Materiały szkoleniowe „Czynniki endogeniczne” 1. Na podstawie przekroju geologicznego odtwórz kolejność wydarzeń. torf glina zwałowa piaski eoliczne piaski i żwiry polodowcowe glina zwałowa węgiel brunatny iły wapień Metody eksploatacji złóż surowców mineralnych oraz przykłady surowców wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli. Metoda głębinowa Metoda otworowa Metoda odkrywkowa Ropa naftowa Gaz ziemny Węgiel brunatny Węgiel kamienny Rudy miedzi 2. Metoda eksploatacji 3. Charakterystyka eksploatacji Służy eksploatacji surowców występujących w ciekłym lub gazowym stanie skupienia. W celu ich pozyskania wykonuje się odwiert, w który wprowadzana jest pompa tłocząca surowiec Jest to metoda pozyskiwania surowców mineralnych znajdujących się na dużych głębokościach. Aby udostępnić złoża, buduje się pionowe szyby, a następnie poziome korytarze Przed rozpoczęciem wydobycia surowców mineralnych tą metodą należy usunąć warstwę skał zalegających nad złożem. Ten sposób eksploatacji wykorzystuje się do wydobywania płytko położonych złóż Przykłady surowców Podpisz jednostki geologiczne Polski zaznaczone na mapie. Nanieś na mapę odpowiednią sygnaturą surowce mineralne i podaj na obszarze jakiej jednostki tektonicznej występują. Dopisz wiek, w którym powstały. Wał Kujawsko – Pomorski, Niecka Brzeżna, Wyniesienie Łeby, Obniżenie Nadbałtyckie, Wyniesienie Mazursko – Suwalskie, Obniżenie Podlaskie, Wyniesienie Sławatycz , Obniżenie Nadbużańskie, Niecka Szczecińska, Niecka Mogileńsko– Łódzka, Niecka Miechowska, Monoklina Przedsudecka, Sudety, Góry Świętokrzyskie, Karpaty Zewnętrzne, Karpaty Wewnętrzne, Zapadlisko Śląsko – Krakowskie, Zapadlisko Przedkarpackie, 1 4. Poszczególne pasma górskie przyporządkuj do odpowiedniej orogenezy i zaznacz je na mapie. Góry Południowochińskie, Appalachy Północne, Góry Kaledońskie, Góry Skandynawskie, Sudety, Wogezy, Góry Przylądkowe, Appalachy Południowe, Kordyliery, Andy, Alpy, Ałtaj, Atlas, Zagros, Ural, Góry Wododziałowe, Tien Szan, Karpaty, Himalaje, Kaukaz, Orogeneza kaledońska 5. Orogeneza hercyńska Orogeneza alpejska Z powyższych pasm górskich wybierz kilka przykładów gór zrębowych oraz fałdowych a następnie wyjaśnij jak powstają tego typu góry. 6. Produkty erupcji wulkanicznej podziel na: ciekłe, stałe i gazowe: lawa zasadowa, lawa kwaśna, skały piroklastyczne, bomby wulkaniczne, lapille, popiół i pył wulkaniczny, dwutlenek węgla, para wodna, związki siarki, metan, chlor. 7. Na schemacie obok zaznaczono elementy budowy wulkanu, rozpoznaj je: 8. Wymień pozytywne i negatywne skutki działalności wulkanicznej dla środowiska przyrodniczego oraz dla działalności człowieka. 2 9. Rysunki przedstawiają trzy typy wulkanów: Tarczowy, stożkowy (kopuła wulkaniczna), mieszany (stratowulkan). Rozpoznaj je a następnie opisz, z jakiej lawy powstają (podaj jej właściwości) Fudżi, Wezuwiusz Merapi na Jawie Mauna Loa na Hawajach 10. Mapa przedstawia rozmieszczenie wulkanów na świecie. Podaj ogólną prawidłowość w ich występowaniu. 11. Wyjaśnij czym epicentrum różni się od hipocentrum. 12. Ze względu na genezę trzęsienia ziemi można podzielić na: tektoniczne, wulkaniczne, zapadowe oraz antropogeniczne (tąpnięcia). Wytłumacz, czym spowodowane są poszczególne typy trzęsień ziemi. tektoniczne wulkaniczne zapadowe antropogeniczne (tąpnięcia) 13. Ze względu na aktywność sejsmiczną kula ziemska podzielona została na obszary: sejsmiczne, asejsmiczne i pensejsmiczne. Wyjaśnij te terminy i podaj przykłady takich obszarów na świecie. sejsmiczne pensejsmiczne asejsmiczne 14. Uzupełnij tekst: Skala ……………. oparta jest na ilości energii uwalnianej podczas trzęsienia ziemi. Utworzona jest tak, że wzrost wielkości o jeden stopień odpowiada dziesięciokrotnie większej ilości uwolnionej energii. Skala………………. ocenia widoczne skutki trzęsienia ziemi. Np. trzęsienie ziemi o wartości 11 i 12 stopni w tej skali powoduje niszczenie wszystkich budynków, powstanie głębokich rozpadlin w gruncie. 3 15. Wymienione skutki trzęsień ziemi podziel na skutki dla środowiska przyrodniczego (SP) oraz dla środowiska geograficznego (SG) ofiary śmiertelne wśród ludności pozbawienie ludności dachu nad głową szkody budowlane (pękające mury, rysy na budynkach) szkody gospodarcze (pękają rurociągi, gną się szyny kolejowe) zmiany w ukształtowaniu powierzchni ziemi wywołane przez trzęsienie ziemi obrywy, osuwiska mogą prowadzić do zmiany sieci hydrograficznej powodują powstawanie fal tsunami 16. W jaki sposób należy zachować się podczas trzęsienia ziemi? W jaki sposób można zapobiegać trzęsieniom ziemi? 17. Wytłumacz czym plutonizm różni się od wulkanizmu? 18. Nazwij przedstawione intruzje magmowe a następnie podziel je na zgodne i niezgodne. Na schemacie obok dorysuj brakujące intruzje. 19. Jakie korzyści związane są ze zjawiskami plutonicznymi? 20. Na rysunku oznaczono literami: zrąb tektoniczny, rów tektoniczny, stożek wulkaniczny, uskok tektoniczny. Rozpoznaj wymienione formy tektoniczne. 4