokuszka, południowy stok wzgórza Skała w paśmie Jaworzyny Krynickiej. Ściany skalne i formy skałkowe pochodzenia osuwiskowego. Piwniczna-Hanuszów. Odsłonięcie nad Popradem piaskowca formacji magurskiej. Piwniczna-Hanuszów, osiedle Podolik. Osuwisko. Łomnica Zdrój. Odsłonięcie, w nieczynnym kamieniołomie. Jesionowa, pasmo Jaworzyny Krynickiej. Zespół form osuwiskowych o urozmaiconej rzeźbie. Krynica - Łabowa - Łącko Muszyna - Nawojowa - Nowy Targ Ochotnica Górna Piwniczna - 128 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Gmina Podegrodzie Rytro Stary Sącz Szczawnica - - Ropa Sękowa - Obszary i obiekty proponowane do ochrony Łomnica Zdrój przy pomniku pamięci roku 1944. Skałka „Łomniczanka” pochodzenia erozyjnego. Łomnica Zdrój, potok Wapnik. Odcinek potoku (dł. 50 m) z wodospadem. Wierchomla stacja kolejowa. Uławicenia piaskowców. Dolina potoku Izwór w Wierchomli Wielkiej. Źródło wody mineralnej siarkowodorowej. Dolina potoku Izwór w Wierchomli Wielkiej. Źródło wody mineralnej wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowej (Szczawa). Wierchomla Wielka, wzgórze Drapa w paśmie Kiczory. Skałka „Kiczora”. Wierchomla Mała. Ambona „Potasznia”. Wierchomla Mała, osiedle Kałyszówka. Dwa stożki współcześnie wytrącających się martwic wapiennych poniżej wysięków wodnych. Góra Pusta Wielka. Ciągi niewielkich wychodni piaskowców ponad lejem źródłowym Wierchomlanki. Podegrodzie, przysiółek Płusy. Odsłonięcia glin z wkładkami żwirów. Gostwica. Odsłonięcie lądowych utworów miocenu. Roztoka Wielka. Pseudokrasowa Jaskinia Roztoczańska. Wąwóz Potoku Życzanowskiego. Skalny wąwóz. Jaworzyna w paśmie Radziejowej. Mur skalny w obrębie wierzchowiny. Dolina Roztoki Wielkiej koło Rytra. Ściana skalna. Rytro, dolina Roztoki Ryterskiej. Odsłonięcie na brzegu potoku egzotykowych żwirowców ilastych. Potok Życzanowski. Odsłonięcia w korycie potoku. Grzbiet nad Suchą Strugą. „Zamkowe Skałki” dobrze wymodelowane. Myślec. Odsłonięcie osadów rzecznych. Grzbiet Czeremchy w paśmie Radziejowej. Osuwiskowy rów rozpadlinowy. Południowo-Wschodni stok kulminacji pomiędzy Złomistym Wierchem i Radziejową, w paśmie Radziejowej. Stawek pochodzenia osuwiskowego wraz z elementami rzeźby osuwiskowej. BESKID NISKI Łosie. Typowy przykład osuwiska subsekwentnego. - Ropica. Odsłonięcie drobnoziarnistych piaskowców muskowitowych z muszlami małży o wielkim znaczeniu historycznym dla poznania fauny fliszu karpackiego. - Andrychów – Pańska Góra. Odsłonięcie gnejsu w obrębie tzw. skałek andrychowskich. Pasmo Madohory ponad lejem źródłowym potoku Młockówka. Wędrujące Kamienie. Łysina. Zamczysko – labirynt skalistych rowów rozpadlinowych. BESKID MAŁY Andrychów - Łękawica POGÓRZE WIELICKIE, POGÓRZE WIŚNICKIE, POGÓRZE ROŻNOWSKIE, POGÓRZE CIĘŻKOWICKIE Bacharowice. Odsłonięcie naturalne osadów z fauną. Brzeźnica Benczyn. Odsłonięcie naturalne łupkowatych iłowców z fauną. Sypka Góra. Odsłonięcie naturalne aluwialnych osadów. Gdów Gromnik. Przełom rzeki Białej. Gromnik Rożnów. Pseudokrasowa Jaskinia Szkieletowa. Gródek n. Dunajcem Iwkowa. Odsłonięcie naturalne iłowców z fauną morską. Iwkowa Szyk. Skałka pochodzenia osuwiskowego nad przełomową doliną. Jodłownik Bugaj. Odsłonięcie tzw. granitów z Bugaja. Kalwaria Zebrzydowska Lanckorona – Góra Zamkowa. Odsłonięcia utworów jednostki podśląskiej i śląskiej. Lanckorona. Odsłonięcie wychodni porfirów w nieczynnym kamieniołomie. Głogoczów. Odsłonięcie utworów lodowcowych – morena. Myślenice Ziębówka. Odsłonięcie późnoglacjalnych osadów rzecznych i zastoiskowych Pcim w stożku napływowym potoku Ziębówka. Zbylitowska Góra. Odsłonięcie w dolinie Dunajca osadów morenowych. Tarnów Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 129 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Gmina Wadowice Żegocina - Obszary i obiekty proponowane do ochrony Zawadka. Odsłonięcie naturalne łupków i margli. - Rybie. Odsłonięcia w potoku Pluskawka. Żegocina. Odsłonięcie piaskowców. h) Sieć NATURA 2000 Proponowane obszary sieci NATURA 2000 w województwie małopolskim: Specjalne Obszary Ochrony (SOO) –wyznaczone zgodnie z Dyrektywą Siedliskową Rady Europy 92/43/EWG. Zajmują powierzchnię ok. 118 100 ha, to jest 7,8 % powierzchni województwa. [mapa B.4. „Ochrona środowiska przyrodniczego”] Nr 1. Nazwa Babia Góra Pow. w ha Czarna Orawa Różnorodność 12 typów 3391 siedlisk PLH120001 2. Motywacja 7 gatunków Siedliska z zał. I Dolinki Jurajskie 37,22 1000 9 gatunków PLH120003 4. Gorce 15 typów 18733 siedlisk PLH120004 5. Jaroszowiec 5 gatunków 520 PLH120005 6. Kalina – Lisiniec 7 typów siedlisk 6 typów siedlisk Zwierzęta z zał. II Rośliny z zał. II Bór górnoreglowy, Ryś, nadobnica żyzne buczyny, alpejska jaworzyny na stokach, górska jaworzyna, krzemianowe ściany skalne PLH120002 3. Status ochronny Kwaśne, żyzne i ciepłolubne buczyny, wapienne ściany skalne, murawy kserotermiczne Babiogórski Park Narodowy Ryby: głowacz białopłetwy, kiełb Kesslera, koza, minóg strumieniowy, minóg ukraiński Obszar chronionego krajobrazu woj. nowosądeckiego Podkowiec mały, podkowiec duży, nocek Bechsteina, nocek orzęsiony, nocek łydkowłosy Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych Żyzne buczyny, Niedźwiedź, ryś, bór górnoreglowy, wilk lasy łęgowe, roślinność na kamieńcach, górskie łąki konietlicowe Gorczański Park Narodowy 3 typy buczyn, wapienne ściany skalne, murawy kserotermiczne 3 projektowane rezerwaty 3 Murawy kserotermiczne Obuwik pospolity Projektowany rezerwat 395 Lasy łęgowe, starorzecza Kozioróg dębosz, pachnica dębowa, kumak nizinny, traszka grzebieniasta Rezerwat Przyrody Wiślisko Kobyle, Koło 19363 11 typów siedlisk Żyzne buczyny, górskie murawy bliźniaczkowe, jaworzyny, lasy łęgowe Niedźwiedź, ryś, wilk, pachnica dębowa, nadobnica alpejska Część Magurskiego Parku Krajobrazowego PLH120006 7. Koło Grobli PLH120007 8. Magurski Park Narodowy PLH180005 130 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 9. Ojcowski Park Narodowy 2146 11 typów siedlisk, 14 gatunków PLH120008 10. Ostoja 5769 Środkowojura jska Żyzne buczyny, murawy kserotermiczne, łąki kośne, wapienne ściany skalne, źródliska wapienne, jaskinie 3 typy siedlisk 7 gatunków Obuwik, nietoperzy podejźrzon (podkowiec mały, pojedynczy nocek Bechsteina, nocek orzęsiony, nocek łydkowłosy), pachnica dębowa Ojcowski Park Narodowy Nocek duży, podkowiec mały, nocek łydkowłosy Zespół Jurajskich Parków krajobrazowych PLH240006 11. Pieniński Park Narodowy 2346 16 typów siedlisk 21 gatunków PLH120009 12 typów 12. Popradzki 54392 siedlisk Park Krajobrazow 17 gatunków y PLH120010 13. Pustynia Błędowska 1200 PLH120011 Murawy kserotermiczne, murawy nawapienne, wapienne ściany skalne, ciepłolubne buczyny, jaworzyny na stokach, łąki kośne Nadobnica alpejska, jelonek rogacz, poczwarkówka zwężona, kumak górski, traszka grzebieniasta, głowacica, koza, różanka Żyzne i kwaśne buczyny, pionierska roślinność, zarośla wierzbowo – wrześniowe, lasy łęgowe, górska jaworzyna Niedźwiedź, ryś, wydra, kumak górski, boleń, brzanka, głowacz białopłetwy, Callimorpha quadripunctaria, pilniaczek fiołkowy, nadobnica alpejska Bezlist okrywkowy, sierpowiec błyszczący Popradzki Park Krajobrazowy Użytek ekologiczny, obszar Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych Wydmy śródlądowe, suche murawy napiaskowe 14. Rezerwat 16 Przyrody Diable Skały Pieniński Park Narodowy Zimowisko podkowca małego Rezerwat przyrody PLH120012 15. Rezerwat Przyrody Kostrza 39 Jaworzyny na stokach, żyzne buczyny Rezerwat przyrody PLH1200013 16. Rezerwat 20 Przyrody Michałowiec Ciepłolubne buczyny storczykowe Obuwik pospolity Rezerwat przyrody PLH120014 17. Rezerwat 72 Przyrody Na Policy im. Prof. Z. Klemensiewi cza Bór górnoreglowy Rezerwat przyrody Murawy kserotermiczne Rezerwat przyrody PLH120015 18. Rezerwat Przyrody 6 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 131 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Wały bogate w storczyki PLH120016 19. Rezerwat Przyrody Sterczów – Ścianka 6 Murawa kserotermiczna z bogatymi stanowiskami storczyków PLH120017 20. Tatrzański Park Narodowy 21164 24 typy siedlisk 9 gatunków PLH120018 21. Torfowiska 7516 Orawsko – Nowotarskie PLH120019 Obuwik pospolity Rezerwat przyrody Wysokogórskie Niedźwiedź, ryś borówczyska bażynowe, górskie murawy bliźniczkowe, wysokogórskie murawy nawapienne, pionierskie murawy na skałach krzemianowych, piargi i gołoborza wapienne i krzemianowe, jaworzyny na stokach, górskie jaworzyny ziołoroślowe, żyzne buczyny Tatrzański Park Narodowy Torfowiska wysokie i przejściowe, bory i lasy bagienne Obszar chronionego krajobrazu województwa nowosądeckiego Obszary Specjalnej Ochrony (OSO) – zgodnie z Dyrektywą Ptasią Rady Europy 79/409/EWG. Zajmują powierzchnię ok. 156 106 ha, to jest 10,3 % powierzchni województwa.[mapa B.4. „Ochrona środowiska przyrodniczego”] Nr 1. Nazwa Gorce Ostoja Popradzka Dzięcioł białogrzbiety, dzięcioł trójpalczasty, dzięcioł zielonosiwy, głuszec, jarząbek, muchołówka mała, puchacz, puszczyk uralski, sóweczka Gorczański Park Narodowy 57717 Bocian czarny, puchacz Popradzki Park Krajobrazowy 1167 Głuszec Rezerwat przyrody 2327 Dzięcioł białogrzbiety, dzięcioł trójpalczasty, puchacz, puszczyk uralski, sóweczka Pieniński Park Narodowy 11876 Muchołówka białoszyja, puszczyk uralski Projektowany park krajobrazowy 2306 Bączek, bąk, czapla purpurowa, rybitwa czarna, ślepowron, kokoszka, krakwa, krwawodziób, perkoz dwuczuby, śmieszka, zausznik PLB120005 3. Pasmo Policy Status ochronny 7282 PLB120004 2. Gatunki kwalifikujące Pow. w ha PLB120006 4. Pieniny PLB120007 5. Puszcza Niepołomicka PLB120008 6. 132 Stawy w Brzeszczach Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego PLB120009 7. Tatry 19100 Cietrzew, dzięcioł trójpalczasty, głuszec, mornel, orzeł przedni, podróżniczek, puchacz, sokół wędrowny, sóweczka Tatrzański Park Narodowy 7380 Błotniak łąkowy, bocian biały, bocian czarny, cietrzew, głuszec, puchacz Obszar Chronionego Krajobrazu województwa nowosądeckiego 3748 Cietrzew, dzięcioł białogrzbiety, jarząbek, sóweczka Babiogórski Park Narodowy 121014 Bocian czarny, orlik krzykliwy, orzeł przedni, puszczyk uralski, trzmielojad Projektowany park krajobrazowy 5773 Bączek, bąk, mewa czarnogłowa, podgorzałka, rybitwa białowąsa, rybitwa rzeczna, ślepowron, cyranka, czernica, gęgawa, głowienka, kokoszka, krakwa, krwawodziób, perkoz dwuczuby, perkozek, rybitwa białoskrzydła, sieweczka rzeczna, śmieszka, zausznik 4516 Bączek, bąk, rybitwa białowąsa, ślepowron, czernica, krwawodziób, perkoz dwuczuby, sieweczka rzeczna, zausznik PLB120010 8. Torfowiska Orawsko – Nowotarskie PLB120011 9. Babia Góra PLB120001 10. Beskid Niski PLB180001 11. Dolina Dolnej Skawy PLB120002 Dolina Dolnej Soły 12. PLB120003 i) Sieć ECONET PL Na terenie województwa małopolskiego do wymienionej sieci ekologicznej zaliczonych zostało łącznie 11 obszarów węzłowych i biocentrów rangi międzynarodowej i krajowej oraz 8 głównych korytarzy ekologicznych o znaczeniu międzynarodowym i krajowym. Ogólna powierzchnia obszarów wchodzących w skład sieci ekologicznej ECONET-PL w województwie małopolskim, sięgająca ponad 50% całego terenu województwa, potwierdza ważne jego miejsce w systemie sieci ekologicznych w skali kraju i Europy. - Obszary węzłowe: o znaczeniu międzynarodowym (M): 30M – Jury Krakowsko-Częstochowskiej; 40M – Żywiecki; 41M – Podhalański; 42M – Tatrzański; 43M – Sądecki; 44M – Beskidu Niskiego. o znaczeniu krajowym (K): 16K – Krakowski; 17K – Miechowski; 23K – Puszczy Niepołomickiej; 30K – Beskidu Małego; 31K – Pogórza Ciężkowickiego. - Korytarze ekologiczne: o znaczeniu międzynarodowym: dolina rzeki Wisły; dolina rzeki Dunajec; dolina rzeki Czarny Dunajec; obszar łączący Tatry, Pieniny, Spisz i Beskid Żywiecki. o znaczeniu krajowym: obszar Beskidu Średniego i Beskidu Wyspowego; doliny rzeki Soły, Skawy, Raby. W załączniku graficznym pn. „Ochrona środowiska przyrodniczego”[mapa B4] z uwagi na czytelność zapisu graficznego pominięto m.in.: Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 133 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - użytki ekologiczne projektowane do utworzenia przez służby ochrony przyrody Wojewody Małopolskiego, stanowiska dokumentacyjne projektowane do utworzenia przez służby ochrony przyrody Wojewody Małopolskiego, zespół przyrodniczo-krajobrazowy. 6.1.12. Gospodarka odpadami Kierunki działań dla osiągnięcia celów operacyjnych (zgodnie z WPGO): 1. racjonalizacja gospodarki odpadami poprzez: - wprowadzanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi w układzie ponadlokalnym, w tym budowa zakładów zagospodarowania odpadów (ZZO); - minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów komunalnych oraz wprowadzenie zgodnego z normami europejskimi systemu ich odzysku i unieszkodliwiania; - zmniejszenie stopnia składowania osadów ściekowych na składowiskach, minimalizacja magazynowania osadów na oczyszczalniach ścieków, zwiększenie kontroli nad osadami wykorzystywanymi dla celów przyrodniczych; - optymalne wykorzystanie tych obiektów które mają odpowiedni zapas terenu gospodarczego znajdują się w obszarze wysokiej produkcji odpadów (Kraków, Nowy Sącz, Tarnów, Nowy Targ); - preferowanie kompostowani odpadów organicznych we własnym zakresie na terenach wiejskich oraz miejskich z zabudową jednorodzinną. 2. - ograniczenie negatywnego wpływu składowisk na środowisko poprzez : modernizowanie składowisk odpadów komunalnych, które nie spełniają wymogów ochrony środowiska, a będą użytkowane do czasu wprowadzenia rozwiązań ponadlokalnych; stworzenie systemu selektywnej zbiórki odpadów elektrycznych i elektronicznych; opracowanie programu likwidacji nielegalnych składowisk, mogilników i rekultywacji składowisk wyłączonych z eksploatacji oraz nieczynnych kwater na składowiskach funkcjonujących; sukcesywna likwidacja nagromadzonych w przeszłości odpadów poprodukcyjnych ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych; wdrożenie systemowego monitoringu składowania odpadów zgodnie z obowiązującymi przepisami w tym zakresie. Dla osiągnięcia założonych celów, konieczne jest podjęcie następujących działań: a) w zakresie odpadów komunalnych: - wprowadzanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi w układzie ponadlokalnym; - redukcja w odpadach kierowanych na składowiska zawartości składników ulegających biodegradacji; - wdrażanie systemu eliminacji odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych, ich zbierania i przekształcania; - modernizacja składowisk odpadów komunalnych; - bieżąca likwidacja nielegalnych składowisk i rekultywacja składowisk wyłączonych z eksploatacji oraz nieczynnych kwater na składowiskach funkcjonujących; - edukacja społeczna (zapobieganie powstawaniu odpadów, selektywne zbieranie, itp.) Gospodarka odpadami komunalnymi będzie prowadzona w oparciu o Zakłady Zagospodarowania Odpadów (ZZO), pełniących funkcję ponadlokalną. Docelowo do 2014 roku proponuje się istnienie 10 ZZO, a przejściowo 19 ZZO w skali województwa. proponowana w WPGO strategia funkcjonowania ZZO pokazana jest na mapie „B5”. b) w zakresie komunalnych osadów ściekowych (problem osadów będzie narastał ze wzrostem stopnia skanalizowania gmin): - kompostowanie wraz frakcją organiczną odpadów komunalnych - powstały w ten sposób kompost powinien być wykorzystywany na potrzeby zieleni miejskiej oraz w rekultywacji składowisk i terenów poprzemysłowych; - termiczna przeróbka - instalacje termicznego przekształcania osadów winny obsługiwać oczyszczalnie w większych miastach i ośrodkach przemysłowych (Kraków, Tarnów, Nowy Sącz, Chrzanów, Oświęcim, Andrychów) oraz z rejonów gdzie rozwijane jest rolnictwo ekologiczne, turystyka (Zakopane) i z rejonów uzdrowiskowych; 134 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - wykorzystanie odpowiednio spreparowanych komunalnych osadów ściekowych do okresowego przesypywania odpadów na składowisku; wykorzystanie w celach nawozowych i w rekultywacji (dotyczy osadów o odpowiednich parametrach); deponowanie osadów na składowiskach odpadów komunalnych tylko w wypadku braku innej możliwości. c) w zakresie sektora gospodarczego: - systematyczne wprowadzanie bezodpadowych i mało odpadowych technologii produkcji; - stymulowanie podmiotów gospodarczych wytwarzających odpady przemysłowe do zintensyfikowania działań zmierzających do maksymalizacji gospodarczego wykorzystania odpadów; - budowa nowych i modernizacja istniejących składowisk odpadów przemysłowych oraz rekultywacja składowisk wyłączonych z eksploatacji. Odpady powstające przy poszukiwaniu, wydobyciu i wzbogacaniu rud oraz innych surowców mineralnych należy wykorzystywać tak jak dotychczas jako: - materiał budowlany w budownictwie hydrotechnicznym, komunikacyjnym oraz górnictwie; - materiał do rekultywacji i rekonstrukcji terenów zdegradowanych; - surowiec przy produkcji materiałów hodowlanych i odzysku minerałów. d) w zakresie odpadów niebezpiecznych: - wyeliminowanie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych i ich bezpieczne unieszkodliwienie; - ograniczenie negatywnego wpływu składowisk odpadów niebezpiecznych na środowisko; - bezpieczne dla człowieka i środowiska unieszkodliwienie odpadów azbestowych oraz odpadów i urządzeń zawierających PCB; - likwidacja istniejących mogilników; - minimalizacja ilości powstawania odpadów medycznych, wymagających szczególnych metod unieszkodliwiania na drodze termicznej, eliminacja nieprawidłowych praktyk w gospodarce odpadami pochodzącymi z jednostek służby zdrowia i placówek weterynaryjnych oraz eliminacja zagrożenia ze strony odpadów pochodzenia zwierzęcego; - ograniczanie powstawania odpadów z pojazdów samochodowych oraz zwiększanie ich odzysku i recyklingu; - stworzenie systemu selektywnej zbiórki odpadów elektrycznych i elektronicznych. W celu unieszkodliwienia odpadów niebezpiecznych proponuje się budowę nowych instalacji lub szersze wykorzystanie istniejących (lokalizacja: Kraków, Tarnów, Oświęcim, Bolesław, Alwernia, Trzebinia). Miedzy innymi przewiduje się budowę instalacji do termicznego przekształcania odpadów niebezpiecznych zgromadzonych na terenie Zakładów Chemicznych Alwernia oraz odpadów komunalnych, a także budowę instalacji do witryfikacji popiołów i żużla ze spalarni odpadów niebezpiecznych i innych odpadów nieorganicznych, zlokalizowanej w firmie "DWORY" w Oświęcimiu. W woj. małopolskim funkcjonujące instalacje przeznaczone do termicznego unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych w pełni pokrywają obecne i przyszłe potrzeby w tym zakresie. 6.1.13. Obszary wymagające działań przywracających równowagę w środowisku Zgodnie z II Polityką Ekologiczną Państwa wyznaczono obszary silnie przekształcone i zdegradowane (strefa A), które jednocześnie są podstawowymi obszarami w województwie wymagającymi działań przywracających równowagę w środowisku. Uwzględniono tu również obszary o substandardowych warunkach sanitarno-zdrowotnych, gdzie konieczne są szczególne działania dla poprawy warunków aerosanitarnych. Dla potrzeb planu przeprowadzono waloryzację wyżej wymienionej strefy A, podzielonej na podobszary: A1 północno-zachodnia część województwa A2 aglomeracja krakowska A3 część powiatu grodzkiego Tarnów z punktu widzenia potrzeby działań przywracających równowagę w środowisku przy uwzględnieniu jego poszczególnych elementów jak: - powierzchni ziemi; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 135 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - wód podziemnych i powierzchniowych; klimatu; jakości powietrza; klimatu akustycznego; gleb; roślinności i lasów. Przyjęto dwustopniową klasyfikację związaną z potrzebą działań minimalizujących źródła zagrożeń. Klasyfikacja ta przewiduje: - potrzebę działań pierwszorzędnego znaczenia dla przywrócenia równowagi w środowisku; - potrzebę działań drugorzędnego znaczenia. Bez względu, do której grupy zakwalifikowano dane działania są one konieczne do podjęcia ze względu na generalnie przyjętą zasadę konieczności przywracania równowagi w środowisku dla obszarów silnie przekształconych i zdegradowanych. Niniejszą waloryzację ujęto w tabeli 5. Dodatkowe informacje uzasadniające klasyfikację załączono jako komentarze do tabeli, a ich zróżnicowanie informacyjne wynika ze specyfiki danej problematyki lub stopnia oczywistości zakwalifikowania. Obszary o różnym stopniu zagrożenia środowiska, wymagające działań przywracających równowagę w środowisku w odniesieniu do poszczególnych jego elementów. Strefa problemowa A obszarów silnie przekształconych i zdegradowanych Lp. Elementy środowiska A1 – północnozachodnia część województwa A2 – aglomeracja krakowska A3 – część powiatu grodzkiego Tarnów 1. powierzchnia ziemi 1) 2) 3) 2. wody podziemne 4) 5) 3. wody powierzchniowe 6) 4. klimat 7) 9) 7) 5. jakość powietrza 8) 9) 10) 6. klimat akustyczny 11) 12) 13) 7. gleby 8. roślinność 9. lasy 16) 14) i 15) 16) 14) i 15) 16) Objaśnienia do tabeli: Skala stopnia zagrożenia i związanych z nią działań potrzeba działań pierwszorzędnego znaczenia potrzeba działań drugorzędnego znaczenia ze względu na nasilenie i różnorodność zjawisk deformacji powierzchni ziemi w wyniku eksploatacji górniczej węgla, rudy cynku i ołowiu i kopalin skalnych, 1) 2) ze względu na wyrobiska poeksploatacyjne kruszywa (działania prawnie obligatoryjne), 3) ze względu na wyrobiska poeksploatacyjne kruszywa (działania prawnie obligatoryjne), 4) ze względu na lej depresyjny o zasięgu regionalnym w rejonie Olkusza, 5) wymagana szczególna ochrona GZWP nr 451, ze względu na ponadnormatywną jakość wody Wisły oraz kilku mniejszych cieków, a także ze względu na wymaganą ochronę zlewni wodociągowych ujęć dla Krakowa, 6) 7) ze względu na emisję gazów cieplarnianych, 8) ze względu na zanieczyszczenia podstawowe i specyficzne, 9) ze względu na dwutlenek azotu i zanieczyszczenia specyficzne, 10) ze względu na zanieczyszczenia specyficzne, 136 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 11) źródła przemysłowe, 12) hałas komunikacyjny i przemysłowy, 13) źródła komunikacyjne ze względu na prawidłowe funkcjonowanie zieleni w miastach oraz wymagane przywrócenie drożności lokalnych korytarzy ekologicznych, 14) i 15) 16) z uwagi na konieczność przebudowy drzewostanów. Ze względu na znaczenie w problematyce obszarów wymagających przywrócenia równowagi w środowisku należy wskazać potrzebę rekultywacji terenów poeksploatacyjnych kopalni. - - - - - - Na obszarach zdegradowanych w wyniku działalności górniczej należy przewidzieć: Działania mające na celu przywrócenie równowagi przyrodniczej, w tym walorów krajobrazowych: inwentaryzacja terenów wymagających rekultywacji (szczególnie powiecie chrzanowskim) i przygotowanie programu rekultywacji na obszarach zdewastowanych lub zdegradowanych przez nieustalone osoby lub odpowiednich funduszy celowych na rekultywację terenów zdegradowanych przez nieustalone osoby; zapewnienie niezbędnych środków finansowych z budżetu państwa; sukcesywna realizacja programów rekultywacji terenów kopalni czynnych, zlikwidowanych, lub przewidzianych do likwidacji. Do najważniejszych należą zdegradowane tereny: - kopalni otworowych ropy naftowej w Łężkowicach i Baryczy (duże zapadliska powstałe w 2001 r.), - zlikwidowanej kopalni „Siersza”, - przewidywanych do likwidacji kopalni „Trzebionka”, „Olkusz” i „Pomorzany”, - terenów poeksploatacyjnych kruszywa i piasku (m.in. w Szczakowej), Wykorzystanie terenów przekształconych w wyniku działalności górniczej dla celów gospodarczych, turystyczno-rekreacyjnych, dydaktycznych: liczne ślady kamieniołomów m.in. w gminie Trzebinia stanowią atrakcyjny element krajobrazowy, a odsłonięte ściany skalne dokumentują budowę geologiczną. W związku z tym proponuje się rozpoznanie możliwości utworzenia ścieżki dydaktycznej stanowiska dokumentacyjnego przyrody nieożywionej lub pomnika przyrody; budowa skansenu naftowego w Gorlicach i szlaku historycznego kopalń naftowych (z wniosku starosty w Gorlicach); wykorzystanie wyrobisk poeksploatacyjnych kruszywa przez zalanie do celów gospodarczych (zbiorniki wody pitnej, dla hodowli ryb) lub na cele wypoczynkowe (kąpielisko, sporty wodne m.in. zgłoszone we wnioskach – wyrobisko w Igołomi – Wawrzeńczycach), bądź też przeznaczenie ich po rekultywowaniu do zalesień; inne gospodarcze wykorzystanie kopalni i wyrobisk między innymi budowa zbiorników gazu w złożach wyeksploatowanych w kopalni Siedlec – Moszczenica. Uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego: obszarów szczególnie niekorzystnych dla budownictwa, do których zalicza się: - obszary płytkiej eksploatacji węgla (do gł. 70 m); - obszary eksploatacji rud cynkowo-ołowiowych; - zarejestrowane obszary deformacji nieciągłych powierzchni poza obszarami płytkiej eksploatacji; - obszary przewidywanych podtopień w wyniku odtworzenia warunków wodnych. obszarów niekorzystnych ograniczających zabudowę, do których należą: - obszary w granicach poeksploatacyjnych niecek osiadań; - tereny złóż eksploatowanych sposobami odkrywkowymi; - obszary złóż udokumentowanych. Niezależnie od potrzeby rekultywacji generalnie terenów poeksploatacyjnych kopalń należy także uwzględniać konieczność rekultywacji terenów poprzemysłowych zakładów, które uległy likwidacji lub modernizacji. Dotyczy to takich terenów jak Chrzanów, Trzebinia, Alwernia, wschodnie obrzeże Huty im. Sendzimira, zachodnie obrzeże Tarnowa. Rekultywacji należy też poddać zamknięte dla eksploatacji składowiska odpadów. Kolejną istotną grupą działań, które należy uwzględniać w procesach przywracania równowagi w środowisku jest przeciwdziałanie degradacji wód podziemnych w rejonie olkuskim, który jest związany Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 137 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego z górnictwem rud cynku i ołowiu. Aktualnie w rejonie tym występuje regionalny lek depresyjny przez sztucznie obniżone zwierciadło wód podziemnych. Konsekwencją zalania kopalni może być tworzenie się lokalnych podtopień na obszarach deformacji terenu w wyniku eksploatacji złoża. Likwidacja kopalń i ich zalanie może w przyszłości stworzyć zagrożenie zanieczyszczeniem wód metalami ciężkimi (ołów, kadm, cynk i żelazo) oraz azotanami i siarczanami. Konsekwencją może być potrzeba szukania nowych źródeł wody lub skomplikowanych i drogich metod uzdatniania w celu zapewnienia ludności wody do picia zgodnie z obowiązującymi przepisami szczególnymi. Ochrona zasobów wodnych wymaga tu pilnego i kompleksowego uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej oraz koordynacji działań związanych z eksploatacją górniczą oraz eksploatacją dużych ujęć wód podziemnych. 138 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6.2. SFERA KULTUROWA 6.2.1. Główne kierunki działań i wskazania Wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego dla ochrony tożsamości regionalnej oraz promocji województwa i jego rozwoju gospodarczego. Ochrona, utrzymanie i przywracanie zasobów dziedzictwa kulturowego poprzez: - ustanawianie nowych form ochrony zasobów kulturowych takich jak parki kulturowe; - obejmowanie ochroną w studiach uwarunkowań i miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wartościowych obiektów i zespołów znajdujących się poza rejestrem zabytków, w tym zabytków inżynierii; - egzekwowanie zaleceń konserwatorskich oraz prawidłowości procesu rewaloryzacji i użytkowania obiektów zabytkowych; - opracowanie i prowadzenie programów ochrony obiektów zabytkowych łączących ochronę z wykorzystaniem gospodarczo-społecznym; - opracowanie i prowadzenie programów ochrony obiektów zabytkowych architektury regionalnej; - opracowanie programu dotyczącego ochrony zespołów architektury militarnej i pól bitewnych oraz miejsc wydarzeń historycznych, w tym martyrologii; - kształtowanie świadomości społeczeństwa o wartości zasobów zabytkowych oraz wartościach regionalnych; - dokumentowanie i opracowywanie pod względem naukowym zasobów dziedzictwa kulturowego; - ochrona dorobku mniejszości etnicznych: - stwarzanie warunków do rozwoju kultur subregionalnych w celu integracji społeczności rozdzielonych granicami administracyjnymi. Wykorzystanie i udostępnianie zasobów dziedzictwa kulturowego poprzez: - tworzenie ofert inwestycyjnych i poszukiwanie inwestorów proponujących wykorzystanie zasobów w sposób nie kolidujący z charakterem i pierwotną funkcją obiektów; - prowadzenie działań promocyjnych, organizacyjnych dla podniesienia świadomości społeczeństwa odnośnie znaczenia i wartości obiektów zabytkowych, a także możliwości ich wykorzystania. Zachowanie, ochrona i rewaloryzacja historycznych układów przestrzennych poprzez: - opracowanie programów kompleksowej rewaloryzacji zespołów staromiejskich z zachowaniem wymogów konserwatorskich przy zapewnieniu im doboru właściwych funkcji oraz zapobieganiu zagrożeniom wynikającym z oddziaływania układów komunikacyjnych; - podejmowanie działań rewaloryzacyjnych zespołów staromiejskich wg. priorytetów wynikających z ich wartości; - promowanie wzorów gospodarowania w centrach historycznych miast i miasteczek; obejmowanie kompleksową rewaloryzacją zespołów urbanistycznych i ruralistycznych w obrębie proponowanych rezerwatów i parków kulturowych; - eksponowanie i odtwarzanie w sylwetach miejscowości dominant architektonicznych takich jak wieże kościołów, klasztorów, zamków ratuszy oraz wkomponowywanie nowych; - przeciwdziałanie tendencjom do rozpraszania zabudowy wsi oraz powstawania ciągów zabudowy wzdłuż dróg powodujących łączenie się odrębnych miejscowości. Zachowanie i ochrona krajobrazu kulturowego poprzez: - obejmowanie ochroną w formie rezerwatów kulturowych terenów o wybitnych walorach kulturowych; - obejmowanie ochroną w formie parków kulturowych terenów o wysokich walorach kulturowych; - zagospodarowanie i udostępnianie stanowisk archeologicznych o czytelnej formie krajobrazowej w celach dydaktycznych, turystycznych i naukowych; - powstrzymanie zanikania specyficznych i wyjątkowych form krajobrazu poprzez znalezienie dla nich nowych funkcji i sposobów utrzymania; - stworzenie programu ochrony zabytków architektury drewnianej i historycznego krajobrazu naturalno-kulturowego polan gorczańskich oraz ich promocji jako produktu turystycznego; - wspieranie tradycyjnych form rolnictwa na terenach górskich, w tym hodowli owiec. Zachowanie, ochrona i kształtowanie architektury regionalnej: - utrzymanie zróżnicowania regionalnego krajobrazu architektonicznego (Podhale, Orawa, Spisz, Pogórze, Ziemia Krakowska); - ochrona najcenniejszych obiektów „in situ” oraz rozwoju muzeów typu skansenowskiego; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 139 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - - obejmowanie w studiach uwarunkowań i planach zagospodarowania przestrzennego problematyki form zabudowy tradycyjnej oraz egzekwowanie nawiązywania nową architekturą do lokalnych form i materiałów; podnoszenie świadomości o wartości architektury regionalnej; tworzenie programów pomocy w zachowaniu i konserwacji zabytkowych obiektów architektury regionalnej. Zachowanie, ochrona i rewaloryzacja obiektów i zespołów o najwyższej randze i szczególnym znaczeniu dla kultury narodowej: - wytypowanie obiektów zabytkowych o randze regionalnej i krajowej; - podejmowanie działań na rzecz wpisania na listę światowego dziedzictwa natury i kultury UNESCO obiektów o najwyższej randze; - podejmowanie prac dla wytypowania i weryfikowania listy obiektów mogących potencjalnie spełniać warunki wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Zachowanie i ochrona niematerialnych wartości kulturowych, stanowiących o tożsamości regionu poprzez: - podjęcie prac na rzecz inwentaryzacji zasobów niematerialnych (miejsc kultu, szlaków pielgrzymkowych, ośrodków tradycji, obyczajów i obrzędów); - promowanie imprez kultywujących tradycję, regionalny strój, obrzędy; - wspieranie zanikających zawodów; - wykorzystanie niematerialnych zasobów dziedzictwa kulturowego w ofercie turystycznej województwa. Podejmowanie działań organizacyjnych, badawczych i promocyjnych: - inicjowanie i wspieranie współpracy między samorządami na rzecz ochrony i promocji zasobów kulturowych; - wspieranie współpracy w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego pomiędzy służbami konserwatorskimi i samorządami; - wspieranie wydawnictw i autorów publikujących problematykę kultury i tradycji regionu; - podejmowanie działań na rzecz komputeryzacji obiektów wpisanych do rejestru i ewidencji zabytków oraz upowszechnianie wiedzy na ten temat m.in. przez strony www.; - wspieranie organizacji imprez regionalnych popularyzujących materialne lub niematerialne zasoby kulturowe regionu. Integracja ochrony środowiska kulturowego z ochroną środowiska przyrodniczego: - obejmowanie ochroną krajobrazu naturalnego związanego przestrzennie z założeniami urbanistycznymi, ruralistycznymi i architektonicznymi; - wykorzystanie wartości kulturowych dla rozwoju gospodarczego regionu; - opracowanie katalogu ofert kulturowych województwa; - wspieranie podmiotów gospodarczych zainteresowanych ochroną i konserwacją oraz wykorzystaniem obiektów zabytkowych; - promocja produktu kulturowego Małopolski na rynku krajowym i zagranicznym. 6.2.2. Proponowane parki kulturowe W celu zachowania, ochrony i wykorzystania terenów o wybitnych wartościach historycznokulturowych proponuje się utworzenie obszarowych form ochrony krajobrazu i dziedzictwa kulturowego w formie parków kulturowych. Park kulturowy – forma ochrony krajobrazu umożliwiająca częściową ochronę krajobrazu kulturowego posiadającego wysokie walory historyczno-kulturowe. Celem ustanowienia takiej formy ochrony jest utrzymanie wartości oraz kontynuowanie tradycji miejsca i umożliwienie rozwoju zgodnie z tradycjami regionu. Propozycje lokalizacji parków kulturowych dotyczą najcenniejszych zachowanych zespołów zabudowy oraz układów urbanistycznych wraz z zabudową. Park kulturowy może utworzyć na podstawie uchwały rada gminy, po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Proponuje się utworzenie 224 parków kulturowych. Zestawienie podane jest w dwóch częściach, w pierwszej zamieszczono 56 obszarów , które są dobrze rozpoznane, w drugiej - 168 obszarów które wymagają sporządzenia dokumentacji konserwatorsko-krajobrazowej. Zestawienie proponowanych parków kulturowych na terenie województwa małopolskiego – część I [mapa B.6. „Dziedzictwo kulturowe”] 140 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego lp. miejscowość przedmiot ochrony 1. Alwernia, gm. Alwernia powiat chrzanowski obszar wzgórza klasztornego wraz z zabudowaniami klasztornymi, kościołem, zespołem gospodarczym, kapliczkami i figurami przydrożnymi oraz układ urbanistyczny miasta z rynkiem i zabudową przyrynkową oraz zabudową przy ulicach wychodzących z rynku 2. Biecz, gm. Biecz powiat gorlicki historyczny układ urbanistyczny miasta z rynkiem i zabudową przyrynkową oraz zabudową przy ulicach wychodzących z rynku, wraz z farą, klasztorem Reformatów, cmentarzami wyznaniowym i wojennym oraz szpitalem św. Jadwigi 3. Bochnia, gm. Bochnia powiat bocheński historyczny układ urbanistyczny miasta z rynkiem i zabudową przyrynkową oraz zabudową przy ulicach wychodzących z rynku oraz zabytkową kopalnię soli 4. założenie krajobrazowe obejmujące teren pomiędzy Olesnem, Swarzowem, Podborzem i Dąbrówkami breńskimi; rezerwat powinien obejmować zespoły dworsko – parkowe w Brniu i Oleśnie oraz aleje dębowo-lipowe, stawy, sady, dwie kolonie zabudowy tradycyjnej oraz tzw. „Okopy szwedzkie” Breń – Podborze, gm. Lisia Góra powiat tarnowski Brzezinka, 5. gm. Oświęcim powiat oświęcimski Chochołów, 6. gm. Czarny Dunajec powiat nowotarski zespól byłego obozu Aushwitz-Birkenau zespól ruralistyczny, obejmujący obiekty budownictwa drewnianego oraz zespól kościelny 7. Ciężkowice, gm. Ciężkowice powiat tarnowski historyczny układ urbanistyczny miasta z rynkiem i zabudową przyrynkową oraz zabudową przy ulicach wychodzących z rynku, wraz z farą, cmentarzami wyznaniowymi i wojennymi 8. Czchów, gm. Czchów powiat brzeski wzgórze zamkowe oraz historyczny układ urbanistyczny miasta z rynkiem i zabudową przyrynkową, z zabudową przy ulicach wychodzących z rynku, wraz z farą, cmentarzami wyznaniowymi i wojennymi 9. Czerna-Krzeszowice, gm. Krzeszowice powiat krakowski klasztor Karmelitów Bosych w Czernej wraz z parkowo-krajobrazowym założeniem Wielkiej Klauzury i Doliną Eliaszówki oraz zabytkowe centrum Krzeszowic z parkiem zdrojowym, zabudową uzdrowiskową, neogotyckim kościołem i zespołem pałacowo – parkowym. Dębno, 10. gm. Dębno powiat brzeski Dobczyce, 11. gm. Dobczyce powiat myslenicki Frydman, 12. gm. Łapsze Niżne powiat nowotarski Grodzisko, 13. gm. Skała powiat krakowski Grybów, 14. gm. Grybów powiat nowosądecki zamek wraz z obszarem parku oraz cmentarz z kaplicą i kościół parafialny zamek wraz z obszarem starego miasta oraz tradycyjną zabudową nowego miasta zabudowa wsi wraz z rozłogiem pól, zespól sakralny i zespół renesansowego kasztelu zespół kościoła i pustelni bł. Salomei wraz z otoczeniem leśnym zespół sakralny z plebanią i ogrodem, dwór i kompleks zabudowy przyrynkowej z ratuszem i zabudowy przylegających ulic. 15. Hebdów, gm. Nowe Brzesko powiat proszowicki zespół klasztorny Norbertanów, obecnie Pijarów, wraz z częścią gospodarczo-folwarczną oraz obszary przyległe do zabudowy, obejmujące dolinę Wisły, decydujące o ekspozycji krajobrazowej klasztoru Igołomia, 16. gm. Igołomia-Wawrzeńczyce, powiat krakowski zespół kościoła parafialnego, plebanii oraz kompleks pałacowo-parkowy wraz z folwarkiem i otwartym krajobrazem rolniczym doliny Wisły 17. Imbramowice, gm. Trzyciąż, powiat olkuski zespól kościoła klasztornego wraz z kompleksem klasztoru Norbertanek oraz kościół parafialny, cmentarz oraz układ ruralistyczny z kapliczkami i powiązaniami widokowymi i funkcjonalnymi z otwartym krajobrazem rolniczym Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 141 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego lp. miejscowość przedmiot ochrony Kacwin, 18. gm. Łapsze Niżne, powiat nowotarski kompleks sakralny, układ ruralistyczny wraz z ciekiem wodnym i usytuowanym nad nim tartakiem i młynem. 19. Kalwaria Zebrzydowska, gm. Kalwaria Zebrzydowska powiat wadowicki kompleks sakralno-krajobrazowy na górze Żar po dolinę Cedronu. (Możliwość utworzenia wspólnego z Lanckoroną „Zespołu Przyrodniczo – Krajobrazowego”). 20 Kraków gm. Kraków powiat krakowski „Wzgórze Świętej Bronisławy” – okolice Kopca Kościuszki i Fortu „Kościuszko”, Aleja Waszyngtona wraz z dziełami obronnymi przy ul. Hofmana/Spadzistej po osiedle na Salwatorze. Kraków 21 gm. Kraków powiat krakowski „Lotnisko” – obszar Muzeum Lotnictwa. 22 Kraków gm. Kraków powiat krakowski „Krzemionki Podgórskie” – grzbiet Krzemionek z kościółkiem i Fortem Św. Benedykta, Park Bednarskiego, Kopiec Krakusa a także kamieniołom Liban, obszar obozu koncentracyjnego Płaszów i lasek Bonarka z przyległym rezerwatem przyrody i prochowniami poaustryjackimi. 23 Kraków gm. Kraków powiat krakowski „Rajsko-Kosocice” – najważniejszy fragment miejsca II bitwy o Kraków w 1914 r. - obejmuje Fort Rajsko z przyległymi bateriami, zespół fortów w Kosocicach oraz (poza granicami miasta) lasek „Możdżyny” z zachowanymi umocnieniami polowymi z 1914 r.. 24 Kraków gm. Kraków powiat krakowski „Skotniki - Bodzów” – atrakcyjny obszar o wybitnych walorach ekspozycyjnych i przyrodniczymi z fortami Sidzina, Skotniki, Winnica, i ruiną Fortu Bodzów. 25 Kraków gm. Kraków powiat krakowski „Skała” – obejmuje część Lasku Wolskiego oraz teren na zachód od niego z wybitnymi dziełami architektury obronnej: forty Skała, Krępak i Olszanica oraz bateriami w Lesie Wolskim i przy klasztorze na Bielanach. 26 Kraków gm. Kraków powiat krakowski „Mydlniki - Tonie” – atrakcyjny obszar z fortami Mydlniki, Bronowice Małe, Pasternik, ruiną Fortu Podchruście oraz fort Tonie, wraz z bateriami sprzężonymi i zielenią maskującą. Kraków 27 gm. Kraków powiat krakowski Kraków 28 gm. Kraków powiat krakowski Krynica, 29. gm. Krynica, powiat nowosądecki Książ Wielki, 30. gm. Książ Wielki, powiat miechowski 31. Lanckorona, gm. Lanckorona, powiat wadowicki Lipnica Murowana, 32. gm. Lipnica Murowana, powiat bocheński Miechów, 33. gm. Miechów, powiat miechowski 34. Muszyna, gm. Muszyna powiat nowosądecki Niedzica, 35. gm. Łapsze Niżne powiat nowotarski 142 „Fort Dłubnia” – obszar od Fortu Krzesławice po Fort Dłubnia wraz z północnym zboczem opadającym ku Zesławicom „Tyniec ” – teren Opactwa Benedyktynów i doliny Wisły oraz wzgórze na zachód od klasztoru historyczny zespół zabudowy uzdrowiskowej z deptakiem, Bulwarami Dietla i Parkiem Zdrojowym wraz z zespołem kościelnym i cmentarzem historyczny zespół zabudowy historyczny zespół zabudowy z ryneczkiem i uliczkami wraz z zespołem kościelnym i cmentarzem. (Możliwość utworzenia wspólnego z Kalwarią Zebrzydowską „Zespołu Przyrodniczo – Krajobrazowego”). zabytkowy zespół miejski skupiony wokół rynku, z obszarami wokół kościołów i cmentarzem zabytkowy zespół miejski skupiony wokół rynku, z obszarami wokół kościołów i cmentarzem kompleks średniowiecznego układu urbanistycznego miasta wraz z zespołem sakralnym, wzgórze zamkowe raz obiekty i zespoły zabudowy wzdłuż przyległych do centrum ulic, zajazd, zespół dawnego dworu i folwarku starościńskiego oraz dworzec kolejowy z towarzyszącym mu starodrzewem zespół wzgórza zamkowego z zamkiem oraz centralny fragment zabudowy z dominującym układem zespołu sakralnego, z kościołem parafialnym jako Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego lp. miejscowość przedmiot ochrony dominantą 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. Niepołomice, gm. Niepołomice, powiat wielicki Nowy Wiśnicz, gm. Nowy Wiśnicz powiat bocheński Ojców, gm. Skała powiat krakowski Osiek, gm. Osiek powiat oświęcimski Pieskowa Skała, gm. Sułoszowa powiat krakowski Rożnów, gm. Gródek nad Dunajcem powiat nowosądecki Rudno, gm. Krzeszowice powiat krakowski zabytkowy zespól miejski skupiony wokół rynku, z obszarami wokół zamku, kościoła parafialnego i cmentarza zamek wraz z okalającymi go terenami i zespół miejski skupiony wokół rynku dolina Prądnika z zamkiem, dawnym uzdrowiskiem z parkiem, zabudową uzdrowiskową i zabudową tradycyjną oraz gospodarczą kompleks sakralny z cmentarzem oraz zespół pałacowo-parkowy zespół zamku oraz otaczający go rozległy park – zwierzyniec, kompleks stawów i zabudowania podzamcza tereny wzgórza zamkowego i twierdzy bastionowej oraz zespołu pałacowego wraz z parkiem, a także kompleks kościoła parafialnego wzgórze zamkowe wraz z ruinami oraz otaczający je bezpośrednio kompleks lasów i rozłogów pól 43. Spytkowice, gm. Spytkowice powiat wadowicki historyczna zabudowa wiejska z placem centralnym i lokalną dominantą kościoła parafialnego, plebanią i cmentarzem oraz zespól zamku z towarzyszącą mu zielenią 44. Staniątki, gm. Niepołomice powiat wielicki zespół klasztorny x pozostałościami stawów i pobliską zabudową tradycyjną oraz historyczny rozłóg pól w rolniczym krajobrazie otwartym zapewniający ekspozycję klasztoru w kontekście Puszczy Niepołomickiej Sucha Beskidzka, 45. gm. Sucha Beskidzka powiat suski Szalowa, 46. gm. Łużna powiat gorlicki zespół zamkowo-folwarczno-parkowy oraz fragmenty dawnego układu urbanistycznego stanowiący wyraźną jedność zespół sakralny drewnianego kościoła, wraz z kaplicą, dzwonnicą i cmentarzem 47. Szczawnica, gm. Szczawnica powiat nowotarski kompleks historycznej zabudowy uzdrowiskowej skoncentrowanej wokół placu Dietla (ulice Jana Wiktora, Zdrojowa, Szalaya), park Górny i Dolny oraz neogotycki kościół parafialny 48. Szczepanów, gm. Brzesko powiat brzeski historyczny układ przestrzenny wsi z placem rynkowym , zabudową tradycyjną oraz flankującymi zabudowę zespołami kościoła parafialnego i kaplicy św. Stanisława oraz cmentarz parafialny Szczurowa, 49. gm. Szczurowa powiat brzeski historyczny układ zabudowy oraz związany z nią łanowy rozłóg pól zapewniający ekspozycję krajobrazową miejscowości 50. Szczyrzyc, gm. Jodłownik powiat limanowski kompleks klasztorny oo. Cystersów z kościołem, klasztorem z ogrodem i kaplicami, otoczony murem ,spichlerz folwarczny z bramą, młynem i browarem Tuchów, 51. gm. Tuchów powiat tarnowski historyczny układ urbanistyczny z zespołem klasztoru oo. Redemptorystów, cmentarzami, zabudową tradycyjną i układem komunikacyjnym 52. Wieliczka, gm. Wieliczka powiat wielicki zespól kopalni soli oraz historyczny układ urbanistyczny z zamkiem żupnym, zabudowa miejską i przemysłową oraz kościołami i parkami miejskimi Wojnicz, 53. gm. Wojnicz powiat tarnowski Zakliczyn, 54. gm. Zakliczyn powiat tarnowski historyczny układ urbanistyczny , obejmujący rynek wraz z zabudową ora kościoły, pałac i cmentarze wojenne historyczny układ urbanistyczny z zabytkami sakralnymi, cmentarzem, zabudową tradycyjną i układem przestrzennym Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 143 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego miejscowość lp. przedmiot ochrony Zubrzyca Górna, 55. gm. Jabłonka powiat nowotarski Muzeum Orawski Park Etnograficzny 56. Żabno, gm. Żabno powiat tarnowski historyczny układ urbanistyczny miasta z rynkiem i zabudową przyrynkową, z zabudową przy ulicach wychodzących z rynku, wraz z farą, cmentarzem partią krajobrazu nadrzecznego Określenie szczegółowego przebiegu granic proponowanych poniżej parków wymaga sporządzania dokumentacji konserwatorsko-krajobrazowej, uwzględniającej wartości kulturowe, stan zachowania obiektów, zespołów i innych elementów składających się na lokalny krajobraz oraz sytuację własnościową obszaru a także pozwoli na określenie zakazów i ograniczeń dla tych form ochrony. Zestawienie proponowanych parków kulturowych na terenie województwa małopolskiego – część II [mapa B.6. „Dziedzictwo kulturowe”] lp. miejscowość gmina powiat 1. Balice Zabierzów krakowski 2. Bartne Sękowa gorlicki 3. Bieńkowice Drwinia bocheński 4. Biskupice Biskupice wielicki 5. Bobowa Bobowa gorlicki 6. Bobrek Chełmek oświęcimski 7. Bodaki Sękowa gorlicki 8. Bodzanów Biskupice wielicki 9. Bolechowice Zabierzów krakowski 10. Brunary Uście Gorlickie gorlicki 11. Brzesko Brzesko brzeski 12. Bulowice Kęty oświęcimski 13. Bydlin Klucze olkuski 14. Chronów Nowy Wiśnicz bocheński 15. Czaple Wielkie Gołcza miechowski 16. Czarna Uście Gorlickie gorlicki 17. Czarny Dunajec Czarny Dunajec nowotarski 18. Czernichów Czernichów krakowski 19. Czorsztyn Czorsztyn nowotarski 20. Dąbrowa Tarnowska Dąbrowa Tarnowska dąbrowski 21. Dębnik Krzeszowice krakowski 22. Dębno Nowy Targ nowotarski 23. Dołęga Szczurowa brzeski 24. Dziekanowice Dobczyce myślenicki 25. Gdów Gdów wielicki 26. Giebułtów Wielka Wieś krakowski 27. Glanów Trzyciąż olkuski 144 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego lp. miejscowość gmina powiat 28. Gładyszów Uście Gorlickie gorlicki 29. Gołkowice Dolne Stary Sącz nowosądecki 30. Gorlice Gorlice gorlicki 31. Goszcza Kocmyrzów-Luborzyca krakowski 32. Goszyce Kocmyrzów-Luborzyca krakowski 33. Górka Szczurowa brzeski 34. Graboszyce Zator oświęcimski 35. Grodkowice Kłaj wielicki 36. Grójec Oświęcim oświęcimski 37. Grywałd Krościenko nad Dunajcem nowotarski 38. Hańczowa Uście Gorlickie gorlicki 39. Harklowa Nowy Targ nowotarski 40. Iwanowice Iwanowice krakowski 41. Iwkowa Iwkowa brzeski 42. Jangrot Trzyciąż olkuski 43. Janowice Pleśna tarnowski 44. Jawczyce Biskupice wielicki 45. Jodłówka Tuchowska Tuchów tarnowski 46. Jordanów Jordanów suski 47. Kamienica Kamienica limanowski 48. Kamień Czernichów krakowski 49. Klecza Górna Kalwaria Zebrzydowska wadowicki 50. Klimkówka Ropa gorlicki 51. Kobylanka Proszowice proszowicki 52. Konary Gorlice gorlicki 53. Mogilany Mogilany krakowski 54. Korzkiew Zielonki krakowski 55. Krościenko nad Dunajcem Krościenko nad Dunajcem nowotarski 56. Królówka Nowy Wiśnicz bocheński 57. Krzywaczka Sułkowice myślenicki 58. Kwaczała Alwernia chrzanowski 59. Kwiatoń Uście Gorlickie gorlicki 60. Laskowa Laskowa limanowski 61. Libusza Biecz gorlicki 62. Ludźmierz Nowy Targ nowotarski 63. Lusławice Zakliczyn tarnowski 64. Luszowice Chrzanów chrzanowski 65. Łabowa Łabowa nowosądecki Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 145 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego lp. miejscowość gmina powiat 66. Łapsze Niżne Łapsze Niżne nowotarski 67. Łapsze Wyżne Łapsze Niżne nowotarski 68. Łazany Biskupice wielicki 69. Łętowice Wierzchosławice tarnowski 70. Łopuszna Nowy Targ nowotarski 71. Łosie Ropa gorlicki 72. Łużna Łużna gorlicki 73. Maków Maków suski 74. Marcyporęba Brzeźnica wadowicki 75. Melsztyn Zakliczyn tarnowski 76. Mętków Babice chrzanowski 77. Mikluszowice Drwinia bocheński 78. Minoga Skała krakowski 79. Mników Liszki krakowski 80. Modlnica Wielka Wieś krakowski 81. Mogilany Mogilany krakowski 82. Morawica Liszki krakowski 83. Muszynka Krynica nowosądecki 84. Myślenice Myślenice myślenicki 85. Nidek Wieprz wadowicki 86. Niegowić Gdów wielicki 87 Nowa Biała Nowy Targ nowotarski 88. Nowica Uście Gorlickie gorlicki 89. Nowy Targ Nowy Targ nowotarski 90. Obidowa Nowy Targ nowotarski 91. Olkusz Olkusz olkuski 92. Olszyny Rzepiennik Strzyżewski tarnowski 93. Orawka Jabłonka nowotarski 94. Oświęcim Oświęcim oświęcimski 95. Otfinów Żabno tarnowski 96. Paczółtowice Krzeszowice krakowski 97. Paszkówka Brzeźnica wadowicki 98. Piekary Liszki krakowski 99. Piwniczna – Zdrój Piwniczna-Zdrój nowosądecki 100. Pławowice Nowe Brzesko proszowicki 101. Płaza Chrzanów chrzanowski 102. Podłęże Niepołomice wielicki 103. Polanka Wielka Polanka Wielka oświęcimski 146 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego lp. miejscowość gmina powiat 104. Poręba Żegoty Alwernia chrzanowski 105. Powroźnik Muszyna nowosądecki 106. Poznachowice Wiśniowa myślenicki 107. Prandocin Słominki krakowski 108. Proszowice Górne Proszowice proszowicki 109. Raba Wyżna Raba Wyżna nowotarski 110. Rabka Rabka-Zdrój nowotarski 111. Raciborowice Michałowice krakowski 112. Raciechowice Raciechowice myślenicki 113. Racławice Jerzmanowice-Przeginia krakowski 114. Radłów Radłów tarnowski 115. Radziszów Skawina krakowski 116. Rajbrot Lipnica Murowana bocheński 117. Rajsko Oświęcim oświęcimski 118. Ropa Ropa gorlicki 119. Rudawa Zabierzów krakowski 120. Ryglice Ryglice tarnowski 121. Rzepiennik Biskupi Rzepiennik Strzyżewski tarnowski 122. Rzezawa Rzezawa bocheński 123. Sanka Krzeszowice krakowski 124. Sąspów Jerzmanowice-Przeginia krakowski 125. Siary Sękowa gorlicki 126. Sieciechowice Iwanowice krakowski 127. Skała Skała krakowski 128. Skrzydlna Dobra limanowski 129. Smardzowice Skała krakowski 130. Smerekowiec Uście Gorlickie gorlicki 131. Stadniki Dobczyce myślenicki 132. Stary Wiśnicz Nowy Wiśnicz bocheński 133. Stryszów Stryszów wadowicki 134. Strzelce Wielkie Szczurowa brzeski 136. Sułkowice Sułkowice myślenicki 137. Szczucin Szczucin dąbrowski 138. Szyk Jodłownik limanowski 139. Szymbark Gorlice gorlicki 140. Śledziejowice Wieliczka wielicki 141. Tarnawa Trzyciąż olkuski 135. Sucha Beskidzka Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 147 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego lp. miejscowość gmina powiat 142. Tokarnia Tokarnia myślenicki 143. Tropie Gródek nad Dunajcem nowosądecki 144. Trybsz Łapsze Niżne nowotarski 145. Tylicz Krynica nowosądecki 146. Uście Gorlickie Uście Gorlickie gorlicki 147. Uście Solne Szczurowa brzeski 148. Wadowice Wadowice wadowicki 149. Wawrzeńczyce Igołomia-Wawrzeńczyce krakowski 150. Wiatowice Gdów wielicki 151. Wierchomla Wielka Piwniczna-Zdrój nowosądecki 152. Wieruszyce Łapanów bocheński 153. Wierzchosławice Wierzchosławice tarnowski 154. Wiśniowa – Grodzisko Wiśniowa myślenicki 155. Wola Radziszowska Skawina krakowski 156. Wygiełzów Babice chrzanowski 157. Wysocice Skała krakowski 158. Wysoka Jordanów suski 159. Wysowa Uście Gorlickie gorlicki 160. Zaborów Szczurowa brzeski 161. Zagórzany Gdów wielicki 162. Zakopane Zakopane tatrzański 163. Zalipie Olesno dąbrowski 164. Zator Zator oświęcimski 165. Zawoja Zawoja suski 166. Zbydniów Łapanów bocheński 167. Zbylitowska Góra Tarnów tarnowski 168. Zembrzyce Zembrzyce suski 148 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6.2.3. Obiekty potencjalne do wpisu na listę UNESCO Lista Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury UNESCO zawiera ok. 600 wpisów obiektów i miejsc z całego świata. Są to zabytki, zespoły i miejsca zabytkowe, pomniki przyrody oraz obszary chronione o wyjątkowych oryginalnych i uniwersalnych wartościach w skali światowej. Zespoły Małopolski wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury UNESCO to: Kraków w obrębie Plant z Wawelem i Kazimierz ze Stradomiem (wpisany w 1978 r.); Kopalnia Soli w Wieliczce (wpisana w 1978 r.); Obóz Zagłady w Oświęcimiu (wpisany w 1978 r.); Zespół klasztorny wraz z kaplicami w Kalwarii Zebrzydowskiej (wpisany w 1999 r.); i wpisane na Listę od 3 lipca 2003 r.: Kościół w Binarowej – drewniany, (powstał ok. 1500 r.); Kościół w Dębnie na Podhalu – drewniany, gotycki. (powstał w 2 poł. XV w.); Kościół w Lipnicy Murowanej – drewniany, (powstał w końcu XV wieku); Kościół w Sękowej – drewniany, gotycki, (powstał w 1 ćw. XVI w.). Obiekty z terenu województwa małopolskiego mogące potencjalnie spełniać warunki wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego Kultury i Natury UNESCO to: klasztor w Czernej z Doliną Eliaszówki; klasztor O.O Cystersów w Szczyrzycu; zamek w Niedzicy wraz z Pienińskim Parkiem Narodowym; układ Frydmana wraz z zabudową; Chochołów; cerkwie Beskidu Niskiego; układ uzdrowiska Krynica wraz z zabudową; kopalnia soli w Bochni; kościół w Lachowicach – drewniany z XVIII wieku; kościół w Orawce – drewniany z XVII wieku; Dolina Prądnika. 6.2.4. Szlaki dziedzictwa kulturowego Województwo małopolskie pokryte jest siecią szlaków kulturowych – jednej z istotniejszych form ochrony dziedzictwa i wykorzystania jego potencjału. Bogactwo zasobów obszaru pozwala na prowadzenie zróżnicowanych tematycznie tras, umożliwiających poznawanie rozmaitych aspektów kultury regionu. Szlaki dziedzictwa przyrodniczo – kulturowego to produkt turystyczny łączący kraje, regiony, miejscowości oraz ich mieszkańców. Głównymi zadaniami inicjowanych i istniejących szlaków są: wspieranie społeczności lokalnych (rozwój lokalnej przedsiębiorczości, tworzenie miejsc pracy i dodatkowych źródeł dochodów, ochrona tradycyjnych zawodów), korzystanie z lokalnych zasobów (walorów przyrodniczych, kulturowych, bazy noclegowej i żywieniowej oraz innych produktów miejscowych) a także wspieranie i ochrona dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Trasy szlaków w wielu miejscach przecinają się i pokrywają się ze sobą, pozwalając zarówno na koncentrowanie się na temacie wiodącym, jak i jednoczesne zwiedzanie obiektów o zróżnicowanej tematyce. Istniejące szlaki kulturowe na obszarze województwa małopolskiego: Szlak Architektury Drewnianej; Szlak Architektury Gotyckiej Szlak Cystersów; Szlak Orlich Gniazd; Szlak Cerkwi Łemkowskich; Szlak Cmentarzy Wojskowych z I Wojny Światowej; Szlak Młyny Doliny Szreniawy; Szlak Pierścień Jurajski; Małopolskie Szlaki Techniki: - Szlak Komunikacyjny, Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 149 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - Szlak Kopalniano-Przemysłowy, Szlak Pożarnictwa, Szlak Obiektów Hydrotechnicznych, Szlak Przemysłu Wiejskiego. Szlak Architektury Drewnianej Jest to program mający na celu promocję Małopolski. Jego myślą przewodnią jest budownictwo drewniane, występujące zarówno w formie skansenów, jak i w postaci obiektów do dziś użytkowanych w swojej pierwotnej funkcji. Budownictwo drewniane jest na tym terenie silnie zróżnicowane z racji wpływu wielu kultur i stanowi przedmiot zainteresowania wielu turystów. Na szlaku znajdują się najbardziej wartościowe obiekty budownictwa drewnianego w Małopolsce, w tym 123 kościoły, 39 cerkwi, 25 zespołów zabudowy wiejskiej, małomiasteczkowej, 27 placówek muzealnych w zabytkowych obiektach drewnianych, w tym 9 skansenów i 14 dworów. Szlak Architektury Gotyckiej Stanowi kontynuację słowackiego szlaku architektury gotyckiej. Szlak ten prowadzony jest przez miejscowości, w których zachowały się zabytki gotyckie. Są wśród nich ruiny zamków (Czorsztyn, Czchów), kościoły i klasztory (Stary Sącz, Nowy Sącz, Tropie, Czchów, Lipnica Murowana i Dębno), jak również zachowane układy przestrzenne z resztkami murów gotyckich (Nowy Sącz). Szlak ten rozpoczyna się w Czorsztynie, prowadzi przez Grywałd, Stary Sącz, Nowy Sącz, Tropie, Czchów, Lipnicę Murowaną i Dębno, kończąc się w Tarnowie. Szlak Cystersów Jest programem zainicjowanym przez Radę Europy w ramach programu „Europejskie Szlaki Kulturowe”. Szlak Cystersów, to droga prowadząca przez całą Europę, na której punktami węzłowymi są opactwa cysterskie. Szlak ten wiedzie od Portugalii i Hiszpanii przez Francję i Niemcy do wschodniej części Europy. Jego polski odcinek wiedzie przez niemal wszystkie miejsca trwałego pobytu Cystersów w Polsce. Na terenie Małopolski są nimi opactwa w Mogile i Szczyrzycu. Celem tego programu jest aktywizacja i rozwój lokalnych społeczności oraz pobudzanie i wspieranie lokalnej przedsiębiorczości dzięki projektowi turystycznego rozwoju. Równie ważnym celem jest poszukiwanie historycznych i kulturalnych powiązań pomiędzy narodami Europy, pogłębianie i kultywowanie wiedzy o wspólnych korzeniach naszej tożsamości kulturowej. Szlak Orlich Gniazd Jest to najstarszy szlak jurajski. Pierwsze propozycje wytyczenia tego szlaku pojawiły się w latach 20. XX wieku. Szlak Orlich Gniazd jest główną osią turystyczną Jury, prowadzącą z Krakowa do Częstochowy. Jest to dawna małopolska linia obronna, którą tworzyły zamki obronne budowane na wapiennych skałach, jak orle gniazda. Trasa prowadzi przez Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych i Ojcowski Park Narodowy oraz atrakcyjne krajobrazowo tereny, gdzie podziwiać można wzniesienia i skały wapienne o oryginalnych formach, ostańce i liczne jaskinie krasowe. Pod względem krajobrazowym jest on ewenementem wśród polskich szlaków. Szlak Cerkwi Łemkowskich Jest to program mający na celu promocję gminy Krynica oraz terenów południowo-wschodniej części województwa małopolskiego. Na szlaku znajduje się 11 cerkwi, stanowiących przedmiot zainteresowania turystów. Szlak Cmentarzy Wojskowych z I Wojny Światowej Jest to szlak, który powstał dzięki wsparciu finansowemu Urzędu Marszałkowskiego i wspólnej inicjatywie powiatu tarnowskiego i gorlickiego. Na szlaku położone są 34 cmentarze w powiecie gorlickim oraz cmentarze w powiecie tarnowskim. Szlak Młyny Doliny Szreniawy Szlak prowadzi przez Wyżynę Miechowską i Płaskowyż Proszowicki, przez które płynie Szreniawa, łącząc obiekty i założenia młyńskie. Szlak nawiązuje do innych szlaków turystycznych, w tym do Szlaku Architektury Drewnianej i Małopolskich Szlaków Techniki. Jest zbudowany z odcinków okrężnych umożliwiających dowiązanie się do szlaku w dowolnym odcinku. 150 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Szlak Pierścień Jurajski Okrężna trasa „GREENWAY” biegnąca z Krakowa przez najciekawsze tereny południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Trasa biegnie przez teren czterech parków krajobrazowych: Bielańsko-Tynieckiego, Dolinek Krakowskich, Rudniańskiego i Tenczyńskiego. Przybliża cenne środowiska przyrodnicze oraz wiele zabytków historycznych i kulturowych. Odkrywa malowniczy krajobraz Jury, którego charakterystycznym elementem są wapienne ostańce oraz skaliste doliny. Na trasie znajduje się 95 atrakcji turystycznych, w tym 36 zabytków, 5 muzeów i galerii, 34 atrakcje przyrodnicze, 7 ścieżek dydaktycznych i dwie ścieżki dla niepełnosprawnych. Małopolskie Szlaki Techniki Jest to system szlaków przecinających całe województwo małopolskie mający na celu prezentację zespołów techniczno-przemysłowych. Wszystkie proponowane trasy przeznaczone są dla turystów zmotoryzowanych. Obiekty związane z inżynierią zwiedzać można na szlakach: komunikacyjnym, kopalniano-przemysłowym, przemysłu wiejskiego, obiektów hydrotechnicznych, pożarniczym. Proponowane szlaki kulturowe na obszarze województwa małopolskiego. Jako dopełnienie sieci istniejących szlaków proponowane są nowe trasy obejmujące obiekty o interesującej problematyce Orawski Szlak Solny na Węgry; Szlak Kopalni Naftowych Szlak Historii Lotnictwa; Szlak Cerkwi Beskidu Niskiego; Szlak Architektury Spiskiej; Szlak Zabytków Kliszczackich; Szlak Kościołów Pogórza Rożnowskiego; Szlak Papieski; Szlak Warowni Jurajskich; Szlak Budapeszt – Kraków – Gdańsk („Bursztynowy”); Szlak Kraków – Morawy – Wiedeń („Zielony”); Szlak Owocowy; Szlak Fortyfikacji Nowożytnej i Najnowszej; Szlak Astronomów. Orawski Szlak Solny na Węgry Jest to inicjatywa Orawskiego Centrum Kultury na terenie gminy Jabłonka na Orawie. Trasa ma prowadzić z Podhala przez Orawkę i Jabłonkę do Chyżnego. Jest to droga, którą za czasów Kazimierza Wielkiego wożono sól z Wieliczki na Węgry. Przy szlaku handlowym orawianie stawiali przez wieki kamienne figury świętych. Część z nich zachowało się do dzisiaj. Należy uwzględnić przedłużenia szlaku do Wieliczki, Bochni, Krakowa. Szlak Historii Lotnictwa Turystyczny szlak samochodowy, z wariantami pieszymi, łączący czynne lotniska i lądowiska o historycznym rodowodzie. Wiąże miejsca, budowle, zespoły architektoniczne oraz memorialne, związane z historią lotnictwa. Są to obiekty o bardzo zróżnicowanym stopniu atrakcyjności: od funkcjonujących i byłych lotnisk z charakterystyczna zabudową po miejsca ważkich wydarzeń historycznych, nie poparte jednak żadnymi specyficznymi śladami materialnymi, oprócz zachowanych form krajobrazu. Szczególnym aspektem szlaku jest wyeksponowanie międzynarodowego charakteru pokojowych oraz wojennych działań lotniczych, w które zaangażowani byli lotnicy ponad 15 narodowości (także pozaeuropejskich). Szczególnie cennym jest aspekt „żywej historii” – realizowany np. poprzez ideę Lotniczego Parku Kulturowego w Krakowie, reaktywowanych szybowisk w Tęgoborzu czy Czarnej Górze oraz lokalnych mini-muzeów lotniczych (np. w Wadowicach, Ochotnicy Dolnej czy Koniówce). Szlak Cerkwi Beskidu Niskiego Jest to propozycja szlaku wiodącego przez obszar, w którym zachowało się wiele cennych obiektów obrządku wschodniego. Piękne drewniane cerkwie wpisują się w malowniczy krajobraz Beskidu Niskiego, co dodatkowo podnosi ich wysokie walory. Większość z nich pochodzi z XVI. Proponowana trasa szlaku prowadzi m.in. przez Hańczową, Skwirtne, Kwiatoń, Bartne, Owczary, Bielankę, Brunary i Uście Gorlickie. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 151 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Szlak Architektury Spiskiej Jest to propozycja szlaku łączącego miejscowości z zachowanymi zabytkami architektury Spisza. W miejscowościach tych zobaczyć można zarówno zachowane układy ruralistyczne i zabudowę Frydmana i Kacwina, jak i cenną, niespotykaną nigdzie indziej architekturę sakralną kościołów spiskich. Szlak ten mógłby prowadzić przez: Kacwin, Niedzicę, Łapsze, Trybsz, Krempachy, Frydman. Szlak Zabytków Kliszczackich; Folklor kliszczaków zamieszkujących gminę Pcim łączy elementy góralskie i krakowskie. Do dziś w wielu przysiółkach można jeszcze usłyszeć gwarę kliszczacką, a święta kościelne stanowią doskonałą okazję do poznania tutejszej tradycji - np. w okresie Bożego Narodzenia po domach chodzą kolędnicy z gwiazdą i turoniem, a w Nowy Rok gospodarzy odwiedzają chłopcy chodzący po podsypce składając życzenia Szlak Kościołów Pogórza Rożnowskiego Jest to propozycja szlaku prowadzącego przez miejscowości, w których zachowały się najcenniejsze obiekty architektury sakralnej obrządku rzymskokatolickiego (Sękowa, Szymbark, Ptaszkowa, Szalowa, Binarowa, Rożnowice). Szlak Papieski Trasa łączy miejsca i pamiątki związane z Papieżem Janem Pawłem II. Został zaproponowany wzdłuż istniejących górskich szlaków PTTK. Prowadzi szlakami, ulubionymi przez Jana Pawła II ścieżkami, które w większości przemierzył osobiście. Szlak Warowni Jurajskich Szlak o dług. ok. 171 km obejmujący m.in. miejscowości Rudawa, Ojców, Wolbrom, Podzamcze, Ogrodzieniec oraz zamek Morska, Górę Bukową i Mstów. Szlak Budapeszt – Kraków – Gdańsk („Bursztynowy”) Program szlaku jest polsko-słowacko-węgierską inicjatywą ekoturystyczną realizowaną wzdłuż cennego przyrodniczo i kulturowo historycznego traktu od Budapesztu przez Bańską, Szczawnicę po Kraków, i dalej od Krakowa Doliną Wisły po Morze Bałtyckie. Szlak dziedzictwa przyrodniczo – kulturowego „GREENWAY” to propozycja pobudzenia współpracy międzyregionalnej, wspierania ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Jego przebieg na terenie Małopolski połączy m.in. miejscowości: Lipnicę Wielką, Zawoję, Suchą Beskidzką, Zembrzyce, Stryszów, Kalwarię Zebrzydowską, Lanckoronę, Skawinę, Kraków a w przyszłości Kraków z Gdańskim. Przebieg tego szlaku nie pokrywa się z historycznym Szlakiem Bursztynowym, który biegł znad Adriatyku przez Bramę Morawską do Bałtyku. Szlak Kraków – Morawy – Wiedeń („Zielony”) Szlak międzynarodowy „GREENWAY” o przebiegu najbardziej dogodnym dla rowerzystów. Organizowany w Austrii, Republice Czeskiej oraz Polsce (na Śląsku i w Małopolsce). W granicach administracyjnych Małopolski szlak swój początek ma w miejscowości Harmęże a potem biegnie m.in. przez: Brzezinkę, Oświęcim, Alwernię, Grojec, Mników, Cholerzyn, Kryspinów aż do Krakowa. Szlak Owocowy Aktualnie Małopolski Szlak Owocowy obejmuje 7 gmin województwa małopolskiego. Gminy uczestniczące w MSO to: Zawoja, Raciechowice, Laskowa, Trzciana, Łącko, Stary Sącz, Gdów. Na szlaku znajduje się ponad 150 obiektów, przede wszystkim gospodarstwa sadownicze. Owoce MSO to: jabłka, śliwy, truskawki, borówki, gruszki, wiśnie, czereśnie. Istnieje możliwość rozwoju szlaku owocowego o gminy, które wyrażą chęć uczestniczenia w ww. szlaku oraz spełnią określone warunki. Szlak Fortyfikacji Nowożytnej i Najnowszej Proponowany szlak dotyczy całokształtu dzieł obronnych powstałych na terenie dzisiejszego Województwa Małopolskiego od wieku XVII po rok zakończenia II Wojny Światowej. Ideą szlaku jest ukazanie ewolucji fortyfikacji generalnie od czasów masowego rozwoju broni palnej, ze szczególnym uwzględnieniem okresu realizacji na tym terenie największych inwestycji militarnych o wymiarze strategicznym i znaczeniu europejskim – XIX w. twierdza pierścieniowa, ujmująca kilkoma kręgami Kraków i fragmenty okolicznych gmin. Szlak Astronomów. 152 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Szlak obejmujący obiekty do obserwacji astronomicznych oraz szlak pamiątek związanych z astronomią, między innymi: Niepołomice, Góra Ukleina, Kudłacze, park astronomiczny na górze Lubomir. Poza wymienionymi szlakami (pieszymi, konnymi, rowerowymi, samochodowymi) przewiduje się szereg szlaków łączących elementy dziedzictwa kulturowego ze współczesną przestrzenią turystyczną, szlaki historyczne Kościuszki i Legionów Piłsudskiego, pól bitewnych, miejsc martyrologii i pamięci narodowej, związanych z życiem relgijnym oraz szlaki o znaczeniu lokalnym, których ze względu na znaczną ilość nie wymienia się w niniejszym opracowaniu. Przebiegi większości szlaków, bardzo często przedstawione wariantowo, powinny być w przyszłości zweryfikowane czy starannie zdefiniowane pod względem merytorycznym oraz powiązań komunikacyjnych. Uwaga ta dotyczy również szlaków rowerowych. Rozwój turystyki rowerowej i oferty w tej mierze, będącej atrakcyjną na rynku międzynarodowym, ogranicza silne zróżnicowanie wysokości połączone z uciążliwymi drogami o wielkim natężeniu ruchu przy braku drożnych tras alternatywnych - zbyt trudnych technicznie albo zmuszających do zbyt wielkich, nieatrakcyjnych objazdów, liczne bariery geograficzne (tj. rzeki), brak powiązania z systemem transportu zbiorowego oraz bardzo utrudniony wjazd i przejazd przez miasta. Proponuje się następujące trasy rowerowe o znaczeni międzynarodowym: 1. północ-południe (docelowo jako EuroVelo 11) proponowany przebieg w Małopolsce obejmuje: granica województwa, Ojcowski Park Narodowy, Kraków, Wieliczka, Nowy Sącz, Krościenko do granicy państwa. 2. wschód-zachód (docelowo jako EuroVelo 4) proponowany przebieg w Małopolsce obejmuje: granica województwa, Oświęcim, Kraków, Niepołomice, Tarnów, granica województwa. oraz trasy rowerowe o znaczeniu wojewódzkim: 1. Trasa nad Rabą: Kraków, Dobczyce, Nowy Targ, Zakopane (od Pyzówki wzdłuż linii kolejowej do Zakopanego); 2. Trasa nad Skawą: Kraków, Jordanów, Raba Wyżna (częściowo wzdłuż linii kolejowej); 3. Trasa Tatrzańska: Nowy Targ, Szaflary, Zakopane, Kościelisko; 4. Trasa nad Dunajcem: Zakopane, Chochołów, Nowy Targ, Czorsztyn, Krościenko, Tylmanowa, Łącko, Stary Sącz, Nowy Sącz do Tarnowa; 5. Trasa nad Popradem: Stary Sącz, Piwniczna, Żegiestów, Muszyna, Krynica; 6. Trasa Gorczańska Północna: wzdłuż linii kolejowej z Nowego Sącza do Rabki; 7. Trasa Gorczańska: Nowy Targ, Obidowa, Turbacz, Stary Sącz; 8. Trasa Beskidu Wyspowego: Dobczyce, Wiśniowa, Mszana Dolna, Tylmanowa; 9. Trasa nad Rudawą: Kraków, Krzeszowice i Dolinki Krakowskie; 10. Trasa nad Dłubnią: Kraków, Jura Krakowska. Ze względu na to, że przebieg części szlaków ma jedynie koncepcyjny charakter, szlaki te, nie znalazły się na mapie B6„Dziedzictwo kulturowe”. 6.2.5. Rewaloryzacja zespołów urbanistycznych i ruralistycznych Rewaloryzacja i rewitalizacja zespołów urbanistycznych i ruralistycznych wymaga uwzględniania wytycznych konserwatorskich oraz lokalnego charakteru zabudowy przy nowych inwestycjach. Szczególnych działań wymaga nadanie wyższego standardu przestrzeniom publicznym. Konieczne jest w szczególności wdrożenie powyższych zasad w odniesieniu do przestrzeni staromiejskich zmierzajęce do wzrostu jakości przestrzeni przy pełnym zachowaniu jej atrybutów kulturowych. Zagrożone są również tereny podmiejskie. Występują tam gwałtowne procesy urbanizacyjne, a co się z tym wiąże największe przekształcenia struktur przestrzennych. Następuje obudowywanie dróg, powodujące zacieranie odrębności przestrzennej miejscowości, a brak planowanych układów urbanistycznych i zbyt zróżnicowana zabudowa tworzą chaos. Istotnym problemem w krajobrazie małopolski jest rozpraszanie zabudowy oraz postępujący zanik zabudowy tradycyjnej. Zabytkowe obiekty mieszkalne w miastach i miasteczkach są w złym stanie. Przez wiele lat nie prowadzono w nich systematycznie remontów, brakowało funduszy na dostosowanie ich do standardów współczesnych. Zespoły sakralne i budowle użyteczności publicznej są na ogół dobrze utrzymane. W złym stanie jest natomiast większość zespołów dworsko-parkowych i zespołów zabytkowej zieleni. Wykorzystywane przez długi czas niezgodnie z funkcją lub pozostające bez zagospodarowania wymagają działań rewaloryzacyjnych oraz zmiany sposobu użytkowania Układy przestrzenne założeń parkowych są często nieczytelne. W złym Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 153 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego stanie technicznym są zabytki inżynierii. Obiekty stając się nieprzydatnymi w swoich pierwotnych funkcjach pozostają niezagospodarowane i niszczeją. Działaniom rewaloryzacyjnym sprzyjać może tworzenie atrakcyjnych ofert inwestycyjnych. Najważniejsze obiekty na terenie województwa rewaloryzacyjnych to: - pałac Potockich w Krzeszowicach; - dawny klasztor Bożogrobców w Miechowie; - zamek w Nowym Wiśniczu; - obiekty inżynierii; - obiekty forteczne; - cerkwie Beskidu Niskiego; - dawny szpital św. Jadwigi w Bieczu; - dawny klasztor Norbertanów w Hebdowie. małopolskiego wymagające działań Najważniejsze zespoły rewaloryzacyjnych to: - Biecz; - Wieliczka; - Stary Sącz. małopolskiego wymagające działań na terenie województwa 6.3. SFERA SPOŁECZNA 6.3.1. Demografia Formułowanie ustaleń w zakresie demografii stanowi podstawową informację dla konstruowania polityki przestrzennej w zakresie infrastruktury społecznej. Informacje o przewidywanych przemianach w obrębie struktur demograficznych są również niezbędne dla kształtowania ustaleń w zakresie rozwoju przestrzennego, jego skali i zasięgu przestrzennego. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego, w zakresie demografii, przyjmuje się założenia „Prognozy Ludności Polski Według Województw Na Lata 1999 – 2030” opracowanej przez Główny Urząd Statystyczny w Warszawie. Ludność wg., płci i wieku – województwo małopolskie zgodnie z „Prognozą Ludności Polski na lata 1999 – 2030” w tys. osób Lp. Wiek 1998* 1999 2000 2005 20102 2015 2020 2025 2030 3357,8 3391,3 3396,1 3375,7 1635,3 1653,1 1655,7 1644,0 1722,5 1738,2 1740,4 1731,7 ogółem 1. ogółem 3215,9* 3223,3 3230,0 3264,9 3308,8 mężczyźni 2. ogółem 1566,0* 1569,5 1572,6 1588,6 1610,2 kobiety 3. ogółem 1649,9* 1653,8 1657,4 1676,3 1698,6 *Dane rzeczywiste Uwzględniając zróżnicowanie przestrzenne przewidywanego w latach 2000 – 2030 ruchu naturalnego i migracyjnego ludności, w wyżej wymienionej prognozie województwo małopolskie zaliczone zostało do obszarów wzrostu liczby ludności, o znacznej przewadze dodatniego salda migracji nad przyrostem naturalnym. Główne tendencje w przemianach rozwoju struktur demograficznych to: - stały wzrost liczby mieszkańców województwa do poziomu 3.396,0 tys. osób w 2025 roku a następnie powolny jej spadek do poziomu 3.375,6 tys. osób w 2030 roku, - wzrost a następnie spadek liczby ludności odnotowany zostanie zarówno w miastach jak i na terenach wiejskich, - utrzymanie się udziału mieszkańców województwa małopolskiego w liczbie ludności Polski na poziomie około 8,3%, - wzrost liczby urodzeń z około 35 tys. obecnie do ponad 40 tys. w 2015 roku a następnie znaczny spadek ich liczby, do poziomu ok. 30 tys. w roku 2030; początkowy wzrost 154 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - a następnie spadek liczby urodzeń obserwowany będzie zarówno w miastach jak i na terenach wiejskich, stały, znaczny wzrost liczby zgonów zarówno w miastach jak i na terenach wiejskich, znaczne załamanie się przyrostu naturalnego w latach 2018 – 2020; przyrost naturalny osiągnie w 2030 roku wartość -8,2 ‰ (obecnie wynosi 2,06 ‰), przez cały okres objęty prognozą obserwowane będą dodatnie wartości salda migracji – zarówno wewnętrznej jak i zagranicznej – dla województwa jako całości oraz dla miast, ujemne saldo migracji wewnętrznej w terenach wiejskich od roku 2005, dla terenów wiejskich oraz dla miast saldo migracji zagranicznej pozostanie na poziomie około 0,5 – 1,5 tys., stały spadek liczby ludności w powiatach: miechowskim, proszowickim, tarnowskim grodzkim, chrzanowskim i olkuskim (odpowiednio o 7,0; 4,0; 2,0; 2,0 i 1,0 tyś. osób), stały wzrost liczby ludności w powiatach krakowskim grodzkim, krakowskim ziemskim, wielickim, nowotarskim i myślenickim (odpowiednio o 32,0; 18,0; 15,0; 15,0 i 14,0 tys. osób), w pozostałych powiatach wzrost liczby ludności będzie mniej znaczący i trwać będzie do około 2020 roku; w latach 2020 – 2030 przewidywany jest nieznaczny spadek liczby ich ludności. Bardzo istotnym problemem wykraczającym poza zakres ustaleń w zakresie demografii będzie odpowiedź na pytanie, czy restrukturyzacja rolnictwa na terenie Małopolski, a nawet całej Polski Południowo-Wschodniej wpłynie na wzrost migracji z terenów wiejskich do miast i jaka będzie skala tego zjawiska. Według autorów opracowania, sytuacja gospodarcza, wysokie koszty wynajmu czy zakupu mieszkań, konkurencja ze strony lepiej wykształconej części społeczeństwa ośrodków miejskich, zapotrzebowanie gospodarki na mniejszą ilościowo, ale za to lepiej wykształconą kadrę pracowniczą, sprawią że nie należy spodziewać się wystąpienia zjawiska gwałtownej migracji do miast. Problemem pozostanie jednak stworzenie warunków stymulujących powstawanie nowych miejsc pracy na terenach wiejskich. Jako główne cele polityki przestrzennej w zakresie demografii proponuje się: - utrzymanie prostej zastępowalności pokoleń, - stworzenie warunków stymulujących powstawanie nowych miejsc pracy, - powstrzymanie migracji z terenów wiejskich młodej, najlepiej wykształconej i najbardziej dynamicznej części populacji, - zlikwidowanie dysproporcji w dostępności do usług oświaty pomiędzy terenami wiejskimi i miejskimi oraz pomiędzy poszczególnymi powiatami, - stworzenie możliwości podwyższania poziomu wykształcenia na terenach wiejskich. Jako główne kierunki działań służące realizacji celów polityki przestrzennej w zakresie demografii proponuje się: - „zagospodarowanie” nadmiaru zatrudnienia z rolnictwa, - intensyfikację najbardziej rozwojowych funkcji w ośrodkach miejskich, - aktywizację gospodarczą terenów wiejskich, rozwój bazy oświatowej (szkolnictwo średnie). 6.3.2. Administracja publiczna Uzyskanie: wysokiego poziomu dostępności usług z zakresu administracji publicznej poszczególnych szczebli samorządowych i szczebla rządowego dla wszystkich mieszkańców województwa; poprawy standardów obsługi mieszkańców województwa na każdym szczeblu; wymaga: polepszenia dostępu do placówek samorządowych i rządowych szczebla wojewódzkiego; poprawy jakości i sukcesywne skracanie czasu obsługi na szczeblu powiatowym i gminnym, w połączeniu z nie stresującym i przyjaznym klimatem obiektów administracji publicznej, szczególnie w stosunku do osób niepełnosprawnych i nie posiadających wystarczającej wiedzy o procedurach administracyjnych; udostępnienie usług publicznych w Internecie, w tym procedur administracyjnych (wdrożenie eadministracji do poziomu gmin włącznie ). Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 155 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Realizacja powyższych celów i zasad odbywać się będzie poprzez działania w sferze przestrzennej (lokalizacyjnej) i pozaprzestrzennej (organizacyjnej). W sferze przestrzennej będą to: lokalizacja Placówki Zamiejscowej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Oświęcimiu; rozważenie lokalizacji Agendy Kancelarii Marszałka i Placówki Zamiejscowej Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Nowym Targu. W sferze pozaprzestrzennej będą to: usprawnienie działania placówek szczebla powiatowego i gminnego poprzez: lepszą organizację pracy; komputeryzację urzędów; stałe podnoszenie kwalifikacji kadry urzędniczej; coraz lepsze przystosowywanie urzędów do obsługi osób niepełnosprawnych; polepszenie poziomu informacji o procedurach administracyjnych dla wszystkich potrzebujących. 156 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6.3.3. Nauka i szkolnictwo wyższe Realizacja zasad: zapewnienie łatwego i równego dostępu do placówek szkolnictwa wyższego dla wszystkich mieszkańców województwa małopolskiego; uzyskanie przez społeczeństwo Małopolski poziomu wykształcenia dostosowanego do aktualnych standardów w Unii Europejskiej oraz wprowadzenie standardów kwalifikacji zawodowych zgodnych ze standardami UE; wymaga: utrzymania i zwiększanie wiodącej roli Krakowa, jako ośrodka akademickiego i naukowo-badawczego o zdecydowanie największym potencjale w regionie; podnoszenia rangi „młodszych” ośrodków akademickich województwa małopolskiego – Tarnowa, Nowego Sącza i Nowego Targu; utworzenia nowych małych ośrodków akademickich w Oświęcimiu, Nowym Targu, Suchej Beskidzkiej; wzrostu powiązań między szkołami wyższymi a ośrodkami badawczo-rozwojowymi i podmiotami związanymi z transferem technologii; rozbudowy bazy dydaktycznej i socjalnej wszystkich uczelni; poprzez: (w sferze przestrzennej): zakończenie budowy III Kampusu UJ w Pychowicach wraz z parkiem technologicznym oraz budynkami Polskiej Akademii Nauk i Papieskiej Akademii Teologicznej; lokalizacja szkoły wyższej w Oświęcimiu; rozbudowa budynku głównego Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie; rozbudowa Państwowej Podhalańskiej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Targu; budowa Centrum Kongresowo - Targowego Politechniki Krakowskiej w Czyżynach; lokalizacja w Krakowie instytucji koordynującej działania w zakresie transferu technologii na poziomie regionu, na przykład „Małopolskiego Ośrodka Przekazu Innowacji”. (sferze pozaprzestrzennej): remonty, modernizacja i rozbudowa istniejących placówek szkolnictwa wyższego; zwiększanie zasobów kadry dydaktycznej i stopniowe tworzenie własnej kadry w nowopowstających uczelniach; przystosowywanie placówek szkolnictwa wyższego do potrzeb osób niepełnosprawnych; koordynacja działań w zakresie transferu technologii i innowacyjności na poziomie regionu oraz współpraca z instytucjami krajowymi i zagranicznymi; działania na rzecz aktywizacji specjalnych stref ekonomicznych; wspieranie działań i projektów innowacyjnych. 6.3.4. Kultura Do głównych zasad zaliczono: wyrównywanie dysproporcji w dostępie mieszkańców województwa małopolskiego do placówek kulturalnych różnych szczebli i o różnych źródłach finansowania; zwiększenie możliwości korzystania z placówek kulturalnych i udziału w przedsięwzięciach kulturalnych dla odwiedzających województwo małopolskie (turystów, ludzi biznesu itp.). Realizacja powyższych zasad odbywać się będzie poprzez działania w sferze przestrzennej (lokalizacyjnej) i pozaprzestrzennej (organizacyjnej i inwestycyjnej). W sferze przestrzennej będą to: lokalizacja na terenie miasta Krakowa centrum kongresowego, centrum koncertowego (teatr muzyczny) i centrum wystawienniczo - targowego umożliwiających organizację festiwali, imprez kulturalnych i artystycznych o zasięgu międzynarodowym; ulokowanie na terenie miasta Nowego Sącza wielofunkcyjnego obiektu kulturalnego umożliwiającego realizację przedstawień teatralnych oraz imprez muzycznych i artystycznych z docelowym utworzeniem na jego bazie zespołu teatralnego; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 157 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego zwiększanie roli ośrodków regionalnych: Tarnowa i Nowego Sącza oraz niektórych ośrodków ponadlokalnych: Oświęcimia, Nowego Targu, Zakopanego, Wadowic i Gorlic, jako centrów upowszechniania kultury wyższego rzędu; lokalizacja na terenie miasta Oświęcimia międzynarodowego centrum pielgrzymkowego pełniącego również funkcje kulturalne (obsługa ruchu turystycznego związanego z Państwowym Muzeum Auschwitz - Birkenau) oraz Miedzynarodowego Centrum Edukacyjno, Kongresowego i Seminaryjnego. 6.3.5. Ochrona zdrowia Lecznictwo szpitalne Do głównych kierunków działań w tym zakresie zaliczono: utrzymanie i wzmacnianie znaczenia Krakowa w województwie, jako ośrodka z największą, najbardziej zróżnicowaną i wysoce specjalistyczną bazą lecznictwa szpitalnego; wzmacnianie roli ośrodków regionalnych – Tarnów, Nowy Sącz, Nowy Targ, Chrzanów; dostosowanie bazy lecznictwa szpitalnego w powiatach ziemskich do potrzeb społeczności lokalnej oraz założeń regionalnego modelu opieki stacjonarnej; Realizacja powyższych celów i kierunków działań odbywać się będzie poprzez działania w sferze przestrzennej i pozaprzestrzennej. W sferze przestrzennej będą to: lokalizacja nowego szpitala w Krakowie Podgórzu – obecnie Ośrodek św. Rafała; budowa Zakładu Radioterapii w strukturze KSS im. Jana Pawła II w Krakowie; budowa bunkra Zakładu Radioterapii Centrum Onkologii w Krakowie; budowa bunkra Zakładu Radioterapii przy Wojewódzkim Szpitalu im.św. Łukasza w Tarnowie; dobudowa bunkra dla drugiego akceleratora liniowego przy Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym w Krakowie; dokończenie budowy szpitala im. Jana Pawła II w Nowym Targu; rozwój bazy sportowo – rekreacyjnej. W sferze pozaprzestrzennej będą to: remonty, modernizacja i rozbudowa istniejących placówek szpitalnych (pożądany dla powiatu wskaźnik liczby łóżek na 10 tys. mieszkańców<30), restrukturyzacja łóżek szpitalnych w układzie powiatowym, subregionalnym i regionalnym wg zasad przedstawionych w Małopolskim Programie Ochrony Zdrowia 2001 – 2005; w zakresie psychiatrycznej opieki środowiskowej co najmniej 1 poradnia zdrowia psychicznego dla dorosłych na ok. 50 tys. ludności oraz co najmniej 1 poradnia zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży na ok. 150 tys. ludności, co najmniej 1 w województwie psychiatryczna poradnia pomocy rodzinie; w zakresie psychiatrycznych oddziałów dziennych co najmniej 1 łóżko na 10 tys. mieszkańców dla osób dorosłych oraz 0,5 łóżka na 10 tys. mieszkańców dla dzieci i młodzieży, dekoncentracja łóżek psychiatrycznych i rozwijanie sieci oddziałów psychiatrycznych w ramach szpitali ogólnych; w zakresie psychiatrycznej i psychogeriatrycznej opieki całodobowej zapewnienie równomiernej dostępności na poziomie ok. 4 łóżek na 10 tys. mieszkańców przez tworzenie oddziałów w strukturach szpitali ogólnych. utworzenie Małopolskiego Centrum Profilaktyki Narkomanii i Epidemii HIV; realizacja Systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne: SOR-y, CPR-y; uruchomienie sieci oddziałów udarowych w województwie poprzez organizację oddziałów w każdym subregionie w ramach puli łóżek neurologicznych, w szpitalach posiadających tomograf komputerowy, dobrze zorganizowany transport sanitarny oraz dogodny układ dróg dojazdowych; zorganizowanie przynajmniej jednej poradni chirurgii onkologicznej w każdym subregionie; rozwój ośrodka radioterapii przy Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym w Krakowie; wdrożenie koncepcji uruchomienia Tarnowskiego Ośrodka Onkologicznego w oparciu o Szpital im. Ś. Łukasza w Tarnowie oraz Przychodnię Onkologiczną w Tarnowie; rozmieszczenie poradni specjalistycznych na terenie województwa wg propozycji przedstawionej w Małopolskim Programie Ochrony Zdrowia 2001 – 2005; ustalenie sieci szpitali tzw. krótkoterminowych i psychiatrycznych o kluczowym znaczeniu dla regionalnego systemu ochrony zdrowia w Małopolsce; 158 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego wdrożenie programu modernizacji głównych zasobów rzeczowych systemu opieki stacjonarnej (bloki operacyjne, centralne sterylizatornie, pracownie diagnostyczne itd.) w szpitalach o kluczowym znaczeniu dla regionalnego systemu ochrony zdrowia w Małopolsce; rozwijanie zakładów pielęgnacyjno – opiekuńczych, opiekuńczo – leczniczych i opieki paliatywnej; wdrożenie programu łączenia wybranych szpitali oraz likwidacji jako samodzielnych jednostek organizacyjnych; wdrożenie programu przekształceń własnościowych w opiece stacjonarnej, w zakresie działalności podstawowej i pomocniczej; Lecznictwo uzdrowiskowe Do głównych kierunków działań w tym zakresie zaliczono: podniesienie atrakcyjności turystyczno-rekreacyjnej miejscowości uzdrowiskowych; utrzymanie i wzmacnianie znaczenia uzdrowiska w Swoszowicach; utworzenie nowych miejscowości uzdrowiskowych w województwie małopolskim: Szczawa, Krościenko nad Dunajcem, racjonalne gospodarowanie wodami mineralnymi i leczniczymi z uwzględnieniem rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego oraz rozlewnictwa tych wód. Realizacja powyższych celów i kierunków działań odbywać się będzie poprzez: Działania w sferze przestrzennej będą to: ochrona walorów uzdrowiskowych województwa realizowana poprzez adaptację ustanowionych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gmin i tworzenie kolejnych obszarów ochrony uzdrowiskowej (A,B,C), o ile warunki naturalne (tzn. obecność surowców leczniczych) to uzasadniają. Działania w sferze pozaprzestrzennej: remonty, modernizacja i rozbudowa istniejących placówek lecznictwa uzdrowiskowego; przystosowywanie placówek lecznictwa szpitalnego i uzdrowiskowego do potrzeb osób niepełnosprawnych; zwiększenie i urozmaicenie oferty usług placówek lecznictwa uzdrowiskowego; organizacja cyklicznych imprez kulturalnych i sportowych w miejscowościach uzdrowiskowych; promocja miejscowości uzdrowiskowych województwa małopolskiego w Polsce i zagranicą; ochrona obszaru alimentacji wód mineralnych i leczniczych będących podstawą lecznictwa uzdrowiskowego (rejon Krynicy, Muszyny, Piwnicznej i Szczawnicy) oraz wzajemna współpraca w zakresie ochrony tych wód przed zanieczyszczeniem i nadmierną eksploatacją. 6.3.6. Opieka społeczna Do głównych kierunków działań w tym zakresie zaliczono: rozwój placówek stacjonarnej pomocy społecznej; rozwój instytucji wsparcia środowiskowego. Realizacja powyższych celów i kierunków działań odbywać się będzie poprzez działania w sferze przestrzennej i pozaprzestrzennej. W sferze przestrzennej będą to: lokalizacje nowych domów pomocy społecznej w: Bochni, Brzesku, Chrzanowie, Limanowej, Wieliczce, Zakopanem oraz dokończenie rozbudowy Domu Pomocy Społecznej w Zaskalu koło Nowego Targu, Domu Pomocy Społecznej w Rabce – Zdroju oraz Bobrku k. Oświęcimia. W sferze pozaprzestrzennej będą to: remonty, modernizacja i rozbudowa istniejących domów pomocy społecznej (pożądany dla powiatu wskaźnik liczby miejsc na 10 tys. mieszkańców: >25); remonty, modernizacja i rozbudowa istniejących placówek wsparcia środowiskowego (środowiskowe domy samopomocy, dzienne domy pomocy, noclegownie, ośrodki opiekuńcze, ośrodki interwencji kryzysowej, itp.). Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 159 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6.3.7. Sport i rekreacja Główne kierunki działania: utworzenie nowych i modernizację istniejących, ogólnodostępnych kompleksów sportoworekreacyjnych umożliwiających dalszy rozwój sportów wyczynowych oraz krzewienie kultury fizycznej wśród mieszkańców województwa, wyposażonych w urządzenia sportowe i rekreacyjne w stopniu zależnym od ich lokalizacji w ośrodkach różnego szczebla administracyjnego i od ich zasięgu obsługi; upowszechnianie sportu i kultury fizycznej wśród dzieci i młodzieży, poprzez wyposażanie istniejących i nowobudowanych szkół na różnych poziomach kształcenia, a także wyższych uczelni w obiekty sportów ogólnorozwojowych (w tym przede wszystkim w sale gimnastyczne, boiska sportowe dla uprawiania różnych dyscyplin sportu, baseny i kryte pływalnie); rozwijanie specjalistycznych obiektów sportowych dla udostępniania ich do rekreacji zdrowotnej i rehabilitacji; wspieranie rozwoju sportu wyczynowego między innymi poprzez rozszerzenie dostępu do obiektów sportowych dla wszystkich zainteresowanych oraz poprawę systemu szkolenia i treningu osób utalentowanych; budowę nowych oraz modernizację i doposażenie w urządzenia sportowo-rekreacyjne istniejących ośrodków rekreacji, w stopniu uzależnionym od zasięgu ich oddziaływania; zagospodarowywanie i przystosowywanie potencjalnych terenów rekreacji poprzez wyznaczanie i tworzenie systemów różnorodnych tras rekreacyjnych. Realizacja powyższych celów i kierunków działań odbywać się będzie poprzez działania w sferze przestrzennej (lokalizacyjnej) i pozaprzestrzennej (organizacyjnej). W sferze przestrzennej będą to: lokalizacja na terenie miasta Krakowa dużej wielofunkcyjnej hali widowiskowo–sportowej o standardzie umożliwiającym organizację imprez sportowych o znaczeniu międzynarodowym i krajowym oraz pełnowymiarowej krytej pływalni umożliwiającej organizowanie zawodów mistrzowskich; lokalizacje wielofunkcyjnych hal sportowych dających możliwość uprawiania szerokiej gamy sportów halowych na terenie miast: Bochnia, Brzesko, Dąbrowa Tarnowska, Krynica, Limanowa, Miechów, Mszany Dolnej, Myślenice, Nowy Sącz, Nowy Targ, Olkusz, Oświęcim, Proszowice, Szczawnica, Trzebinia, Wadowice, Wieliczka i Zakopane; lokalizacja krytych pływalni na terenie miast: Andrychów, Brzesko, Chełmek, Chrzanów, Dąbrowa Tarnowska, Dobczyce, Grybów, Krzeszowice, Limanowa, Miechów, Nowy Sącz, Nowy Targ, Proszowice, Skała, Sucha Beskidzka, Tarnów, Wadowice i Trzebinia; lokalizacja ośrodków sportowo–rekreacyjnych łączących różne formy uprawiania sportów i aktywnego spędzania wolnego czasu na obszarze całego regionu Małopolski, tak aby docelowo większość gmin na terenie województwa była w nie wyposażona. W chwili obecnej, zgodnie z informacjami i wnioskami złożonymi do planu zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego, przewiduje się ich nowe lokalizacje na terenie: miast i gmin: Czchów, Krzeszowice (kamieniołom Miękinia), Proszowice i Trzebinia („Balaton” i dolina rzeki Rybnej) oraz gmin: Ciężkowice; Czorsztyn, Ochotnica Dolna, Krościenko nad Dunajcem (koncepcja zagospodarowania letniego i zimowego góry Lubań wraz z koleją gondolową) oraz gminy obrzeża Jeziora Czorsztyńskiego; Krynica (kompleks turystyczno – rekreacyjny w dolinie Czarnego Potoku oraz przy ul. Park Sportowy), Mogilany, Sękowa (Magura Małastowska), Słopnice (Mogielica) i Szczurowa (rekreacja wodna w miejscowości Popędzyna); lokalizacja ośrodków narciarskich na terenach o korzystnych warunkach orograficznych i klimatycznych, w harmonii ze środowiskiem przyrodniczym i krajobrazem. W chwili obecnej, zgodnie z informacjami i wnioskami złożonymi do planu zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego, przewiduje się ich nowe lokalizacje: w paśmie Beskidu Małego (miasta i gminy Andrychów i Wadowice oraz gminy Stryszawa i Zembrzyce),w paśmie Beskidu Wyspowego, na terenie gminy Jordanów (Łętownia), w Beskidzie Sądeckim, w paśmie gorczańsko - pienińskim; na terenie gminy Ciężkowice (Jastrzębia), Wysowa , w paśmie Magury Małastowskiej (gmina Sękowa), w obszarze babiogórskim; wyznaczenie i realizacja różnego rodzaju tras rekreacyjnych (pieszych, rowerowych, konnych, narciarstwa śladowego oraz innych, specjalistycznych). Główną zasadą ich wyznaczania i realizacji powinno być połączenie ich w spójny i przemyślany system obejmujący docelowo teren całej Małopolski. Szkieletem takiego systemu powinna być sieć tras rowerowych służąca również do przemieszczania ludności, a która została przedstawiona w ustaleniach dotyczących systemu transportowego województwa małopolskiego. W chwili obecnej, zgodnie z informacjami i wnioskami 160 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego złożonymi do planu zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego, postuluje się budowę następujących tras rowerowych: Kraków – Bukowno i Oświęcim – Międzybrodzie Bialskie (w układzie regionalnych powiązań rowerowych z województwem śląskim), Kraków – Proszowice (w układzie regionalnych powiązań rowerowych z województwem świętokrzyskim), Kraków – Szczurowa (wzdłuż rzeki Wisły po wałach ochronnych do ujścia rzeki Dunajec), Piwniczna-Zdrój – Szczawnica (w połączeniu z trasami konnymi – w przyszłości jako terenowa, ekologiczna kolejka górska), na terenach Jury Krakowsko – Częstochowskiej (w tym Pustyni Błędowskiej), dolinami Prądnika i Dłubni (w połączeniu ze szlakami pieszymi), na terenie Puszczy Niepołomickiej, na terenie miasta Trzebinia (w połączeniu z trasami pieszymi), na terenie gminy Bystra – Sidzina (w połączeniu z siecią tras pieszych, konnych i narciarstwa śladowego), na terenie gminy Czernichów (w połączeniu z systemem ponadlokalnym), na terenie gminy Jordanów (w połączeniu z trasami narciarstwa śladowego), na terenie gminy Lisia Góra (w połączeniu z trasami konnymi), na terenie gminy Poronin (w połączeniu z siecią międzynarodową – Słowacja), na terenie gminy Sękowa (w połączeniu z siecią tras pieszych i konnych) na terenie gminy Zawoja (w połączeniu z siecią tras pieszych). W sferze pozaprzestrzennej będą to: rozbudowa i modernizacja, na terenie miasta Krakowa, stadionu sportowego dającego możliwość organizacji prestiżowych imprez sportowych (głównie meczów piłkarskich) z udziałem około 20 – 25 tys. widzów; utrzymywanie w należytym stanie obiektów charakterystycznych dla sportów zimowych na otwartym powietrzu (skoczni narciarskich, tras zjazdowych i slalomowych, tras biegowych i obiektów biatlonowych), tak aby w każdej chwili były gotowe do organizacji dużych imprez sportowych; stworzenie programu umożliwiającego doinwestowanie placówek szkolno–oświatowych różnych szczebli, nie posiadających w chwili obecnej sal gimnastycznych, w takie obiekty; dotyczy to szczególnie terenów wiejskich; podjęcie działań zmierzających do rozszerzenia sieci kąpielisk na terenie województwa w szczególności tych, które w chwili obecnej są uważane jako miejsca zwyczajowo uważane za kąpieliska, a nie są do tego prawnie dopuszczone ze względu na warunki sanitarne (poprawa stanu czystości wód); udostępnienie i zagospodarowanie Zbiornika Dobczyckiego do kontrolowanych funkcji rekreacyjnych (wędkarskich) i rejsów statkiem spacerowym oraz rekreacyjne zagospodarowanie Zatoki Zakliczyńskiej; turystyczno-rekreacyjne zagospodarowanie obrzeży Jeziora Rożnowskiego. Projekt rekultywacji Jeziora Rożnowskiego (zadanie w trakcie realizowania) zakłada powstanie nowej linii brzegowej oraz nowych terenów (około 38 ha) o funkcji rekreacyjno – wypoczynkowej w miejscowości Tęgoborze; adaptacja niedokończonej Ciepłowni Centralnej na Równi Szaflarskiej w mieście Nowy Targ na Zakład Energii Odnawialnych z funkcjami rekreacyjnymi (baseny geotermalne); adaptacja nadających się na cele rekreacji nadwodnej wyrobisk górniczych i zbiorników. W chwili obecnej, zgodnie z informacjami i wnioskami złożonymi do planu zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego, proponuje się taką adaptację na terenie gminy Igołomia – Wawrzeńczyce (Złotniki). 6.3.8. Turystyka i agroturystyka Wiodącymi formami turystyki i wypoczynku w województwie będą: turystyka przyrodnicza, turystyka kulturowo–etniczna, turystyka kwalifikowana, agroturystyka, turystyka transgraniczna i międzynarodowa. Turystyka przyrodnicza (piesza, rowerowa, konna, narciarska i kajakowa itp.) powinna być rozwijana na bazie parków narodowych i krajobrazowych, rezerwatów przyrody, pomników przyrody i muzeów przyrodniczych powiązanych z tymi obszarami. Wprowadzenie infrastruktury turystycznej na obszary chronione winno być poprzedzone uzgodnieniami z właściwymi jednostkami. Obszary szczególnie atrakcyjne dla rozwoju takiej formy turystyki to: obrzeża Tatrzańskiego Parku Narodowego, Gorczańskiego Parku Narodowego, Babiogórskiego Parku Narodowego, Pienińskiego Parku Narodowego, a także Popradzkiego Park Krajobrazowego. Turystyka kulturowo–etniczna (piesza, rowerowa, konna, kajakowa i motorowa) powinna być rozwijana na bazie walorów kulturowych województwa. Turystyka kwalifikowana, wzbogacająca o niekonwencjonalne formy turystykę tradycyjną i przedłużająca sezon turystyczny, powinna rozwijać się na bazie terenów i obiektów przydatnych dla turystyki sprawnościowej, szkół przetrwania, szlaków dla rajdów pieszych, rowerowych, konnych, motocyklowych i narciarskich powiązanych z walorami turystyki przyrodniczej i kulturowo-etnicznej. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 161 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Agroturystyka, wykorzystując zachowany w województwie tradycyjny wiejski krajobraz kulturowy i walory przyrodnicze stosowne do tej formy wypoczynku, powinna rozwijać się na bazie obszarów agroturystycznych, łatwo dostępnych urządzeń obsługi z zakresu kultury, rozrywki, handlu itp., a także kwater w jednostkach osadniczych położonych w obszarach agroturystycznych. Podstawowe kryteria wyboru gmin wskazanych dla rozwoju agroturystyki to przede wszystkim sprzyjające warunki klimatyczne, nie zanieczyszczone powietrze, wody i gleba, atrakcyjność naturalnego krajobrazu, dostępność do lasu, do zbiornika wodnego lub rzeki, zabytki kultury materialnej oraz dobra dostępność komunikacyjna. Obszarami szczególnie atrakcyjnymi dla rozwoju szerokiego spektrum usług agroturystycznych w województwie małopolskim są tereny podgórskie i górskie, aczkolwiek powinno się także wspierać inicjatywy tworzenia takich gospodarstw na innych obszarach a w szczególności: w parkach krajobrazowych i otulinach, obszarach chronionego krajobrazu, w zbiegu ze szlakami kulturowymi i obiektami zabytkowymi. Ta atrakcyjna forma wypoczynku jaką jest agroturystyka wymaga wielostronnego zaangażowania się władz lokalnego samorządu dla pobudzania społeczności wiejskiej do tworzenia nowych gospodarstw agroturystycznych. Dotyczy to także pomocy w przygotowaniu atrakcyjnej i konkurencyjnej oferty w rozwiązywaniu licznych problemów ekonomicznych oraz udziału w promocji i marketingu. Turystyka transgraniczna i międzynarodowa, uwarunkowana bezpośrednim sąsiedztwem ze Słowacją, przebiegiem ciągów międzynarodowej infrastruktury transportowej, unikalnymi walorami przyrodniczymi i kulturowymi wykorzystywać powinna w szczególności: - drogi krajowe transgraniczne, przejścia graniczne, drogi krajowe i wojewódzkie zapewniające dostępność obszrów turystycznych o randze międzynarodowej i krajowej; - transgraniczna linia kolejowa i kolejowe przejście; - drogi wodne dostosowane do ewentualnej turystyki transgranicznej; - transgraniczne obszary chronione oraz obszary o wybitnych walorach przyrodniczych dostosowane do potrzeb turystyki międzynarodowej; - najcenniejsze walory kulturowo–etniczne, w tym zabytkowe układy urbanistyczne oraz zabytki architektury i inżynierii; - szlaki i trasy turystyczne wyposażone w infrastrukturę turystyczną. 162 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6.4. INTEGRACJA PRZESTRZENNA Ustalenia w zakresie obszarów integracji przestrzennej mają odmienny, specyficzny charakter. Ich specyfika polega na tym, że wykraczają poza zakres jednej sfery, której problematyka została ściśle określona, wkraczając w pola rozważań przypisanych do innych sfer (głównie sfery ekonomicznej). 6.4.1. Hierarchia ośrodków Jako docelowy model hierarchii ośrodków w województwie małopolskim, w zakresie wyposażenia w infrastrukturę społeczną, przyjęto układ składający się z pięciu poziomów: poziom ponadregionalny (krajowy) – największe ośrodki w kraju, dysponujące pełną ofertą instytucji infrastruktury społecznej, ośrodki będące w stanie zaspokoić wszystkie potrzeby mieszkańców regionu z zakresu infrastruktury społecznej, a w wybranych dziedzinach zaspokajające także potrzeby na poziomie krajowym oraz ponadkrajowym; poziom regionalny – ośrodki duże w skali województwa, dysponujące szerokim wachlarzem instytucji pomocy społecznej, mogące w większości zaspokoić potrzeby mieszkańców regionu; Przyjmuje się, że docelowy minimalny zakres wyposażenia ośrodków tego poziomu powinien zawierać następujące obiekty infrastruktury społecznej: - jednostki administracji rządowej i samorządowej o zasięgu regionalnym; - szkoły wyższe; - jednostki badawczo-rozwojowe; - szkoły średnie ogólnokształcące, zawodowe, zasadnicze i specjalistyczne; - obiekty teatralno-muzyczne; - obiekty kultury o zasięgu regionalnym i centra wystawiennicze; - szpitale ogólne (podstawowe i wieloprofilowe) oraz specjalistyczne; - Miejskie Ośrodki Pomocy Społecznej lub Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie; - domy pomocy społecznej o zasięgu ponadlokalnym; - oddziały regionalne Małopolskiego Ośrodka Ruchu Drogowego, - hale widowiskowo-sportowe duże; - pływalnie kryte o wymiarach 25x50m; - stadiony sportowe o pojemności powyżej 10 tys. widzów. poziom ponadlokalny I stopnia – ośrodki o większym zasięgu (przeważnie powiatowym) i większych możliwościach zaspokajania potrzeb mieszkańców niż ośrodki lokalne, wyposażone w bardziej wyspecjalizowane instytucje infrastruktury społecznej; Przyjmuje się, że docelowy minimalny zakres wyposażenia ośrodków tego poziomu powinien zawierać następujące obiekty infrastruktury społecznej: - placówki administracji szczebla powiatowego; - muzea o charakterze regionalnym; - galerie sztuki; - szkoły średnie ogólnokształcące, zawodowe i zasadnicze; - szpitale powiatowe; - Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie; - domy pomocy społecznej o zasięgu ponadlokalnym; - hale sportowe duże; - pływalnie kryte o wymiarach 12,5x25m; - stadiony sportowe o pojemności do 10 tys. widzów. poziom ponadlokalny II stopnia – ośrodki o podobnej charakterystyce jak ponadlokalne I stopnia, jednak o mniejszym od nich potencjale i zasięgu oddziaływania; Przyjmuje się, że docelowy minimalny zakres wyposażenia ośrodków tego poziomu powinien zawierać następujące obiekty infrastruktury społecznej: - placówki administracji szczebla lokalnego; - biblioteki publiczne; - szkoły średnie ogólnokształcące; - hale sportowe małe; - pływalnie kryte; - stadiony sportowe o pojemności do 10 tys. widzów. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 163 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego poziom lokalny – małe ośrodki wyposażone w podstawowe obiekty infrastruktury społecznej, zaspokajające potrzeby lokalnych społeczności. Poziom ponadregionalny Do najwyższego poziomu zalicza się jedynie Kraków – ośrodek metropolitalny, o znaczeniu krajowym i europejskim (potencjalna europolia), centrum administracyjne województwa. W skali regionu ośrodek zdecydowanie dominujący pod względem wielkości i potencjału społecznogospodarczego. Ośrodek o charakterze usługowo-przemysłowym. Poziom regionalny Na tym poziomie wyróżnić można istniejące ośrodki regionalne: Tarnów, Nowy Sącz oraz potencjalne ośrodki regionalne: konurbację Oświęcim-Chrzanów-Trzebinia i Nowy Targ. Poziom ponadlokalny I stopnia Wszystkie ośrodki tego poziomu to miasta powiatowe. Wśród nich wyróżnić należy: - ośrodki ponadlokalne I stopnia istniejące: Bochnia (przemysłowo-usługowy), Brzesko (usługowoprzemysłowy), Gorlice (przemysłowo-usługowy), Limanowa (przemysłowo-usługowy), Miechów (usługowy), Myślenice (przemysłowo-usługowy), Olkusz (przemysłowo-usługowy), Sucha Beskidzka (przemysłowo-usługowy), Wadowice (przemysłowo-usługowy), Zakopane (usługowy); - ośrodki ponadlokalne I stopnia potencjalne: Dąbrowa Tarnowska (usługowy), Proszowice (usługowy), Wieliczka (przemysłowo-usługowy). Poziom ponadlokalny II stopnia Wszystkie ośrodki tego poziomu to miasta. Podobnie jak w przypadku ośrodków I stopnia wyróżnia się: - ośrodki ponadlokalne II stopnia istniejące: Andrychów (przemysłowy), Kęty (przemysłowy), Krynica (usługowy), Krzeszowice (przemysłowo-usługowy), Mszana Dolna (przemysłoworolniczy), Rabka (usługowy), Skawina (przemysłowy); - ośrodki ponadlokalne II stopnia potencjalne: Alwernia (przemysłowy), Biecz (rolniczoprzemysłowy), Dobczyce (przemysłowo-rolniczy), Grybów (funkcje mieszane), Kalwaria Zebrzydowska (przemysłowo-usługowy), Muszyna (rolniczy), Niepołomice (usługowo-rolniczy), Słomniki (funkcje mieszane), Szczawnica-Krościenko (usługowo-rolniczy), Tuchów (usługowy), Wolbrom (przemysłowo-rolniczy). Poziom lokalny Najniższy poziom hierarchii tworzą pozostałe miasta województwa małopolskiego oraz miejscowości będące siedzibami gmin. Są to ośrodki małe, o małym potencjale i możliwościach zaspokajania jedynie lokalnych potrzeb mieszkańców z zakresu infrastruktury społecznej. Podstawowymi tendencjami demograficznymi jakie będą towarzyszyły rozwojowi ośrodków miejskich województwa małopolskiego będą: największą dynamikę przyrostu liczby ludności w związku z dodatnim saldem migracji oraz dodatnim przyrostem naturalnym, osiągną miasta do 20 tys. mieszkańców; w związku z osłabioną dynamiką rozwoju liczby ludności miast, gęstość zaludnienia w większości z tych ośrodków nie ulegnie zasadniczej zmianie. Można się spodziewać wzrostu gęstości zaludnienia w małych miastach, które posiadają znaczne rezerwy terenu pod budownictwo mieszkaniowe; w związku z wydłużaniem się przeciętnej długości życia mieszkańców, spadkiem płodności oraz niezbyt wysoką imigracją młodej ludności ze wsi do miast, nastąpią przyspieszone procesy starzenia się populacji miejskiej. Stosunkowo najlepszą sytuację będą posiadały miasta małe i część miast powiatowych. Podobne jak i w całej Polsce tylko wybrane ośrodki miejskie, z reguły mniejsze, będą 164 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego wyróżniały się dodatnim przyrostem naturalnym. W większości miast na skutek obniżenia się współczynników płodności, szczególnie w przedziale wieku 20–24 lat będzie występował naturalny ubytek ludności. Tendencja do jego pogłębiania się wystąpi w niektórych ośrodkach o szczególnie niekorzystnej strukturze wieku (na przykład Skała, Trzebinia, Zakopane). Migracje należy postrzegać w szerokim kontekście przeludnienia agrarnego na wsi i konieczności „przesunięcia” części ludności z terenów wiejskich do miast. Należy się zatem spodziewać przyrostu migracyjnego w większości miast bez względu na ich wielkość. W miastach średnich i dużych, w tym w Krakowie, migracje będą rekompensowały ubytek naturalny ludności i „odmładzały” strukturę wieku miejskiej populacji. 6.4.2. Krakowski Obszar Metropolitalny (KOM) Krakowski Obszar Metropolitalny stanowi swoisty region funkcjonalny, obejmujący wielkie miasto, czyli metropolię Kraków wraz z sąsiadującym zespołem jednostek osadniczych, powiązanych z metropolią różnymi związkami interakcyjnymi. Spełnieniem ogólnej zasady ustalonej dla polskich metropolii jest obszar obejmujący miasto Kraków z krakowskim powiatem ziemskim oraz sąsiadującymi z nim powiatami, jednakże wprowadzono kilka korekt wynikających z aktualnej analizy procedury delimitacji zasięgu przestrzennego. Jako podstawowe kryterium przyjęto kryterium funkcjonalne dojazdów do pracy wyznaczając granicę strefy dojazdów. W celu wyeliminowania przypadkowości zbadano dojazdy w trzech przekrojach czasu, dla których istnieją dane o dojazdach do pracy, tj. lata: 1983, 1988, 1996. Istotną cechą wyznaczającą zasięg obszaru metropolitalnego, a przede wszystkim strefy podmiejskiej istniejącej w ramach tego obszaru, są migracje ludności na pobyt stały. Są one związane z rozwijającymi się procesami suburbanizacji, tj. przenoszenia się ludności miejskiej do strefy podmiejskiej, a częściowo także do strefy dojazdów do pracy. Do znaczących zmiennych, które wzięto pod uwagę należy zaliczyć także: - dojazdy młodzieży do szkół ponadgimnazjalnych i uczelni; - dojazdy do usług rynkowych (handel, obsługa finansowo–bankowa); - dojazdy do usług nierynkowych (kultura, sztuka, służba zdrowia, sport). Obok kryterium funkcjonalnego, świadczącego bezpośrednio o związkach centralnego ośrodka metropolitalnego ze strefą zewnętrzną, do ważnych cech służących delimitacji obszaru metropolitalnego zaliczyć należy zmienne obejmujące zagadnienia: społeczne, rozwoju gospodarczego i przestrzennego zagospodarowania obszaru. Listę tych mierników przedstawia poniższa tabela: Mierniki służące do delimitacji Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego – kryterium demograficzno– osadnicze, społeczne, ekonomiczne i mieszkaniowo–infrastrukturalne. Możliwości zastosowania jednostki podziału administracyjnego Jednostka miary Wartość graniczna 2 osoby/km2 liczba miast na 100 km2 ‰ ‰ % 3 110 i > gmina 4 xa powiat 5 x 5i> - xb -2,0 do +4,0 1i> 50,0 i > xa x xa x xb x % 57,0 i > xa x % 20 i > x xb % 60 i > xa x 9. Poziom przedsiębiorczości jednostki w systemie REGON na 1000 mieszkańców 50,5 xa x 10. Mieszkania oddane do użytku na 1000 mieszkańców 1,3 xa x Miernik 1 1. Gęstość zaludnienia 2. Gęstość sieci miejskiej 3. Przyrost naturalny 4. Saldo migracji ogółem 5. Udział kobiet w ludności ogółem 6. Udział osób w wieku produkcyjnym w ludności ogółem 7. Udział osób pozostających na długotrwałym bezrobociu wśród bezrobotnych ogółem 8. Udział utrzymujących się ze źródeł pozarolniczych w ludności ogółem Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 165 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 11. Dostępność do Liceum Ogólnokształcącego 12. Widownia w kinach 13. Przyrost sieci wodociągów w latach 1989 – 98 km2 na miejscowość z LO na 1000 mieszkańców w % stanu wyjściowego 100 i > - xb 100 i > - xb 160 i > - xb x – możliwość zastosowania miernika do delimitacji z uwzględnieniem jako jednostki podstawowej gminy i/lub powiatu a – gmina jako podstawowa jednostka delimitacji KOM b – powiat jako jednostka weryfikacji delimitacji KOM Źródło: opracowania Dr hab. K. Trafas prof. UJ, Dr A. Zborowski Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ „ Metropolia Krakowa Krakowski Obszar Metropolitalny”. Przyjęto, że Krakowski Obszar Metropolitalny obejmuje 41 jednostek , w tym Kraków jako centralny ośrodek metropolitalny i 37 gmin tworzących zewnętrzną strefę otaczającą. Wykaz gmin wchodzących w skład Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego [mapa B.7. Sfera społeczna] Stan ludności ogółem (31 XII) Powierzchnia w km ogółem Nazwa Gminy Typ gminy Bochnia miejska 30040 29,89 Bochnia wiejska 16765 113,69 Drwinia wiejska 6339 108,81 Łapanów wiejska 7331 71,18 Nowy Wiśnicz miejsko - wiejska 12669 82,49 Nowy Wiśnicz miejska 2652 5,05 Nowy Wiśnicz wiejska 10017 77,44 Rzezawa wiejska 10239 85,48 Trzciana wiejska 4968 44,09 Żegocina wiejska 4726 35,23 Czernichów wiejska 12940 83,80 Igołomia-Wawrzeńczyce wiejska 7742 62,59 Iwanowice wiejska 7906 70,62 Jerzmanowice-Przeginia wiejska 10253 68,39 Kocmyrzów-Luborzyca wiejska 12498 82,53 Krzeszowice miejsko - wiejska 31420 139,37 Krzeszowice miejska 10366 16,84 Krzeszowice wiejska 21054 122,53 Liszki wiejska 14691 72,03 Michałowice wiejska 7078 51,27 Mogilany wiejska 10093 43,55 Skała miejsko - wiejska 9528 74,30 Skała miejska 3654 2,97 Skała wiejska 5874 71,33 Skawina miejsko - wiejska 41557 100,15 Skawina miejska 24374 20,48 Skawina wiejska 17183 79,67 Słomniki miejsko - wiejska 13711 111,38 Słomniki miejska 4498 3,34 166 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Stan ludności ogółem (31 XII) Powierzchnia w km ogółem Nazwa Gminy Typ gminy Słomniki wiejska 9213 108,04 Sułoszowa wiejska 5948 53,38 Świątniki Górne miejsko - wiejska 8582 20,17 Świątniki Górne miejska 2073 4,44 Świątniki Górne wiejska 6509 15,73 Wielka Wieś wiejska 8605 48,10 Zabierzów wiejska 21372 99,59 Zielonki wiejska 13314 48,40 Gołcza wiejska 6675 90,27 Dobczyce miejsko - wiejska 13587 66,63 Dobczyce miejska 5892 12,97 Dobczyce wiejska 7695 53,66 Lubień wiejska 9011 75,01 Myślenice miejsko - wiejska 39638 153,74 Myślenice miejska 18052 30,14 Myślenice wiejska 21586 123,60 Pcim wiejska 10143 88,59 Raciechowice wiejska 6018 60,97 Siepraw wiejska 7589 31,92 Sułkowice miejsko - wiejska 13375 60,53 Sułkowice miejska 6088 16,46 Sułkowice wiejska 7287 44,07 Tokarnia wiejska 8000 68,85 Wiśniowa wiejska 6644 67,06 Trzyciąż wiejska 7186 96,56 Koniusza wiejska 8952 88,50 Koszyce wiejska 5862 65,96 Nowe Brzesko wiejska 5764 54,53 Proszowice miejsko - wiejska 17022 99,78 Proszowice miejska 6487 7,21 Proszowice wiejska 10535 92,57 Brzeźnica wiejska 10058 70,08 Kalwaria Zebrzydowska miejsko - wiejska 19058 75,32 Kalwaria Zebrzydowska miejska 4423 5,50 Kalwaria Zebrzydowska wiejska 14635 69,82 Lanckorona wiejska 5991 40,61 Stryszów wiejska 6740 46,05 Biskupice wiejska 8294 40,99 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 167 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Stan ludności ogółem (31 XII) Powierzchnia w km ogółem Nazwa Gminy Typ gminy Gdów wiejska 15764 108,54 Kłaj wiejska 10876 83,10 Niepołomice miejsko - wiejska 21082 95,11 Niepołomice miejska 7733 27,08 Niepołomice wiejska 13349 68,03 Wieliczka miejsko - wiejska 45127 100,04 Wieliczka miejska 18271 13,37 Wieliczka wiejska 26856 86,67 Wadowice miejsko – wiejska 37074 112.49 Wadowice miasto 19504 10.63 675845 3741,71 164107 206,37 740737 326,84 1416582 4068,55 Strefa zewnętrzna w tym miasta KRAKÓW RAZEM KOM Do podstawowych funkcji metropolitalnych Krakowa należą: - polityczno-administracyjna – to dla Krakowa pełniona aktualnie funkcja stolicy województwa, powiatu grodzkiego (jako gminy miejskiej) oraz powiatu ziemskiego krakowskiego, a także jako siedziby kilku tzw. administracji specjalnych (np. Okręgu Wodnego); - duchowa (dziedzictwa narodowego i kulturowego) – są to tradycje związane z pełnieniem przez Kraków kiedyś funkcji stołecznych (zarówno formalnych jak i „duchowych” w czasie rozbiorów czy okupacji) i nagromadzonymi w związku z tym pamiątkami, datami wydarzeń historycznych; - kulturowa - związana z wypełnianiem roli stolicy kulturalnej regionu, Polski a niedawno, w 2000 r. także Europy, poprzez istniejące liczne instytucje kultury oraz organizowane imprezy, a także tzw. materialne części składowe dziedzictwa kulturowego wśród, których można wyróżnić: - układy urbanistyczne i ruralistyczne - zabytkowa struktura przestrzenna, będąca powstałym w wyniku ewolucji wielowiekowym działem przestrzennym, jej autentyzm i zróżnicowanie; - związaną z układem urbanistycznym sieć dróg pochodzącą z różnych okresów; - zabytkową zabudowę reprezentującą różne, wykształcone historycznie typy, poszczególne obiekty dzieła architektoniczne i zespoły zabytkowe z historycznymi nawarstwieniami; - zespoły form krajobrazu zielonego: zabytkowa zieleń, parki, ogrody, bulwary, zadrzewienia oraz zespoły form związanych z reliktami krajobrazu otwartego naturalnego w obrębie miasta; - tzw. zabytki lub obiekty ruchome, będące w posiadaniu instytucji i osób prywatnych (zbiory kościelne i klasztorne, kolekcje i zbiory muzealne, archiwa, biblioteki). - edukacyjno - naukowa - związana przede wszystkim z najstarszym polskim Uniwersytetem, a także z licznymi wyższymi uczelniami. Kraków stanowi drugi po Warszawie ośrodek akademicki i naukowo - badawczy w kraju, o szerokim zasięgu oddziaływania ponadregionalnego; - gospodarczo-finansowa - związana z bazą ekonomiczną, a także z sektorem bankowym oraz z instytucjami tzw. otoczenia biznesu; - turystyczna - Kraków jest największym centrum turystyki przyjazdowej w Polsce, co wynika z jego unikalnych walorów jako miasta zabytków ale i walorów przyrodniczo-krajobrazowych zarówno miasta jak i okolicy; - komunikacyjna - Kraków posiada drugi co do wielkości i ilości połączeń międzynarodowych port lotniczy w Balicach, z perspektywą dalszej rozbudowy oraz budujące się nowoczesne centrum komunikacyjne wokół dworca kolejowego, który stanowi największy węzeł w południowej Polsce, w najbliższej przyszłości przewiduje się szybkie jego połączenie kolejowe z portem lotniczym a także nową szybką trasę do Zakopanego. Kraków leży też na szlaku autostrady A-4 (Drezno) – Wrocław – Katowice –Kraków – Rzeszów - (Lwów), jednej z trzech głównych osi drogowych, a tym samym i osi rozwoju środkowo-wschodniej Europy (na ukończeniu jest autostradowe obejście Krakowa w ciągu tej trasy, trwa modernizowanie drogi na południe ); 168 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - informacyjno - logistyczna - jest to raczej funkcja przyszłościowa, ale już obecnie Kraków jest siedzibą regionalnego ośrodka TV, kilku rozgłośni radiowych, w tym o największym po Warszawie zasięgu słyszalności – RFM FM, kilku dzienników oraz czasopism o dużym zasięgu czytelności. W perspektywie jest budowa nowoczesnego centrum multimedialnego w oparciu o sieci internetowe. Obszar ten wyróżnia się między innymi poziomem i dynamiką urbanizacji, wysokim stopniem powiązania z krakowskim rynkiem pracy oraz niektórymi wspólnymi rozwiązaniami sieciowych elementów infrastruktury technicznej. Granica obszaru metropolitalnego wyznacza zasięg przestrzenny wzajemnego oddziaływania rynków pracy i mieszkaniowych. Mobilność ludności w obrębie obszaru oznacza się znacznym zróżnicowaniem rytmu i kierunku w cyklu dobowym. Problem strategicznego planowania na obszarze metropolitalnym staje się jednym z najpoważniejszych i najtrudniejszych wyzwań dla polityki zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego. Dynamika rozwoju stref podmiejskich, charakterystyczne zjawisko suburbanizacji, rosnąca integracja lokalnych rynków pracy to czynniki sprawiające, że problem obszaru metropolitalnego będzie w przyszłości coraz bardziej zauważalne. Znaczenie obszaru metropolitalnego dla województwa małopolskiego jest tak wielkie, że należy podjąć działania dla koordynacji strategii rozwojowych na tych obszaru. Wysoki stopień integracji obszaru KOM sprawia, że decyzje podjęte w jednej jego części mają istotny wpływ na przebieg procesów rozwojowych w innych jego fragmentach. Lokalizacje dużych centrów handlowych zmieniają potoki ruchu samochodowego, nakręcają lub gaszą koniunkturę na pewnych obszarach, zmieniają ceny ziemi itd. Również polityka w zakresie korytarzy biologicznych, pasm wentylacyjnych, strategicznych rezerw terenowych może być zdeformowana lub nawet przekreślona decyzjami pojedynczych gmin. Dlatego konieczne jest śledzenie zmian w zagospodarowaniu przestrzennym całego obszaru metropolitalnego i pełny przepływ informacji pomiędzy tworzącymi go gminami. Może to je uchronić od niewłaściwie pojętych działań konkurencyjnych, przynoszących szkodę całemu obszarowi. Struktura wewnętrzna KOM - zróżnicowanie przestrzenne Obszar metropolitalny składa się z dwóch części: - centralnego ośrodka metropolitalnego, tj. Krakowa; - strefy zewnętrznej dzielącej się na: - strefę podmiejską – 11 gmin; - strefę „dojazdów do pracy” – 29 gmin. Strefa podmiejska jest częścią zewnętrznej strefy otaczającej obszar metropolitalny, przylega ona bezpośrednio do Krakowa. W jej skład wchodzą następujące miasto – gminy lub gminy: Kłaj, Kocmyrzów – Luborzyca, Krzeszowice, Liszki, Michałowice, Mogilany, Niepołomice, Skawina, Świątniki Górne, Wieliczka, Wielka Wieś, Zabierzów, Zielonki. Wykaz inwestycji wspierających funkcje metropolitalne obejmuje między innymi: - Parki technologiczne; Nowe Centrum Miasta w rejonie Krakowskiego Centrum Komunikacyjnego; Port Lotniczy Kraków Balice; Centrum Kongresowe; III Kampus Uniwersytetu Jagielońskiego; Papieska Akademia Teologiczna w ramach Kampusu UJ; Centrum Wystawiennicze i Targowe; Wielofunkcyjna Hala Widowiskowo- Sportowa; Opera i Centrum Kongresowe (alt. Centrum Koncertowo-Kongresowe); Zagospodarowanie terenów wokół Sanktuarium Bożego Miłosierdzia; Uzdrowisko Swoszowice i Mateczny; Ośrodki Rekreacji i Sportu (Zakrzówek, Przylasek Rusiecki, Bagry, Krakowskie Centrum Sportów Wodnych). Kierunki rozwoju struktury wewnętrznej KOM - zróżnicowanie przestrzenne Prawidłowy rozwój całego Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego wymaga prowadzenia aktywnej polityki rozwoju regionalnego obejmującego KOM. W celu równoważenia potencjałów należałoby doprowadzić do zaktywizowania rozwoju społeczno–gospodarczego, szczególnie ośrodków ponadlokalnych, zarówno I jak i II stopnia, a także przemyślenia koncepcji rozwoju strefy podmiejskiej jako bezpośredniego Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 169 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego zaplecza miasta centralnego, wpływającego na przewagę konkurencyjną Krakowa w relacji do innych obszarów metropolitalnych, tak krajowych, jak i europejskich. Prawidłowy rozwój całego obszaru metropolitalnego musi prowadzić do: - odsunięcia widma peryferializacji otoczenia centrum; - likwidacji dużych dysproporcji pomiędzy odsetkiem pracujących w usługach, który w Krakowie przekracza poziom 60% ogółem pracujących, w strefie zewnętrznej często nie osiąga pułapu 20%; - wzrostu poziomu usług finansowych w strefie zewnętrznej. Dostępność do usług finansowych jest podstawą zapewnienia dopływu kapitału i rozwoju firm, albowiem pośrednictwo finansowe jest jedną z podstawowych działalności w kanonie usług dla biznesu (business services). Kierunki rozwoju w zakresie funkcjonowania infrastruktury społecznej i technicznej - - - formowanie ośrodków ponadlokalnych jako centrów świadczących usługi w zakresie nauki i kultury na poziomie porównywalnym z centrum metropolitalnym. Istnieje m.in. potrzeba aktywnej polityki w zakresie lokalizacji w wybranych ośrodkach ponadlokalnych szkolnictwa pomaturalnego oraz wyższego zawodowego, tak prywatnego, jak i państwowego; rozważenie ewentualnego rozszerzenia KOM o gminy powiatu chrzanowskiego, które jednak wciąż ciążą w równym stopniu do Krakowa co i do metropolii Górnego Śląska, a pewne cechy wskazują na kształtowanie się odrębnego obszaru submetropolitalnego Oświęcim – Libiąż – Chrzanów – Trzebinia - Olkusz jako specyficznej „konurbacji”; stworzenie silnych podstaw dla rozwoju biznesu i inwestycji, zarówno w ośrodku centralnym, jak również w strefie zewnętrznej (usługi dla biznesu); przemyślana koncepcja funkcjonowania komunikacji masowej, integrującej Kraków ze swoim zapleczem w jeden system metropolitalny. Krakowski obszar metropolitalny a układ bipolarny aglomeracji Krakowa i Katowic Niezależnie od przebiegu zachodniej granicy Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego w każdym przypadku, mniej lub bardziej płynnie, przechodzić on będzie w obszar związany z oddziaływaniem aglomeracji Katowic (Górnego Śląska). Obie te aglomeracje leżą w centralnej części wysoko zurbanizowanego pasma południowej Polski. Strefa wpływów aglomeracji krakowskiej obejmuje powiaty: ziemski krakowski, chrzanowski, myślenicki, olkuski, oświęcimski, wadowicki i wielicki. Ośrodki przekazywania wpływów aglomeracji krakowskiej to większe miasta, dysponujące znacznym potencjałem społecznym lub gospodarczym (Andrychów, Brzeszcze, Chrzanów, Krzeszowice, Libiąż, Myślenice, Olkusz, Oświęcim, Skawina, Trzebinia, Wadowice i Wieliczka). Ciągły obszar nasilonych wpływów Krakowa sięga kanałami ciągów komunikacyjnych po zachodnią granicę województwa małopolskiego, wnikając do miast województwa śląskiego. Istnieje również pewne oddziaływanie Krakowa na miasta i strefę wpływów Bielska - Białej, jest ono jednak słabsze niż w strefie przebiegu tych kanałów. Konkurencyjność układu bipolarnego aglomeracji Krakowa i Katowic Konkurencyjność układu bipolarnego tworzonego przez aglomeracje: krakowską i katowicką zależy w dużym stopniu od sprawności ich systemu innowacyjnego, tj. zbioru różnych instytucji wzajemnie powiązanych na wydzielonym terytorium i działających na rzecz lub sprzyjających procesom innowacji w gospodarce a więc kumulujących korzyści zewnętrzne. Wśród czynników sprzyjających innowacyjności w tym obszarze wymienić należy: wysokie kwalifikacje ludności, różnorodność gospodarczą, akumulację kapitału, wyższe uczelnie i instytucje naukowo - badawcze, dobry klimat dla przedsiębiorczości, kompatybilną komunikację. Siłę potencjału obu aglomeracji wyznacza ich system gospodarczy, łączący różne sektory gospodarcze grawitujące wokół wiodących dziedzin wytwórczości. We współzawodnictwie o przyciąganie nowych kapitałów i inwestorów atutem powinna być rosnąca sieć małych i średnich przedsiębiorstw (zjawisko obserwowane np. na obrzeżach metropolii Krakowa). Dla podniesienia konkurencyjności obszarów obu aglomeracji jak i zwiększenia ich atrakcyjności dla inwestorów niezbędne jest przeciwdziałanie skutkom skażenia powietrza, wód i gleb, gdyż obszar ten ciągle jest ekologicznie zagrożony. W tym zakresie konieczne jest współdziałanie obu aglomeracji (aktualnie wobec znacznego ograniczenia emisji zanieczyszczeń w aglomeracji krakowskiej większe zagrożenie grozi Krakowowi ze strony transportu zanieczyszczeń z Górnego Śląska). Inne pola współpracy obu aglomeracji w zakresie ekologii to właściwe zagospodarowanie górnej Wisły i jej dorzecza w celu zminimalizowania zagrożenia powodziowego oraz poprawy czystości wód a także dbałość o wspólnie wykorzystywane w celach rekreacyjnych i turystycznych obszary chronione (parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty). 170 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Kierunki i możliwości rozwoju KOM wynikające z układu bipolarnego aglomeracji Krakowa i Katowic: - wykorzystanie przestrzeni międzyaglomeracyjnej jako rezerwy otwierającej nowe szanse rozwojowe dla aglomeracji, przyciągając nowe inwestycje; - rozwój infrastruktury, która może być użyteczna w obu częściach układu bipolarnego lub służyć jego integracji; - dostęp do pewnych usług, niedostępnych lub słabo dostępnych w aglomeracjach np. w zakresie rekreacji i turystyki; - wymianę wysoko wykwalifikowanej kadry (w różnych dziedzinach) pomiędzy Krakowem a ośrodkami aglomeracji katowickiej; - import przejawiający się w zatrudnianiu specjalistów oraz tworzeniu się np. spółek z udziałem kapitału zagranicznego, działających w różnych dziedzinach. Obszary podmiejskie Obszary podmiejskie dużych ośrodków miejskich o funkcjach regionalnych, do których na obszarze województwa małopolskiego zalicza się miasta Tarnów i Nowy Sącz, charakteryzują się całą gamą oddziaływań na styku miasto – strefa podmiejska. Proponowany zasięg obszaru podmiejskiego miasta Tarnowa - oprócz Tarnowa 10 gmin, w tym 3 miasta. Natomiast proponowany zasięg obszaru podmiejskiego miasta Nowego Sącza - oprócz Nowego Sącza obejmuje 6 gmin, w tym 1 miasto. Specyfiką tych obszarów jest to, że w przyszłości mogą one ewoluować w kierunku obszarów metropolitalnych. Uznaje się utworzenie Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego za jeden z najważniejszych czynników służący utrzymaniu oraz podnoszeniu rangi i konkurencyjności regionu i województwa małopolskiego na arenie krajowej i międzynarodowej, a także mający wpływ na kształtowanie i funkcjonowanie jego struktury przestrzennej. W tym celu samorząd województwa małopolskiego podejmie aktywne działania wspierające utworzenie takiego obszaru, począwszy od przyspieszenia działań legislacyjnych na rzecz ustawy o metropoliach, poprzez aktywny udział w negocjacjach nad jego kształtem przestrzennym i organizacyjnym a skończywszy na pomocy technicznej i logistycznej umożliwiającej jego sprawne funkcjonowanie. Krakowski Obszar Metropolitalny jako obligatoryjny lub dobrowolny, celowy związek gmin realizował będzie następujące działania: - planowanie strategii rozwoju i zagospodarowania przestrzennego obszaru; - opracowywanie programów rozwojowych i inwestycyjnych służących pozyskiwaniu środków unijnych dla ich realizacji, na rzecz zrównoważonego rozwoju obszaru; - wspomaganie przedsięwzięć publicznych, zwłaszcza o charakterze infrastrukturalnym mających znaczenie dla całego obszaru lub jego części, w tym w szczególności inicjowanie i rozwijanie współpracy międzygminnej na rzecz realizacji tych przedsięwzięć; - wspomaganie gmin dla wyrównywania dysproporcji w zakresie zaspokajania potrzeb lokalnych wspólnot samorządowych; - ograniczanie i minimalizacja ujawniających się konfliktów przestrzennych, społecznych i ekonomicznych na terenie obszaru poprzez aktywne uczestnictwo w mediacjach pomiędzy stronami konfliktów; - konsultowanie i optymalizacja decyzji lokalizacyjnych uwzględniających kryteria ilościowe i jakościowe projektowanych przedsięwzięć inwestycyjnych; - monitorowanie zmian i procesów przestrzennych, społeczno-ekonomicznych i gospodarczych służące usprawnianiu zarządzania na jego obszarze. 6.4.3. Obszary podmiejskie ośrodków regionalnych Mimo, iż nie nadaje się im żadnych form prawnych ani organizacyjnych za celowe przyjmuje się stałe monitorowanie relacji miasto – strefa podmiejska, służące wczesnemu wykrywaniu potencjalnych konfliktów na tym styku i tworzeniu podbudowy informacyjnej dla ich rozwiązywania. Informacje te powinny być również wykorzystywane w bieżącym funkcjonowaniu tych miast i ich obszarów podmiejskich oraz wspomagać procesy inwestycyjne i zarządzania. 6.4.4 Kształtowanie ładu przestrzennego Pomimo silnego zróżnicowania krajobrazowego, wynikającego z czynników geograficznych, podejmowanie działań na rzecz poprawy ładu przestrzennego dotyczy całego województwa. Praktycznie wszystkie krajobrazy zurbanizowane oraz znaczna część rolniczych wykazują brak harmonii i wprowadzają Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 171 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego zbyt mocne kontrasty przestrzenne, abstrahując od tradycji i ukształtowania terenu. Dlatego poprawa ładu przestrzennego jest jednym z priorytetów zagospodarowania przestrzennego województwa. Wśród zadań priorytetowych tej polityki należy wymienić: wzmacnianie policentrycznej struktury systemu oraz kształtowanie wielofunkcyjnego modelu aglomeracji, miast i osiedli, który zapewnia optymalne efekty społeczne i gospodarcze; stopniową likwidację dysproporcji w zagospodarowaniu i związanych z tym barier rozwoju; restrukturyzację i unowocześnianie przemysłu oraz kształtowanie sektora nowych usług; przywracanie i utrwalanie równowagi ekologicznej, drogą coraz efektywniejszego równoważenia działań społeczno-gospodarczych i przestrzennych z wymogami ochrony środowiska przyrodniczego. poprawa estetyki zabudowy i zagospodarowania — znaczące zwiększenie terenów zielonych, poprawa stanu sanitarnego; eliminowanie kolizji między funkcjami produkcyjnymi (rolnictwo, przemysł) z ekologicznymi (leśnictwo, turystyka, obszary chronione) — strefowanie zagospodarowania; W planie województwa nie sposób zawrzeć skutecznych działań, które zagwarantują poprawę ładu przestrzennego. Konieczne jest bowiem ścisłe przestrzeganie określonych zasad w planowaniu miejscowym. Jako najważniejsze postulaty do planów miejscowych zalicza się: - ograniczanie rozproszenia budownictwa, poprzez intensyfikację wykorzystania terenów mieszkaniowych w ramach istniejącego zainwestowania; - rozszerzanie terenów mieszkaniowych poza obszar zwartej zabudowy miejscowości w pierwszej kolejności na tereny już silnie obciążone zabudową rozproszoną oraz rezygnacja z wprowadzania nowej i utrwalania istniejącej zabudowy w terenach otwartych; - ograniczanie rozwoju terenów budowlanych liniowo wzdłuż ciągów komunikacyjnych, głównie dróg wyższych rangą w celu umożliwienia ich rozbudowy i modernizacji; - oznaczanie obszarów zalewowych i osuwiskowych, rezygnacja z wprowadzania nowej oraz utrwalania istniejącej zabudowy na terenach zagrożonych powodzią i osuwiskami; - chronienie dziedzictwa kulturowego, kształtowanie harmonijnego krajobrazu poprzez wykorzystanie walorów środowiska kulturowego i podniesienia atrakcyjności obszarów poprzez uwzględnienie ustaleń konserwatorskich i dostosowanie nowej architektury do tradycji i charakteru substancji zabytkowej; - nawiązywanie w nowej architekturze do lokalnych wzorów i materiałów, zachowywanie regionalnego krajobrazu kulturowego. Jednym z narzędzi przeciwdziałania rozproszeniu osadnictwa jest rozszerzanie systemu obszarów chronionych w tym parków krajobrazowych i kulturowych. W kontekście działań na rzecz poprawy ładu przestrzennego należy szczególnie pozytywnie ocenić zamiar utworzenia nowych parków krajobrazowych a zwłaszcza Łososińsko-Żegocińskiego (obejmuje teren o katastroficznie rozproszonej zabudowie) i Beskidu Niskiego (zauważalna tendencja wykupywania terenów i budowania domów wypoczynkowych, często rezydencji, przez inwestorów z zewnątrz). Środkowa strefa ekonomiczno-przyrodnicza , wzdłuż linii Oświęcim/Chrzanów - Kraków - Bochnia – Tarnów, to obszar kluczowy dla przyszłości województwa. W tym obszarze powinny koncentrować się procesy urbanizacyjne. Jest to obszar o najlepszym dostępie komunikacyjnym , który wkrótce ulegnie poprawie w związku z budową odcinka autostradowego Kraków –Tarnów. Właśnie ten odcinek to wewnętrzne pasmo przyspieszonego rozwoju. W obszarach dotkniętych strukturalnymi zmianami przestrzeni (obszar problemowy Małopolski Zachodniej, Gorlice wraz z obszarami wydobycia ropy) konieczna jest restrukturyzacja przestrzenna. Zniweluje ona negatywne skutki przeobrażeń wewnątrz struktury i oddziaływania procesów zachodzących w jej otoczeniu oraz posłuży tworzeniu miejsc i struktur sprzyjających powstawaniu innowacji naukowych, technologicznych, organizacyjnych i kulturowych, będących źródłem efektywności we współczesnej gospodarce. Istotnym zagadnieniem jest rewitalizacja zabytkowych substancji miejskich i stopniowe wypełnienie zniszczonej historycznej tkanki różnymi rodzajami zabudowy o wysokiej wartości urbanistycznej, architektonicznej i materialnej, w nawiązaniu do wartości historycznych z utrzymaniem historycznych układów urbanistycznych. Powinny być podejmowane kompleksowe działania mające na celu tworzenie i rozbudowę bazy ekonomicznej małych miast, rozbudowę i modernizacje infrastruktury lokalnej, infrastruktury edukacji, ochronę zabytków kultury materialnej i dziedzictwa kulturowego. Szczególnie należy wspierać te funkcje miast, które służą obsłudze procesów restrukturyzacyjnych i rozwojowych wsi. 172 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Kolejnym ważnym instrumentem działania jest systematycznie prowadzona edukacja społeczna, ukazująca ekonomiczne i społeczne skutki nieprawidłowego gospodarowania terenami. Może ona stanowić np. rozszerzenie podejmowanych działań w zakresie edukacji ekologicznej na poziomie regionalnym. 6.4.6. Wielkoprzestrzenne obszary funkcjonalne Obszar restrukturyzacji i aktywizacji działalności gospodarczej i ekonomicznej Małopolski Zachodniej W obszarze tym zachodzi potrzeba podjęcia działań służących rozwiązywaniu istniejących i zapobieganiu potencjalnych konfliktów oraz aktywizujące społeczności lokalne: tworzenie ośrodków przekwalifikowania dorosłych (mające związek z restrukturyzacją sektora przemysłowego zwiększającą liczbę osób, które mogą zostać pozbawione źródeł utrzymania); rozwój edukacji w zakresie przedsiębiorczości (dający możliwość aktywizacji ekonomicznej pozostających bez pracy mieszkańców); wspieranie dostosowania firm przemysłów tradycyjnych do wymogów rynkowych (pozwalające ograniczyć lawinowy wzrost bezrobocia); wspieranie rozwoju i działania małych i średnich przedsiębiorstw (dające możliwości wchłaniania części nadwyżek siły roboczej na rynku pracy); wspieranie kooperacji firm działających na terenie obszaru również z firmami regionu małopolskiego. Obszar aktywizacji i promocji produktu turystycznego Małopolski Południowej Dla obszaru tego konieczne będzie podjęcie następujących działań, służących rozwiązywaniu istniejących i zapobieganiu potencjalnych konfliktów oraz zmierzających do aktywizacji społeczności regionu i promocji oferowanego produktu turystycznego: wspieranie rozwoju wszelkich form turystyki nie kolidujących z wymogami ochrony środowiska przyrodniczego i krajobrazu kulturowego na tym obszarze; aktywny udział w rozwiązywaniu konfliktów wynikających z kolizji lokalizacyjnych obiektów i form zagospodarowania turystycznego mogących wpływać na stan środowiska i krajobraz z wymogami ich ochrony (powinien on obejmować co najmniej: tworzenie przyjaznego klimatu negocjacji, wskazywanie lokalizacji alternatywnych, rozpatrywanie skali zamierzonych przedsięwzięć, wskazywanie potencjalnych możliwości pogodzenia zamierzeń inwestycyjnych z wymogami ochrony); rozwijanie edukacji społeczności lokalnych w zakresie tworzenia produktu turystycznego w różnej skali (od uruchamiania gospodarstw agroturystycznych po przedsięwzięcia wymagające zaangażowania większej ilości podmiotów); włączanie się w promowanie produktu turystycznego obszaru poprzez pomoc w tworzeniu organizacji promocyjnych, wykorzystywanie kontaktów krajowych i międzynarodowych zarządu i kadry kierowniczej administracji województwa, dofinansowywanie przedsięwzięć o charakterze promocyjnym (targów, festiwali, konferencji). Obszar restrukturyzacji i przekształceń oraz wspierania rozwoju rolnictwa Małopolski Północnej Konieczne będzie podjęcie działań wspierających najuboższą ludność (zwiększenie pomocy społecznej) i wspomagających wszystkich chętnych do indywidualnej działalności na polu gospodarczym (w szczególności związanej z obsługą zrestrukturyzowanego rolnictwa), które będą służyć rozwiązywaniu istniejących i zapobieganiu potencjalnych konfliktów a także stwarzających możliwość intensyfikacji produkcji rolniczej i dostosowywania się do potrzeb rynku żywnościowego. Powinny być nimi: przygotowanie do zwiększenia zapotrzebowania na różnorodne formy pomocy społecznej; rozwijanie edukacji w zakresie przedsiębiorczości gospodarczej, w szczególności związanej z obsługą rolnictwa; rozwijanie instytucji rynku rolnego obejmujących: systemy kredytowania, obrotu produktami rolnymi, zasady dotowania produkcji; jak i instytucji doradztwa rolniczego zajmujących się: prowadzeniem szkoleń, agrotechniką i obsługą weterynaryjną; propagowanie rozwoju produkcji „zdrowej żywności”; wspieranie grup producenckich, począwszy od pomocy przy ich organizowaniu poprzez doradztwo w trakcie ich funkcjonowania. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 173 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6.5. SFERA GOSPODARCZA 6.5.1. Efektywne wykorzystanie stanu zainwestowania Efektywne wykorzystanie stanu zainwestowania sprowadza się do właściwego utrzymania stanu posiadania (rozumianego jako wszelkiego rodzaju zabudowa miast i wsi oraz cała infrastruktura techniczna). Należy zaznaczyć, że istniejące zainwestowanie jest jednym z najmniej podatnych na przekształcenia elementów przestrzeni i nawet jeśli jest ono nieprawidłowe (pod względem funkcjonalnym, przestrzennym czy stanu technicznego), ze względów ekonomicznych w planach zagospodarowania przestrzennego jest utrzymywane, co z kolei generuje bądź hamuje dalszy jego rozwój. Zasady działania: adaptacja zainwestowania do nowych warunków rozwoju poprzez restrukturyzację i modernizację, głównie: - dróg publicznych (dostosowanie parametrów technicznych do wymogów ustawowych); - linii kolejowych międzynarodowych (dostosowanie do prędkości podyktowanych zawartymi porozumieniami); - obszarów o dominacji przemysłu tradycyjnego i schyłkowego, poprzez przekształcenie gospodarki z monostruktury w strukturę wielobranżową; - rolnictwa zarówno w zakresie zainwestowania w ramach obszarów wiejskich, na których rolnictwo nie może być główną dziedziną gospodarowania (tereny o niekorzystnych warunkach glebowych, obszary aglomeracji i korytarzy transportowych, tereny o wysokich walorach środowiska przyrodniczego), jak i w zakresie rolniczej przestrzeni produkcyjnej, która wymaga przekształceń strukturalnych i nakładów inwestycyjnych; efektywne wykorzystanie rezerw tkwiących w użytkowaniu i zainwestowaniu terenów, zakładając rozwój jakościowy. Rezerwy tkwią przede wszystkim w użytkowaniu terenów (rolniczym, przemysłowym, rekreacyjnym, mieszkaniowym), które można zintensyfikować. Natomiast, jeśli chodzi o zainwestowanie to można mówić wyłącznie o rezerwach w zaopatrzeniu pewnych rejonów w energię elektryczną, gaz i wodę oraz rezerwach tkwiących w oczyszczalniach ścieków (głównie z powodu spadku zużycia wody i niezrealizowanej jeszcze w pełni sieci kanalizacyjnej). Tworzenie warunków do poprawy jakości życia i rozwoju zrównoważonego, oznacza: - zachowanie właściwych proporcji miedzy elementami zagospodarowania przestrzennego w dążeniu do harmonijnego rozwoju; - poprawę walorów estetycznych struktur przestrzennych i krajobrazu; - sprostanie zróżnicowanym zapotrzebowaniom na miejsca pracy, zamieszkania i wypoczynku; - poprawę sprawności funkcjonowania infrastruktury społecznej i technicznej. Zwiększenie konkurencyjności województwa będzie w znacznym stopniu skutkiem realizacji dwóch wcześniejszych celów, a propozycje działań zmierzających do osiągnięcia tego zawarto w „Strategii...”. Do priorytetowych zaliczono działania w zakresie edukacji, nauki, zaplecza badawczo-rozwojowego gospodarki oraz kultury. Za równie ważne uznano działania w zakresie ochrony środowiska. Natomiast warunkiem realizacji wszystkich priorytetów jest modernizacja struktury gospodarczej województwa. 6.5.2. Przełamywanie barier i ograniczeń rozwoju Ograniczenia i bariery jakie hamują rozwój województwa występujące w sferze społecznej i gospodarczej oraz w wyposażeniu w infrastrukturę techniczną mogą być przełamywane poprzez: 1. podniesienie poziomu wykształcenia mieszkańców regionu; 2. rozwiązanie problemu bezrobocia w rejonach najbardziej nim dotkniętych (tu konieczne są działania na szczeblu rządowym wspierane stosowną polityką na szczeblu wojewódzkim); 3. realizację ponadlokalnych usług (wszelkiego rodzaju szkół ponadpodstawowych szpitali obiektów opieki społecznej itp.) szczególnie w rejonach województwa wykazujących braki; 3. wprowadzenie zmian w kredytowaniu budownictwa mieszkaniowego i uruchomienie mechanizmów pozwalających na realizację taniego budownictwa dla najuboższych warstw społeczeństwa; 4. wprowadzenie zmian w kredytowaniu inwestycji (szczególnie drobnych przedsiębiorstw); 5. podniesienie poziomu wyposażenia regionu w instytucje otoczenia biznesu; 6. stopniowe zwiększanie udziału w gospodarce sektorów innowacyjnych; 7. dozbrojenie terenów: - niedostatecznie wyposażonych w infrastrukturę wodnokanalizacyjną, 174 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - na których występują niedobory w dostawach energii elektrycznej, - z niewystarczającym dostępem sieci do gazowej, - niedostatecznie wyposażonych w sieć telefoniczną; 8. poprawę stanu technicznego dróg ekspresowych krajowych i wojewódzkich oraz dostosowanie ich parametrów technicznych do wymaganej klasy; 9. promocja i wzmacnianie wśród mieszkańców więzi utożsamiających ich z regionem przy zachowaniu i wykorzystaniu przestrzennego zróżnicowania kulturowego. Barierami i ograniczeniami w swobodnym zagospodarowaniu przestrzeni których nie powinno się przekraczać są: 1. rezerwaty przyrody w ramach których dopuszczalną działalność określają ustawa o ochronie przyrody i plany ochrony; 2. parki narodowe w których działalność powinna być ograniczona do dopuszczonej w planach ochrony; 3. parki krajobrazowe w których nie powinno się lokalizować obiektów zaliczonych do szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi obiektów mogących pogorszyć stan środowiska oraz obiektów kolidujących z krajobrazem (wielkością zajmowanego terenu charakterem zabudowy i gabarytami) a także nie powinno się prowadzić powierzchniowej eksploatacji kopalin na skalę przemysłową; 4. obszary chronionego krajobrazu w ramach których nie powinno się lokalizować inwestycji zakłócających walory krajobrazowe; 5. tereny zagrożone występowaniem wód powodziowych które należy pozostawić w dotychczasowym użytkowaniu bez intensyfikowania zabudowy z wyjątkiem obszarów najbardziej zagrożonych na których wymagana jest likwidacja zainwestowania; 6. zbiorniki wód podziemnych w obrębie których gospodarowanie powinno być uzależnione od lokalnych warunków hydrogeologicznych; 7. strefy ochronne ujęć wód powierzchniowych i podziemnych, w których zagospodarowanie winno być zgodne z ustaleniami zawartymi w stosownych decyzjach lub rozporządzeniach, ustanawiających te strefy; 8. obszary o niewystarczających zasobach wód podziemnych, w których należy zachować racjonalne gospodarowanie wodą w granicach zasobów dyspozycyjnych; 9. doliny rzek, które powinny być chronione przed intensywnym zagospodarowaniem i w maksymalnym stopniu renaturalizowane, co pozwoli na ich funkcjonowanie jako korytarzy ekologicznych o szczególnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego; 10. obszary leśne których powierzchnia nie powinna być zmniejszana, szczególnie na obszarach o niskim wskaźniku lesistości; 11. gleby wysokich klas bonitacyjnych (I i II) występujące w większych kompleksach, na których istnieją ograniczenia lokalizacji działalności gospodarczej; 12. obiekty szczególnie cenne kulturowo, które wraz ze swoim bezpośrednim otoczeniem wymagają ochrony konserwatorskiej i powodują ograniczenia architektoniczne oraz urbanistyczne dla nowych inwestycji; 13. strefy ochrony konserwatorskiej, zagospodarowanie których winno odbywać się na warunkach określonych przez służby konserwatorskie; 14. strefy ochrony widokowej wyznaczone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin (osie widokowe, ciągi widokowe, dominanty przestrzenne, panoramy). 6.5.3. Wykorzystanie możliwości i szans tkwiących w zagospodarowaniu przestrzennym Walory środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz aktualny stan zainwestowania są podstawą dla dalszych działań w zakresie zagospodarowywania przestrzeni województwa. Uzyskanie oszczędności materii, czasu. kapitału, przestrzeni jest możliwe poprzez właściwe wykorzystanie potencjału tkwiącego w obecnym zagospodarowaniu. Główne atuty istniejącego stanu zagospodarowania regionu to: 1. Obecna wysoką pozycję Krakowa w hierarchii osadniczej kraju, którego rozwój powinien pójść w kierunku: - dalszego wzrostu jego roli jako znaczącego ośrodka szkolnictwa wyższego, nauki oraz kultury i sztuki na poziomie europejskim; - wzmacniania i rozwoju funkcji usługowych wyższego rzędu na poziomie regionalnym krajowym i międzynarodowym; - wzrostu znaczenia miasta jako ośrodka kongresowego i miejsca imprez sportowych oraz kulturalnych na skalę krajową i międzynarodową; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 175 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego utrzymania i wzrostu pozycji lidera rozwoju gospodarczego na skalę Polski PołudniowoWschodniej poprzez kreowanie zrównoważonego i nowoczesnego profilu gospodarowania; - dalszej integracja potencjału gospodarczego i naukowego celem wykształcenia ponadregionalnego centrum innowacji sprzyjającego napływowi wysokich technologii poprzez tworzenie i wspieranie rozwoju parków naukowo-technicznych oraz inkubatorów przedsiębiorczości; - kontynuacji modernizacji i rozbudowy infrastruktury technicznej i społecznej. Wykorzystanie powiązania autostradowego Krakowa z konurbacją katowicką na ponad regionalnej osi rozwoju która docelowo stworzy główny obszar metropolitalny w południowej Polsce. Położenie województwa i jego stolicy przy realizowanej autostradzie A-4 poprzez: - aktywizację terenów w bezpośrednim sąsiedztwie węzłów gdzie istnieją wyjątkowo korzystne warunki dla inwestowania ze względu na dobrą dostępność komunikacyjną; - zwiększenie przepustowości dróg doprowadzających ruch do węzłów autostradowych; - rozważenie budowy nowego węzła autostradowego Krzeszowice-Alwernia i zwiększenia w ten sposób atrakcyjności inwestycyjnej i poprawy komunikacji tego obszaru z Krakowem i Katowicami. Przebieg przez województwo linii kolejowych o międzynarodowym znaczeniu (E-30 i LHS), które po modernizacji i stworzeniu w oparciu o nie odpowiedniego zaplecza logistycznego pozwalają na zmniejszenie przewożonej drogami na znacznych odległościach masy towarowej. Zaplecze to może w konsekwencji przyczynić się do zmniejszenia kongestii w ruchu towarowym i jej negatywnych skutków. Realizacja centrum logistycznego i kongresowego na skalę międzynarodową w bezpośrednim sąsiedztwie portu lotniczego Kraków - Balice z wykorzystaniem istniejących w pobliżu węzłów na autostradzie A-4 oraz perspektywicznie planowanej kolejki miejskiej łączącej port lotniczy z centrum Krakowa. Wysoki poziom przedsiębiorczości lokalnej w zakresie przetwórstwa przemysłowego i usług, który powinien być nadal wspierany ze szczególnym uwzględnieniem uwarunkowań na lokalnych rynkach pracy. Istniejące zainwestowanie w zakresie produkcji przemysłowej, budownictwa oraz usług przejawiające się w: - rozbudowanym zapleczu przemysłowo-budowlanym; - wielobranżowym profilu budownictwa rozmieszczonego proporcjonalnie do układu osadniczego; - polifunkcyjnej strukturze przemysłu Krakowa jako stolicy regionu; - rozbudowującej się sieci inkubatorów przedsiębiorczości oraz inicjalnych obszarach rozwoju innowacyjności oraz przemysłu wysokich technologii; Działania mające na celu restrukturyzację HTS i rewitalizację obszaru Kraków – Wschód: - dokończenie restrukturyzacji Huty im. Sendzimira należącej do koncernu PHS poprzez budowę nowej walcowni blach; - dywersyfikacja monokultury przemysłowej w wielobranżowy profil gospodarczy na obszarze Nowej Huty m.in. poprzez realizację koncepcji rozwoju Kraków - Wschód; - polityka aktywnego pozyskiwania przedsiębiorstw działających na polu wysokich technologii oraz jednostek rozwojowo-badawczych; - restrukturyzacja istniejącego w ramach HTS potencjału biurowego i magazynowo-składowego. Wysoki poziom rolnictwa, który daje możliwości szybszego dostosowania tego sektora do wymogów unijnych. Uzyskanie w rolnictwie standardów europejskich wymagać będzie: - wykorzystania w szczególności pod uprawy wysokotowarowe licznie występujących w regionie gleb o wysokich klasach bonitacyjnych (I-III); - kontynuacji procesów restrukturyzacji polegających między innymi na: - 1. 2. 4. 5. 6. 7. 8. 9. przekształceniach niekorzystnej struktury wielkościowej indywidualnych gospodarstw rolnych, wprowadzaniu postępu technologicznego, a zwłaszcza biologicznego oraz nowoczesnych form zarządzania, podniesienie towarowości produkcji i zmiana jej struktury, zmiana profilu rolniczego użytkowania terenów górskich i podgórskich; podniesienie poziomu życia mieszkańców obszarów wiejskich poprzez wspieranie modernizacji infrastruktury technicznej i społecznej; - działania sprzyjającego wielofunkcyjnemu rozwojowi obszarów wiejskich. 10. Potencjał środowiska przyrodniczego i zasobów kulturowych stanowiący jeden z najważniejszych elementów decydujących o przewadze konkurencyjnej województwa w zakresie atrakcyjności lokalizacyjnej działalności gospodarczej, osadniczej oraz rozwoju ruchu turystycznego. Do głównych walorów środowiska przyrodniczego należy znajdujący się w granicach województwa fragment pasma górskiego Karpat oraz południowa część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. W celu poprawy - 176 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego wykorzystania walorów przyrodniczych i zwiększenia atrakcyjności turystycznej regionu należy podjąć następujące działania: - poprawa dostępności komunikacyjnej miejsc o dużych walorach turystycznych ze szczególnym uwzględnieniem obszarów górskich poprzez modernizację i rozbudowę dróg oraz zwiększenie efektywności wykorzystania sieci kolejowej; - zwiększenie atrakcyjności turystycznej poprzez rozbudowę i podwyższenie standardu bazy noclegowej oraz urządzeń towarzyszących obsłudze ruchu turystycznego; - polityka ograniczająca rozwój działalności gospodarczej mogącej stanowić zagrożenie dla walorów przyrodniczo-kulturowych obszarów turystycznych; - dbałość o istniejące zasoby dziedzictwa kulturowego poprzez poprawę stanu technicznego oraz właściwe zagospodarowanie ich otoczenia; - promocja obszarów atrakcyjnych turystycznie i rozbudowa sieci informacji turystycznej. 11. Optymalizacja wykorzystania bazy surowcowej województwa. 6.5.4. Obszary inwestycyjne w Małopolsce Specjalne Strefy Ekonomiczne Specjalna Strefa Ekonomiczna (SSE) jest enklawą gospodarczą powoływaną w celu zaktywizowania regionu, zmniejszenia bezrobocia, a także przyspieszenia rozwoju społeczno-ekonomicznego danej części kraju. Przedsiębiorcy inwestujący w Specjalnej Strefie Ekonomicznej mogą uzyskać pomoc publiczną przyznawaną w formie zwolnienia od podatku dochodowego. Istnieją dwie formy pomocy publicznej: z tytułu inwestycji oraz z tytułu utworzenia nowych miejsc pracy. SSE powoływane są na podstawie ustawy z 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz. U. z 1994 r., Nr 123 poz. 600, z późn. zm.). W Województwie Małopolskim znajdują się dwie Specjalne Strefy Ekonomiczne: SSE Krakowski Park Technologiczny, posiadająca trzy podstrefy w Krakowie i jedną w Tarnowie, SSE Euro-Park Mielec - gorlicka podstrefa. Specjalna Strefa Ekonomiczna - Krakowski Park Technologiczny Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 października 1997 r. w sprawie ustanowienia specjalnej strefy ekonomicznej w Krakowie (Dz. U. z 1997 r., Nr 135, poz. 912, z późn. zm.) powstała Specjalna Strefa Ekonomiczna - Krakowski Park Technologiczny. Strefa została utworzona w 1998 roku, jej istnienie przewidziane jest do końca 2017 r. Tereny strefy o łącznej powierzchni 122,35 hektara są przeznaczone na nowe przedsięwzięcia inwestycyjne, tzw. greenfield investment. Zlokalizowane są w Parku Technologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego (Pychowice), Parku Technologicznym Politechniki Krakowskiej (Czyżyny) i Parku Technologicznym Huty im. T. Sendzimira (Branice) oraz w Tarnowie (Tarnowski Klaster Przemysłowy "Plastikowa Dolina"). Poszukiwani inwestorzy: przede wszystkim z sektora zaawansowanych technologii (informatyka i telekomunikacja, elektronika, inżynieria materiałowa i biotechnologie, projektowanie aparatury badawczej i pomiarowej oraz wszelkie inne nowoczesne dziedziny przemysłu). Do najważniejszych celów SSE w Krakowie należy: rozwój sektora przemysłu zaawansowanych technologii przy wykorzystaniu potencjału naukowobadawczego krakowskiego środowiska wyższych uczelni i instytutów naukowo-badawczych, stworzenie sprzyjających warunków ekonomicznych, infrastrukturalnych i organizacyjnych dla inwestorów krajowych i zagranicznych deklarujących wykorzystanie i rozwijanie istniejącego potencjału naukowo-badawczego Krakowa, głównie w obszarze zaawansowanych technologii. Na terenie Parku Technologicznego Politechniki Krakowskiej w Czyżynach powstaje Centrum Biznesu i Innowacji Copernicus - zespół obiektów o powierzchni około 6.000 m2, przeznaczonej na sprzedaż lub wynajem, na cele biurowe, badawcze i produkcyjne dla firm z sektora zaawansowanych technologii. Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO – PARK MIELEC – gorlicka podstrefa Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 5 września 1995 r. w sprawie ustanowienia specjalnej strefy ekonomicznej w Mielcu (Dz. U. z 1997 r., Nr 107, poz. 526 z późn. zm.) została ustanowiona w 1995 roku na 20 lat Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO – PARK. Jest to pierwsza Specjalna Strefa Ekonomiczna ustanowiona w Polsce. Zarządza nią Agencja Rozwoju Przemysłu S.A., która wydaje zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 177 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego W 2001 roku mielecka Strefa została rozszerzona i objęła również Obszary Przemysłowe w Gorlicach, Chełmie i Dębicy. Łączny obszar SSE EURO – PARK MIELEC wynosi obecnie 749 ha (w tym lotnisko w Mielcu 350 ha). Podległy mieleckiej SSE Obszar Przemysłowy Gorlice leży w północno – wschodniej części Gorlic, w dzielnicy Glinik Mariampolski, po obu stronach drogi krajowej nr 28 (Wadowice – Nowy Sącz – Krosno – Przemyśl). Obejmuje działki stanowiące własność miasta należące dawniej do Fabryki Maszyn „Glinik” S.A. Infrastruktura Obszaru Przemysłowego, jak również najbliższego otoczenia jest wystarczająca dla niemal każdej gałęzi przemysłu. Uzbrojenie terenu obejmuje: energię elektryczną, gaz ziemny, kanalizację, wodę pitną i przemysłową, telekomunikację, sieć ciepłowniczą. Oferta inwestycyjna Obszaru Przemysłowego Gorlice obejmuje: - 22 ha uzbrojonych terenów pod nową zabudowę, - obiekty produkcyjno – magazynowe. Projektowana Sądecka Strefa Przemysłowa Projektowana strefa znajduje się w dzielnicy Tłoki położonej w południowej części miasta Nowego Sącza, na obrzeżach głównego ośrodka przemysłowego. Teren położony jest przy projektowanym dworcu kolejowym linii międzynarodowej Kraków – Tymbark – Muszyna – granica państwa. Jego położenie stwarza warunki dla utworzenia w mieście regionalnego centrum logistyki. Podkreślić należy, że jest to jedyny niezabudowany obszar w mieście o powierzchni 56 ha, dogodny pod względem ukształtowania terenu, który może zostać wykorzystany w celu realizacji polityki wspierania rozwoju gospodarczego w Nowym Sączu. Parki przemysłowe W Województwie Małopolskim wyróżnić możemy cały przekrój przedsięwzięć, które bądź z nazwy, bądź z racji pełnionych funkcji nawiązują do koncepcji parków przemysłowych. Mowa tu o: - Krakowskim Parku Technologicznym (Pychowice, Czyżyny, Branice); - Krakowskim Parku Przemysłowym Kraków-Wschód; - Tarnowskim Klasterze Przemysłowym "Plastikowa Dolina"; - Strefie przemysłowej w Dobczycach, Niepołomicach; - Parku Przemysłowym Kraków Przewóz; - Parku Przemysłowym firmy Delphi; - Zielony Park Przemysłowy "Kryształowy" w Tarnowie; - Gorlicka Ekologiczna Strefa Gospodarcza, - Wojnicki Zielony Park Przemysłowy w Wojniczu, - Chrzanowsko – Trzebiński Park Przemysłowy. Parki przemysłowe są nowoczesnym instrumentem wspierania rozwoju gospodarczego jednostek terytorialnych (gmin, subregionów, regionów). Istota parków polega na tworzeniu sprzyjających warunków do rozwoju działalności gospodarczej poprzez: - wydzielanie terenów przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej (produkcyjnej, badawczej i usługowej); - stwarzanie udogodnień organizacyjnych, administracyjnych, prawnych, podatkowych i innych dla potencjalnych inwestorów w parkach. 6.5.5. Rolnictwo Ekologizacja produkcji rolnej wymaga: dostosowania działań do zróżnicowanych warunków produkcji rolnej zwłaszcza pomiędzy północną i południową częścią województwa; utrzymywanie i rozwój wielofunkcyjności rolnictwa. Rozwiązania: 178 poprawa struktury agralnej ze szczególnym uwzględnieniem północno–wschodniej części województwa: - scalanie i powiększanie powierzchni gospodarstw w powiatach miechowskim, proszowickim, dąbrowskim; - scalanie i nowy układ dróg rolniczych na terenach znajdujących się w zasięgu autostrady Kraków – Tarnów, zwłaszcza w gminach: Kłaj, Rzezawa, Brzesko, Borzęcin, Wierzchosławice, Żabno, Lisia Góra, Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego punktowe scalanie i wymiany gruntów w obszarach o największym rozdrobnieniu działek (powiaty wadowicki i suski). poprawa infrastruktury rolniczej w tym głównie utwardzenie dróg – dotyczy praktycznie całego województwa a zwłaszcza obszarów objętych powodziami; zalesienie gleb marginalnych skoncentrowane w południowej części województwa oraz obejmująca obszary nadmiernie uwilgotnione (gminy Radłów, Podegrodzie) i obszary wymagające przywrócenia równowagi ekologicznej (gminy Olkusz i Klucze); transformacja gruntów ornych na łąki w południowej części województwa a zwłaszcza w otulinach parków narodowych i na obszarze parków krajobrazowych; wprowadzenie w przestrzeni zadrzewień i zakrzewień śródpolnych w celu ochrony gleb przed erozją i spływem biogenów; wspieranie programu rolnośrodowiskowego poprzez wdrożenie pakietów: - rolnictwo zrównoważone; - łąki nizinne z opóźnionym koszeniem; - zadrzewienia śródpolne; - tworzenie stref buforowych. - Kierunki działań powinny uwzględniać ustalenia Sektorowego Program Operacyjnego, Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich 2004 – 2006, opracowanego przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W wyniku prac Wojewódzkiego Zespołu ds. wdrażania Krajowego Programu Rolnośrodowiskowego zaproponowane zostały w Małopolsce następujące pakiety rolno-środowiskowe: Pakiet Systemowy S01 - Rolnictwo zrównoważone, Pakiet Przyrodniczy P02a02 - Łąki nizinne z opóźnionym koszeniem, Pakiet Przyrodniczy P05 - Zadrzewienia śródpolne, Pakiet Środowiskowy K04 - Tworzenie stref buforowych. Wybrane Pakiety najpełniej odpowiadają potrzebom regionu. Poza spodziewanym efektem ekologicznym są one spójne z potrzebami rolnictwa (np. redukcja erozji) oraz społeczeństwa (przede wszystkim lepsza ochrona ujęć wody pitnej, wód gruntowych i cieków; podniesienie jakości krajobrazu itd.). 6.5.6. Sadownictwo i przetwórstwo rolno-spożywcze Ważną formą gospodarczego wykorzystania przyrodniczego potencjału województwa jest optymalne zagospodarowanie plonów upraw krzewów owocowych i sadów w niektórych regionach województwa małopolskiego. Dotychczasowe sposoby wykorzystania zbiorów owoców dla potrzeb bieżących, przechowalnictwa i przetwórstwa wymagają kontynuowania, a jednocześnie niezbędne jest wypracowanie nowych form zbytu plonów surowych i przetworzonych. Dotyczy to przede wszystkim już istniejącej bazy surowcowej w rejonie Tymbarku i Nowego Sącza oraz gminy Raciechowice. Wszystkie dotychczasowe sprawdzone działania producentów owoców, np. jabłek należy usilnie promować, m.in. dla zagwarantowania wielostronnych efektów ekonomicznych, przy jednoczesnym rozwoju ekologicznych form użytkowania gruntów i wysokiej jakości plonów. Zakładanie nowych plantacji krzewów owocowych i sadów, zwłaszcza przez grupy producentów, umożliwi m.in. przygotowanie dla rynków w UE konkurencyjnej oferty na owoce świeże, schłodzone oraz całą gamę przetworów – jako tzw. żywność ekologiczna. Spełniać ona musi najwyższe parametry sanitarne i smakowe. Taki kierunek wykorzystania surowców sadowniczych – dla konsumpcji i przetwórstwa – jest potencjalnie możliwy do realizowania także w innych obszarach województwa małopolskiego. Istotnym wskazaniem są tutaj odpowiednie warunki klimatyczno-siedliskowe oraz stan zanieczyszczenia gleby, zwłaszcza przez metale ciężkie. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 179 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6.6. SFERA TECHNICZNA W niniejszej części sformułowano cele i kierunki dotyczące zagadnień szeroko rozumianego transportu, zaopatrzenia w wodę, usuwania ścieków, zaopatrzenia w gaz i energię elektryczną oraz wybranych elementów łączności, punktem wyjścia dla ustaleń są zdefiniowane cele strategiczne i operacyjne dla wymienionych systemów. 6.6.1. Transport drogowy Modernizacja i przebudowa układu dróg głównych, w tym dróg dojazdowych do przejść granicznych uwzględnia poniższe zasady: zatrzymanie dekapitalizacji istniejącej sieci drogowej i obiektów inżynierskich oraz ich efektywne wykorzystanie; modernizacja i przebudowa istniejących tras, dostosowująca je do prognozowanego ruchu i gabarytów pojazdów, eliminacja bądź ograniczenie ruchu kołowego z obszarów zabudowanych, zwłaszcza z centrum miast, konieczna dla poprawy warunków przejazdu i warunków życia mieszkańców oraz dostosowanie dróg do parametrów wynikających z umów i standardów europejskich; poprawa dostępności, zapewnienie zrównoważonego rozwoju obszarów o niskiej gęstości sieci drogowej i niedostosowanych do ruchu parametrach, zwłaszcza na terenach podgórskich; aktywizacja terenów w pobliżu tras drogowych poprzez właściwe kształtowanie przebiegu tych dróg i obsługę terenów przyległych; zapewnienie dogodnego i czytelnego przejazdu na kierunku północ-południe i wschód-zachód przez obszar Małopolski, w tym także uzyskanie dogodnego połączenia ze Słowacją ; poprawa funkcjonowania komunikacji w miastach, zwłaszcza komunikacji publicznej; zapewnienie sprawnej i niezawodnej komunikacji lądowej na wypadek klęsk żywiołowych; budowa tras komunikacyjnych obsługujących główne ośrodki aktywności województwa, dogodne powiązanie Krakowa z istotnymi ośrodkami gospodarczymi regionu w tym budowa autostrady w korytarzu TINA III i drogi ekspresowej w kierunku północ-południe; optymalizacja pracy przewozowej transportu drogowego poprzez prawidłowe rozmieszczenie celów i źródeł ruchu, zmniejszenie transportochłonności gospodarki narodowej i przejęcie części przewozów przez tańsze i bardziej przyjazne środowisku systemy transportowe (kolej, żeglugę); budowa tras obwodowych i obejść miejscowości zmniejszając konflikty w strukturach przestrzennych wywołane ruchem drogowym, zapewnienie należytej dbałości przestrzennej i ładu przestrzennego; segregacja ruchu na drogach poprzez stworzenie odrębnych tras dla ruchu tranzytowego i lokalnego, a także oddzielenie ruchu kołowego od ruchu rowerowego i pieszego, zwłaszcza przy przejściu przez miejscowości; dbałość o ochronę środowiska poprzez wprowadzenie w infrastrukturze dogodnych (zwłaszcza przy realizacji dróg ruchu szybkiego) elementów koniecznych dla ochrony środowiska naturalnego (przepusty pod drogami, „zielone mosty” itp.), kształtowanie sieci drogowej w zgodzie z ładem przestrzennym i warunkami naturalnymi terenu; poprawa bezpieczeństwa ruchu na drogach, ograniczenie uciążliwości wywołanych ruchem, większa dbałość o ochronę środowiska już na etapie planowania i projektowania inwestycji drogowych, a także realizacji i utrzymania, poprawa jakości życia mieszkańców województwa poprzez prawidłowy rozwój komunikacji drogowej; ograniczenie „obudowywania” dróg, zwłaszcza dróg wyższych klas (GP, G) funkcjami mieszkaniowymi, usługowymi i przemysłowymi, takie kształtowanie przestrzeni w sąsiedztwie tras drogowych, aby eliminować konflikty relacji: ruch drogowy – zabudowa; wyposażenie sieci drogowej w obiekty zaplecza technicznego, zwłaszcza w parkingi dla pojazdów ciężarowych na głównych trasach drogowych, także miejsca i obiekty obsługi podróżnych na trasach ruchu turystycznego; zwiększenie liczby przepraw mostowych przez Wisłę w pierwszej kolejności w miejscach przepraw promowych; zwiększenie środków finansowych przeznaczonych na komunikację, w tym komunikację drogową (zarówno z funduszy zagranicznych – pomocowych, jak również krajowych) oraz racjonalne ich wykorzystanie dla budowy, przebudowy i modernizacji tras drogowych; 180 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego ustalenie priorytetów realizacji inwestycji drogowych uwzględniających potrzeby obsługi komunikacyjnej i możliwości finansowe i realizacyjne, wytypowanie kluczowych przedsięwzięć infrastruktury drogowej. Rozwój sieci transportowej skoncentruje się wzdłuż kilku korytarzy o dominującym układzie równoleżnikowo-południkowym. Głównym korytarzem drogowym w układzie równoleżnikowym pozostanie oś Katowice – Kraków – Rzeszów. Po zachodniej stronie Krakowa istnieje kilka równoległych przebiegów w kierunkach na Oświęcim, Chrzanów, Olkusz, natomiast rozwój korytarza po stronie wschodniej zabezpieczy budowa autostrady na odcinku Kraków-Tarnów przy jednoczesnej modernizacji drogi krajowej nr 4 klasy GP Kraków-Wieliczka-Brzesko-Tarnów. Drugim wg znaczenia korytarzem wschód - zachód mającym znaczenie krajowe jest ciąg drogowy biegnący z województwa podkarpackiego (droga nr 28) przez Gorlice – Nowy Sącz – Limanową - Wadowice po drodze nr 52 w kierunku województwa śląskiego przez Bielsko Białą i Cieszyn do Republiki Czeskiej a poprzez drogę nr 44 Zator- Oświęcim do drogi S1. Wymaga on modernizacji do klasy drogi głównej ruchu przyspieszonego w tym budowy obejść kilku miast (m.in. Maków Podhalański, Mszana Dolna, Limanowa, Nowy Sącz, Gorlice, Biecz). Na trzecim miejscu klasyfikuje się grupę przebiegów równoleżnikowych, które są wymienione wg. kolejności od północy na południe: Zawiercie – Wolbrom – Miechów - Skalbmierz (drogi wojewódzkie 794, 783), Olkusz – Proszowice - Dąbrowa Tarnowska (drogi wojewódzkie 773, 775, 964, 975), Wadowice – Myślenice – Gdów – Czchów - Gromnik (drogi nr 52, 955, 967, 966, 980) oraz fragment „drogi karpackiej” Jabłonka-Nowy Targ-Nowy Sącz (drogi nr 957, 969). W układzie południkowym, jako najważniejszy należy wymienić kierunek Kielce – Kraków - Chyżne (granica państwa), który powinien uzyskać parametry drogi ekspresowej (na odcinku granica województwa świętokrzyskiego – Węzeł Zabornia), dalej parametry drogi klasy GP. Ten ciąg drogowy musi być wspomagany sprawnym przejściem północ-południe we środkowo-wschodniej części województwa. Funkcję taką mają przejąć dwa przebiegi: Busko Zdrój – Koszyce – Brzesko - Nowy Sącz – Piwniczna (granica państwa) oraz Busko Zdrój – Tarnów – Gorlice – Konieczna (granica państwa). Konieczne będzie podniesienie parametrów dróg dojazdowych do przejść granicznych w Muszynce, Leluchowie i Winiarczykówce do klasy G (wraz z przekwalifikowaniem tych dróg z powiatowych na wojewódzkie).Odcinek Brzesko - Nowy Sącz powinien uzyskać co najmniej klasę GP, a jako szczególnie ważne wskazuje się znalezienie rozwiązania dla przejścia tej drogi przez Czchów. Dla spójnego powiązania autostrady A4, drogi ekspresowej S7, dróg wychodzących promieniście z Krakowa oraz prawidłowej obsługi miasta konieczne jest ustalenie przebiegu układu obwodnicowego Krakowa. A. Drogi ruchu szybkiego Strategiczny układ dróg ruchu szybkiego tworzy szkielet systemu drogowego w województwie. W jego skład wchodzą autostrady i drogi ekspresowe (zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 26 sierpnia 2003r.). Kierunki działań dotyczące wszystkich niżej wymienionych dróg, odnoszą się jedynie do działań zamykających się w granicach administracyjnych województwa małopolskiego. 1. Autostrada A4 (Drezno) GRANICA PAŃSTWA - JĘDRZYCHOWICE - KRZYŻOWA – LEGNICA - WROCŁAW - OPOLE - GLIWICE - KATOWICE - KRAKÓW - TARNÓW RZESZÓW - KORCZOWA - GRANICA PAŃSTWA (Lwów) – (A): odcinek od węzła Wielicka – do granicy województwa podkarpackiego przewidziany jest do realizacji w programie rządowym do 2010 r., zgodnie z wydanym wskazaniem lokalizacyjnym. Rezerwy terenu wymagają też drogi dojazdowe klasy GP do węzłów autostradowych w rejonie miast Bochnia, Brzesko i Tarnów; poza istniejącymi już węzłami autostradowymi projektowane są nowe: Jeleń, Bieżanów (w trakcie realizacji), Szarów, Bochnia, Brzesko, Wierzchosławice, Krzyż oraz rozważana możliwość lokalizacji zjazdu z autostrady Grojec – Rudno. 2. Droga ekspresowa S1 GDAŃSK - ŚWIECIE - TORUŃ - ŁÓDŹ - PIOTRKÓW TRYBUNALSKI CZĘSTOCHOWA - WOJKOWICE KOŚCIELNE - DĄBROWA GÓRNICZA - TYCHY BIELSKO BIAŁA - CIESZYN - GRANICA PAŃSTWA - (S): niezbędna rezerwa terenu dla nowo projektowanej drogi ekspresowej biegnącej w niewielkiej części przez teren województwa małopolskiego oraz budowę węzłów Brzezinka i Brzeszcze. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 181 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Droga ekspresowa S7 S6/A1 (GDAŃSK) – ELBLĄG – OLSZTYNEK – WARSZAWA – KIELCE – KRAKÓW - RABKA - (S): a) po stronie północnej Krakowa od granicy województwa świętokrzyskiego częściowo po trasie istniejącej wraz z nowymi odcinkami: obejścia Książa Wielkiego i Miechowa; nowy odcinek drogi do Dziekanowic i dalej po trasie rezerwy terenowej do skrzyżowania z drogą krajową nr 94 w Modlnicy; odcinek Radzikowskiego (węzeł) – Modlnica, dla którego opracowana została Koncepcja i wykupione w 95% grunty niezbędne do realizacji. budowa węzłów Książ, Brzuchania, Miechów, Dziekanowice; b) po stronie południowej Krakowa: odcinek Kraków – Myślenice – modernizacja istniejącej drogi do parametrów drogi ekspresowej wraz z węzłami: Libertów, Mogilany, Głogoczów, Jawornik; odcinek Myślenice – Lubień – przebudowa drogi do parametrów drogi ekspresowej wraz z obejściem Lubnia oraz regulacja rzeki Raby, budową trzech węzłów: w Lubniu, Pcimiu i Stróży, zadanie przygotowywane do realizacji w latach 2003–2005; odcinek Lubień – Skomielna Biała – Rabka Zdrój (Zabornia) – nowa droga o parametrach drogi ekspresowej według opracowanej Koncepcji, budowa węzłów: Skomielna i Zabornia. 3. B. Pozostałe drogi krajowe 1. Droga krajowa nr 4 GRANICA PAŃSTWA - JĘDRZYCHOWICE - BOLESLAWIEC - KRZYWA - WROCŁAW - PRĄDY - NOGOWCZYCE - GLIWICE - KATOWICE - CHRZANÓW KRAKÓW - TARNÓW - RZESZÓW - JAROSŁAW - RADYMNO - KORCZOWA - GRANICA PAŃSTWA modernizacja na odcinku Kraków - Tarnów - (GP): utrzymuje się rezerwę terenu wolnego od zabudowy jak w dotychczasowych planach zagospodarowania przestrzennego gmin dla przebudowy drogi oraz budowy obwodnic: Łapczycy , Wojnicza – według opracowanej Koncepcji. 2. Droga krajowa nr 7 RABKA - CHYŻNE - GRANICA PAŃSTWA - (GP): wskazuje się rezerwy pod obwodnice Spytkowic, Podwilka (według tras dotychczas rezerwowanych w planach zagospodarowania przestrzennego), Jabłonki (po nowej trasie zgodnie z opracowanym planem zagospodarowania gminy) i Skawy (według Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Raba Wyżna) oraz Słomnik. 3. Droga krajowa nr 28 ZATOR - WADOWICE - RABKA - LIMANOWA - NOWY SĄCZ GORLICE - JASŁO - KROSNO - SANOK - KUŹMINA - BIRCZA - PRZEMYŚL - MEDYKA GRANICA PAŃSTWA modernizacja na wybranych odcinkach - (GP): utrzymuje się rezerwę terenu dla obwodnic: Zatora, Wadowic, Makowa Podhalańskiego, Jordanowa, Mszany Dolnej, Limanowej, Nowego Sącza, Grybowa, Gorlic i Biecza. Na odcinkach o dużych wzniesieniach niwelety przewidywana jest budowa pasów ruchu powolnego. 4. Droga krajowa nr 44 GLIWICE - MIKOŁÓW - TYCHY - OŚWIĘCIM - ZATOR - SKAWINA – KRAKÓW dostosowanie parametrów drogi do klasy GP na odcinku od granicy województwa do skrzyżowania ul. Chemików z ul. Fabryczną w Oświęcimiu oraz klasy G na pozostałym odcinku do Krakowa (GP/G): rezerwy terenu wymagają: - budowa odcinka drogi w Oświęcimiu – dla łącznika klasy GP pomiędzy istniejącą obwodnicą a węzłem „Brzezinka” na trasie planowanej drogi ekspresowej S-1 Bielsko - Kosztowy; - na odcinku Oświęcim – Kraków, pod niezbędne korekty tras dla dostosowania drogi do parametrów klasy G; - budowa obejścia Skawiny. 5. Droga krajowa nr 47 RABKA - NOWY TARG - ZAKOPANE modernizacja na całym jej przebiegu – (GP) : realizacja obwodnic Nowego Targu (północno-południowej – GP), rozważana jest możliwość przedłużenia drogi krajowej nr 47 na odcinku od ronda na skrzyżowaniu ul. Kasprowicza, Nowotarskiej i Chramcówki – do wiaduktu w rejonie Gubałówki (droga „Junaków”). Trasa posiada rezerwę terenu w planie zagospodarowania przestrzennego Zakopanego. 6. Droga krajowa nr 49 NOWY TARG - CZARNA GÓRA - JURGÓW - GRANICA PAŃSTWA modernizacja na całym jej przebiegu - (G): 182 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego utrzymuje się rezerwy terenu dla niezbędnego poszerzenia drogi. 7. Droga krajowa nr 52 BIELSKO BIAŁA - KĘTY - WADOWICE – GŁOGOCZÓW modernizacja na całym jej przebiegu, od Kęt-Podlesia w stronę Bielska po nowej trasie - (GP): uwzględnia się rezerwy terenu dla niezbędnego poszerzenia drogi oraz budowy obwodnic: Kęt, Bulowic, Andrychowa, Wadowic, Kalwarii Zebrzydowskiej oraz przełożenia trasy w rejonie wiaduktu kolejowego w Kleczy. 8. Droga krajowa nr 73 WIŚNIÓWKA - KIELCE - MORAWICA - BUSKO ZDRÓJ - SZCZUCIN DĄBROWA TARNOWSKA - TARNÓW - PILZNO – JASŁO modernizacja na całym jej przebiegu - (GP): uwzględnia się rezerwy terenu pod planowaną budowę obwodnicy Dąbrowy Tarnowskiej, dla której opracowana została Koncepcja; 9. Droga krajowa nr 75 BRANICE /droga 79/ - NIEPOŁOMICE /droga 4/ - BRZESKO - NOWY SĄCZ – KRYNICA modernizacja na odcinku Brzesko – Nowy Sącz - (GP): droga ta wymaga modernizacji do parametrów klasy GP, co wiąże się z korektami trasy oraz niezbędnymi poszerzeniami korony, w tym również dla celów budowy pasów ruchu powolnego na wzniesieniach niwelety; konieczność alternatywnego przebiegu drogi ze względu na szczególnie trudny do pokonania odcinek w rejonie wzniesienia Just na terenie gminy Łososina Dolna, przewiduje się budowę obwodnicy Nowego Sącza i Gnojnika według opracowywanej Koncepcji, w związku przewidywaną znaczną rolą trasy na Słowacją przez Muszynkę należy rozważyć przedłużenie drogi 75 do granicy ze Słowacją (alternatywą jest ustanowienie drogi wojewódzkiej). 10. Droga krajowa nr 79 WARSZAWA - KOZIENICE - ZWOLEŃ - SANDOMlERZ - POŁANIEC NOWE BRZESKO - KRAKÓW - TRZEBINIA - CHRZANÓW - JAWORZNO - KATOWICE CHORZÓW – BYTOM modernizacja na wybranych odcinkach (G/GP): przewidziana jest budowa obwodnic: Chrzanowa i Trzebini (dla tego zadania opracowana została Koncepcja) oraz Zabierzowa, Nowego Brzeska i Koszyc. Rezerwy terenu wymagać będą niezbędne poszerzenia korony drogi. 11. Droga krajowa nr 87 NOWY SĄCZ - STARY SĄCZ - PIWNICZNA - GRANICA PAŃSTWA modernizacja na całym jej przebiegu (G): modernizacja drogi do przejścia granicznego w Piwnicznej wraz z budową obejścia Piwnicznej. 12. Droga krajowa nr 94 KRZYWA - CHOJNÓW - LEGNlCA - PROCHOWlCE - WROCŁAW BRZEG - OPOLE - STRZELCE OPOLSLKIE - TOSZEK - PYSKOWICE - BYTOM - BĘDZIN SOSNOWIEC - DĄBROWA GÓRNICZA - OLKUSZ - KRAKÓW - RADZIKOWSKIEGO BALICE modernizacja na wybranych odcinkach - (GP): utrzymuje się rezerwy terenu dla dobudowy drugiej jezdni i obwodnic miejscowości Olkusz, Jerzmanowice, Biały Kościół, Szyce. C. Drogi wojewódzkie Cała sieć dróg wojewódzkich powinna być przewidziana do modernizacji, ponieważ żaden ciąg drogowy na całym swoim przebiegu nie posiada wymaganych parametrów. Wszystkie drogi wojewódzkie powinny uzyskać przynajmniej klasę techniczną G. Przebudowy, przełożeń, modernizacji i budowy obejść miejscowości wymagają drogi: 1. nr 768 JĘDRZEJÓW – WĘCHADŁÓW – SKALBMIERZ – KOSZYCE - BRZESKO przebudowa na odcinku Koszyce – Brzesko, obwodnica Szczurowej, Koszyc i Brzeska; 2. nr 773 SIENICZNO – SUŁOSZOWA – SKAŁA – WESOŁA modernizacja drogi; 3. nr 774 ZABIERZÓW – KRYSPINÓW droga do przekwalifikowania na drogę powiatową; 4. nr 775 SŁOMNIKI – PROSZOWICE – NOWE BRZESKO – ISPINA obniżenie rangi drogi wojewódzkiej na odcinku Proszowice – Nowe Brzesko do powiatowej z jednoczesną adaptacją drogi powiatowej nr 15835 Proszowice - Koszyce na wojewódzką; 5. nr 776 KRAKÓW – PROSZOWICE – KAZIMIERZA WIELKA – BUSKO ZDRÓJ realizacja obejścia Proszowic, Kocmyrzowa, Prus, modernizacja pozostałego odcinka drogi; 6. nr 780 KRAKÓW – ALWERNIA – CHEŁMEK - MYSŁOWICE realizacja obejścia m. Chełmek, Liszki i Kryspinów, modernizacja odcinków drogi; 7. nr 781CHRZANÓW – BABICE – ZATOR – ANDRYCHÓW – ŁĘKAWICA realizacja obejścia Babic; 8. nr 783 OLKUSZ – WOLBROM – MIECHÓW – RACŁAWICE – SKALBMIERZ modernizacja drogi wraz z realizacją obejścia Wolbromia; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 183 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 184 nr 791 WANATY – ZAWIERCIE – OGRODZIENIEC – OLKUSZ – TRZEBINIA modernizacja drogi wraz z obejściem Klucz i Trzebini; nr 794 KONIECPOL – LELÓW – PRADŁA – PILICA – WOLBROM – SKAŁA – KRAKÓW budowa obejść miejscowości Zielonki i Skała, modernizacja drogi w obszarze gminy Zielonki; nr 933 RZUCHÓW – WODZISŁAW ŚLĄSKI – JASTRZĘBIE ZDRÓJ – PSZCZYNA – OŚWIĘCIM - CHRZANÓW realizacja obwodnicy m. Brzeszcze, m. Oświęcim, Chełmek realizacja połączenia z autostradą A4 poprzez Węzeł Jeleń, realizacja obejścia m. Chrzanów w ciągu istniejącego przebiegu drogi; nr 946 ŻYWIEC – SUCHA BESKIDZKA modernizacja drogi; nr 948 OŚWIĘCIM – KĘTY – KOBIERNICE – TRESNA - OCZKÓW realizacja obwodnic Kęt (obejście północno-zachodnie i wschodnie); nr 949 JAWISZOWICE - OSIEK – POLANKA WIELKA - PRZECISZÓW modernizacja drogi, poprawa parametrów technicznych; nr 953 SKAWINA – KALWARIA ZEBRZYDOWSKA modernizacja drogi; nr 955 SUŁKOWICE – JAWORNIK modernizacja drogi; nr 956 BIERTOWICE – SUŁKOWICE - ZEMBRZYCE łącznica do drogi krajowej nr 28 w Zembrzycach; nr 957 BIAŁKA – ZAWOJA – JABŁONKA – CZARNY DUNAJEC – NOWY TARG modernizacja drogi; nr 958 CHABÓWKA – CZARNY DUNAJEC – CHOCHOŁÓW - ZAKOPANE modernizacja drogi na odcinku przejścia przez m. Zakopane, z łącznicą drogi nr 47, podniesienie parametrów technicznych na całym przebiegu drogi; nr 959 CHOCGOŁÓW – GRANICA PAŃSTWA, modernizacja drogi; nr 960 CZARNA GÓRA – BUKOWINA TATRZAŃSKA – ŁYSA POLANA – GRANICA PAŃSTWA modernizacja drogi; nr 961 PORONIN – BUKOWINA TATRZAŃSKA modernizacja drogi; nr 964 KASINA WIELKA – DOBCZYCE – WIELICZKA – NIEPOŁOMICE – ISPINA – ZIELONA – SZCZUROWA – BISKUPICE RADŁOWSKIE modernizacja drogi, obejście Dobczyc; nr 965 ZIELONA – BOCHNIA – LIMANOWA modernizacja drogi, obejście Bochni; nr 966 WIELICZKA – GDÓW – MUCHÓWKA – TYMOWA realizacja obejść Gdowa i Lipnicy Murowanej, modernizacja drogi; nr 967 MYŚLENICE – DOBCZYCE – ŁAPCZYCA modernizacja drogi; nr 968 LUBIEŃ – MSZANA DOLNA – KAMIENICA - ZABRZEŻ modernizacja drogi, poprawa parametrów technicznych, częściowe przełożenie drogi; nr 969 NOWY TARG – CZORSZTYN - KROŚCIENKO – ZABRZEŻ - STARY SĄCZ poszerzenie drogi o pasy ruchu wolnego, obejście centrum Krościenka (wariantowość rozwiązania obejścia centrum Krościenka tj. budowa obwodnicy lub przejścia tunelowego pod grzbietem Kopiej Górki), Łącka, Starego Sącza, obejście miejscowości Waksmund, Ostrowsko, Łopuszna i Nowy Targ (na kierunku wschód-zachód); nr 971 KRYNICA – MUSZYNA - PIWNICZNA obniżenie klasy drogi na odcinku Krzyżówka – Krynica (w związku z przekwalifikowaniem dróg w tym rejonie mającym na celu wyprowadzenie ruchu tranzytowego z Krynicy), modernizacja drogi na pozostałym odcinku, realizacja obejścia Muszyny; nr 973 BUSKO ZDRÓJ – NOWY KORCZYN – ŻABNO – NIEDOMICE – TARNÓW podniesienie parametrów technicznych drogi w związku z realizacją przeprawy mostowej w Nowym Korczynie; nr 975 DĄBROWA TARNOWSKA – BISKUPICE RADŁOWSKIE – WOJNICZ – ZAKLICZYN – DĄBROWA modernizacja drogi; nr 977 TARNÓW – TUCHÓW - GROMNIK – ZBOROWICE – MOSZCZENICA – GORLICE – KONIECZNA - GRANICA PAŃSTWA budowa obwodnicy Tuchowa i łącznicy Stawiska, modernizacja drogi; nr 979 MOSZCZENICA – ZAGÓRZANY – GORLICE modernizacja drogi; nr 980 JURKÓW – ROZTOKA – ZAKLICZYN – GROMNIK - BIECZ modernizacja drogi, poprawa parametrów technicznych na odcinku Gromnik – Biecz; nr 981 ZBOROWICE – GRYBÓW – KRZYŻÓWKA modernizacja drogi wraz z obejściem Bobowej; nr 982 SZCZUCIN – SADKOWA GÓRA – JAŚLANY modernizacja drogi; nr 984 LISIA GÓRA – RADOMYŚL WIELKI - MIELEC poszerzenie drogi; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 38. nr 993 GORLICE – NOWY ŻMIGRÓD – DUKLA modernizacja drogi. Podniesienie klasy technicznej dróg do klasy G powinno obejmować: - drogę 25332 Muszyna – Leluchów – granica państwa, - drogę 15835 Proszowice – Koszyce, - drogę 25440 Jabłonka – Lipnica Wielka – Winiarczykówka – granica państwa, - drogę 18292 Liszki – Czernichów – Brzeźnica, - drogę 25125 Ropa – Wysowa, - drogę 25408 Dębno – Niedzica – granica państwa, - drogę o przebiegu Sąspów – Bukowiec – Pieskowa Skała – Wielmoża jako obwodnicę OPN. Należy utrzymać zasadę, że ranga nowo budowanych odcinków dróg - stanowiących obwodnice miejscowości – wzrastać będzie do rangi drogi, w ciągu której dana inwestycja była realizowana. Obwodnice i łącznice zgłoszone przez samorządy gminne do projektu programu budowy obwodnic do roku 2015, które uzyskały akceptację ZWM do umieszczenia w PZPWM [mapa B.10. Komunikacja] Lp. Nazwa miejscowości Gmina Nr drogi Klasa drogi powiat bocheński 1. Bochnia Łapczyca DK 4 GP 2. Lipnica Murowana Lipnica Murowana DW 966 G powiat chrzanowski 1. Babice Babice DW 781 G 2. Chrzanów Chrzanów (zachodnia) DW 933 G 3. Libiąż Libiąż (fragment II etapu obwodnicy Oświęcimia) DW 933 G DK 73 GP powiat dąbrowski 1. Dąbrowa Tarnowska Dąbrowa Tarnowska powiat gorlicki 1. Szymbark, Ropica Polska DK 28 GP 2. Stawiska, Stróżówka (północne obejście Gorlic) DW 977 G 3. Zagórzany DW 979 G 4. Gorlice (łącznica DK – ul. Kościuszki z DW – ul. Stróżowska) DW 977, DK 28 G/GP DP 18292 Z Kraków (północne obejście łączące węzeł na DK 7 z ul. Łowińskiego) DK 7 GP Gorlice powiat krakowski 1. Czernichów Czernichów Kraków (wschodnie obejście łączące DK z węzłem Bieżanów) 2. Kraków 3. 4. Skała Skała DW 794 G 5. Skawina Skawina DK 44 GP 6. Świątniki Górne Świątniki Górne DP 18230 Z 7. Zabierzów Zabierzów DK 79 GP DK 7 S powiat miechowski 1. Miechów Miechów powiat nowosądecki 1. Grybów Grybów DK 28 GP 2. Łącko Łącko - Czerniec DW 969 G 3. Muszyna Muszyna DW 971 G Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 185 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Lp. Nazwa miejscowości Gmina Nr drogi Klasa drogi Nowy Sącz (od skrzyżowania ul. Tarnowska Witosa do Krakowska – Papieska) DK 28 GP Nowy Sącz (wzdłuż rzeki Dunajec do skrzyżowania z obwodnicą Starego Sącza) DW 969 G 6. Nowy Sącz (trasa nad Łubinką) DK 75 GP 7. Nowy Sącz (od skrzyżowania z ul. Krakowską – DK 28 do obwodnicy pkt 6) DK 28 GP Krościenko n. Dunajcem DW 969 G Nowy Targ (północno-południowa) DK 47 GP Nowy Targ (na kierunku wschodniozachodnim) DK 47, DK 49, DW 969 G Bukowno łącznica pomiędzy DP Z Olkusz (północna) DK 94 GP Olkusz (południowo – wschodnia) DW 791 G Wolbrom (wschodnia, północna, południowa, zachodnia) DW 783, DW 794 G Brzeszcze (północna) DW 933 G Kęty (północno – zachodnia) DW 948 G Kęty (wschodnia) DW 948 G Witów DK 79 G Koszyce DK 79 G Nowe Brzesko DK 79 G 4. 5. Nowy Sącz powiat nowotarski 1. Krościenko n. Dunajcem 2. Nowy Targ 3 powiat olkuski 1. Bukowno 3. Olkusz 4. 5. Wolbrom powiat oświęcimski 1. 2. Brzeszcze Kęty 3. powiat proszowicki 1. Koszyce 2. 3. Nowe Brzesko powiat suski 1. Jordanów Jordanów DK 28 GP 2. Maków Podhalański Maków Podhalański DK 28 GP powiat tarnowski 1. Tuchów Tuchów (wschodnia) DW 977 G 2. Wojnicz Wojnicz (wschodnia) DW 975 G Tarnów (obwodnica śródmiejska wzdłuż linii kolejowej nr 91 Kraków - Przemyśl) 3. 4. Tarnów 5. Z Tarnów (połączenie węzła Lwowska z węzłem Krzyż) DK73 Tarnów (połączenie węzła Krakowska z węzłem Wierzchosławice) ciąg drogowy nieustalony GP powiat wadowicki 1. Andrychów Andrychów DK 52 GP 2. Kalwaria Zebrzydowska Kalwaria Zebrzydowska DK 52 GP 3. Wadowice Wadowice DK 28 GP 186 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Obwodnice i łącznice planowane i opracowywane przez Województwa Małopolskie Lp. Nazwa miejscowości Gmina Nr drogi Klasa drogi powiat brzeski 1. Brzesko Mokrzyska DW 768 G 2. Szczurowa Rząchowa, Niedzieliska, Rudy Rysie DW 768 G DW 780 G DW 981 G Kocmyrzów DW 776 G Prusy DW 776 G DW 964, DW 967 G powiat chrzanowski 1. Chełmek Chełmek (południowa) powiat gorlicki 1. Bobowa Siedliska powiat krakowski 1. Kocmyrzów - Luborzyca 2. powiat myślenicki 1. Dobczyce Dobczyce powiat nowosądecki 1. Podegrodzie Podegrodzie (obejście Starego i Nowego Sącza – etap 4) DW 969 G 2. Stary Sącz/Podegrodzie Stary Sącz (obejście Starego i Nowego Sącza – etap 1) DK 87, DP G DW 791 G Chełmek DW 780 G Kęty (wschodnia) DW 948, DK 52 G/GP Oświęcim (wschodnia – etap 1) DK 44, DW 933 GP/G Oświęcim (wschodnia – etap 2) DK 44, DW 933 GP/G Zator DK 28 GP powiat olkuski 1. Klucze Klucze powiat oświęcimski 1. Chełmek 2. 3. Oświęcim 4. 5. Zator powiat proszowicki 1. Koszyce Koszyce DK 79 G 2. Proszowice Proszowice DW 776 G DK 28, DW 956 G DW 966, DW 967 G powiat suski 1. Zembrzyce Zembrzyce (łącznica DK 28 z DW 956) powiat wielicki 1. Gdów (północno – wschodnie) Gdów W celu poprawy bezpieczeństwa użytkowników ruchu, wzrostu przepustowości ciągów drogowych, poprawy dostępności terenów i rozwoju gospodarczego regionu widzi się również potrzebę realizacji poniższych obwodnic i łącznic. Pozostałe proponowane obwodnice i łącznice Lp. Miasto/Gmina Nazwa miejscowości Nr drogi Ranga drogi powiat bocheński 1. Bochnia Bochnia DW 965 G DK 75 GP powiat brzeski 1. Gnojnik Gnojnik powiat chrzanowski Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 187 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Lp. Nazwa miejscowości Miasto/Gmina Nr drogi Ranga drogi 1. Chrzanów Chrzanów (północna) DK 79 GP 2. Trzebinia Trzebinia DK 79 GP 3. Trzebinia Trzebinia (w dwóch wariantach) DW 791 G powiat gorlicki 1. Biecz Biecz DK 28 GP 2. Gorlice Gorlice (wariant południowy) DK 28 GP Jerzmanowice DK 94 GP Liszki DW 780 G Kryspinów DW 780 G Słomniki DK 7 GP Biały Kościół DK 94 GP Szyce DK 94 GP Zielonki DW 794 G powiat krakowski 1. Jerzmanowice 2. Liszki 3. 4. 5. Słomniki Wielka Wieś 6. 7. Zielonki powiat limanowski 1. Limanowa Limanowa tzw. duża obwodnica (alternatywnie tzw. mała) DK 28 GP 2. Mszana Dolna Mszana Dolna DK 28 GP DK 7 S DK 87 GP Jabłonka DK 7 GP Podwilk DK 7 GP powiat miechowski 1. Książ Wielki Książ Wielki powiat nowosądecki 1. Piwniczna Zdrój Piwniczna Zdrój powiat nowotarski 1. Jabłonka 2. 3. Waksmund, Ostrowsko, Łopuszna Waksmund, Ostrowsko, Łopuszna DW 969 G 4. Raba Wyżna Skawa DK 7 GP 5. Spytkowice Spytkowice DK 7 GP powiat oświęcimski 1. Kęty Kęty DK 52 GP 2. Oświęcim Oświęcim DK 44 GP DK 47 GP DK 4 GP DK 52 GP powiat tatrzański 1. Zakopane Zakopane (obwodnica miejska) powiat tarnowski 1. Wojnicz Wojnicz (północna) powiat wadowicki 1. Wadowice Wadowice (wariant południowy) D. Zaplecze techniczne Podstawowe wyposażenie będzie zabezpieczone poprzez realizację: 3. miejsc obsługi podróżnych (MOP) przy autostradzie A-4 oraz przy drogach ekspresowych S-7 i S-1; 4. parkingów strategicznych przy drogach krajowych i wojewódzkich – głównie prowadzących do przejść granicznych oraz większych miast województwa, przystosowane do postoju i obsługi samochodów 188 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego ciężarowych o dużym tonażu i gabarytach (TIR-y), w tym szczególnie należy uwzględnić w pierwszej kolejności węzły komunikacyjne: Krakowa, Tarnowa, Nowego Sącza, Nowego Targu, następnie Olkusza, Wadowic, Gorlic, Piwnicznej; 5. parkingów i miejsc postojowych w rejonach o dużych walorach widokowych i znaczeniu kulturowym, przy trasach turystycznych. E. Przejścia graniczne Zakłada się następujące zmiany w połączeniach międzynarodowych na przejściach granicznych: 1. przejście drogowe Chyżne - Trstena – modernizacja przejścia do standardów europejskich, szczególnie przejście należy wyposażyć w parking dla samochodów ciężarowych wraz z zapleczem sanitarnym. Przejście ma przejąć obsługę największego towarowego ruchu tranzytowego województwa; 2. z chwilą uruchomienia platformy towarowej w Zwardoniu planowane jest ograniczenie tonażu pojazdów przekraczających przejście Łysa Polana – Javorina; 3. część ruchu towarowego z przejścia Łysa Polana – Javorina, pojazdów o masie nie przekraczającej 3,5 t. zostanie przejęta przez przejście Jurgów – Podspady; 4. modernizacja i poprawa parametrów technicznych dróg dojazdowych do wszystkich ogólnodostępnych przejść granicznych w województwie, a w szczególności: a) Chyżne – Trstena; b) Chochołów – Sucha Hora,; c) Piwniczna – Mnisek nad Popradem (wraz z budową mostu na rzece Poprad i planowanym przełożeniem drogi); d) Konieczna – Becherov; e) Niedzica – Lysa nad Dunajcem. 5. modernizacja i poprawa parametrów technicznych dróg dojazdowych do przejść granicznych małego ruchu granicznego, a w szczególności: a) Leluchów – Circ; b) Muszynka – Kurov; c) Winiarczykówka – Bobrov. utworzenie nowych przejść granicznych małego ruchu granicznego w gminie Uście Gorlickie: Blechnarka – Stebnicka – Huta, Wysowa – Cigelka, Regetów – Regetovka; infrastruktura przekroczenia granicy w Muszynce (Muszynka – Kurov). Wyszczególnione zmiany na przejściach granicznych są ujęte w aktualnych planach resortowych, natomiast należy mieć na uwadze, że w momencie wejścia Polski i Słowacji do Unii Europejskiej zmieni się funkcja tych przejść. Już obecnie główne środki inwestycyjne powinny być łożone na infrastrukturę drogową, szczególnie w kierunku podniesienia standardu połączeń komunikacyjnych po obu stronach granicy. Istniejące obiekty docelowo będą pełnić funkcje obsługi podróżnych – sanitarne, gastronomiczne, wypoczynkowe. 6.6.2. Transport kolejowy Zgodnie z założeniami polityki transportowej państwa zakłada się modernizację linii kolejowych położonych w paneuropejskich korytarzach transportowych na sieci objętej międzynarodowymi umowami o transporcie pasażerskim i towarowym AGC i AGTC, w zakresie uzyskania dla pociągów pasażerskich prędkości do 160 km/godz., dla pociągów towarowych 120 km/godz. i nośności linii do nacisku 225 kN/os. Dotyczy to korytarza III (Berlin/Drezno – Zgorzelec – Wrocław – Katowice – Kraków – Przemyśl – Lwów – Kijów), w którym przebiega magistrala kolejowa E-30 i budowy nowego połączenia, jako części międzynarodowej linii CE-65. Działania powinny objąć: modernizację linii kolejowej Katowice – Kraków – Tarnów – Medyka do standardów międzynarodowej linii kolejowej E-30 zgodnie z umowami AGC/AGCT (III korytarz transportowy); budowę nowego odcinka linii kolejowej Podłęże – Tymbark - Muszyna z odgałęzieniem Mszana Dolna - Zakopane jako część międzynarodowej linii CE 65; modernizację linii kolejowej Kraków – Tunel – Kozłów jako części międzynarodowej linii CE 65; budowę linii kolejowej Kozłów – Charsznica jako obejścia stacji Tunel; modernizacja linii (bocznicy) Kraków Główny – Balice jako linii wahadłowej realizującej dojazd do Lotniska Balice (2006-2008); modernizację stacji Prokocim poprzez połączenie stacji Prokocim i Nowa Huta; Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 189 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego budowę łącznicy (estakady) Kraków Zabłocie – Kraków Podgórze (nowy przystanek na linii zakopiańskiej); wykorzystanie infrastruktury kolejowej do komunikacji miejskiej m. Krakowa z dojazdami do Wieliczki, Skawiny, Krzeszowic, Miechowa i Bochni; korekta linii kolejowej Skawina – Sucha Beskidzka na odcinku Stryszów – Zembrzyce (w związku z budową zbiornika Świnna Poręba); modernizacja linii kolejowej Ząbkowice – Kraków Główny (2009-2015); 6.6.3. Transport lotniczy Działania na rzecz transportu lotniczego to: Dalsza, intensywna rozbudowa Międzynarodowego Portu Lotniczego Jana Pawła II w Krakowie – w celu rozwoju i dostosowania lotniska do nowych warunków funkcjonowania (przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oraz związane z tym faktem otwarcie polskiej przestrzeni powietrznej w ramach „Otwartego Nieba” oraz dostosowanie Międzynarodowego Portu Lotniczego im. Jana Pawła II Kraków – Balice do przepisów Konwencji Wykonawczej do Układu z Schengen). W szczególności wymagane będą do realizacji: - dostosowanie Terminala Pasażerskiego do wymogów Układu z Schengen wraz z modernizacją międzynarodowego przejścia granicznego - 2003 ÷ 2005; - budowa strażnicy Lotniskowej Straży Pożarnej (LSP) - 2006; - budowa budynku administracyjno - technicznego (BAT) - 2004; - rozbudowa systemu oznakowania i oświetlenia dróg kołowania - 2005; - wydłużenie drogi startowej do długości 2 800 m wraz z niwelacją terenowej przeszkody lotniczej 2008; - powiększenie parkingów dostępnych dla pasażerów - 2005. 6.6.4. Transport wodny Polityka transportowa państwa na lata 2001-2015 nie przypisuje transportowi wodnemu Wisłą znaczącej roli. Jednakże po uruchomieniu sześciu stopni wodnych na trasie Oświęcim - Kraków należy dążyć do ożywienia transport wodnego na tym odcinku. Odcinek może służyć do żeglugi towarowej (węgiel, kruszywo, popioły) i pasażerskiej. Dla ożywienia transportu wodnego na odcinku górnej Wisły konieczne są: modernizacja, prace inwestycyjne dla potrzeb przystosowanie górnej Wisły do przewozu towarowego od nadbrzeża w Gromcu do portu w Zabłociu oraz robudowa portu o zaplecze związane z działalnością rozładunkowo-załadunkową; wykonanie robót adaptacyjnych, pogłębienie odcinka pomiędzy stopniem wodnym Dwory a Przewóz; uporządkowanie i modernizacja istniejących ośrodków sportów wodnych; uatrakcyjnienie przewozów rekreacyjno-wycieczkowych Wisłą w okolicach Krakowa. 6.6.5. Transport pasażerski – regionalna komunikacja zbiorowa Zakłada się wielotorowe działania w kierunku usprawnienia funkcjonowania i obsługi regionu zbiorowym transportem osób: komunikacja kolejowa – zakłada się intensyfikację regionalnego i lokalnego ruchu kolejowego poprzez integrację oraz wchodzenie różnych operatorów w przewozy kolejowe przy finansowym wsparciu ze strony władz samorządowych, jak również poprzez przewozy autobusami szynowymi; komunikacja autobusowa – zakłada się kontynuację procesu restrukturyzacji i prywatyzacji PKS, generalnie w oparciu o dotychczasowe formy i zasady funkcjonowania, przy uwzględnieniu uwarunkowań organizacyjnych i stosowaniu zasad polityki stymulowania wzrostu popytu na usługi transportowe; miejska komunikacja publiczna, w tym także podmiejska – istotna dla miast powyżej 30 000 mieszkańców będzie podlegać sukcesywnej restrukturyzacji. Zakłada się priorytety dla rozwoju komunikacji publicznej, uzasadnione ekonomicznie wykorzystywanie transportu szynowego w obszarze aglomeracji, szczególnie uzasadnione w obsłudze powiązań z obszarem podmiejskim. 190 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6.6.6. Logistyka intermodalna W oparciu o istniejące uwarunkowania transportowe oraz zamierzenia rozwojowe systemu transportowego, przy założeniu komercjalizacji systemu, typuje się kilka rejonów w województwie mających odpowiednie warunki dla organizacji logistyki. Strategiczne centrum logistyczne o znaczeniu ponadregionalnym planuje się w rejonie Sławkowa, w sąsiedztwie którego krzyżuje się autostrada A-4 i droga ekspresowa S-1 oraz jest zabezpieczona dobra obsługa koleją. Na uwagę zasługuje również północno – wschodni obszar Krakowa, gdzie znajdują się odpowiednie tereny i dostęp do kolei, a także dobra planowana obsługa komunikacją drogową, bliskość węzła autostrady A-4 z drogą ekspresową S-7, które zapewni sprawne połączenia krajowe i międzynarodowe. Potencjalną bazę dla utworzenia regionalnych centrów logistycznych posiada Tarnów, Nowy Sącz (Biegonice, dzielnica Tłoki), Nowy Targ. Natomiast możliwość utworzenia specjalistycznego ośrodka logistycznego znajduje się w Wolbromiu z uwagi na odpowiednie tereny i możliwość wykorzystania szerokotorowej linii kolejowej hutniczo-górniczej. Niektóre z zaproponowanych ośrodków logistycznych, przy sprzyjających warunkach rozwoju, mogą przekształcić się w specjalistyczne centra logistyczne. Zaproponowane w „Planie...” centra i ośrodki logistyczne mogą wpłynąć na aktywizację danego rejonu, a pośrednio również na rozwój gospodarki całego województwa, uaktywniając różne gałęzie przemysłu i usług. Stymulowane będą korzystne warunki funkcjonowania gospodarki, poprzez wzrost wymiany handlowej, spedycji, a w konsekwencji utworzy się wiele nowych miejsc pracy. 6.6.7. Systemy zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków Działania na rzecz poprawy systemu zaopatrzenia w wodę i odprowadzanie ścieków: - - - - - - - konsekwentnie wdrażać wymagania ochronne określone w ustanowionych administracyjnie strefach ochrony ujęć wodociągowych, a równocześnie dążyć do ustanowienia tych stref dla ujęć wodociągowych, które ich nie posiadają; kontynuować prawidłową tendencję ostatnich lat, która wykazuje szybszy rozwój systemów kanalizacyjnych od wodociągowych. Jednak utrzymanie tego trendu wymagać będzie bardzo dużych środków finansowych często przekraczających możliwości gmin; w odniesieniu do istniejących systemów konieczne będą działania natury technicznej w kierunku poprawy niezawodności dostawy wody, zmniejszenia jej strat w procesach dystrybucji, poprawy jakości wody uzdatnionej, a w przypadku kanalizacji – poprawy stanu technicznego sieci, szczególnie w miastach (Kraków, Tarnów, Nowy Sącz) oraz modernizacji i rozbudowy wielu oczyszczalni ścieków. Zadania te wymagają także znacznych środków finansowych, często przekraczających możliwości gmin; wykorzystanie istniejących urządzeń służących ograniczeniu emisji nieczystości płynnych do środowiska w dużych aglomeracjach dla potrzeb obsługi gmin sąsiednich np. przyłączenie sieci gmin położonych na północ od Krakowa do systemu miejskiego zmniejszyć dysproporcję pomiędzy stopniem zwodociągowania i skanalizowania w miastach, a szczególnie na wsiach. Stwierdzenie to dotyczy w pierwszym rzędzie miasta Żabno (brak kanalizacji) oraz Tuchowa, Piwnicznej i Dobczyc, a także wsi powiatów dąbrowskiego, miechowskiego, proszowickiego, nowotarskiego; zmodernizować o blok oczyszczania biologicznego oczyszczalnię ścieków dla Krakowa w Płaszowie; budować nowe oczyszczalni ścieków w gminach miejsko-wiejskich i wiejskich, gdzie systemy kanalizacji sanitarnej ich nie posiadają; rozbudowywać i modernizować istniejące oczyszczalnie ścieków, które nie spełniają wymogów jakim powinny odpowiadać ścieki z nich odprowadzane do wód powierzchniowych lub do ziemi, zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem, a w przyszłości z dyrektywami unijnymi; modernizować istniejące sieci i urządzenia kanalizacji sanitarnej i deszczowej, szczególnie charakteryzujące się dużą awaryjnością; na terenach rozproszonej zabudowy realizować lokalne systemy kanalizacji sanitarnej, oparte o przydomowe oczyszczalnie ścieków. Działania na rzecz poprawy systemu zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków muszą być ściśle powiązane z opracowywanym przez Ministerstwo Środowiska „Krajowym programem oczyszczania ścieków Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 191 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego komunalnych” oraz z harmonogramem realizacji zobowiązań Rzeczpospolitej Polskiej, zawartych w dokumencie zamknięcia negocjacji z Unią Europejską z dnia 24.10.2001r., w którym m.in. UE przyjmuje do wiadomości, że Rzeczpospolita Polska zapewni w trzech etapach tj.: do 31 grudnia 2005 roku, do końca 2010 i 2015 roku oczyszczenie ścieków komunalnych zgodnie z wymaganiami Dyrektywy 91/271/EWG oraz art.43.1 i art. 208.1 ustawy z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz.1229). Oznacza to zredukowanie na posiadanych urządzeniach oczyszczających 68,8%ogólnego ładunku substancji ulegających biodegradacji (BZT5) w terminie do końca 2005 r., a do roku2015 całkowite uporządkowanie gospodarki ściekowej w aglomeracjach powyżej 2000 RLM. Zgodnie z „Krajowym programem oczyszczania ścieków komunalnych” określone zostały również dla województwa małopolskiego aglomeracje, które powinny być wyposażone w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków w poszczególnych przedziałach czasowych. Program ten przedstawiają poniższe tabele: Program wyposażenia aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków w województwie małopolskim na lata 2003 - 2005 Lp. Nazwa gminy 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 Kraków Kraków Brzesko Nowy Sącz Bochnia Dąbrowa Tarnowska Gorlice Krzeszowice Skawina Limanowa Dobczyce Myślenice Piwniczna Zdrój Krynica Zdrój Olkusz Brzeszcze Kęty Oświęcim Sucha Beskidzka Andrychów Zakopane Zakopane Niepołomice Alwernia Biecz Bobowa Lipinki Czernichów Liszki 30 Zabierzów 31 32 33 34 35 36 192 Sułoszowa Charsznica Siepraw Tokarnia Podegrodzie Grybów Rodzaj gminy mnpp mnpp mw mnpp m mw mw mw w m mw mw mw mw mw mw mw m m mw m m mw mw mw w w w w w w w w w w w Powiat brzeski bocheński dąbrowski gorlicki krakowski krakowski limanowski myślenicki myślenicki nowosądecki nowosądecki olkuski oświęcimski oświęcimski oświęcimski suski wadowicki tatrzański tatrzański wielicki chrzanowski gorlicki gorlicki gorlicki krakowski krakowski krakowski ziemski krakowski miechowski myślenicki myślenicki nowosądecki nowosądecki Aglomeracja Oczyszczalnia Niepołomice Alwernia Biecz Bobowa Lipinki Czernichów Liszki Kraków-Wadów Kraków-Tyniec Brzesko Nowy Sącz Bochnia Dąbrowa Tarnowska Gorlice Krzeszowice Skawina Limanowa Dobczyce Myślenice Piwniczna Zdrój Krynica Zdrój Olkusz Brzeszcze Kęty Oświęcim Sucha Beskidzka Andrychów Zakopane Łęgi Zakopane Spyrkówka Niepołomice Alwernia Biecz Bobowa Wójtowa Wołowice Liszki Niegoszowice Niegoszowice Sułoszowa Charsznica Siepraw Tokarnia Podegrodzie Stróże Sułoszowa Charsznica Siepraw Tokarnia Podrzecze Stróże Brzesko Nowy Sącz Bochnia Dąbrowa Tarnowska Gorlice Krzeszowice Skawina Limanowa Dobczyce Myślenice Piwniczna Zdrój Krynica Zdrój Olkusz Brzeszcze Kęty Oświęcim Sucha Beskidzka Andrychów RLM Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 2500 2500 198239 96762 30000 15473 59644 33946 71311 15000 19579 40619 17706 36989 64635 27718 40732 91522 28735 44003 36644 15450 17562 7456 9084 3166 3675 4445 4321 4309 5940 10361 4539 4688 9386 7844 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 Grybów Korzenna Jabłonka Łapsze Niżne Czarny Dunajec Raba Wyżna Jabłonka Bukowno Osiek Ciężkowice Radłów Żabno Kościelisko Mucharz 51 Stryszów w w w w w w w m w mw w mw w w nowosądecki nowosądecki nowotarski nowotarski nowotarski nowotarski nowotarski olkuski oświęcimski tarnowski tarnowski tarnowski tatrzański wadowicki Ptaszkowa Lipnica Wielka Jabłonka Niedzica Piekielnik Skawa Zubrzyca Dolna Bukowno Osiek Ciężkowice Radłów Żabno Kościelisko Jaszczurowa Ptaszkowa Lipnica Wielka Jabłonka Niedzica Piekielnik Skawa Zubrzyca Dolna Bukowno Osiek Ciężkowice Radłów Żabno Kościelisko Wadowice w wadowicki Stryszów Stryszów 4369 2199 4698 5675 2279 4075 4639 11030 7775 8400 3835 12976 8179 2275 4860 Program wyposażenia aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków w województwie małopolskim na lata 2006 - 2010 Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 Nazwa gminy Kraków Kraków Tarnów Trzebinia Mszana Dolna Sułkowice Stary Sącz Stary Sącz Rabka Zdrój Klucze Wadowice Wieliczka Lipnica Murowana Borzęcin Czchów Iwkowa Szczurowa Wielka Wieś Mogilany Mogilany Jerzmowice-Przeginia Zielonki Męcina Pcim Chełmiec Grybów Czarny Dunajec Grybów Czarny Dunajec Raba Wyżna Bystra-Sidzina Jordanów Jordanów Ryglice Rodzaj gminy mnpp mnpp m w m mw mw mw mw w mw m w w mw w w w w w w w w mw w w w m w w w w w mw Powiat tarnowski chrzanowski limanowski myślenicki nowosądecki nowosądecki nowotarski olkuski wadowicki wielicki bocheński brzeski brzeski brzeski brzeski krakowski krakowski krakowski krakowski krakowski ziemski limanowski myślenicki nowosądecki nowosądecki nowotarski nowotarski nowotarski nowotarski suski suski suski tarnowski Aglomeracja Tarnów Trzebinia Mszana Dolna Sułkowice Rabka Zdrój Klucze Wadowice Wieliczka Rajbrot Borzęcin Czchów Iwkowa Szczurowa Giebułtów Lusina Mogilany Szklary Zielonki Stara Wieś Trzebunia Marcinkowice Kąclowa Ciche Grybów Ratułów Sieniawa Bystra Łętownia Toporzysko Ryglice Oczyszczalnia Kraków-Płaszów Kraków-Kujawy Tarnów Trzebinia-Siersza Mszana Dolna Biertowice Wielki Wygon Moszczenica Rabka Zdrój Klucze Wadowice Wieliczka Rajbrot Jagniówka Czchów Kąty Szczurowa Giebułtów Lusina Mogilany Szklary Zielonki Stara Wieś Trzebunia Marcinkowice Kąclowa Ciche Równe Ratułów Sieniawa Sidzina Łętownia Toporzysko Ryglice Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. RLM 629920 373624 262164 36802 22023 17567 13284 5863 30880 19601 70176 30354 2314 8382 13957 6016 2052 7424 5169 4486 2405 4875 3681 2323 7659 4618 2951 8457 2035 2309 6383 2634 2127 2871 193 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Lp. Nazwa gminy 35 Ryglice 36 Tomice Rodzaj gminy mw w Powiat tarnowski wadowicki Aglomeracja Zalasowa Tomice Oczyszczalnia RLM Zalasowa Radocza 3059 6640 Program wyposażenia aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków w województwie małopolskim na lata 2011 – 2013. Lp. 1 2 3 4 Rodzaj gminy Nazwa gminy Liszki Laskowa Myślenice Jordanów 5 Rzepiennik Strzyżewski Powiat Aglomeracja Oczyszczalnia RLM w w mw w krakowski limanowski myślenicki suski Jeziorzany Laskowa Jawornik Osielec Jeziorzany Laskowa Jawornik Osielec 5252 4509 2613 3123 w tarnowski Olszyny Olszyny 2159 Program wyposażenia aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków w województwie małopolskim na lata 2014 – 2015. Lp. Nazwa gminy Rodzaj gminy Powiat Aglomeracja Lipnica Rzezawa Żegocina Sterkowiec Płaza Nieczajna Górna Olesno Radgoszcz Szczucin Moszczenica Ropa Uście Gorlickie Jerzmanowice Przeginia Duchowna Słomniki Zalas Dobra Jodłownik Kamienica Łukowica Męcina Mordarka Skrzydlna Świdnik Tymbark Ujanowice Książ Wielki Głogoczów Krzczonów Lubień Pcim Poznachowice Dolne Stróża 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Kraków Lipnica Murowana Rzezawa Żegocina Brzesko Trzebinia Dąbrowa Tarnowska Olesno Radgoszcz Szczucin Moszczenica Ropa Uście Gorlickie Jerzmanowice-Przeginia mnpp w w w mw w mw w w w w w w w bocheński bocheński bocheński brzeski chrzanowski dąbrowski dąbrowski dąbrowski dąbrowski gorlicki gorlicki gorlicki krakowski 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 Czernichów Słomniki Krzeszowice Dobra Jodłownik Kamienica Łukowica Męcina Męcina Dobra Łukowica Tymbark Ujanowice Książ Wielki Myślenice Tokarnia Lubień Pcim w mw mw w w w w w w w w w w w mw w w mw krakowski krakowski krakowski limanowski limanowski limanowski limanowski limanowski limanowski limanowski limanowski limanowski limanowski miechowski myślenicki myślenicki myślenicki myślenicki w mw myślenicki myślenicki 33 Tokarnia 34 Pcim 194 Oczyszczalnia RLM Kraków-Skotniki Lipnica Rzezawa Łąkta Sterkowiec-Zajazie Płaza Nieczajna Góra Olesno Radgoszcz Szczucin Moszczenica Ropa Ujście Gorlickie Jerzmanowice 2500 2854 4264 7783 11463 3588 3218 2876 3748 9725 5533 3904 2475 7896 Przeginia Duchowna Słomniki Zalas Dobra Jodłownik Kamienica Łukowica Męcina Mordarka Skrzydlna Świdnik Tymbark Ujanowice Książ Wielki Głogoczów Krzczonów Lubień Pcim 3773 9335 4836 6480 5293 4387 2848 3097 2393 4002 4269 2786 3021 2300 2479 2029 12322 5115 Poznachowice Dolne Stróża 3011 2937 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Lp. Nazwa gminy Rodzaj gminy Powiat 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 Tokarnia Łącko Łososina Dolna Łososina Dolna Kamionka Wielka Czarny Dunajec Jabłonka Lipnica Wielka Nowy Targ Nowy Targ Raba Wyżna Spytkowice Szaflary Ochotnica Dolna Bolesław Chełmek Kęty Proszowice Budzów Stryszawa Gromnik Lisia Góra Ryglice Skrzyszów Pleśna Gromnik Skrzyszów Szerzyny Skrzyszów Tuchów Wojnicz Zakliczyn Wieprz w w w w w w w w w w w w w w w mw mw mw w w w w mw w w w w w mw mw w w myślenicki nowosądecki nowosądecki nowosądecki nowosądecki nowotarski nowotarski nowotarski nowotarski nowotarski nowotarski nowotarski nowotarski nowotarski olkuski oświęcimski oświęcimski proszowicki suski suski tarnowski tarnowski tarnowski tarnowski tarnowski tarnowski tarnowski tarnowski tarnowski tarnowski tarnowski tarnowski wadowicki 68 69 70 71 72 Kalwaria Zebrzydowska Lanckorona Spytkowice Wieprz Wieliczka mw w w w mw wadowicki wadowicki wadowicki wadowicki wielicki Aglomeracja Oczyszczalnia Wiśniowa Wiśniowa Łącko Łącko Łososina Dolna Łososina Dolna Tęgoborze Tęgoborze Kamionka Wielka Kamionka Wielka Czarny Dunajec Czarny Dunajec Lipnica Mała Lipnica Mała Lipnica Wielka Lipnica Wielka Łopuszna Łopuszna Maniowy Maniowy Raba Wyżna Raba Wyżna Spytkowice Spytkowice Maruszyna Maruszyna Tylmanowa Tylmanowa Bolesław Bolesław Jaworzno Jaworzno Łęki Łęki Proszowice Proszowice Budzów Budzów Sucha Beskidzka Stryszawa Gromnik Gromnik Lisia Góra Lisia Góra Lubcza Lubcza Pogórska Wola Pogórska Wola Rzuchowa Pleśna Siemiechów Siemiechów Skrzyszów Skrzyszów Szerzyny Szerzyny Szynwałd Szynwałd Tuchów Tuchów Wojnicz Biadoliny Radłowskie Zakliczyn Zakliczyn Frydrychowice Frydrychowice Kalwaria Zebrzydowska Kalwaria Lanckorona Lanckorona Spytkowice Bachowice Wieprz Wieprz Węgrzce Węgrzce RLM 2442 3440 3370 2942 3196 6078 3233 5568 7767 2666 4000 4063 2779 7972 6185 9372 3137 10069 4660 7358 5798 3809 3912 2600 7431 2928 3509 10942 3068 10048 3362 5986 2679 11305 2749 8295 4862 3110 Wymagane rezerwy terenowe Rezerwy terenowe dla obu systemów odnoszą się do: - lokalizacji retencyjnych zbiorników wodnych, które mają przewidziane funkcje zagwarantowania pojemności dla systemu wodociągowego. Dotyczy to takich zbiorników jak: Świnna Poręba, Młynne i Florynka; - rezerw terenowych pod przebiegi sieci wodociągowych i kanalizacyjnych oraz obiektów towarzyszących, jak oczyszczalnie ścieków, zbiorniki, przepompownie itp., co ze względu na wielkość terenów do rezerwacji jest istotne w skali gminy, lecz nie w skali województwa. 6.6.8. Zaopatrzenie w gaz Zgodnie z lokalnym celem strategicznym rozwój systemu zaopatrzenia w gaz powinien iść w kierunku: Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 195 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego - - - doinwestowania po stronie wysokiego ciśnienia powiatów: nowosądeckiego (grodzkiego i ziemskiego) oraz gorlickiego i doprowadzenie gazu przewodowego do wszystkich miast województwa; dalszego rozwoju rozdzielczej sieci gazowej na terenie powiatów: miechowskiego, proszowickiego, nowotarskiego, tatrzańskiego, suskiego, części południowo-zachodniej powiatu nowosądeckiego ziemskiego, a co za tym idzie sukcesywnej gazyfikacji terenów wiejskich; doprowadzenia gazu sieciowego do miejscowości uzdrowiskowych województwa, co wpłynie na poprawę stanu środowiska przyrodniczego (eliminacja niskiej emisji poprzez likwidację palenisk węglowych). Planowane sieci i obiekty W prognozach rozwojowych spółki PGNiG S.A. (wg danych Oddziału Głównego w Warszawie i Regionalnych Oddziałów Przesyłu w Tarnowie i Świerklanach) przewidywane są nowe inwestycje na terenie województwa małopolskiego realizowane w przedziale czasowym: do 2006 r. i do 2011 r. Obejmują one budowę nowych gazociągów wysokiego ciśnienia i stacji redukcyjno-pomiarowych I stopnia. Projekty te w zasadzie pokrywają się z wnioskami gmin województwa małopolskiego dotyczącymi zadań ponadlokalnych i ponadlokalnych celów publicznych. Realizacja niżej wymienionych przedsięwzięć pozwoliłaby na osiągnięcie zamierzonych celów strategicznych: budowa stacji redukcyjno-pomiarowych I stopnia w rejonie ul. Zadziele w Limanowej, w pobliżu Kopalni Soli Wieliczka, w Kombinacie Metalurgicznym „Skawina”, w Zawodzie, Charsznicy i Centrum Handlowym „Selgros” w Krakowie, w miejscowościach Zbludza, Tylmanowa i Krościenko n/Dunajcem (zasilane z projektowanego gazociągu wysokoprężnego Słopnice – Krościenko n/Dunajcem), Zawada, Biegonice i Rytro (zasilanych z projektowanego gazociągu wysokoprężnego Piątkowa – Rytro); budowa gazociągów wysokiego ciśnienia relacji: - rejon ul. Zadziele w Limanowej; - Piątkowa - Rytro; - Nowy Targ – Czarny Dunajec; - Trzebinia, ul. Słowackiego; - przełożenie gazociągu Słopnice – Łąkta; - Słopnice – Krościenko n/Dunajcem; 196 Wnioski przesłane przez gminy dotyczą dodatkowo budowy: gazociągów wysokiego ciśnienia relacji: - Piątkowa – Rytro; - Opatkowice – Pałecznica; - Opatkowice – Kamienna Wielka; - Łąkta – Poronin; - zasilający gminę Czernichów; - Sucha Beskidzka – Jordanów. stacji redukcyjno-pomiarowych I stopnia: - w Moruszynie; - w Jordanowie; - w Krościenku; - w Rytrze; - w Poroninie. modernizacji gazociągów wysokiego ciśnienia relacji: - Jasło – Gorlice – Nowy Sącz; - Grybów – Krynica; - Łąkta – Słopnice; - Jarosław – Tarnów (Ostra Góra) 700; - Jarosław – Tarnów 400; - Głuchów – Tarnów 700; - Oświęcim – Zabierzów (I etap Młoszowa do Trzebini); budowy zbiorników gazu w złożach po kopalni soli Siedlec – Moszczenica (gmina Bochnia); ochrony obszarów górniczych gazu i ropy naftowej. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6.6.9. System elektroenergetyczny Pomimo korzystnej sytuacji w zaopatrzeniu w energię elektryczną na poziomie najwyższych napięć – objętym zakresem planu zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego – występują problemy z dostawą mocy na niektóre obszary w województwie sieciami wysokiego napięcia 110 kV oraz sieciami średniego i niskiego napięcia. Dlatego konieczna jest: - budowa linii najwyższego napięcia 400 kV Tarnów - Krosno; - budowa, rozbudowa i modernizacja stacji i linii wysokiego napięcia 110 kV oraz sieci średniego i niskiego napięcia; - tworzenie pierścieniowych struktur sieciowych umożliwiających co najmniej dwustronne zasilanie poszczególnych stacji systemu. Na obszarze Małopolski: - nie przewiduje się budowy elektrowni konwencjonalnych na paliwa stałe; - realizację nowych inwestycji w sferze sieci najwyższych napięć planuje się dopiero po 2015 r. Wymagane rezerwy terenowe Linie i stacje elektroenergetyczne stwarzają istotne uwarunkowania przestrzenne, związane z wymogami ochrony przed porażeniem, z oddziaływaniem elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego i z wymaganiami eksploatacyjnymi. Wymiary stref technicznych (stref ograniczonego użytkowania terenu) wzdłuż linii i wokół urządzeń stacji rosną wraz ze wzrostem napięcia znamionowego. Strefy techniczne wokół urządzeń stacyjnych z reguły zawierają się wewnątrz ogrodzenia stacji, a rozmiary stacji – zależne od jej górnego napięcia, wyposażenia w urządzenia oraz rodzaju wykonania – wahają się w granicach od ułamków hektara (stacje 110 kV) do kilku, a nawet kilkunastu hektarów (stacje najwyższych napięć), nie licząc rezerw terenu na drogi dojazdowe. Wzdłuż istniejących i projektowanych napowietrznych linii elektroenergetycznych powinien pozostać wolny od zabudowy oraz wysokiej roślinności pas terenu o szerokości: - 100 m – wzdłuż linii 400 kV (po 50 m z każdej strony osi linii); 60 m – wzdłuż linii 220 kV (po 30 m z każdej strony osi trasy linii); 40 m – wzdłuż linii 110 kV (po 20 m z każdej strony osi trasy linii). Planowane sieci i obiekty najwyższych napięć – terminy realizacji Aktualnie trwa proces inwestycyjny, związany z budową linii 400 kV relacji Tarnów – Krosno (Iskrzynia). Spółki dystrybucyjne (zakłady energetyczne), działające na obszarze województwa małopolskiego, w swych planach rozwoju, zatwierdzonych przez Urząd Regulacji Energetyki (do roku 2004) oraz w dotychczasowych planach perspektywicznych (do roku 2015 i lat następnych) ujęły szereg przedsięwzięć w zakresie budowy i rozbudowy sieci elektroenergetycznej 110 kV: - do roku 2006 włącznie: - budowę 14 stacji elektroenergetycznych 110 kV/ŚN; - rozbudowę i modernizację 15 stacji elektroenergetycznych 110 kV/ŚN; - budowę i modernizację 14 linii elektroenergetycznych 110 kV. - w latach od 2007 do 2013 włącznie: - budowę 8 stacji elektroenergetycznych 110 kV/ŚN; - budowę i modernizację 6 linii elektroenergetycznych 110 kV. - po roku 2013: - budowę 6 stacji elektroenergetycznych 110 kV/ŚN; - budowę i modernizację 3 linii elektroenergetycznych 110 kV. Planowane przedsięwzięcia w zakresie budowy i rozbudowy sieci elektroenergetycznej 110 kV są związane: ze wzrostem zapotrzebowania mocy; z koniecznością zwiększenia niezawodności (ciągłości) zasilania istniejących układów; z potrzebą poprawy parametrów jakości energii elektrycznej dostarczanej odbiorcom. Wymienione zjawiska występują na terenach wiejskich o rozproszonej zabudowie, na których jeszcze nie dokonano modernizacji sieci elektroenergetycznej, a przede wszystkim na terenach miast i ich gmin ościennych, o zwiększonym ruchu budowlanym i inwestycyjnym – w największej skali sytuacja taka występuje w Krakowie i gminach otaczających Kraków. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 197 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Hierarchia ośrodków stanowiących węzły techniczne W systemie elektroenergetycznym najważniejszymi węzłami infrastruktury w obrębie województwa małopolskiego są: - źródła zasilania – elektrownie zawodowe: - Siersza; - Skawina; - Kraków; - Niedzica i Rożnów (elektrownie wodne o szczególnym znaczeniu podczas szczytowych obciążeń systemu). - stacje elektroenergetyczne najwyższych napięć: - Tarnów ( kV); - Klikowa (220 kV); - Siersza (220 kV); - Wanda (220 kV); - Lubocza (220 kV); - Skawina (220 kV). 6.6.10. Infrastruktura telekomunikacyjna i teleinformatyczna 198 liberalizacja rynku telekomunikacyjnego – nieodzowna do demonopolizacji i stworzenia wolnej konkurencji w sferze telekomunikacji przewodowej. Pochodną tych działań – jak wykazują przykłady krajów o wolnym rynku telekomunikacyjnym – będzie znaczne obniżenie cen usług telekomunikacyjnych, które obecnie w Polsce należą do droższych w Europie. Obowiązek liberalizacji rynku telekomunikacyjnego spoczywa na władzach państwowych i wynika z konieczności przystosowania naszego prawa do prawa Unii Europejskiej. Pierwszym krokiem w tym kierunku było przyjęcie Prawa telekomunikacyjnego, w ślad za nim zostaną uchwalone kolejne akty prawa niższego rzędu; dalsza rozbudowa i modernizacja infrastruktury telekomunikacji mająca na celu osiągnięcie europejskich standardów: - gęstości abonentów, - niezawodności, jakości i prędkości transmisji – w tym także transmisji cyfrowych, - czasu potrzebnego na przyłączenie nowego abonenta do sieci telekomunikacyjnej i teleinformatycznej; wsparcie rozwoju telekomunikacji na obszarach wiejskich i małych miast, będących poza zasięgiem zainteresowań operatorów telekomunikacyjnych; wyrównanie dysproporcji w zakresie dostępu i wykorzystania internetu oraz innych technik informatycznych; wyposażenie stref inwestycyjnych w infrastrukturę teleinformatyczną. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6.7. INTEGRACJA Z REGIONAMI SŁOWACKIMI Realizowanie wspólnej polityki ochrony zasobów przyrodniczych dotyczy: - utworzenia spójnej sieci ekologicznej obszarów chronionych w ramach budowanych programów NATURA 2000 i ECONET; wspólnego prowadzenia gospodarki wodnej w zlewniach transgranicznych w tym działań na rzecz ochrony przeciwpowodziowej w dolinie Popradu. Osiągnięcie integracji przestrzennej w zakresie rozwoju infrastruktury turystycznej wymaga: - ochrony wysokich walorów turystyczno wypoczynkowych i uzdrowiskowych; niedopuszczenie do przeinwestowania ośrodków czy rejonów turystycznych prowadzących do utraty tych walorów; - podejmowania wspólnych działań na rzecz rozwoju wymiany turystycznej, w tym współpracy między „bliźniaczymi” ośrodkami turystycznymi i uzdrowiskowymi; - utworzenia i zagospodarowania turystycznych sieci transgranicznych, krajoznawczo-kulturowych szlaków turystycznych o zróżnicowanej problematyce; - tworzenia związków międzygminnych na rzecz kompleksowego zagospodarowania turystycznego., w pierwszej kolejności w dolinie Popradu. Osiągnięcie integracji przestrzennej poprzez rozwój powiązań komunikacyjnych obejmuje: - dalszy rozwój systemu polsko-słowackich, turystycznych powiązań komunikacyjnych samochodowych, rowerowych, pieszych i innych; - modernizacja dróg transgranicznych i infrastruktury obsługi ruchu turystycznego: przejście graniczne Piwniczna – Mnišek, Muszynka – Kurov; - budowa lekkiej kolei Nowy Targ – Jurgów – Podspady – Ździar – Tarnawska Kotlina – Spiska Bela//Tarnawska Łomnica; - budowa lekkiej kolei Nowy Targ – Czarny Dunajec – Chochołów – Sucha Hora – Trstena – Tvrdošin; - realizacja szlaku Architektury Drewnianej jako projektu międzyregionalnego. Osiągnięcie integracji przestrzennej w zakresie infrastruktury technicznej: - infrastruktura telekomunikacyjna powinna objąć swym zasięgiem wszystkie miasta i siedziby gmin w Polsce z uwzględnieniem połączeń międzystrefowych, uzupełnieniem jest system łączności bezprzewodowej, techniki radiokomunikacyjne; - połączenie systemu paliwowo – energetycznego z systemem najbardziej rozwiniętych krajów świata poprzez przystąpienie Polski do Międzynarodowej Agencji Energii (IEA). 6.8. WYKAZ TERENÓW ZAMKNIĘTYCH Zgodnie z art. 4 ust. 2a ustawy z dnia 17 maja 1989 r. prawo geodezyjne i kartograficzne ( Dz. U. z 2000 r., Nr 100, poz. 1086 z późn. zm.) Minister Obrony Narodowej decyzją Nr 0-11/MON z dnia 28 grudnia 2000 r. ustalił tereny zamknięte w resorcie obrony narodowej Tereny zamknięte w resorcie obrony narodowej – kompleksy wojskowe. L p 1. 2 . 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Kompleks wojskowy w miejscowości Adres Kraków Kraków ul. Rakowicka 22 ul. Rakowicka 29 Kraków Kraków Kraków Kraków Kraków Kraków Kraków Kraków Kraków Kraków Kraków ul. Zyblikiewicza ul. Praska ul. Tyniecka ul. Pasternik, Modlniczka ul. Ułanów ul. Wrocławska 84 ul. Wrocławska 21 ul.Wrocławska/Odrowąża ul. Rydla 54 ul. Mogilska 85 ul. Waszyngtona Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 199 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 2 3 . 24. 25. 26. 27. Kraków Kraków Kraków Kraków Kraków Kraków Brzoskwinia Zabierzów Ratajów Rząska ul. Skrzatów ul. Dietla ul. Szlak ul. Koletek ul. Rydla 19 ul. Montelupich Brzoskwinia gm. Zabierzów Zabierzów Ratajów gm. Słomniki Rząska gm. Zabierzów Modlniczka/Brzezie Morawica Mników, gm. Liszki Kłaj Modlniczka/Brzezie Morawica, gm. Liszki Mników, gm. Liszki 28. Chełmek 29. Bochnia 30. Wadowice 200 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. Nowy Sącz Tarnów Nowy Targ Krynica Krynica Oświęcim Oświęcim Rajsko gm. Oświęcim Chechło, gm. Klucze Niepołomice Miłkowa, gm. Korzenna Kościelisko - Gronik, gm. Kościelisko 43. 44. 45. 46. Kościelisko Kościelisko – Spyrłówka /ujęcie wody/ Zakopane Zakopane Kłaj Chełmek ul. św. Leonarda ul. Wojska Polskiego ul. Czarnieckiego ul. Dąbrowskiego 11 os. Bór 10 ul. Świdzińskiego 4 ul. Pułaskiego 10 ul. Więźniów Oświęcimia 37 ul. Orzeszkowej 9 Rajsko Chechło Niepołomice Miłkowa Kościelisko - Gronik Kościelisko Kościelisko – Spyrłówka Zakopane Zakopane "Cyrhla" Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 6.9. PODSUMOWANIE Przestrzeń województwa małopolskiego charakteryzuje się, zarówno w aspekcie przyrodniczym jak i kulturowym, wyjątkową różnorodnością. Podstawowym wyzwaniem planowania przestrzennego jest stworzenie wielofunkcyjnego modelu użytkowania krajobrazu w którym ma miejsce przyjazne spotkanie człowieka z przyrodą. Sprostanie temu wyzwaniu, wobec tak zróżnicowanej materii przestrzennej województwa, jest zadaniem niezwykle złożonym. Zasadniczym oczekiwaniem wobec Planu województwa jest przestrzenne przedstawienie ustaleń strategii rozwoju województwa. Misja nakreślona w Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego mówi o „.regionie szans, wszechstronnego rozwoju ludzi i ówczesnej gospodarki; silnym aktywnością swoich mieszkańców, czerpiącym z dziedzictwa przeszłości i zachowującym tożsamość w integrującej się Europie”. Jej realizacja może odbywać się tylko na drodze zrównoważonego rozwoju co w odniesieniu do przestrzeni przekłada się na harmonijne gospodarowanie przestrzenią. W rozumieniu niniejszego Planu harmonijne gospodarowanie przestrzenią będzie polegało na podejmowaniu działań zogniskowanych na rzecz poprawy zewnętrznej i wewnętrznej dostępności komunikacyjnej województwa oraz na rzecz ochrony walorów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego. Zarówno mieszkańcy jak i goście województwa powinni mieć możliwość dostępu do chronionych zasobów przy zachowaniu dbałości o rozwój bioróżnorodności i poszanowaniu dziedzictwa kulturowego. Podstawowym problemem merytorycznym Planu jest niewielka liczba zadań rządowych oraz dopiero powstająca lista zadań samorządu województwa, służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych. Dlatego obok obligatoryjnej listy zadań rządowych i wojewódzkich Plan w warstwie informacyjnej zamieszcza znacznie szerszą listę zadań potencjalnych o charakterze inwestycji celu publicznego, których wprowadzenie do planów miejscowych wymaga przeprowadzenia uzgodnień z organami gmin. Jednakże wiele z tych zadań zamieszczono na wniosek stosownych organów co oznacza, że są one zapisane w dokumentach gmin tj. studiach i kierunkach zagospodarowania przestrzennego i planach miejscowych. Obok strony czysto formalnej Plan należy także postrzegać w warstwie informacyjnej. W tym aspekcie jest opracowaniem bardzo bogatym, zawiera wszechstronny opis uwarunkowań przestrzennych, waloryzację przestrzeni, wskazuje konflikty przestrzenne, inwentaryzuje zamierzenia planistyczne. Dlatego zawiera w sobie ogromny potencjał informacyjny a przez to jest dobrym punktem wyjścia do zainicjowania prac nad wizją rozwoju województwa na dziesięciolecia. Za główny stymulator rozwoju społeczno-gospodarczego województwa małopolskiego uznano rozwój infrastruktury transportowej, głównie drogowej. Rozbudowa i modernizacja sieci dróg poprawi bezpieczeństwo i warunki podróżowania, zwiększy mobilność społeczeństwa, wyrówna szanse dostępu do rynku pracy oraz nauki i kultury. Wspomoże także wykorzystanie potencjału turystycznego województwa, w tym rozwój uzdrowisk oraz „przemysłu czasu wolnego”. Priorytetowymi działaniami w zakresie infrastruktury drogowej są: budowa autostrady KrakówTarnów, przebudowa drogi Kielce-Kraków-Rabka do klasy ekspresowej (rozważenie przedłużenia do Chyżnego), modernizacja dróg krajowych i wojewódzkich oraz budowa obwodnic w ciągach tych dróg, w tym pełnego obejścia Krakowa. Wobec urozmaiconej morfologii terenu a przy dużej gęstości istniejącej sieci drogowej głównym zabiegiem poprawiającym bezpieczeństwo ruchu, jego płynność a także bezpieczeństwo ekologiczne jest budowa obejść większych skupisk osiedleńczych. Wyraźnej poprawy wymaga dostępność komunikacyjna Małopolski od strony Słowacji. Najważniejszym drogowym przejściem granicznym pozostanie Chyżne, które będzie wspomagane głównie przez przejścia w Piwnicznej, Leluchowie i Muszynce (znaczne podniesienie rangi po uprzedniej modernizacji trasy dojazdowej ) oraz kilka mniejszych. Ponadto w bliskim zasięgu będzie droga ekspresowa do Zwardonia, dostępna z wielu tras biegnących przez Małopolskę równoleżnikowo włącznie z naturalnym przedłużeniem drogi krajowej łączącej Nowy Sącz, Rabkę w kierunku na Żywiec (przez Suchą Beskidzką). W zakresie transportu kolejowego należy dążyć do lepszego wykorzystania istniejącej infrastruktury wprowadzając na trasy regionalne lekkie pojazdy szynowe. Skokową poprawę dostępności komunikacyjnej przyniosłaby realizacja połączenia Kraków (Podłęże-Piekiełko) - Limanowa - Nowy Sącz - Muszyna jako ogniwa linii międzynarodowej. Problem efektywności tej śmiałej inwestycji wymaga ostatecznego rozstrzygnięcia. Odcinek Kraków – Tarnów należy tak zmodernizować aby połączenie między tymi miastami było osiągalne w czasie poniżej 1 godziny. Konieczna jest dalsza rozbudowa portu lotniczego w Balicach uzupełnionego o lotniska regionalne, ukierunkowane na obsługę ruchu turystycznego w południowej części województwa. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 201 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Ochrona środowiska powinna polegać na zmniejszeniu presji na środowisko przyrodnicze zarówno przez osadnictwo, jak i przemysł oraz na zrównoważonym korzystaniu z zasobów surowców mineralnych, glebowych i leśnych. Zostanie to osiągnięte poprzez szeroko zakrojone inwestycje w zakresie oczyszczania ścieków komunalnych, uporządkowanie gospodarki odpadami, korzystne ekologicznie i gospodarczo gospodarowanie zlewniami rzek, wyznaczenie nowych rezerwatów i parków krajobrazowych, oszczędne gospodarowanie kopalinami. Proponuje się utworzenie czterech nowych parków krajobrazowych i kilku rezerwatów o łącznej powierzchni ok. 5.7% obszaru województwa (wobec ok.15% powierzchni aktualnie zajętej pod parki narodowe, rezerwaty i parki krajobrazowe). W północnej części województwa, na glebach o wysokiej bonitacji, powinna koncentrować się produkcja rolna o charakterze intensywnym i zrównoważonym. Natomiast na południe od progu Pogórza Karpackiego rolnictwo powinno koncentrować się na produkcji warzywnej, sadowniczej, a na terenach o niekorzystnej dla rolnictwa morfologii terenu spodziewana jest kontynuacja transformacji gruntów ornych w kierunku użytków zielonych. Dla zachowania , utrzymywania i odtwarzania walorów przyrodniczych konieczne jest stosowanie zabiegów agroekologicznych. Należy powrócić do scaleń gruntów ale integralnie powiązanych z procesem urządzania terenów wiejskich. Niezbędne są także dalsze działania na rzecz zwiększenia lesistości, zwłaszcza na glebach marginalnych. Istnieje potrzeba zakończenia budowy zbiornika w Świnnej Porębie oraz przystąpienia do realizacji inwestycji w zakresie retencji zbiornikowej z wyraźnym akcentem na zbiorniki małej retencji. W określonych obszarach województwa konieczna jest poprawa zaopatrzenia w energię elektryczną, gaz (jako wiodące medium grzewcze) i wodę. Na terenach górskich należy odbudować system małych elektrowni wodnych a na całym obszarze województwa zintensyfikować rozwój instalacji wykorzystujących niekonwencjonalne źródła energii w tym wody termalne. Dziedzictwo kulturowe obejmujące zabytki, układy urbanistyczne, parki kulturowe, szlaki kulturowe i krajobrazy powinno wraz z siecią połączeń drogowych, kolejowych i rowerowych oraz infrastrukturą turystyczną utworzyć regionalny produkt turystyczno-kulturowy. Wyjątkowa w skali kraju liczba małych miasteczek o niejednokrotnie cennych wartościach urbanistycznych wymaga wkomponowania w ten turystyczno-kulturowy wizerunek województwa. W działaniach na rzecz tego produktu należy propagować poprawę jakości ładu przestrzennego. W wielu wypadkach turystyka kulturowa jest zasadniczą płaszczyzną przeciwdziałania marginalizacji subregionów. Wsparciem dla turystyki krajoznawczej, kulturowej powinna stać się turystyka przyrodnicza, uzdrowiskowa oraz agroturystyka i rekreacja, zwłaszcza specjalizowana. Obszarem promocji przedsięwzięć turystyczno-kulturowych jest praktycznie całe województwo a zwłaszcza część południowa, karpacka. Dla terenu Pogórza i Beskidu Wyspowego, o rozproszonej zabudowie i drobnotowarowym rolnictwie, a jednoczesnie niższych walorach przyrodniczych od obszaru położonego w pobliżu głównego grzbietu Karpat, konieczne są nowe działania na rzecz zwiększenia atrakcyjności turystyczno-rekreacyjnej, np. poprzez budowę wielofunkcyjnych zbiorników wodnych. Poszukiwanie nowych kierunków zagospodarowania na rzecz zwiększenia atrakcyjności turystycznej wymagają także Beskid Mały, Gorce, Beskid Sądecki i Niski. Ważnym elementem harmonijnego gospodarowania przestrzenią jest rozwój ośrodków wg. zaproponowanej hierarchii. Kraków jako ośrodek metropolitalny, wspierany ośrodkami regionalnymi (Tarnów, Nowy Sącz, Nowy Targ, konurbacja Oświęcim-Chrzanów) ma być motorem rozwoju społecznego i gospodarczego dla całego województwa. Uzupełnieniem systemu będą ośrodki lokalne. Ilustracją powyższych podstawowych kierunków i działań w zakresie zagospodarowania przestrzennego są trze plansze: infrastruktura transportowa, techniczna i przeciwpowodziowa (1), ochrona walorów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego (2), kierunki aktywności społeczno-gospodarczej (3). W Planie nie wskazano skutecznych rozwiązań w zakresie przeciwdziałania nadmiernemu rozproszeniu zabudowy. Jest to problem który wyraźnie a niekorzystnie wyróżnia województwo małopolskie na tle Polski. Obowiązujące rozwiązania prawne nie sprzyjają powstrzymaniu tego niekorzystnego trendu. Zdając sobie sprawę z głębokich historycznie przyczyn tego problemu należy postulować zainicjowanie w województwie specjalnego programu w zakresie przeciwdziałania nadmiernemu rozproszeniu zabudowy. Plan nie zajmuje jednoznacznego stanowiska w przypadku problemów wymagających szczegółowych analiz planistycznych lub prac studialnych związanych z opracowaniem programów wojewódzkich. Poniżej podano listę takich otwartych problemów. 202 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego LISTA PROBLEMÓW DO ROZWIĄZANIA W SZCZEGÓŁOWYCH ANALIZACH PLANISTYCZNYCH Sfera ekologiczna Przeciwdziałanie niekorzystnym zmianom stosunków wodnych, szczególnie na terenach silnie przekształconych i zdegradowanych – dotyczy w pierwszym rzędzie obszaru leja depresji w rejonie Olkusza; Konieczne jest sporządzenie bądź aktualizacja istniejących założeń ochronnych obecnych i projektowanych obszarów ochrony przyrody oraz wojewódzkiego programu ochrony powietrza atmosferycznego. Pilnym zadaniem jest opracowanie Planu ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego oraz programu małej retencji. Wyjaśnienie - w kontekście inwestycji podjętych w kilku powiatach – racjonalności rozwiązań w zakresie podziału na strefy i lokalizacji Zakładów Zagospodarowania Odpadów jakie zaproponowano w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami. Sfera kulturowa Określenie szczegółowego przebiegu granic proponowanych parków kulturowych wymaga sporządzania dokumentacji konserwatorsko-krajobrazowej, uwzględniającej wartości kulturowe, stan zachowania obiektów, zespołów i innych elementów składających się na lokalny krajobraz oraz sytuację własnościową obszaru a także określenie zakazów i ograniczeń dla tych form ochrony. Określenie hierarchii działań dla poprawy jakości środowiska i walorów przestrzennych. Poszukiwanie skutecznych narzędzi powstrzymywania rozpraszania zabudowy. Infrastruktura społeczna Określenie obszarów wymagających kompleksowej rewitalizacji społeczno – gospodarczej (w kontekście przemysłów tradycyjnych); Określenie zasad działania obszaru metropolitalnego. Infrastruktura transportowa Transport drogowy ustalenie trasy przebiegu drogi ekspresowej S7 powyżej Krakowa (rozważany wariant wschodni), wybór optymalnego układu obwodnicowego Krakowa który powinien mieć charakter zamkniętej pętli – do ustalenia przebieg i klasa, ponowne rozważenie przedłużenia drogi w klasie ekspresowej do Chyżnego ( w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 26 sierpnia 2003r. klasa ekspresowa kończy się w Rabce), weryfikacja zakresu przebudowy drogi wojewódzkiej 768 w tym ustalenie optymalnego połączenia z autostradą A4, rozważenie budowy nowego węzła autostradowego Krzeszowice-Alwernia, analiza potrzeby ustanowienia nowej drogi z Dąbrowy Tarnowskiej w kierunku na Busko Zdrój, przebieg drogi S1 w granicach województwa małopolskiego, nowe połączenie drogowe miejscowości uzdrowiskowych (Krynica – Wysowa), realizacja połączenia drogowego Sąspów – Bukowiec – Pieskowa Skała – Wielmoża jako obejścia OPN, południowe obejście Gorlic w ciągu drogi Nr 28. Transport kolejowy - - ostateczna analiza efektywności i realności inwestycji kolejowej Podłęże – Piekiełko a w przypadku rozstrzygnięcia pozytywnego zapis gwarantujący realizację w programie o charakterze krajowym oraz jednoznaczne ustalenie przebiegu połączenia, realizacja połączenia linią kolejową z Nowego Targu do Trsteny. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 203 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 7. INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU PONADLOKALNYM Inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym Ustawa o gospodarce nieruchomościami (Dz.U.00.46.543 z 21.08.1997) definiuje następująco inwestycje celu publicznego: Art. 6. Celami publicznymi w rozumieniu ustawy są: 1) wydzielanie gruntów pod drogi publiczne i drogi wodne, budowa i utrzymywanie tych dróg, obiektów i urządzeń transportu publicznego, części lotniczych lotnisk oraz służących do kierowania, kontroli, nadzoru i zabezpieczania ruchu lotniczego, w tym rejonów podejść, a także łączności publicznej i sygnalizacji, 2) budowa i utrzymywanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, 3) budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia ludności w wodę, gromadzenia, przesyłania i oczyszczania ścieków oraz utylizacji odpadów, 4) budowa oraz utrzymywanie obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska, zbiorników i innych urządzeń wodnych służących zaopatrzeniu w wodę, regulacji przepływów i ochronie przed powodzią, a także regulacja i utrzymywanie wód oraz urządzeń melioracji wodnych, będących własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, 5) ochrona nieruchomości stanowiących dobra kultury w rozumieniu przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, 5a) ochrona Pomników Zagłady w rozumieniu przepisów o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady, 6) budowa i utrzymywanie pomieszczeń dla urzędów organów władzy, administracji, sądów i prokuratur, państwowych szkół wyższych, szkół publicznych, a także publicznych: obiektów ochrony zdrowia, przedszkoli, domów opieki społecznej i placówek opiekuńczo-wychowawczych, 7) budowa i utrzymywanie obiektów oraz urządzeń niezbędnych na potrzeby obronności państwa i ochrony granicy państwowej, a także do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, w tym budowa i utrzymywanie zakładów karnych oraz zakładów dla nieletnich, 8) poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin stanowiących własność Skarbu Państwa, 9) zakładanie i utrzymywanie cmentarzy, 9a) ustanawianie i ochrona miejsc pamięci narodowej, 9b) ochrona zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt lub siedlisk przyrody, 10) inne cele publiczne określone w odrębnych ustawach. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 z późn. zm.). definiuje w art. 13 ust. 3 zadanie służące realizacji celów publicznych tak: Zadaniem dla realizacji celów publicznych, w rozumieniu ustawy, jest każda działalność państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego, wynikająca z ustaw, o ile wymaga ustalenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu i jest finansowana w całości lub części z budżetu państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego. Za zadanie takie może być także uznane zgodnie z ust. 4, art. 13 ww. ustawy na wniosek właściwego ministra lub wojewody zadanie służące realizacji celów publicznych, realizowane w całości ze środków własnych inwestora. Warunkami realizacji zadań zawartych w programach rządowych wpisanych do wojewódzkiego rejestru oraz zadań uznanych za publiczne, zgodnie z art. 61 do 65 ww. ustawy jest ich wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego po uprzednim przeprowadzeniu negocjacji z gminą, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Przedmiotem tych negocjacji powinny być: A. warunki wprowadzenia zadań do planów miejscowych dotyczące pokrycia kosztów sporządzenia planów lub ich zmian ustalone w sposób określony w art. 14 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym oraz zakres i zawartość materiałów wejściowych dostarczonych przez inwestora; B. realizacja zobowiązań finansowych z tytułu skutków prawnych sporządzenia planu lub jego zmiany. 204 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Plan zagospodarowania przestrzennego województwa nie jest aktem prawa miejscowego i nie narusza w tym zakresie uprawnień gmin. Ustalenia planu zagospodarowania przestrzennego wprowadza się do planu miejscowego po uprzednim ustaleniu terminu realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym i warunków wprowadzenia ich do planu miejscowego. Uzgodnienia takie zgodnie z art. 44 ust. 2 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U z 2003 r. Nr 80, poz. 717) przeprowadza marszałek województwa z wójtem, burmistrzem albo prezydentem miasta. Zbiór zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych – stanowiących konkretyzację kierunków zagospodarowania przestrzennego województwa usystematyzowano poprzez ich podział na: a) grupy zadań (w obrębie działów) obejmujące: 1. zadania rządowe ujęte w rejestrze Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast – Wojewódzki Rejestr Zadań Rządowych, wynikające z dokumentów przyjętych przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej, Radę Ministrów, właściwego ministra (w rejestrze zadań rządowych znajdują się tyko dwa zadania - budowa posterunku radarowego Brzoskwinia i modernizacja infrastruktury dla systemu dowodzenia i kontroli (oba w gminie Zabierzów); 2. potencjalne zadania programów rządowych lub centralnych , wynikające z dokumentów rządowych, takich jak np.: „Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju”, strategie i polityki resortowe, plany rozwoju instytucji centralnych zarządzających infrastrukturą, w tym zgłoszone jako wnioski do planu; 3. zadania ujęte w uchwalonym Kontrakcie Wojewódzkim na lata 20012002 z późniejszymi zmianami oraz Wojewódzkim Planie Zdrowotnym na rok 2004; 4. potencjalne zadania programów rządowych, wojewódzkich lub planów rozwoju jednostek zarządzających regionalną ponadlokalną infrastrukturą techniczną i społeczną, w tym zgłoszone jako wnioski do planu zagospodarowania przestrzennego województwa; 5. potencjalne zadania programów rządowych i wojewódzkich wynikające z potrzeb regionalnych, które wyłoniły się w trakcie prac planistycznych nad kierunkami zagospodarowania, a wiążą się z ogólnymi zapisami Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2001 – 2006. b) działy i rodzaje powiązane z poszczególnymi celami publicznymi (np. infrastruktura transportowa – drogi krajowe, wojewódzkie, infrastruktura energetyczna – elektroenergetyczna i gazownicza, infrastruktura ochrony i kształtowania środowiska – kanalizacyjna i utylizacji odpadów, infrastruktura społeczna – nauka, kultura, zdrowie, sport, itp.) Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 205 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 7.1.SFERA KULTUROWA Zadania rządowe wynikające z dokumentów przyjętych przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej, Radę Ministrów, właściwego ministra: Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 1. Ochrona Pomnika Zagłady w Oświęcimiu Oświęcim, Brzezinka Zadania wynikające z Kontraktu Wojewódzkiego na lata 2001 – 2002 z późniejszymi zmianami. Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 Kultura i ochrona zabytków 1. Lotniczy Park Kulturowy Kraków 2. Budowa Centrum Kultury przy ul. Szpitalnej Olkusz 3. Nowy Sącz 4. Rozbudowa i modernizacja budynku MCK Sokół Modernizacja i przebudowa obiektów i terenu Opery krakowskiej przy ul. Lubicz 5. Odnowa Centrów Małych Miast i Wsi Raciechowice, Gdów, Biecz, Limanowa, Wieliczka, Zielonki, Żegocina, Michałowice, Lisia Góra 6. Rozwój skansenów Województwo Małopolskie Kraków Turystyka 1. Szlak Architektury Drewnianej Województwo Małopolskie 2. System Identyfikacji Atrakcji Turystycznych Województwo Małopolskie 3. Parking wraz z zapleczem dla Sanktuarium Bożego Miłosierdzia Kraków - Łagiewniki Potencjalne zadania programów rządowych Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 1. Rozbudowa skansenu w Nowym Sączu Nowy Sącz 7.2. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA Zadania wynikające z Kontraktu Wojewódzkiego na lata 2001 – 2002 z późniejszymi zmianami oraz Małopolskiego Programu Ochrony Zdrowia 2000 – 2005 r i Wojewódzkiego Planu Zdrowotnego na rok 2004. Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 Edukacja 1. Informatyczne Centrum Edukacyjne Chrzanów 2. Internetowe Centrum Edukacyjne Andrychów 3. Podhalańska Wyższa Szkoła Zawodowa Nowy Targ 4. Szkoła Wyższa w Oświęcimiu Oświęcim 5. Rozbudowa budynku Instytutu Języków Obcych PWSZ Nowy Sącz 206 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 6. Rozbudowa i modernizacja bazy dydaktycznej NKJO Suchej Beskidzkiej 7. Rozbudowa budynku głównego Akademii Pedagogicznej w Krakowie Kraków 8. ZSS przy Klinice Ortopedii i Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży CM UJ Zakopane 9. ZSS przy Klinice Ortopedii i Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży CM UJ Zakopane Ochrona zdrowia i opieka społeczna 10. Szpital Rehabilitacyjny dla Dzieci Radziszów 11. Dom Pomocy Społecznej Mszana Dolna 12. Dom Pomocy Społecznej Bochnia 13. Dom Pomocy Społecznej Zakopane 14. Dom Pomocy Społecznej Nowodworze 15. Dom Pomocy Społecznej Kraków 16. Dom Pomocy Społecznej Maków Podhalański 17. Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy "Przyszłość" Nowy Targ 18. Budowa Szpitala im. Jana Pawła II – inwestycja wieloletnia Nowy Targ 19. Stworzenie specjalistycznego ośrodka onkologicznego Tarnów 20. Rozwój ośrodka radioterapii przy Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym Kraków Rozwój Ośrodka Transplantacyjnego przy Uniwersyteckim Szpitalu 21. Dziecięcym Kraków Budowa Zakładu Radioterapii w strukturze KSS im. Jana Pawła II 22. w Krakowie Kraków 23. Rozbudowa Zakładu Radioterapii Centrum Onkologii Kraków Specjalne Strefy Ekonomiczne 24. Małopolski Inkubator Przedsiębiorczości Andrychów 25. Małopolski Inkubator Przedsiębiorczości Nowy Sącz 26. Tarnowski Inkubator Przedsiębiorczości Tarnów Potencjalne zadania programów rządowych i wojewódzkich zawarte w kierunkach zagospodarowania przestrzennego, wynikające z planów rozwoju gmin oraz planów inwestycyjnych szkół wyższych Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 Edukacja 1. Rozbudowa budynku głównego Akademii Pedagogicznej im. Komisji Kraków Edukacji Narodowej Strefy Inwestycyjne 2. Realizacja infrastruktury technicznej i komunikacyjnej Chrzanowsko – Trzebińskiego Parku Przemysłowego terenu 3. Budowa Centrum Kongresowo – Targowego Politechniki Krakowskiej Chrzanów, Trzebinia Kraków - Czyżyny Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 207 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego 7.3. INFRASTRUKTURA ELEKTROENERGETYCZNA Potencjalne zadania programów rządowych zawarte w kierunkach zagospodarowania przestrzennego, wynikające z planów rozwoju Polskich Sieci Energetycznych S.A. na lata 2003 - 2007 – budowa krajowego układu przesyłowego: Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji Termin realizacji 1 2 3 4 1. Budowa linii 400 kV Tarnów - Krosno 2003 - 2005 2. Modernizacja linii 220 kV Siersza – Klikowa, Siersza Lubocza, Lubocza - Wanda – 2004 Potencjalne zadania programów wojewódzkich w zakresie kierunków rozwoju systemu energetycznego, wynikające z planów rozwoju zakładów energetycznych oraz wniosków zgłoszonych do planu: a) Budowa linii WN 110 kV Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 1. Budowa napowietrznej linii dwutorowej 110 kV Jeleśnia – Sucha, 2. Budowa linii 110 kV (linie kablowe) Kraków-Centrum Komunikacyjne, KrakówSalwator, 3. Budowa linii 110 kV (linie napowietrzne) Skała, Mszana Dolna, Glinik Strefa Ekonomiczna, Alwernia, Kraków - Pasternik, Kraków - Kobierzyn, Kraków - Kurdwanów, Gdów, Klęczany, Kraków - Batowice, Liszki, Łabowa, Zielonki, Uście Gorlickie, Zabrzeż, Nowy Targ, Zakopane - Antałówka, Sułkowice, Szczurowa – Wygoda b) Modernizacja istniejących linii WN 110 kV napowietrznych Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 1. Poręba – Andrychów z odczepem do GPZ Wadowice, Zaskawie – Sucha, Kęty Andrychów, Zaskawie – Kalwaria, Sucha – Białka - Jordanów. Modernizacja linii 110 kV c) Budowa stacji transformatorowych – rozdzielczych Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 1. Budowa rozdzielni: rozbudowa stacji 110/30/6 kV Trzebinia 2. Budowa stacji transformatorowych – rozdzielczych 110 kV Podhale , Brzezna 3. Budowa stacji transformatorowych – rozdzielczych 110/SN Kraków - Salwator, Kraków – Centrum Komunikacyjne, Strefa Ekonomiczna Nowej Huty, Skała, Mszana Dolna, Alwernia, Kraków – Pasternik, Kraków - Kurdwanów, Kraków Kobierzyn, Klęczany, Gdów, Łabowa, Zabrzeż, Liszki, Kraków - Batowice, Uście Gorlickie, Zielonki, Sułkowice, Zakopane - Antałówka, 208 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Lp. Nazwa zadania 1 2 Obszar realizacji 3 Nowy Targ, 2. Skała, Kraków - Centrum Komunikacyjne, Kraków – Salwator, Mszana Dolna, Strefa Ekonomiczna Nowej Huty, Kraków - Pasternik, Alwernia, Kraków - Kobierzyn, Kraków Kurdwanów, Gdów, Klęczany, Nawojowa, Kraków-Batowice, Liszki, Zielonki, Uście Gorlickie, Zabrzeż, Nowy Targ, Zakopane Antałówka, Sułkowice, Brzezna, Podhale Stacja 110/15kV d) Modernizacja stacji transformatorowo – rozdzielczych i rozdzielni sieciowych Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 1. Stacja 110 kV – modernizacja Biegonice, Gorlice – Glinik, Olkusz, Bukowina Tatrzańska, Skawina Huta 2. Stacja 220/110 kV– modernizacja Wanda, Lubocza e) Modernizacja elektrowni Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1. Modernizacja Elektrowni Wodnej Rożnów 2. Modernizacja Elektrowni Wodnej Czchów i Kuźnice 7.4. INFRASTRUKTURA GAZOWNICZA I NAFTOWA Potencjalne zadania programów wojewódzkich w zakresie kierunków rozwoju systemu gazownictwa wysokiego ciśnienia, wynikające z planów rozwoju Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa S.A. – krótko i długoterminowych: Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 1. Przełożenie odcinka gazociągu w/c DN 200 Słopnice – Łąkta, 2. Gazociąg w/c od DN 150 do DN 300 Piątkowa - Rytro 3. Rurociąg paliwowy DN 300 Boronów - Trzebinia 7.5. INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA Zadania ujęte w Kontrakcie Wojewódzkim na lata 2001 – 2002 z późniejszymi zmianami i dalsze dotyczące dróg krajowych, wojewódzkich oraz lotniska międzynarodowego: Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 1. Budowa nowych połączeń komunikacyjnych na terenach przyległych do Chrzanów autostrady A4 , 2. Obwodnica w ciągu drogi wojewódzkiej nr 791, 3. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 969 (odnowa powierzchni, Powiat nowosądecki oznakowanie oraz remont chodników), 4. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 977, Tarnów – Gromnik - Moszczenica 5. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 967, Myślenice -Łapczyca Klucze Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 209 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 6. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 958, Chabówka – Czarny Dunajec – Chochołów - Zakopane 7. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 780 – II etap, Kraków – Liszki – Alwernia Chełmek 8. Regionalny Dworzec Autobusowy w Krakowie, Kraków 9. Międzynarodowy Port Lotniczy – płyta postojowa, Kraków Potencjalne zadania programów rządowych dotyczące dróg krajowych wynikające z : a) Koncepcji polityki zagospodarowania przestrzennego kraju; b) Polityki i zamierzeń inwestycyjnych Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Oddział w Krakowie; c) Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego. Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 1. Budowa autostrady A-4 od granicy z Niemcami, łącznie z obwodnicą Krakowa, do granicy województwa podkarpackiego 2. Realizacja drogi ekspresowej S1 w granicach administracyjnych woj. małopolskiego, zgodnie z planowanym przebiegiem wraz z budową węzłów Brzezinka i Brzeszcze 3. Modernizacja drogi ekspresowej S7 modernizacja drogi istniejącej wraz z nowymi odcinkami oraz realizacją obejść: Książa Wielkiego, Miechowa i Lubnia 4. Modernizacja drogi nr 4 Kraków – Tarnów – granica województwa podkarpackiego, na odcinku alternatywnym dla autostrady płatnej i budowa obwodnic w miejscowościach Wojnicz i Łapczyca 5. Modernizacja drogi nr 7 Rabka – Chyżne – granica państwa, budowa obejść Jabłonki, Skawy, Spytkowic, Podwilka i Słomnik 6. Modernizacja drogi krajowej nr 28 z obwodnicami: Zatora, Wadowic, Makowa Podhalańskiego, Jordanowa, Mszany Dolnej Limanowej, Nowego Sącza, Grybowa, Gorlic i Biecza 7. Modernizacja drogi krajowej nr 44 w Oświęcimiu – wylot w kierunku Bierunia, obwodnica Skawiny 8. Modernizacja drogi nr 47 Rabka – Nowy Targ – Zakopana, modernizacja na całym jej przebiegu, obejścia Nowego Targu (północno-południowa), przedłużenie drogi w Zakopanem – miejska obwodnica 9. Modernizacja drogi nr 49 modernizacja na całym przebiegu 10. Modernizacja drogi krajowej nr 52 modernizacja na całym przebiegu w granicach województwa, z obwodnicami miejscowości: Kęty, Bulowice, Andrychów, Wadowice, Kalwaria Zebrzydowska 11. Modernizacja drogi nr 73 Kielce – Tarnów, modernizacja na całym przebiegu w granicach województwa, budowa obejścia Dąbrowy Tarnowskiej 12. Modernizacja drogi nr 75 Brzesko – Nowy Sącz – Krynica, modernizacja na odcinku Brzesko – Nowy Sącz, budowa obejścia Nowego Sącza, Gnojnika, podniesienie rangi na odcinku do Muszynki 13. Modernizacja drogi krajowej nr 79 z obwodnicami miejscowości: Zabierzów, Chrzanów, Trzebinia, Nowe Brzesko, Koszyce 14. Modernizacja drogi nr 87 modernizacja na całym przebiegu, obwodnica Piwnicznej 15. Modernizacja drogi nr 94 Olkusz – Kraków, z obwodnicami Jerzmanowic, Białego Kościoła, Szyc 210 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Potencjalne zadania programów wojewódzkich dotyczące dróg wojewódzkich wynikające z: a) Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego; b) Polityki i zamierzeń inwestycyjnych Zarządu Dróg Wojewódzkich w Krakowie. Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 1. Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 768 na z obejściem Szczurowej, Brzeska i Koszyc odcinku Szczurowa - Brzesko 2. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 776 z obejściem Proszowic, Kocmyrzowa, Prus 3. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 780 z obejściami Chełmka, Liszek i Kryspinowa 4. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 781 z obejściem Babic 5. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 783 z obejściem Wolbromia 6. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 791 z budową obejścia Klucz i Trzebini 7. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 794 z obejściami Skały i Zielonek 8. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 933 z obwodnicą Oświęcimia, Brzeszcz, Chełmka, Chrzanowa 9. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 948 z obejściami Kęt (obwodnica wschodnia i północno-zachodnia) 10. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 956 łącznica do drogi krajowej nr 28 w Zembrzycach 11. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 958 z łącznicą drogi nr 47 12. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 964 z obejściem Dobczyc 13. Modernizacja dróg wojewódzkich nr 966 obejście Gdowa i Lipnicy Murowanej 14. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 969 z obejściem Krościenka n.Dunajcem, Łącka , Starego Sącza, Waksmunda, Ostrowska, Łopusznej i Nowego Targu (wschodnio-zachodnia) 15. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 971 częściowe przekwalifikowanie drogi, obejście Muszyny 16. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 977 z obwodnicą Tuchowa i łącznicy Stawiska 17. Modernizacja drogi wojewódzkiej nr 981 obejście Bobowej - droga 25332 Muszyna – Leluchów – granica państwa, - droga 15835 Proszowice – Koszyce, - droga 25440 Jabłonka – Lipnica Wielka – Winiarczykówka – granica państwa, - droga 18292 Liszki – Czernichów – Brzeźnica, - droga 25125 Ropa – Wysowa, - droga 25408 Dębno – Niedzica – granica państwa, - droga o przebiegu Sąspów – Bukowiec – Pieskowa Skała – Wielmoża jako obwodnicę OPN 18. Podniesienie klasy technicznej dróg do klasy G Wszystkie nie wymienione powyżej drogi wojewódzkie przebiegające przez teren w granicach administracyjnych województwa małopolskiego przewidziane są do modernizacji. Potencjalne zadania programów rządowych dotyczące przebudowy linii kolejowych wynikające z: a) b) c) d) Koncepcji polityki zagospodarowania przestrzennego kraju; Narodowa Strategia Rozwoju Transportu; Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego; Polityki i zamierzeń inwestycyjnych Polskich Kolei Państwowych S.A.; Lp. Nazwa zadania 1 2 1. Modernizacja linii kolejowej III do linii ekspresowej. Obszar realizacji 3 a Berlin/Drezno - Zgorzelec - Wrocław Katowice - Kraków - Przemyśl - Lwów – Kijów Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 211 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 2. Modernizacja linii kolejowej E30 a,b,c,d granica państwa–Katowice-Kraków-TarnówRzeszów-Przemyśl-granica państwa. 3. Modernizacja linii kolejowej c Kraków – Kozłów - Psary 4. Budowa nowego odcinka linii kolejowej, zarezerwowanie Podłęże–Tymbark z odgałęzieniem na kierunek kanału dla budowy linii kolejowej w planach zagospodarowania Zakopianki i Muszyny przestrzennego d 5. Modernizacja linii kolejowej d 6. Modernizacja linii Kraków Główny – Balice (w latach 2006- Kraków Główny - Balice Port Lotniczy 2008) d 7. Modernizacja stacji Prokocim poprzez połączenie stacji Kraków - Prokocim Prokocim i Nowa Huta d 8. Budowa łącznicy (estakady), nowy przystanek na linii Kraków Zabłocie- Kraków Podgórze zakopiańskiej d 9. Wykorzystanie miejskiej d Kraków –Tunel- Kozłów infrastruktury kolejowej do komunikacji m. Kraków z dojazdami do Wieliczki, Skawiny, Krzeszowic, Miechowa i Bochni 10. Budowa linii kolejowej jako obejścia stacji Tunel d Kozłów - Charsznica Potencjalne zadania programów rządowych w zakresie transportu lotniczego, wynikające z: a) Polityki i zamierzeń inwestycyjnych "Międzynarodowego Portu Lotniczego im. Jana Pawła II Kraków Balice" Sp. z o. o. Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 1. Dostosowanie Terminala Pasażerskiego do wymogów Układu z Schengen wraz z modernizacją międzynarodowego przejścia granicznego 2. Budowa strażnicy Lotniskowej Straży Pożarnej (LSP) 3. Budowa budynku administracyjno - technicznego (BAT) 4. Rozbudowa systemu oznakowania i oświetlenia dróg kołowania 5. Wydłużenie drogi startowej do długości 2 800 m wraz z niwelacją terenowej przeszkody lotniczej 6. Powiększenie parkingów dostępnych dla pasażerów Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków - Balice 7.6. INFRASTRUKTURA ZAOPATRZENIA W WODĘ, ODPROWADZENIA I UTYLIZACJI ŚCIEKÓW ORAZ GOSPODARKI ODPADAMI Zadania zawarte w Kontrakcie Wojewódzkim na lata 2001 – 2002 z późniejszymi zmianami dotyczące zaopatrzenia w wodę, gospodarki ściekowej i odpadami: Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 1. Program INFRASAG 2. Powstrzymanie wodnych 212 degradacji CZT, Dwory, HTS, Powiat Limanowski, Gorlice, Tarnów zbiorników Rożnów - Czchów Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Kierunki zagospodarowania przestrzennego Potencjalne zadania programów rządowych lub wojewódzkich wynikające z: - Koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji Orientacyjny termin realizacji 1 2 3 4 1. Zakończenie budowy zbiornika Świnna Poręba na Skawie Do 2010 r. 7.7. INFRASTRUKTURA TELEKOMUNIKACYJNA Potencjalne zadania kierunków rozwoju systemu, wynikające z informacji z PKP: Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 Rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej, budowa linii wzdłuż linii Tarnów – Nowy Sącz – Muszyna, światłowodowych w ramach modernizacji linii kolejowej E-30, Kraków – Skawina – Oświęcim – Zakopane. 1. 7.8. OBRONNOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE Zadania wynikające z dokumentów przyjętych przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej, Radę Ministrów, właściwego ministra: Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 1. Budowa posterunku radarowego Brzoskwinia gm. Zabierzów 2. Modernizacja infrastruktury dla systemu dowodzenia i gm. Zabierzów kontroli Potencjalne zadania programów rządowych lub wojewódzkich wynikające z: Koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju. Lp. Nazwa zadania Obszar realizacji 1 2 3 1. Zakończenie budowy zbiornika Świnna Poręba na Skawie Orientacyjny termin realizacji Do 2010 r. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 213 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego WYKAZ MATERIAŁÓW ŹRÓDŁOWYCH: Atlas Rzeczpospolitej Polskiej, Główny Geodeta Kraju. Atlas Środowiska Geograficznego Polski, PA IPZK, Warszawa 1994. Bank Danych Regionalnych BDR 2000, GUS 2002. Cyfrowa mapa użytkowania ziemi, Departament Strategii Rozwoju UMWM w Krakowie przy współpracy Instytutu Geodezji i Kartografii w Warszawie, Kraków 1999. 5. Czerwona Lista Gatunków Ginących i Zagrożonych w Polsce Głowaciński Zbigniew, ZOPiZN PAN, Kraków 1992. 6. Deklaracja końcowa – URBAN 21, przyjętą przez ministrów odpowiedzialnych za rozwój miast, 5.07.2000 r. 7. Diagnoza Stanu Województwa Małopolskiego, Departament Strategii Rozwoju Urzędu Marszałkowskiego w Krakowie przy współpracy Agencji Rozwoju Regionu Krakowskiego S.A., Kraków 2000. 8. Diagnoza Stanu, Nowy Sącz 1996. 9. Dokumentacja dla Parku Krajobrazowego Beskidy Niskiego. Fundacja Botaniki Polskiej im. W Szafera, Kraków 1996. 10. Dokumentacja do utworzenia Parku Krajobrazowego Małych Pienin. Urząd Wojewódzki w Nowym Sączu. Wydział Ochrony Środowiska. Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej, Oddział w Przemyślu, Wrzesień 1996. 11. Energia elektryczna ze źródeł niekonwencjonalnych i odnawialnych w zakupach zakładów energetycznych. Urząd Regulacji Energetyki. Departament Planów i Analiz URE, 2001. ( http://www.ure.gov.pl ). 12. Energia geotermalna. Urząd Regulacji Energetyki, Szramka R., Różycki A.W, 1999. ( http://www.ure.gov.pl ). 13. Europejskie Centrum Energii Odnawialnej – Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa, strona internetowa. ( http://www.ibmer.waw.pl ). 14. Gaz, Woda i Technika Sanitarna – Jan Anusz, Polski System przesyłowy gazu i jego integracja z systemem europejskim, Kraków 2002. 15. Główne problemy rozwoju regionu, Nowy Sącz 1996. 16. Gospodarka rolna w aspekcie powiązań zewnętrznych Województwa Małopolskiego – uwarunkowania i ustalenia do projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, Kraków 2003. 17. II Polityka Ekologiczna Państwa. Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2000. 18. Informacja PGNiG S.A, http://www.ppnig.com.pl . 19. Informacje i Wnioski właściwych organów administracji centralnej i wojewódzkiej, Marszałków województw sąsiadujących, organów gmin i powiatów, miast na prawach powiatu oraz zainteresowanych instytucji do Projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego. 20. Inwentaryzacja sieci elektroenergetycznej dla obszaru województwa małopolskiego, Instytut Gospodarki Komunalnej Oddział w Krakowie, Kraków 2001. 21. Inwentaryzacja sieci gazowej dla obszaru województwa małopolskiego, Instytut Gospodarki Komunalnej Oddział w Krakowie, Kraków 2001. 22. Inwentaryzacja sieci teletechnicznej i teleinformatycznej dla obszaru województwa małopolskiego, Instytut Gospodarki Komunalnej Oddział w Krakowie, Kraków 2001. 23. Koncepcja Krajowej sieci ekologicznej ECONET – POLSKA, pod red. Anny Liro, IUCN – Program Europy, Fundacja IUCN Polska. Warszawa 1995. 24. Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju z dn. 26.07.2001 r. (M.P. nr 26). 25. Kontrakt Wojewódzki dla Województwa Małopolskiego na lata 2001 – 2002, Minister Rozwoju Regionalnego i Budownictwa, Marszałek Województwa Małopolskiego, Warszawa 2001. 26. Krajobraz Kulturowy Polski – Województwo Małopolskie, Stowarzyszenie „Kultura i Natura” im. Jana Gwalberta Pawlikowskiego, Kraków – Warszawa 2001. 27. Lasy i gospodarka leśna, R.D.L.P. w Krakowie, Kraków 1997. 28. Łososińsko – Żegociński Park Krajobrazowy – dokumentacja projektowa. Agencja Projektowo Usługowa, Nowy Sącz 1998. 29. Małopolska - Integracja i rozwój. Część I, Międzywojewódzki Zespół „Forum Małopolska – Integracja i rozwój”, Kraków 1998. 30. Małopolska - Integracja i rozwój. Część II, Międzywojewódzki Zespół „Forum Małopolska – Integracja i rozwój”; Kraków 1998 – 1999. 1. 2. 3. 4. 214 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego 31. Małopolski program rozwoju wsi i rolnictwa, Małopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Tarnowie, Tarnów 1999. 32. Metropolia Krakowa – Krakowski Obszar Metropolitarny, Kazimierz Trafas, Andrzej Zborowski, Kraków 2003. 33. Model Kompleksowej Ochrony Przed Powodzią – w obszarze górnej Wisły na przykładzie województwa małopolskiego, red. nauk. Maciej Maciejewski, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Kraków 2000. 34. Model zagospodarowania przestrzennego, Nowy Sącz 1996. 35. Możliwości i kierunki działań w zakresie zwiększania lesistości województwa małopolskiego, w tym w aspekcie ich przystosowań do wymagań UE., Z. Pijanowski, Maszynopis w Archiwum Urzędu Marszałkowskiego, Kraków 2000. 36. Nasza Zielona Małopolska – Program zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2001 – 2015, Arcadis Ekokonrem, Sp. z o.o. we Wrocławiu, Arcadis Heidemij Advies, Holandia, Członkowie Komitetu Sterującego przy Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego Kraków 2000. 37. Niepołomicki Park Krajobrazowy – Projekt utworzenia. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Oddział w Krakowie, Kraków 1999. 38. Ocena szans rozwojowych małych miast małopolski, Małopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Tarnowie, Kraków 1999. 39. Ochrona Środowiska w województwie małopolskim w 2000 r., Urząd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2002. 40. Ochrona Środowiska, rok 2001, Rocznik Statystyczny, Wyd. GUS, Warszawa 2001. 41. Opracowane studia uwarunkowań i kierunków rozwoju zagospodarowania przestrzennego poszczególnych gmin, strategie opracowane przez poszczególne gminy. 42. Ostoje przyrody w Polsce, pod red. Anny Dyduch-Falniowskiej, IOP PAN, Kraków 1999. 43. Plan operacyjny ochrony przed powodzią, Małopolski UW, Wojewódzki Zespół Reagowania Kryzysowego, Kraków 2002. 44. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa – Hipoteza Rozwoju Województwa Małopolskiego – tom I, Małopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Tarnowie, Tarnów 2000. 45. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego – infrastruktura techniczna – inwentaryzacja: sieć i urządzenia wodociągowe, sieć kanalizacyjna, oczyszczalnie ścieków, Małopolskie Biuro Planowania Przestrzennego w Tarnowie, Tarnów 2000. 46. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego – sfera społeczna. Uwarunkowania rozwoju. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie, Kraków 2002. 47. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego – sfera społeczna. Ustalenia. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie, Kraków 2002. 48. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego – sfera techniczna. Uwarunkowania rozwoju. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie, Kraków 2002. 49. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego – sfera techniczna. Ustalenia. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie, Kraków 2002. 50. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego – sfera kulturowa. Uwarunkowania rozwoju. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie, Kraków 2002. 51. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego – sfera kulturowa. Ustalenia. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie, Kraków 2002. 52. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego – sfera ekologiczna. Uwarunkowania rozwoju. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie, Kraków 2002. 53. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego – sfera ekologiczna. Ustalenia. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej Oddział w Krakowie, Kraków 2002. 54. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego – Infrastruktura techniczna, Kraków 2000 . 55. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego. Infrastruktura techniczna – inwentaryzacja: sieci wodno – kanalizacyjne, sieci energetyczne, sieci gazowe, Małopolskie Biuro Planowania Przestrzennego, Tarnów 2000. 56. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego, Zarząd Województwa Podkarpackiego, Rzeszów 1999. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 215 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego 57. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Świętokrzyskiego, Zarząd Województwa Świętokrzyskiego, Kielce 2002. 58. Polityka transportowa państwa na lata 2001-2015 dla zrównoważonego rozwoju kraju, Warszawa 2001. 59. Polityki transportowe miast (w tym m.in. Kraków, Tarnów, Nowy Sącz), pomocnicze studia i koncepcje branżowe (w tym m.in. opracowane przez Izbę Gospodarczą Komunikacji Miejskiej odnośnie kierunków rozwoju komunikacji zbiorowej po roku 2000). 60. Polska Czerwona Księga Roślin, Kazimierz Zarzycki, Róża Kazmierczakowa - Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków 1993. 61. Polska czerwona księga zwierząt, Z. Głowaciński, PWRiL, Warszawa 1992. 62. Prognoza rozwoju polskiego transportu do 2020 roku, oprac. przez J. Burnewicza na zlecenie MTiGM, wrzesień 1999. 63. Program rozwoju gazownictwa w Polsce do 2003 r., Warszawa 2000. 64. Projekt „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego rozwoju Krakowa”, IGPiK O/Kraków 1999 . 65. Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 1998r., Inspekcja Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Wydział Ochrony Środowiska Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego, Kraków 1999. 66. Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 1999r., Inspekcja Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Wydział Ochrony Środowiska Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego, Kraków 2000. 67. Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2000 r., http://www.krakow.pios.gov.pl/raport00. 68. Rocznik Statystyczny Województwa Małopolskiego 2001, Urząd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2001. 69. Rolnictwo w Województwie Małopolskim – uwarunkowania wewnętrzne, rolnictwo na terenach górskich oraz ustalenia do projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, Zenon Pijanowski, Kraków 2003. 70. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. 71. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 sierpnia 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia sieci autostrad, dróg ekspresowych oraz dróg o znaczeniu obronnym. 72. Stan i możliwości rozwoju społeczno – gospodarczego oraz kierunki działań strategicznych województwa bielskiego do 2020 roku, Wydział Polityki Gospodarczej i Rozwoju Urzędu Wojewódzkiego w Bielsku – Białej, Bielsko – Biała 1998. 73. Stan środowiska w województwie podkarpackim, Raport WIOŚ w Rzeszowie, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Rzeszów 1999, 2000. 74. Strategia Gospodarcza Rządu SLD-UP-PSL, 29.01.2002. 75. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego – ochrona środowiska, oprac. zbiorowe, Instytut Podstaw Inżynierii Środowiska PAN. Kraków 1999 r. 76. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego, Zarząd Województwa Małopolskiego przy współpracy: Agencji Rozwoju Regionu Krakowskiego S.A. oraz Departamentu Strategii Rozwoju Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, Kraków 2000. 77. Strategia wdrażania krajowego programu rolnośrodowiskowego (projekt wytycznych, 10 luty 2003.). Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Departament Pomocy Przedakcesyjnej i Funduszy Strukturalnych, Wydział Planu Rozwoju Przestrzennego Obszarów Wiejskich. 78. Strategia Zrównoważonego Rozwoju Województwa Krakowskiego, Kraków 1998. 79. Strategie rozwoju energetyki niekonwencjonalnej. Urząd Regulacji Energetyki. Plany i Analizy. Różycki A.W., Szramka R., 2001 ( http://www.ure.gov.pl ). 80. Studium kierunkowe zagospodarowania przestrzennego obszaru wzdłuż granicy polsko – słowackiej – synteza, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Oddział w Krakowie – Rzeczpospolita Polska, Kraków 2001, Slovenská agentúra Životného prostredia – Centrum územného rozvoja – Banská Bystrica Slovenská Republika, Banská Bystrica 2001. 81. Studium rozpoznawcze ze wstępnym trasowaniem linii kolejowej Kraków – Tymbark z zapewnieniem warunków umowy AGTC, Politechnika Krakowska, 1998. 82. Studium wykonalności „Wykorzystania linii kolejowych w układzie komunikacyjnym miast”, Politechnika Krakowska, 1999. 83. Studium wykonalności dla modernizacji i uzupełnienia układu kolejowego w obszarze: Kraków Tymbark – Muszyna/ Zakopane wraz z przejściem na Słowację, GIBB – Polska Sp. z o.o., 2000, w ramach Phare. 84. Studium zagospodarowania przestrzennego obszarów wzdłuż granicy polsko – słowackiej – Określenie celów rozwoju i kierunków działania, Tom I: Diagnoza stanu istniejącego, Instytut Gospodarki 216 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego Przestrzennej i Komunalnej, Oddział w Krakowie – Rzeczpospolita Polska, Kraków 2000, Slovenská agentúra Životného prostredia – Centrum územného rozvoja – Banská Bystrica Slovenská Republika, Banská Bystrica 2000. 85. Studium zagospodarowania przestrzennego województwa katowickiego, ŁAD spółka z o.o. Pracownia Projektowa Urbanistyki i Architektury, Katowice 1998. 86. Studium zagospodarowania przestrzennego województwa kieleckiego – diagnoza stanu, Wydział Rozwoju Regionalnego i Zagospodarowania Przestrzennego – Wojewoda Kielecki, Kielce 1998. 87. Studium Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Krakowskiego, Wydział Polityki Regionalnej i Przestrzennej – Wojewoda Krakowski, Kraków 1998. 88. Studium Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Nowosądeckiego, Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Nowym Sączu. 89. Studium Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Tarnowskiego – synteza, Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego w Tarnowie, Tarnów 1998. 90. Ustalenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego – synteza, Nowy Sącz 1996. 91. Uwarunkowania i ustalenia do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego z zakresu gospodarki leśnej, Alfred Król, Kraków 2003. 92. Uwarunkowania przyrodnicze zagospodarowania przestrzennego województwa krakowskiego, Lewińska i in., IGPiK, PG. S.A., Kraków. 93. Wojewódzki Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Małopolski na lata 2001 – 2002, Sejmik Województwa Małopolskiego, Kraków 2000. 94. Województwo Małopolskie 1999-2000. Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2001. 95. Województwo Małopolskie 2001, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2002. 96. Wstępne studium obsługi transportem kolejowym obszaru ciążącego do kompleksu miejscowości potencjalnej zimowej olimpiady „Zakopane 2006”, Politechnika Krakowska, 1996. 97. Wybrane zagadnienia sfery gospodarczej – uwarunkowania i ustalenia do projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, Michał Paszkowski, Kraków 2003. 98. Zanieczyszczenie powietrza w Polsce w latach 1998-1999. Inspekcja Ochrony Środowiska, Warszawa 2001. 99. Zarys Klimatu Polski, Woś Alojzy, Bogucki Wydaw. Nauk. Poznań 1995. 100. Zdjęcia lotnicze – kopie cyfrowe dla obszaru województwa małopolskiego (dla 85% powierzchni obszaru województwa), Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, Warszawa 2001. 101. Uwarunkowania rozwoju i ustalenia do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego w zakresie sfery ekologicznej, kulturowej, społecznej i technicznej, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Kraków 2002. 102. Metropolia Krakowa – Krakowski Obszar Metropolitalny, K. Trafas, A.. Zborowski, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków 2003. 103. Uwarunkowania i ustalenia do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego z zakresu gospodarki leśnej, A. Król, Kraków 2003. 104. Rolnictwo w Województwie Małopolskim – uwarunkowania wewnętrzne, rolnictwo na terenach górskich oraz ustalenia do projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, Z. Pijanowski, Kraków 2003. 105. Gospodarka rolna w aspekcie powiązań zewnętrznych Województwa Małopolskiego – uwarunkowania i ustalenia do projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, W. Musiał, Kraków 2003. 106. Wybrane zagadnienia sfery gospodarczej – uwarunkowania i ustalenia do projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, M. Paszkowski, Kraków 2003. 107. Kopaliny podstawowe i pospolite – ekspertyza dla potrzeb projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, B. Radwanek – Bąk. 108. Opracowanie eksperckie dotyczące uwag do projektu Planu zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego oraz przeprowadzenia konsultacji w ramach prac nad Planem, B. Zastawniak, Kraków 2003. 109. Prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, J. Mikuła, Kraków 2003. 110. Wojewódzki Plan Zdrowotny, Tom I i II, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Polityki Społecznej, Kraków 2003. 111. Małopolski Program Ochrony Zdrowia 2000 – 2005 r., Program Wojewódzki, Sejmik Województwa Małopolskiego, Kraków 2001. Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r. 217 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego 112. Strategia Zintegrowanego Zarządzania Granicą w latach 2003 – 2005, Program zagospodarowania granicy państwowej na lata 2003 – 2005, Plan zagospodarowania granicy państwowej w 2003 r., Departament Integracji Europejskiej i Współpracy Międzynarodowej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Warszawa 2002 r. 113. Regionalna analiza i geotermalne badania złożowe poziomu wodonośnego kredy górnej – cenomanu na obszarze województwa małopolskiego, Polska Akademia Nauk, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią, Kraków 2001. 114. Studium występowania i możliwości zagospodarowania energii wód geotermalnych horyzontów wodonośnych: neogenu, paleogenu, kredy (bez cenomanu), jury, triasu oraz paleozoiku w województwie małopolskim, Polska Akademia Nauk, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią, Zakład Energii Odnawialnej, Kraków 2003. 115. Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2002 r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Kraków 2003. 116. Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2001 r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Kraków 2002. 117. Osuwiska Karpat, Danuta Poprawa, Wojciech Rączkowski, Przegląd Geologiczny, vol. 51, nr 8, 2003. 118. Sektorowy Program Operacyjny, Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich 2004 – 2006, Warszawa, kwiecień 2003. 119. „Prognoza Ludności Polski Według Województw Na Lata 1999 – 2030” Główny Urząd Statystyczny w Warszawie, Warszawa, 1999. 120. Opinia w zakresie rozwiązań planistycznych projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, Jerzy Grzymek, Kraków 2003. 121. Opinia w zakresie transportu do projektu Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego, Stanisław Albricht, Kraków 2003. 122. Opinia w zakresie uwzględnienia w projekcie Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego systemu obszarów chronionych, a w szczególności dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej, Zbigniew Beiersdorf, Mikołaj Kornecki, Kraków 2003. 123. Opinia w zakresie uwzględnienia w projekcie Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego systemu obszarów chronionych, w tym obszarów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, Zbigniew Witkowski, Kraków 2003. 218 Załącznik do UCHWAŁY Nr XV/174/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 22 grudnia 2003 r.
