Zróżnicowanie demograficzne społeczeństw

2016-09-22
Struktura wieku
Zróżnicowanie demograficzne
społeczeństw
Poziom podstawowy
Pod względem wieku społeczeństwa dzielimy najczęściej
na:
• dzieci,
• młodzież i dorosłych
• osoby starsze
Struktura wieku zależy głównie od poziomu rozwoju
społeczeństw: im społeczeństwo jest na wyższym
poziomie rozwoju tym więcej jest w nim osób starszych
a mniej młodszych.
Na strukturę wieku duży wpływ ma średnia długość życia
ludzi. Wynosi ona od poniżej 50 lat w krajach najsłabiej
rozwiniętych do ponad 80 lat w KWR
Problemy społeczeństw starzejących się
Społeczeństwa starzejące się to głównie
społeczeństwa KWR, a zwłaszcza społeczeństwa
europejskie oraz Japonii. Starzenie się społeczeństw
wynika z wydłużającego się średniego czasu życia
ludzi oraz z malejącej ilości dzieci.
W Europie problem ten dotyka zarówno kraje Europy
Zachodniej, jak i Wschodniej. Zdecydowanie niższy
wskaźnik przyrostu naturalnego występuje w Europie
Wschodniej – wynika to głównie z wyższej wartości
współczynnika zgonów w tej części Europy (ludzie
żyją tam zdecydowanie krócej niż w Europie
Zachodniej).
Przyrost naturalny na świecie (w %)
1
2016-09-22
Przyczyny niskiego wskaźnika urodzeń
Europa Zachodnia
• Wydłużanie się czasu kształcenia
(coraz później zakłada się
rodziny)
• Kryzys rodziny jako instytucji
(coraz mniej formalnych
związków i coraz więcej
rozwodów)
• Powszechna dostępność do
środków antykoncepcyjnych
• Model rodziny 2+1
• Stawianie kariery zawodowej
nad macierzyństwem
• Konsumpcyjne nastawienie do
życia
Skutki starzenia się społeczeństw
Europa Wschodnia
• Bieda
• Duża liczba aborcji
• Migracje młodych ludzi do
innych krajów
• Niski poziom służby zdrowia
• Spożywanie dużej ilości
szkodliwych używek (wzrost
problemu bezpłodności)
Jak zwiększyć dzietność?
• Wzrost wydatków budżetowych na emerytury i służbę
zdrowia
• Zmniejszenie liczby pracujących – spadek wpływów
budżetowych
• Spadek bezrobocia
• Spadek tempa rozwoju gospodarczego
• Ograniczenie konsumpcji – spadek wpływów
budżetowych
• Konieczność zamykania szkół i wzrost bezrobocia wśród
nauczycieli
• Wzrost zapotrzebowania na pracowników opieki
społecznej, rehabilitantów i lekarzy geriatrów
• Pomoc finansowa dla rodzin z małymi dziećmi
(500+, ulgi podatkowe itp.)
• Powszechny dostęp do tanich żłobków i przedszkoli
• Wprowadzenie przepisów prawnych
gwarantujących kobietom powrót do pracy po
okresie macierzyństwa
• Płatne urlopy macierzyńskie i tacierzyńskie
• Zapewnienie młodym rodzinom godnych warunków
życia (mieszkania, stabilna i dobrze płatna praca)
Struktura płci
Struktura płci
• Współczynnik feminizacji
WF 
LK
 100
LM
• Współczynnik maskulinizacji
WM 
LM
 100
LK
• W skali całego świata żyje więcej mężczyzn niż
kobiet (WF=99; WM=101)
• W każdym społeczeństwie rodzi się zawsze więcej
chłopców niż dziewczynek
• W większości krajów świata liczba kobiet jest
większa niż liczba mężczyzn (wynika to z faktu, że
kobiety żyją dłużej niż mężczyźni)
• W Chinach, Indiach i większości krajów arabskich
żyje więcej mężczyzn niż kobiet
• Najwyższym współczynnikiem feminizacji cechuje
się Rosja i kraje Europy Wschodniej
2
2016-09-22
Struktura płci
W KWR istnieje zjawisko nadumieralności mężczyzn
w wieku średnim. Przyczyny:
• mężczyźni ciężej pracują oraz częściej wykonują
prace narażone na wypadki (górnictwo, transport,
budownictwo)
• mężczyźni mniej dbają o swoje zdrowie
• mężczyźni częściej sięgają po szkodliwe używki
• mężczyźni są mniej odporni na stres
Efektem nadumieralności mężczyzn jest wyraźna
przewaga liczby kobiet w wieku starszym w KWR.
Struktura płci
W KSR często występuje zjawisko nadumieralności
kobiet w wieku średnim. Przyczyny:
• duża liczba zgonów okołoporodowych
• ciężka fizyczna praca wykonywana przez kobiety
Efektem jest niska wartość współczynnika feminizacji
– w niektórych z tych państw żyje więcej mężczyzn
niż kobiet.
Wm=101
Piramidy wieku i płci ludności
Jest to graficzne przedstawienie struktury wieku i
płci społeczeństw.
Piramida to zespół wykresów słupkowych
przedstawiających liczbę osób w poszczególnych
grupach wiekowych z podziałem na ilość kobiet i
mężczyzn.
Wm=106
3
2016-09-22
Wm=108
Wm=97
Wm=86
Wm=100
Wm=94
Wm=93
4
2016-09-22
Wm=339
Polska
Rok 2015
Wm=94
Cechy struktury wieku i płci
społeczeństwa Polski
• W Polsce liczebnie przeważają kobiety – WF=107
• Do około 45 roku życia żyje więcej mężczyzn, a
wśród osób starszych dominują kobiety
• Kobiety żyją w Polsce dłużej niż mężczyźni (kobiety
ponad 81 lat, mężczyźni ponad 73 lata)
• Ponad połowa populacji Polski to osoby w wieku
produkcyjnym (następuje powolny spadek liczby)
• Maleje ilość osób w wieku przedprodukcyjnym, a
rośnie liczba osób w wieku poprodukcyjnym
• W strukturze wieku widać wyraźne wyże i niże
demograficzne – efekt II wojny światowej
Struktura zatrudnienia
Ze względu na zdolność do aktywności zawodowej
wyróżniamy:
•Osoby w wieku przedprodukcyjnym (poniżej 18 lat)
• Osoby w wieku produkcyjnym (powyżej 18 latgórna granica jest różna w poszczególnych krajach)
• Osoby w wieku poprodukcyjnym
Ze względu na źródło utrzymania wyróżniamy:
• osoby czynne (aktywne) zawodowo (pracujący oraz
zarejestrowani bezrobotni)
• osoby bierne zawodowo (emeryci, renciści, dzieci,
uczniowie, inne osoby niepracujące)
5
2016-09-22
Struktura zatrudnienia
Bezrobocie
Współczynnik bezrobocia:
WB 
LB
 100%
LAZ
Gdzie:
LB – liczba zarejestrowanych bezrobotnych
LAZ – liczba osób aktywnych zawodowo (suma liczby
pracujących i zarejestrowanych bezrobotnych)
Rodzaje bezrobocia według przyczyn
Skutki bezrobocia
• Bezrobocie przejściowe (frykcyjne) – spowodowane
zmianą zawodu, pracy lub miejsca zamieszkania
• Bezrobocie koniunkturalne – spowodowane spadkiem
popytu na towary i związanymi z tym zwolnieniami
pracowników
• Bezrobocie strukturalne – wynikające z
niedostosowanie kwalifikacji pracowników do potrzeb
rynku pracy
• Bezrobocie technologiczne – powstające w wyniku
zastępowania pracy ludzkiej maszynami
• Bezrobocie sezonowe – spowodowane spadkiem
zapotrzebowania na pracowników sezonowych
(rolnictwo, turystyka, budownictwo)
• Wzrost wydatków budżetowych na pomoc socjalną
• Pogorszenie warunków życia rodzin
• Wzrost negatywnych zachowań (alkoholizm,
przestępczość)
• Migracje ludności
6