płciowa rola płciowa Zaburzenie identyfikacji płciowej (ZIP)

Zaburzenia identyfikacji, roli
i psychoorientacji płciowej
Prof. dr hab. med. Krzysztof Kula
Katedra Andrologii i Endokrynologii Płodności
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
BIOLOGIA
PŁEĆ GENETYCZNA
PŁEĆ GONADALNA (hormonalna)
PŁEĆ SOMATYCZNA
PŁEĆ PSYCHICZNA
PŁEĆ PSYCHICZNA
A) Identyfikacja płciowa
- męska
- żeńska
B) Rola płciowa
- męska
- żeńska
C) Psychoorientacja płciowa
- heteroseksualna
- homoseksualna
- biseksualna
Płeć biologiczna (genetyczna, gonadalna, somatyczna)
?
Zachowania typowe dla płci
(gender behaviour)
tożsamość
(identyfikacja) płciowa
błąd
rola płciowa
błąd
Zaburzenie identyfikacji płciowej
(ZIP)
Podział zaburzeń identyfikacji płciowej
wg. ICD-10(1992) w dziale zaburzenia
osobowości i zachowania dorosłych
(F60-F69)
I.
II.
III.
IV.
V.
Transseksualizm (F64.0)
Transwestycyzm z podwójną rolą (F64.1)
Zaburzenie identyfikacji płciowej w dzieciństwie (F64.2)
Inne zaburzenia identyfikacji płciowej (F64.8)
Zaburzenie identyfikacji płciowej, nie określone (F64.8)
Kryteria diagnostyczne różnych typów zaburzeń identyfikacji płciowej wg. ICD-10
I.
Transseksualizm (F 64.0) ma 3 kryteria:
Pragnienie życia i bycia akceptowanym jako osoba o płci przeciwnej,
czemu zwykle towarzyszy życzenie upodobnienia jego lub jej ciała, jak
tylko jest to możliwe, do preferowanej dla siebie płci poprzez operację i
leczenie hormonalne.
Identyfikacja transseksualna jest obecna ciągle od co najmniej 2 lat.
Zaburzenie nie jest objawem innego zaburzenia psychicznego lub
anomalii genetycznych, interseksualnych lub chromosomalnych. (nie
tłumaczone w polskiej wersji językowej).
II.
Transwestycyzm o typie podwójnej roli (F 64.1) ma 3 kryteria:
1.
Osoba nosi ubrania płci przeciwnej w celu osiągnięcia przyjemności
(dla przeżycia przejściowego doświadczenia) z chwilowego
odczuwania przynależnosci do płci przeciwnej.
Przebieraniu nie towarzyszy podniecenie seksualne (nie ma motwacji
seksualnej przebierania się).
Osoba nie pragnie operacyjnego potwierdzenia tej zmiany (nie pragnie
trwałej zmiany płci).
2.
3.
ICD-10 c.d.
III.
Zaburzenie identyfikacji płciowej w dzieciństwie (F64.2)
Zaburzenia te rozpoczynają się zazwyczaj we wczesnym dzieciństwie (zawsze
przed pokwitaniem) i charakteryzują się uporczywym głębokim
niezadowoleniem z własnej płci wraz z chęcią posiadania cech płci przeciwnej.
Cechują się stałym zainteresowaniem ubraniem i postępowaniem płci
przeciwnej i odrzuceniem własnej płci. Rozpoznanie wymaga ustalenia
głebokich zaburzeń identyfikacji płci; nie wystarczy stwierdzenie u dziewczynek
zachowania chłopięcego a u chłopców zachowania dziewczęcego. Tego
rozpoznania nie należy stawiać u osoby na początku lub podczas pokwitania
(wtedy kategoria F66.-)
F66 Zaburzenia psychologiczne i zaburzenia zachowania związane z
rozwojem i orientacją seksualną
Uwaga: orientacja seksualna – jako taka- nie powinna być uważana za zaburzenie
F66.1 Zaburzenia dojrzewania seksualnego
Pacjent cierpi z powodu niepewności dotyczącej własnej identyfikacji czy
orientacji seksualnej, co powoduje lek lub depresję. Występuje najczęściej w
okresie pokwitania u osób, które mają trudność co do określenia orientacji
seksualnej – homoseksualna, heteroseksualna czy biseksualna; może także
wystąpić u osób, które po okresie pozornie ustalonej orientacji seksualnej
(pozostając w dłuższych związkach) zauważyły zmianę swojej orientacji.
ICD-10 c.d.
Zaburzenie identyfikacji płciowej w dzieciństwie (F64.2) ma
osobne kryteria dla dziewcząt i dla chłopców.
Dla dziewcząt:
1. Dziecko wykazuje trwałe i intensywne niezadowolenie z bycia
dziewczyną i ma trwałe pragnienie bycia chłopcem (bez wpływu
kulturowych zalet bycia chłopcem) lub oznajmia, że ona jest
chłopcem.
2. Muszą być obecne następujące cechy:
a. Trwała, wyraźna awersja do normatywnych ubiorów
żeńskich i nieustępliwe ubieranie się w stereotypowe ubiory
męskie.
b. Trwała niechęć do swojej żeńskiej budowy anatomicznej
przy obecności jednego z następujących objawów:
i.
przeświadczenie, że ona ma albo urośnie jej prącie,
ii.
odrzucenie oddawania moczu w pozycji siedzącej,
iii. przeświadczenie, że nie wystąpi u niej wzrost biustu i
miesiączkowanie.
3. Dziewczyna nie rozpoczęła dojrzewania płciowego.
4. Zaburzenie musi trwać przynajmniej od 6. miesięcy.
III.
ICD-10 c.d.
Dla chłopców:
1.
Dziecko wykazuje trwałe i silne niezadowolenie z bycia chłopcem
i ma pragnienie bycia dziewczyną lub rzadziej, oznajmia że jest
dziewczyną.
2.
Musi być obecne następujące cechy:
a.
Nadmierne, stereotypowo żeńskie zachowania w postaci albo
preferencji dla przebierania się, albo żeńskich cechy zachowań,
albo w postaci silnego pragnienia uczestnictwa w grach i
zabawach dziewcząt z odrzuceniem stereotypowo męskich
zabawek, gier i zachowań.
b.
Trwała niechęć do własnej męskiej anatomii przy obecności
przynajmniej jednej z następujących cech :
i.
Że on rozwija się aby zostać kobietą (nie tylko w roli kobiecej),
ii. Że jego prącie lub jądra są obrzydliwe lub zanikną,
iii. Że byłoby lepiej nie mięć prącia lub jąder.
3.
Chłopiec nie rozpoczął dojrzewania płciowego.
4.
Zaburzenie musi trwać przynajmniej od 6. miesięcy.
ICD-10 c.d.
IV.
Inne zaburzenia identyfikacji płciowej (F 64.8) nie mają specyficznych
kryteriów.
V.
Zaburzenia identyfikacji płciowej, nie określone (F 64.9)
Zaburzenia ról płciowych.
Nie mają specyficznych kryteriów. Kryteria dla dziewcząt lub chlopców z ZIP
mogą być zastosowane w przypadkach osób z interseksualizmem.
Podział zaburzeń identyfikacji płciowej
wg. DSM-IV(1994, 2000)
Zaburzenie identyfikacji płciowej u dzieci
Nastolatków
Osób dorosłych
Inne, niespecyficzne zaburzenie identyfikacji płciowej
Transgenderyzm (transseksualizm)
homoseksualizm
ZIP u nastolatków
znika (%?)
transseksualizm
6% (Zucker & Bradley’95)
20-30% (Cohen – Kettenis, 2001)
ZIP u nastolatków
Zakochują się
Na dystans
Bez udzialu cech
plciowych
Ze
współż. płc.
Zachowania
typowe dla plci
Marzenia
W rówieśnikach tej samej płci
Korekcja narządów
Współż. płciowe
Podtypy transseksualizmu
Wczesnorozwojowy
(głęboki, pierwotny, główny,
„homoseksualny”):
Głębokie odwrócenie poczucia płci
Przebieranie nie wywołuje
podniecenia płciowego
Budzą zainteresowanie tej samej płci
„homoseksualne”
Wcześnie żądają korekcji operacyjnej
Nie mają problemów
psychologicznych przed leczeniem
Późnorozwojowy
(powierzchowny, wtórny,
fetyszystyczny,
„nie-homoseksualny”):
Przebieranie wywołuje podniecenie
plciowe
Budzą zainteresowanie płci
przeciwnej
Późno żądają korekcji operacyjnej
Mają dzieci
Są mało stabilni psychologicznie
Diagnostyka różnicowa
1.
1) Młodzi mężczyźni z homoseksualizmem mogą mylić swój
homoseksualizm z ZIP (w dzieciństwie mogą u nich występować epizody
przebierania się w stereotypowe ubiory żeńskie, które jednak już nie
występują w okresie postpubertalnym).
2.
Fetyszyzm transwestytyczny: mężczyźni heteroseksualni lub biseksualni
ulegają podnieceniu płciowemu przy przebieraniu się.
3.
Transwestytyzm z podwójną rolą: noszą ubrania przeciwnej płci dla
przejściowego, a nie stałego, doświadczenia przynależności do płci
przeciwnej, bez motywacji seksualnej przebierania się.
4.
Osoby aseksualne: żądają operacji dla pozbycia się narządów płciowych, ale
nie pragną uzyskać cech płciowych innej płci.
5.
Zaburzenia psychiczne (np. schizofrenia), którym towarzyszą omamy
przynależności do płci przeciwnej.
6.
Przy słabo wyrażonych ZIP nie ma dążenia do pełnej korekcji narządów
płciowych. Osoby te podejmują próby integracji swoich męskich i żeńskich
„pierwiastków” i tylko chcą zastosowania hormonów lub niewielkich korekcji
chirurgicznych.
Tylko osoby z krańcowymi formami ZIP mogą być poddane chirurgicznej korekcji płci.