skąd się wzięła socjologia? klasycy socjologii

dr Alicja Raciniewska
Zakład Bada Kultury Materialnej i Wizualnej
Instytut Socjologii UAM, Poznao
[email protected]
SKĄD SIĘ WZIĘŁA SOCJOLOGIA?
KLASYCY SOCJOLOGII
PODSTAWY SOCJOLOGII . WYKŁAD 2
SOCJOLOGIA WYROSŁA Z WARUNKÓW
SPOŁECZNYCH XIX I POCZĄTKU XX WIEKU.
POWSTAŁA JAKO REAKCJA NA GWAŁTOWNĄ
MODERNIZACJĘ SPOŁECZNĄ .
JEJ ZADANIEM STAŁO SIĘ NAUKOWE OPISANIE I
WYJAŚNIENIE OWYCH WARUNKÓW SPOŁECZNYCH.
1. Rewolucje polityczne: cykl rewolucji zapoczątkowanych
rewolucją francuską w 1789r. i trwających przez cały wiek XIX
#1. jakie warunki społeczne wpłynęły na powstanie socjologii?
2.Przemiany gospodarcze: rewolucja przemysłowa,
industrializacja, powstanie kapitalizmu
#1. jakie warunki społeczne wpłynęły na powstanie socjologii?
3. Socjalizm jako alternatywa dla kapitalizmu
#1. jakie warunki społeczne wpłynęły na powstanie socjologii?
4. Feminizm: pierwsza fala feminizmu – walka o prawa
wyborcze dla kobiet
#1. jakie warunki społeczne wpłynęły na powstanie socjologii?
5. Urbanizacja
#1. jakie warunki społeczne wpłynęły na powstanie socjologii?
5. Sekularyzacja, zmiana stosunku do instytucji kościelnych
#1. jakie warunki społeczne wpłynęły na powstanie socjologii?
6. Rozwój nauki
#1. jakie warunki społeczne wpłynęły na powstanie socjologii?
7. tzw. konserwatywna reakcja na myśl oświeceniową i
filozofię XVII wieczną
Thomas Hobbes
Monteskiusz
Kartezjusz
Jean-Jacques
Rousseau
John Locke
Voltaire
(François-Marie Arouet)
David Hume
Edmund Burke
#1. jakie warunki społeczne wpłynęły na powstanie socjologii?
SOCJOLOGIA WYROSŁA Z WARUNKÓW
SPOŁECZNYCH XIX I POCZĄTKU XX WIEKU.
POWSTAŁA JAKO REAKCJA NA GWAŁTOWNĄ
MODERNIZACJĘ SPOŁECZNĄ .
Modernizacja postrzegana tu jako kataklizm społeczny (stąd tak ważna
refleksja na ładem społecznym)
Kwestia ładu społecznego (człowiek jako twórca porządku, poszukiwanie
nowych podstaw życia społecznego)
Socjologia jako konserwatywna reakcja na modernizację
#1. jakie warunki społeczne wpłynęły na powstanie socjologii?
Auguste Comte
Karl Marks
Beatrice
Potter Webb
Émile Durkheim
Gabriel Tarde
Herbert Spencer
Max Weber
Georg Simmel
Ferdinand Tönnies
Marianne Weber
Charlotte
Perkins Gilman
George H. Mead
Thorstein Veblen
Karl Manheimm
Florian Znaniecki
#2. klasycy socjologii
• Socjologia jako „królowa nauk”
• „Filozofia pozytywna”, poszukiwanie
porządku i postępu
• Prawo trzech stadiów
• Statyka i dynamika społeczna
• Metody socjologiczne: obserwacja,
eksperyment, metoda porównawcza
• Socjologia jako religia
AUGUST COMTE
(1798-1857)
#2 klasycy socjologii
ÉMILE DURKHEIM
(1858-1917)
• Twórca socjologii akademickiej, socjologizm
• Społeczeostwo jako rzeczywistośd swoista
(sui generis)
• Koncepcja faktów społecznych jako „rzeczy”
• Realistyczne spojrzenie na społeczeostwo
• Człowiek rozdwojony (homo-duplex)
• Pojęcie anomii społecznej
• Rola instytucji społecznych
• Solidarnośd społeczna i jej przemiany
• Religia: sacrum i profanum, totemizm,
zbiorowa ekscytacja
• Samobójstwo a warunki społeczne
• Reformizm społeczny
2# klasycy socjologii
HERBERT SPENCER
(1820-1903)
• Socjologia ewolucjonistyczna: pojęcie
ewolucji, kierunki ewolucji społecznej,
czynniki ewolucji społecznej
• Organicyzm: społeczeostwo jako organizm
• Pojęcia instytucja, funkcja, system
• Rola instytucji społecznych
• Od militaryzmu do industrializmu
• Socjologia jako nauka, metody
socjologiczne
• 3 rodzaje praw: powszechne, ogólne,
szczegółowe
• Badania nad rozwojem religii (rozwój
stadialny)
2# klasycy socjologii
KAROL MARKS
(1818-1883)
• Dialektyczna koncepcja rozwoju życia
społecznego
• Waga ekonomicznych aspektów życia
społecznego
• Pojęcie formacji społeczno-ekonomicznych
• Klasy społeczne: struktura klasowa,
świadomośd klasowa, ideologia
• Struktury systemu kapitalistycznego i jego
krytyka: kapitał, fetyszyzm towarowy,
własnośd prywatna, podział pracy, wyzysk
alienacja
• Potencjał ludzki
• Emancypacja
2# klasycy socjologii
•
•
•
•
MAX WEBER
(1864-1920)
Rozumienie jako metoda socjologii
Koncepcja typów idealnych
Działanie społeczne
Struktura klasowa: koncepcja
wielowymiarowa , klasy, stany, partie;
• struktury panowania i władza
• Odczarowanie świata i proces
racjonalizacji; koncepcja biurokracji
• Rola kultury w życiu społecznym
(koncepcja narodzin kapitalizmu)
2# klasycy socjologii
•
•
•
•
•
GEORG SIMMEL
(1858-1918)
filozof nowoczesności, impresjonista
dualizm; paradoks
formalizm: pojęcie formy społecznej
świadomośd indywidualna/psychologizm
interakcja społeczna: wzajemnośd, wymiana;
formy zrzeszania się ludzi, typy interakcji –
geometria społeczna
• kultura obiektywna
• „Filozofia pieniądza”
• analizy szczegółowe wybranych aspektów
nowoczesności: towarzyskośd, moda, tajnośd,
konflikt, osobliwości życia miejskiego, …
2# klasycy socjologii
GEORGE HERBERT
MEAD
(1863-1931)
• jednostka jako samosterowny aktor
życia społecznego
• koncepcja interakcji społecznej- życie
społeczne jako sied społecznych
interakcji
• pojecie jaźni i etapy jej społecznego
kształtowania się
• idea konstruowania życia
społecznego
2# klasycy socjologii
FLORIAN ZNANIECKI
(1882-1958)
• twórca polskiej socjologii
akademickiej
• socjologia jako nauka humanistyczna
• koncepcja „współczynnika
humanistycznego”
• źródła socjologicznej wiedzy o życiu
społecznym – dokumenty osobiste
• jeden z twórców tzw. metody
dokumentów osobistych
2# klasycy socjologii
PARADYGMAT
POZYTYWISTYCZNY
PARADYGMAT
HUMANISTYCZNY
• wiara w naukę, postęp, możliwośd
poznania prawdy obiektywnej
• naturalizm
• skłonnośd do podkreślania
zewnętrznych czynników
kształtujących ludzkie zachowania
• zajmowanie się rzeczami,
empiryzm, obiektywizm,
odkrywanie praw
• praktycznośd i użytecznośd
socjologii - wyjaśnianie i
przewidywanie rzeczywistości
• poszukiwanie prawdy, ale przekonanie o
subiektywizmie prawdy
• antynaturalizm (W.Dilthey)
• skłonnośd do podkreślania wolnej woli i
traktowania jednostki jako świadomego
aktora życia społecznego
• rozumienie, interpretacja ludzkich
działao, wnikanie w motywy i wartości,
koncentracja na ludzkich wyborach
• socjologia jako źródło społecznej
samowiedzy, moc emancypacyjna rozumienie tego, czym kierują się ludzie
oraz reformowanie społeczeostwa
#2. dwa paradygmaty wykształcone w okresie klasycznym
Pytania do treści wykładu:
1.Jakie warunki społeczne i prądy myślowe wpłynęły na powstanie socjologii?
2.Dlaczego według Comte’a socjologia miała byd najważniejszą z nauk?
3.Co to jest statyka i dynamika społeczna ? (A. Comte)
4.Co to znaczy, iż socjologia bada fakty społeczne ? (E. Durkheim)
5.Na czym polega rola instytucji społecznych według Durkheima? (wyjaśnij na podstawie roli religii w życiu społecznym)
6.Co to jest anomia społeczna?
7.Na czym według Marksa polega rozwój społeczny?
8.Jakie są główne przyczyny krytyki systemu kapitalistycznego przez Marksa?
9.Na czym polega antynaturalizm socjologii humanistycznej?
10.Czym według Webera jest działanie społeczne?
11.Na czym polega proces odczarowywania świata?
12.Dlaczego Mead twierdzi, iż jednostka jest samosterownym aktorem życia społecznego?
13.Co to jest współczynnik humanistyczny?
14.Z jakich źródeł ,według Znanieckiego, socjolog może czerpad informacje o życiu społecznym?
Pytania do lektury obowiązkowej:
[Ritzer G., Klasyczna teoria socjologiczna, Poznao, 2004, r. 1, s. 14-37.]
1.Na czym polegały różnice pomiędzy socjologią, a myślą oświeceniową?
2. Na czym według Marksa polega zjawisko alienacji?
sprawdź siebie
Slajd 3:
http://www.opednews.com/Diary/Images-from-History-the-F-by-Mac-McKinney-080924-111.html
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Jacques_Bertaux_-_Prise_du_palais_des_Tuileries_-_1793_.jpg
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Prise_de_la_Bastille_clean.jpg
http://www.cliomusings.com/2012/03/french-revolution-great-terror-and.html
http://www.edulandia.pl/edukacja/1,124765,6495722,Wiosna_Ludow_w_Europie.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Revolutions_of_1848
http://www.globalresearch.ca/robber-barons-revolution-and-social-control/23639
Slajd 4:
http://ushistoryclass.wordpress.com/2011/08/23/1st-industrial-revolution-civil-war-review/
http://www.kish.in/the_industrial_revolution/
http://www.wiatrak.nl/14778/nowoczesna-europa-ziemniakiem-stoi
https://www.mtholyoke.edu/courses/rschwart/ind_rev/images/indust.html.htm
http://oliviamhs.blogspot.com/2010/10/industrial-revolution-values-and-ideals.html
http://seccioneuropea.wordpress.com/the-industrial-revolution/
http://limerickwriter.wordpress.com/2011/11/05/the-industrial-revolution-2/
http://jimdzialo.wikispaces.com/Unit10+Industrial+Revolution
Slajd 5:
http://www.marxists.org/subject/britain/index.htm
http://io.wikipedia.org/wiki/Mihail_Bakunin
http://www.quotecollection.com/author/friedrich-engels/
http://historia-polski.klp.pl/sl-309.html
http://www.marxists.org/archive/marx/works/1864/iwma/i01.gif
http://historiami.pl/polska-partia-socjalistyczna/
http://www.profimedia.si/picture/establishment-of-first-international-meeting-on-september/0079362179/
http://ciml.250x.com/archive/comintern.htm
http://internationalsocialist.org.uk/index.php/2012/09/the-rise-and-fall-of-the-russian-revolution/
http://www.vernonbartlett.co.uk/
sSlajd 6 :
http://feminspire.com/votes-for-women-feminspire-interviews-the-pankhursts/
http://www.bbc.co.uk/schools/gcsebitesize/history/mwh/britain/votesforwomenrev_print.shtml
http://www.tchevalier.com/fallingangels/bckgrnd/suffrage/
http://feminspire.com/votes-for-women-feminspire-interviews-the-pankhursts/
http://www.bbc.co.uk/manchester/content/image_galleries/280308_art_gallery_125_gallery.shtml?6
http://nlg-steampunk.blogspot.com/2011/07/suffragettes-votes-for-women.html#.UMYbw-SzKSo
Slajd 7:
http://bluemonocle.com/antique-maps/p/15885/map-of-paris-ledoyen
http://www.myartprints.com/a/englishschool19thcentury/broadwaynewyorkcityc1870f.html
http://historia.arch.p.lodz.pl/jw37/urbtr/images/paris-avopera.jpg
http://chicagoshotproperties.com/?paged=2
http://www.maggiemayfashions.com/firstbustle.html
http://affordablehousinginstitute.org/blogs/us/2006/04/cradle_of_apart.html
http://www.wbez.org/blogs/john-r-schmidt/2012-09/chicagos-first-streetcars-102615
Slajd 8:
http://www.amazon.com/Secularisation-Western-1848-19-European-Studies/dp/0333597486
http://www.dialoginternational.com/dialog_international/2008/02/empty-churches.html
Slajd 9:
http://legalhistoryblog.blogspot.com/2009/05/caudill-on-19th-century-mad-scientists.html
http://sites.kiwanis.org/Kiwanis/en/discover/Special-Features/Eureka-moments.aspx
http://ukraine.ui.ua/en/science/scince19
http://today.uconn.edu/blog/2011/09/the-evolution-of-biology-at-uconn/
http://www.null-entropy.com/2011/08/stilllifequickheart-henry-stacy-marks-science/
http://www.rsc.org/chemistryworld/News/2010/January/26011001.asp
http://www.wired.com/wiredscience/2011/10/solvay-congress/
Slajd 10:
http://danassays.wordpress.com/hobbes-thomas/the-leviathan-by-thomas-hobbes/
http://pl.wikipedia.org/wiki/Kartezjusz
http://charlottehutson.wordpress.com/tag/john-locke/
http://www.racjonalista.pl/bg.php/s,201
http://www.lastfm.pl/music/Jean-Jacques+Rousseau
http://pl.wikipedia.org/wiki/Voltaire
http://en.wikipedia.org/wiki/File:David_Hume.jpg
http://www.prism.gatech.edu/~tdurning3/Ulysses/style17.html
Slajd 11 *+ powtórzenie niektórych z tych zdjęd na slajdach 12-20]
http://pl.wikipedia.org/wiki/Auguste_Comte
http://www.phillwebb.net/topics/society/durkheim/durkheim.htm
http://danilojosevianadasilva.blogspot.com/2011/11/sobre-microssociologia-ou-sociologia.html
http://pl.wikipedia.org/wiki/Herbert_Spencer
http://www.counter-currents.com/tag/thorstein-veblen/
http://wiedzaiedukacja.eu/archives/19401
http://www.citelighter.com/philosophy/philosophy/knowledgecards/max-weber
http://gutenberg.spiegel.de/autor/551
http://www.infopedia.pt/$ferdinand-tonnies-sociologo-alemao
http://www.nndb.com/people/431/000099134/
http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/TUwebbB.htm
http://en.wikipedia.org/wiki/Marianne_Weber
http://en.wikipedia.org/wiki/Charlotte_Perkins_Gilman
http://pl.wikipedia.org/wiki/George_Mead
http://segr-did2.fmag.unict.it/~polphil/polphil/Znan/Znanie.html
zdjęcia wykorzystane w prezentacji