Knopp Guido, SS przestroga historii, Warszawa 2004

Mariusz Kędzierski
Recenzja książki: Knopp Guido, SS. Przestroga historii, Warszawa 2004.
Książka niemieckiego historyka, publicysty i znawcy dziejów III Rzeszy
profesora Guido Knoppa jest rzetelnym i szczegółowym opisem działalności SSterrorystycznej organizacji, która była odpowiedzialna za politykę ludobójstwa
prowadzoną przez hitlerowskie Niemcy w latach 1933-1945, a zwłaszcza w trakcie
II wojny światowej (1939-1945). Należy podkreślić w tym miejscu, że na mocy
wyroku wyroku Międzynarodowego Trybunału Wojskowego obradującego w 19451946 roku w Norymberdze SS (Schutzstaffeln) została uznana za organizację
przestępczą. W ten sposób ponad milion członków tej nazistowskiej formacji stało
się automatycznie zbrodniarzami wojennymi. Guido Knopp przedstawia historię
„czarnej gwardii” Hitlera, zapoznaje czytelników z jej wewnętrzną strukturą,
mechanizmami działania i głównymi przywódcami oraz podaje liczne przykłady jej
masowych zbrodni. W książce znajdują się także mini-biografie twórców potęgi SSHeinricha Himmlera (1900-1945) i Reinharda Heydricha (1904-1942). Przy
przedstawianiu tych głównych hitlerowskich paladynów III Rzeszy autor zajął się
także wieloma aspektami ich skomplikowanej osobowości oraz źródłami ich
zajadłego antysemityzmu.
W swojej monografii Guido Knopp dużo uwagi poświęcił udziałowi SS w
opracowaniu i bezwzględnej realizacji planu tzw. „ostatecznego rozwiązania kwestii
żydowskiej” w okresie II wojny światowej. Plan ten przewidywał szybkie
wymordowanie 11 milionów europejskich Żydów. Autor udowadnia, że to przede
wszystkim oddziały SS oraz jej polityczne i militarne przybudówki (SD,
Einsatzgruppen, SS Totenkopfverbände, SS Verfügungstruppen, Waffen SS)
odpowiadały za zbrodniczy „holocaust”- zagładę ponad sześciu milionów
europejskich Żydów. Knopp zaznacza również, że ofiarami ludobójczej polityki SS
byli nie tylko Żydzi. Podczas II wojny światowej funkcjonariusze SS mordowali
także Polaków, Cyganów, Rosjan, działaczy ruchu oporu różnych narodowości,
komunistów, homoseksualistów, świadków Jehowy, ludzi chorych psychicznie i
setki tysięcy innych niewinnych ludzi. Dzięki tej pracy czytelnik może dokładnie
zapoznać się z organizacją i funkcjonowaniem znajdujących się pod kontrolą SS
obozów koncentracyjnych i obozów zagłady, które były masowymi ośrodkami
niewolniczej pracy i eksterminacji milionów ofiar ludobójczej polityki Hitlera.
Autor uczynił to na przykładzie obozów koncentracyjnych w Dachau i w
Auschwitz-Birkenau (Oświęcimiu-Brzezince). Knopp zwraca uwagę, że
zaplanowany przez przywódcę nazistowskich Niemiec Adolfa Hitlera „holocaust”
SS przeprowadzała systematycznie, gruntownie i bezlitośnie. Było to świadome
mordowanie całych nacji i grup społecznych na skalę wręcz przemysłową.
Bardzo interesujące i jednocześnie szokujące są wnioski, do których doszedł
autor badając SS pod względem struktury społecznej i narodowościowej. Według
niego w SS służyli nie tylko kryminaliści, mordercy i ludzie z tzw. marginesu
społecznego. Większość członków tej formacji stanowili „zwykli ludzie”.
Przykładem są przedstawiciele średniego mieszczaństwa, naukowcy, studenci,
prawnicy, lekarze, urzędnicy państwowi i arystokraci, którzy w tych szczególnych
1
warunkach nazistowskiego totalitaryzmu stawali się okrutnymi zbrodniarzami
mordującymi starców, kaleki, kobiety i dzieci. Zaskakujący jest fakt, że w zbrojnych
oddziałach SS (Waffen SS) oprócz Niemców służyło także kilkaset tysięcy
ochotników z innych państw, np. z Norwegii, Danii, Holandii, Belgii, Łotwy,
Estonii, Albanii, Francji, Chorwacji, Włoch, Rumunii, Węgier, Włoch, ZSRR
(głównie Ukraińcy, Rosjanie, Białorusini i Tatarzy), a nawet z brytyjskich Indii.
Knopp podejmuje się także próby wyjaśnienia motywów zbrodni dokonywanych
przez członków SS: „Przyczyniło się do tego państwo, w jakim przyszło im żyć.
Jeśli państwo twierdzi, że mordowanie ludzi to wprawdzie postępowanie okrutne i
niehumanitarne, ale służy wyższemu i dobremu celowi, to więzy moralne okazują
się widocznie zbyt słabe, aby powstrzymać masy przed zachowaniem o wszelkich
znamionach przestępstwa. Ludzie, którzy stawali się kryminalistami, w dużej części
nie uświadamiali sobie, że postępują źle”.
Należy zwrócić uwagę, że książka Guido Knoppa ma charakter
publicystyczno-naukowego opracowania i ogólnej syntezy istniejących już
monografii dotyczących Schutzstaffeln. Jest napisana żywym i barwnym językiem,
bez przesadnie szczegółowej faktografii i przypisów, ponieważ autor chce dotrzeć
do jak najszerszego grona czytelników. Autor niezwykle realistycznie opisuje
drastyczne metody uśmiercania ludzi przez oddziały SS: masowe egzekucje przez
rozstrzeliwanie, zagazowywanie spalinami w specjalnie skonstruowanych
samochodach oraz insektycydem cyklonem B w komorach gazowych czy palenie
żywcem w krematoriach. Wielkim atutem tej książki jest duża liczba starannie
dobranych zdjęć archiwalnych związanych z SS (m.in. zdjęcia przedstawiające życie
osobiste i rodzinne czołowych funkcjonariuszy SS, obozów koncentracyjnych,
masowych egzekucji dokonywanych przez Einsatzgruppen na radzieckich Żydach).
Książka ta została oparta na informacjach pochodzących z niepublikowanych
dotychczas źródeł. Autor korzystał z dokumentów znajdujących w archiwach
rozsianych w różnych częściach świata, od Waszyngtonu po Moskwę, a także z
zeznań świadków historii SS: samych oprawców, ich ofiar i przeciwników reżimu
hitlerowskiego. Praca Knoppa ukazała się w 2002 r. (w Polsce została wydana w
2004 r. przez wydawnictwo „Świat Książki”), a więc w czasie, gdy żyją jeszcze
nieliczni, ostatni i bezpośredni świadkowie tej tragicznej historii- zbrodniarze z SS
oraz byli więźniowie hitlerowskich obozów zagłady. To właśnie niewinnym ofiarom
SS dedykował swoją książkę Guido Knopp.
Na zakończenie niniejszej recenzji warto przytoczyć zaskakującą, wręcz
kontrowersyjną, opinię samego autora o przesłaniu tej książki: „Jak brzmi morał tej
historii? Sprawcą zbrodni mógł zostać każdy. Jeśli przestępcze państwo likwiduje
bariery oddzielające prawo od bezprawia, żaden z jego obywateli nie może
zagwarantować, że nie będzie podążał niezmiennie właściwą drogą. Natura ludzka
jest na to za słaba. Coś z Himmlera i Mengele, z Eichmanna i Heydricha tkwi w
każdym z nas. W innych czasach i innych okolicznościach wszyscy ci ludzie
mogliby się wykazać „zupełnie normalnym” życiorysem, byliby zwykłymi,
niepozornymi obywatelami. Himmler zostałby może nauczycielem szkoły średniej,
Heydrich oficerem marynarki, a Mengele – pediatrą ...?”.
2
Zdaniem autora dzieje SS są niezwykle przerażającą przestrogą historii, która
powinna uświadomić kolejnym pokoleniom, do czego może doprowadzić
zbrodnicza ideologia i totalitarny system państwowy.
3