Nazwa projektu Projekt ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji Ministerstwo wiodące i ministerstwa współpracujące Ministerstwo Finansów Data sporządzenia 15.07.2014 r. Źródło: Inicjatywa własna Nr w wykazie prac ZD 101 Osoba odpowiedzialna za projekt w randze Ministra, Sekretarza Stanu lub Podsekretarza Stanu Jacek Kapica Podsekretarz Stanu Kontakt do opiekuna merytorycznego projektu Grzegorz Mróz Zastępca Dyrektora Departamentu Administracji Podatkowej Ministerstwa Finansów Tel. 22 694 40 34 e-mail: [email protected] TEST REGULACYJNY 1. Jaki problem jest rozwiązywany? (maksymalnie 100 słów) 1. Niewystarczający wskaźnik ściągalności zaległości podatkowych, celnych oraz wynikających z Kodeksu karnego skarbowego. 2. Duże koszty egzekucji administracyjnej prowadzonej przez urzędy skarbowe i izby celne. 3. Brak dostępnych publicznie informacji na temat wiarygodności podmiotów indywidualnych i osób prawnych w zakresie wykonywania przez nich obowiązków publicznoprawnych. 4. Niewystarczające instrumenty prawne motywujące do dobrowolnej zapłaty należności publicznoprawnych. 5. Podejmowanie przez wierzycieli czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych w sprawach, gdy oczywiste jest, że egzekucja będzie bezskuteczna. Prowadzenie takiego postępowania wiąże się z ponoszeniem wydatków zarówno przez wierzyciela jak i organ egzekucyjny. 6. Rozstrzyganie spraw indywidualnych przez Ministra Finansów w ramach rozpatrywania środków prawnych przysługujących stronom w postępowaniu egzekucyjnym. 2. Rekomendowane rozwiązanie, w tym planowane narzędzia interwencji, i oczekiwany efekt (maksymalnie 100 słów) Projektowana regulacja umożliwi utworzenie samodzielnego rejestru dłużników publicznoprawnych, w którym docelowo będą ujawniane zaległości określone w art. 2 § 1 pkt 1-7 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2012 r. poz. 1015, z późn. zm.). Projekt zakłada: ujawnianie wymagalnych zaległości w kwocie powyżej 500 zł wobec jednego wierzyciela po upływie 30 dni od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o zagrożeniu wpisem, przyznanie dłużnikowi środka ochrony prawnej rozpatrywanego przez wierzyciela, prowadzenie rejestru w formie elektronicznej przez podległy lub nadzorowany organ wyznaczony przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, do którego osoby zainteresowane będą miały dostęp za pośrednictwem Biuletynu Informacji Publicznej w trybie on-line na podstawie posiadanych danych dot. dłużnika np. imienia i nazwiska lub nazwy firmy albo numeru identyfikatora podatkowego. Początkowo w rejestrze ujawniani będą dłużnicy posiadający zaległości podatkowe, celne i wynikające z Kodeksu karnego skarbowego pobierane przez naczelników urzędów skarbowych i organy Służby Celnej. Przewiduje się w przyszłości rozszerzenie zakresu przedmiotowego rejestru o zaległości innych wierzycieli należności publicznoprawnych, np. ZUS, jednostki samorządu terytorialnego. Projektowane przepisy będą zapewniały ochronę danych osobowych zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926, z późn. zm.), administratorem danych będzie organ prowadzący rejestr, wyznaczony przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Oczekiwany efekt utworzenia rejestru dłużników publicznoprawnych: 1) zwiększenie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego poprzez umożliwienie przedsiębiorcom weryfikacji wiarygodności kontrahentów gospodarczych; w konsekwencji - pozytywne oddziaływanie ogólnogospodarcze, 2) wzrost dochodów budżetu państwa, poprzez stworzenie instrumentu mobilizującego dłużników do dobrowolnej zapłaty zaległości podatkowych, celnych i wynikających z Kodeksu karnego skarbowego, przy jednoczesnym zmniejszeniu kosztów ponoszonych na prowadzenie egzekucji administracyjnej tych zaległości, 3) uaktywnienie wierzycieli publicznoprawnych w podejmowaniu czynności przypominających o konieczności zapłaty zaległości podatkowych, celnych i wynikających z Kodeksu karnego skarbowego. Projekt zakłada także wprowadzenie analizy zasadności wszczęcia i prowadzenia postępowania egzekucyjnego celem zbadania, czy w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnej uzyska się kwotę przewyższającą wydatki egzekucyjne. Umożliwi to stworzenie warunków do racjonalnego gospodarowania wydatkami publicznymi przeznaczanymi na wszczęcie i prowadzenie egzekucji administracyjnej, a także wykonywanie przez pracowników organów egzekucyjnych egzekucji w sprawach, w których możliwe jest odzyskanie należności pieniężnych. Wyłączenie Ministra Finansów od rozpatrywania środków prawnych w sprawach indywidualnych spowoduje przeniesienie kompetencji w tym zakresie na organy egzekucyjne i nadzorujące je organy wyższego stopnia (dyrektorów izb skarbowych, samorządowe kolegia odwoławcze). 3. Jakie były analizowane inne rozwiązania, w tym rozwiązania pozalegislacyjne? Dlaczego ich nie zastosowano? Nie jest możliwe pozalegislacyjne rozwiązanie problemu, albowiem dane dotyczące dłużników publicznoprawnych objęte są tajemnicą skarbową i celną, zatem nie mogą podlegać ujawnieniu osobom, których zaległość podatkowa lub celna nie dotyczy. Z uwagi na wymóg wynikający z art. 51 ust. 5 Konstytucji RP, zgodnie z którym zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa, dopuszczalne jest utworzenie takiego rejestru wyłącznie w drodze ustawy. 4. Jeżeli projekt wdraża prawo UE, jakie są przewidywane rozwiązania poza bezwzględnie wymaganymi przez UE? Nie dotyczy. 5. Jak problem został rozwiązany w innych krajach, w szczególności krajach członkowskich OECD/UE? 1. Z informacji uzyskanych od wybranych członków grupy roboczej IOTA (Wewnątrzeuropejskiej Organizacji Administracji Podatkowych) do spraw Zarządzania Długiem (Area Group on Debt Management) wynika, że: - w Portugalii publikowana jest lista on-line dłużników podatkowych z podziałem na osoby fizyczne, osoby prawne oraz przedziały kwotowe; wyszukiwanie podatników jest możliwe za pomocą numeru identyfikacji podatkowej oraz nazwiska lub nazwy firmy; dostęp do listy jest bezpłatny; - w Słowenii na stronie internetowej administracji podatkowej publikowana jest lista dłużników zawierająca należności podatkowe, obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne, lecz bez należności celnych. Lista jest raz na miesiąc aktualizowana, bez ograniczeń kwotowych; dostęp do niej jest bezpłatny; - na Słowacji do rejestru dłużników podatkowych wpisywani są dłużnicy, których dług wynosi powyżej 17 000 €, w przypadku osób fizycznych, oraz 170 000 € w przypadku osób prawnych. Rejestr jest powszechnie dostępny na stronie internetowej administracji finansowej; dostęp do niego jest bezpłatny; rejestr aktualizowany jest raz w roku. W odrębnym rejestrze są publikowane składki na ubezpieczenia społeczne, odrębnie też publikowane są zaległości podatkowe gmin i miast słowackich; - w Estonii funkcjonuje publiczny rejestr długów umieszczony na stronie internetowej administracji podatkowej. Obejmuje on wszystkie rodzaje długów podatkowych, celnych i obowiązkowe składki na ubezpieczenia, bez ograniczeń kwotowych. Nie są ujawniane kary, mandaty i inne kary porządkowe oraz roszczenia zagraniczne. Dostęp do rejestru jest bezpłatny, wyszukiwanie jest możliwe po numerze identyfikacyjnym lub rejestrowym dłużnika, nie ma możliwości wyszukiwania po nazwie; - w Szwecji - Rejestr Szwedzkiej Agencji Podatkowej zawiera informacje o wszystkich długach podatkowych, w tym także o składkach na ubezpieczenia społeczne. Dostępny jest dla każdego na pisemny wniosek, telefonicznie lub osobiście w urzędzie podatkowym lub egzekucyjnym. Jest wolny od opłat. Natomiast w Krajowym Rejestrze Szwedzkich Urzędów Egzekucyjnych upubliczniane są informacje o długach publicznych i prywatnych; - w Wielkiej Brytanii maksymalnie na okres 12 miesięcy upubliczniane są dane osób celowo zaniedbujących obowiązki podatkowe, które zostały ukarane albo celowo popełniły błąd w zeznaniu podatkowym, albo celowo nie wypełniły obowiązku podatkowego. W Austrii, Hiszpanii, Holandii, Finlandii nie są upublicznianie dane dłużników zaległości podatkowych. 2.W Niemczech funkcjonuje sądowy rejestr dłużników, do którego wpisywane są osoby prawne i fizyczne na wniosek komornika sądowego bądź na wniosek sądu upadłościowego. Informacje w rejestrze mogą być udostępniane każdemu, kto uzasadni potrzebę ich uzyskania, dostęp do rejestru jest płatny. Dane w rejestrze zapisywane są na okres trzech lat i nie mogą być usunięte bez spłacenia zaległych zobowiązań przez dłużnika (źródło informacji: www.berlin.trade.gov.pl Ambasada Rzeczypospolitej w Berlinie, Wydział Promocji Handlu i Inwestycji). 6. Podmioty, na które oddziałuje projekt Grupa Wielkość Źródło danych Oddziaływanie dłużnicy publicznoprawni wszystkie podmioty zobowiązane do uiszczania należności publicznoprawnych zwiększenie dyscypliny finansowej (motywacja do dobrowolnej zapłaty zaległości) przedsiębiorcy chcący pozyskać informacje na temat rzetelności ew. kontrahentów przedsiębiorcy organ prowadzący rejestr wyznaczony przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych jeden podmiot zwiększenie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego poprzez umożliwienie pozyskiwania informacji nt. przedsiębiorców niewykonujących obowiązków publicznoprawnych prowadzenie rejestru 7. Informacje na temat zakresu, czasu trwania i podsumowanie wyników konsultacji Konsultacje nie były prowadzone. 8. Zmiana obciążeń regulacyjnych (w tym obowiązków informacyjnych) wynikających z rekomendowanego rozwiązania nie dotyczy zmniejszenie liczby dokumentów zmniejszenie liczby procedur X skrócenie czasu na załatwienie sprawy inne: wprowadzane obciążenia są przystosowane do ich elektronizacji zwiększenie liczby dokumentów zwiększenie liczby procedur wydłużenie czasu na załatwienie sprawy inne: tak nie X nie dotyczy Komentarz: 9. Wyniki analizy wpływu W ujęciu pieniężnym (w mln zł, ceny stałe z 2014 r.) W ujęciu niepieniężnym Koszty w okresie 10 lat od wejścia w życie zmiany 0 1 2 3 5 budżet państwa 3,8 0 0 0 0 jednostki samorządu terytorialnego inne jednostki sektora finansów publicznych przedsiębiorstwa (w tym MŚP) rodzina, obywatele oraz gospodarstwa domowe budżet państwa jednostki samorządu terytorialnego inne jednostki sektora finansów publicznych przedsiębiorstwa (w tym MŚP) rodzina, obywatele 10 0 Łącznie (0-10) 3,8 oraz gospodarstwa domowe rynek pracy Niemierzalne W ujęciu pieniężnym (w mln zł, ceny stałe z 2014r.) W ujęciu niepieniężnym Niemierzalne Korzyści w okresie 10 lat od wejścia w życie zmiany 0 1 2 3 5 10 Łącznie (0-10) budżet państwa 0 2 500 1 250 1 250 1 250 1 250 13 750 jednostki samorządu terytorialnego inne jednostki sektora finansów publicznych przedsiębiorstwa (w tym MŚP) rodzina, obywatele oraz gospodarstwa domowe budżet państwa jednostki samorządu terytorialnego inne jednostki sektora finansów publicznych przedsiębiorstwa (w zwiększenie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego poprzez umożliwienie tym MŚP) przedsiębiorcom weryfikacji wiarygodności kontrahentów gospodarczych rodzina, obywatele oraz gospodarstwa domowe rynek pracy społeczne oddziaływanie na dłużników niewykonujących obowiązków publicznoprawnych Wskazanie źródeł danych i przyjętych do obliczeń założeń: Z hurtowni danych organów podatkowych i celnych wynika, że liczba podmiotów posiadających w 2013 r. zaległości podatkowe i celne w wysokości 500 zł i powyżej wynosi ok. 545 000. Przed wpisem dłużnika do rejestru doręczane będzie zawiadomienie o zagrożeniu wpisem, co oznacza konieczność poniesienia jednorazowego wydatku w wysokości ok. 3 542 500 zł. Na wydatki te składają się koszty przesyłki poleconej z potwierdzeniem odbioru, które zgodnie z „Cennikiem Usług Powszechnych w Obrocie Krajowym i Zagranicznym” Poczty Polskiej S.A. wynoszą 6,10 zł oraz koszty rzeczowe wystawienia jednego zawiadomienia - ok. 0,40 zł1. Przewiduje się, że kolejne zawiadomienia będą wysyłane wraz z upomnieniem, których konieczność doręczenia wynika z ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (przed wszczęciem egzekucji administracyjnej). W związku z powyższym w kolejnych latach obowiązywania projektowanej regulacji nie przewiduje się dodatkowych kosztów związanych z wysyłaniem zawiadomienia o zagrożeniu wpisem. Koszty związane z utworzeniem rejestru będą stanowiły wydatek jednorazowy, który zostanie poniesiony w roku wejścia w życie projektowanej regulacji. Zmiany związane z dostosowaniem systemu Zefir2 (system obsługujący organy Służby Celnej) do automatycznego przekazywania danych do rejestru w trybie on-line wyniosą ok. 150 000 zł. Koszty natomiast związane z wprowadzeniem zmian w systemach obsługujących urzędy skarbowe oraz organ wyznaczony do prowadzenia rejestru (Poltax2B, CRP, Platforma Integracji i BIP) będą wynosiły 90 000 zł. W kolejnych latach obowiązywania projektowanej regulacji nie przewiduje się konieczności kolejnych zmian w ww. systemach informatycznych. Przewiduje się, że utworzenie rejestru dłużników wpłynie na dobrowolne wykonanie obowiązku zapłaty zaległości podatkowych i celnych, co spowoduje wzrost dochodów budżetu państwa w pierwszym roku funkcjonowania rejestru o ok. 2 500 mln zł (przy uwzględnieniu zaległości z poprzednich lat). Z danych BIG Consulting uzyskanych ze strony www.bigconsulting.pl wynika że „wysyłka do dłużnika wezwania i ewentualne później potwierdzenia wpisu spowodowała spłatę 12% zaległości, które przeterminowane były ponad 2 lata. W przypadku bieżącego raportowania dłużników spłata sięga nawet 85%”. Korzyści dla budżetu państwa obliczono przy przyjęciu następujących założeń: dłużnicy posiadający zaległości w wysokości od 500 zł do 1 000 zł – po doręczeniu im zawiadomienia o zamiarze wpisu dobrowolnie zapłacą ok. 40% zaległości; 1 Według danych Ministerstwa Finansów uzyskanych z izb skarbowych w koszty rzeczowe wystawienia jednego upomnienia (dokumentu zbliżonego formatem do zawiadomień o zagrożeniu wpisem) przez urzędy skarbowe wynoszą średnio 0,40 zł. Na koszty te składają się koszty koperty, papieru, druku zwrotnego potwierdzenia odbioru, wydruk upomnienia (w tym zużycia tonera) oraz energii. dłużnicy posiadający zaległości w wysokości od 1 001 zł do 5 000 zł – po doręczeniu im zawiadomienia o zamiarze wpisu dobrowolnie zapłacą ok. 35% zaległości; dłużnicy posiadający zaległości w wysokości od 5 001 zł do 10 000 zł – po doręczeniu im zawiadomienia o zamiarze wpisu dobrowolnie zapłacą ok. 30% zaległości; dłużnicy posiadający zaległości w wysokości od 10 001 zł do 50 000 zł – po doręczeniu im zawiadomienia o zamiarze wpisu dobrowolnie zapłacą ok. 20%; dłużnicy posiadający zaległości w wysokości od 50 001 zł do 100 000 zł – po doręczeniu im zawiadomienia o zamiarze wpisu dobrowolnie zapłacą ok. 5% zaległości; dłużnicy posiadający zaległości w wysokości od 100 001 zł do 500 000 zł – po doręczeniu im zawiadomienia o zamiarze wpisu dobrowolnie zapłacą ok. 3% zaległości; dłużnicy posiadający zaległości w wysokości od 500 001 zł do 25 000 000 zł – po doręczeniu im zawiadomienia o zamiarze wpisu dobrowolnie zapłacą ok. 1% zaległości; nie przewiduje się wzrostu dobrowolnie zapłaconych zaległości w wysokości powyżej 25 000 000 zł. W następnych latach przewiduje się, że projektowana regulacja spowoduje wzrost dobrowolnie zapłaconych należności publicznoprawnych w wysokości ok. 1 250 mln zł. Przyjęto, że będzie to ok. 50% przewidywanych korzyści w pierwszym roku funkcjonowania rejestru. W pierwszym roku funkcjonowania rejestru zawiadomienia o zamiarze wpisu doręczane będą bowiem wszystkim dłużnikom posiadającym zaległości także z lat poprzednich. Ponadto przewiduje się redukcję wydatków pozapłacowych związanych z prowadzeniem egzekucji administracyjnej przez urzędy skarbowe o ok. 589 tys. zł (koszty pozapłacowe w urzędach skarbowych w 2013 r. wynosiły 184.653 tys. zł, liczba postępowań egzekucyjnych wynosiła 21 427 tys., czyli koszt obsługi jednego postępowania wynosił ok. 9 zł. Przyjęto, że po utworzeniu rejestru 12% zobowiązanych ureguluje należności, co oznacza że zmniejszy się o ok. 65 400 liczba zobowiązanych2, wobec których będą prowadzone postępowania egzekucyjne – 65 400 x 9 zł = 589 tys. zł). Nie przewiduje się zmniejszenia wydatków osobowych w urzędach skarbowych i izbach celnych. Zmniejszenie liczby postępowań egzekucyjnych pozwoli pracownikom na zintensyfikowanie działań mających na celu doprowadzenie do przymusowego wykonania obowiązku w innych sprawach. 10. Planowane wykonanie przepisów aktu prawnego Przewiduje się, że wykonanie przepisów ustawy nastąpi w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Doręczenie w tym okresie wszystkim dłużnikom zawiadomień o zamiarze wpisu winno spowodować wzrost poboru należności publicznoprawnych oraz zmniejszenie wydatków ponoszonych na prowadzenie egzekucji tych należności. Po upływie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie dłużnicy będą wpisani do rejestru, tym samym zapewniony zostanie dostęp przedsiębiorcom do informacji dotyczących tych dłużników i ich zaległości. 11. W jaki sposób i kiedy nastąpi ewaluacja efektów projektu oraz jakie mierniki zostaną zastosowane? Pełne monitorowanie wpływu projektowanej regulacji na zwiększenie dobrowolnego regulowania zaległości podatkowych i celnych możliwe będzie po roku obowiązywania ustawy. Miernikiem będzie wskaźnik wzrostu liczby zaległości uregulowanych dobrowolnie bez konieczności wszczynania postępowania egzekucyjnego w wyniku doręczenia zawiadomienia o zagrożeniu wpisem do rejestru oraz kwoty zaległości uregulowanej dobrowolnie po doręczeniu zawiadomienia o zagrożeniu wpisem. 12. Załączniki (istotne dokumenty źródłowe, badania, analizy itp.) 65.400 liczby zobowiązanych - 12% liczby podmiotów posiadających w 2013 r. zaległości podatkowe i celne według hurtowni danych organów podatkowych i celnych. 2