przyroda - klasa IV

PRZYRODA
Przyroda klasa IV . Wymagania edukacyjne zgodne z nową podstawą programową. Program: „Tajemnice przyrody”
LP
1.Ja i moje
otoczenie
Treści nauczania
Podstawa
programowa
1.Wymienia czynniki
pozytywnie i
negatywnie
wpływające na jego
samopoczuciew
szkole oraz w domu i
proponuje sposoby
eliminowania
czynników
negatywnych.
Ocena
dopuszczająca
proponuje sposoby
bezpiecznego
spędzania przerw (C);
wyjaśnia, na czym
polega zachowanie
asertywne (nie
używając terminu
„asertywność”) (C);
podaje przykłady
obowiązków
domowych, które
może wykonywać
uczeń 4 klasy (B)
4.Opisuje prawidłowo
urządzone miejsce do
nauki
proponuje sposoby
bezpiecznego spędzania
przerw, podaje
przykłady obowiązków
domowych, które może
wykonywać uczeń
4 klasy (B)w (C);
opisuje prawidłowo
urządzone miejsce do
nauki
5. Uzasadnia potrzebę
planowania zajęć w
ciagu dnia i tygodnia:
analizuje przykładowy
plan dnia (C); podaje
przykłady form
wypoczynku
3.Wymienia zasady
prawidłowego uczenia
się i stosuje je w życiu
Ocena dostateczna
Ocena dobra
Ocena bardzo dobra
Ocena celująca
omawia sposób
właściwego
przygotowania miejsca
do nauki (B); wymienia
zasady skutecznego
uczenia się (B); wymienia
osoby, do których może
się zwrócić uczeń mający
problemy (B); podaje
przykłady czynników
pozytywnie i negatywnie
wpływających na
samopoczucie w szkole
i w domu (B)
omawia sposób
właściwego
przygotowania miejsca
do nauki (B); wymienia
zasady skutecznego
uczenia się (B); wymienia
osoby, do których może
się zwrócić uczeń mający
problemy (B); podaje
przykłady czynników
pozytywnie i negatywnie
wpływających na
samopoczucie w szkole
i w domu (B)
omawia zasady zdrowego
stylu życia (B); wyjaśnia,
dlaczego należy
planować codzienne
omawia zasady
skutecznego uczenia się
(B); wyjaśnia, dlaczego
w sytuacjach trudnych
warto zwrócić się
o pomoc do innych (B);
podaje przykłady
sytuacji, w których może
służyć pomocą innym
(C)
omawia wpływ hałasu na
samopoczucie w szkole
(B); charakteryzuje
czynniki wpływające na
tworzenie dobrej
atmosfery w szkole
i w domu (C)
analizuje wybrane 2–3
cechy charakteru
i zachowania, które
ułatwiają lub utrudniają
kontakty z rówieśnikami
(D)
omawia zasady
skutecznego uczenia się
(B); wyjaśnia, dlaczego
w sytuacjach trudnych
warto zwrócić się
o pomoc do innych (B);
podaje przykłady
sytuacji, w których może
służyć pomocą innym
(C)
omawia wpływ hałasu na
samopoczucie w szkole
(B); charakteryzuje
czynniki wpływające na
tworzenie dobrej
atmosfery w szkole
i w domu (C)
analizuje wybrane 2–3
cechy charakteru
i zachowania, które
ułatwiają lub utrudniają
kontakty z rówieśnikami
(D)
wyjaśnia, czym jest
zdrowy styl życia (B);
konstruuje własny plan
dnia (D); wyjaśnia,
uzasadnia, że
planowanie codziennych
czynności jest
elementem zdrowego
proponuje, wraz z
uzasadnieniem, ciekawe
formy wypoczynku dla
swojej rodziny, możliwe
1
prawidłowo planuje i
realizuje swój rozkład
zajęć w ciągu dnia.
2.wyjaśnia znaczenie
odpoczynku,
odżywiania się i
aktywności ruchowej
w funkcjonowaniu
organizmu
Nazywa zmysły
człowieka i wyjaśnia
ich rolę w poznawaniu
przyrody, stosuje
zasady
bezpieczeństwa
podczas obserwacji
Podaje przykłady
przyrządów do
obserwacji(lupa,
mikroskop, lornetka),
opisuje ich
zastosowanie,
posługuje się nimi
podczas obserwacji
aktywnego (B); podaje
przykłady form
wypoczynku biernego
(B)
czynności (B); planuje
formy wypoczynku
dostosowane do
codziennych czynności
(C)
dlaczego ważne jest
stosowanie
różnorodnych form
wypoczynku (D)
stylu życia (D)
do zrealizowania w dniu
wolnym od pracy (D)
wymienia zmysły
umożliwiające
poznawanie
otaczającego świata
(B); omawia dowolną
cechę przyrodnika (C)
omawia rolę
poszczególnych zmysłów
w poznawaniu świata (B);
wymienia cechy
przyrodnika (B)
porównuje ilość i rodzaj
informacji uzyskiwanych
za pomocą
poszczególnych
zmysłów (C); określa
rolę obserwacji w
poznawaniu przyrody
(B); omawia etapy
doświadczenia (A)
na podstawie obserwacji
podejmuje próbę
przewidzenia niektórych
sytuacji i zjawisk (np.
dotyczących pogody,
zachowania zwierząt)
(D); wyjaśnia, czym jest
doświadczenie (B)
przeprowadza dowolne
doświadczenie wraz
z zapisem wyników
obserwacji (D);
wyjaśnia, dlaczego do
niektórych doświadczeń
należy używać dwóch
zestawów (D)
podaje nazwy
przyrządów służących
do prowadzenia
obserwacji w terenie
(A); przeprowadza
obserwację za pomocą
lupy lub lorne podaje
przykłady obiektów,
które można
obserwować za pomocą
mikroskopu (B);
wykonuje
schematyczny rysunek
obserwowanego
obiektu (C)tki (C);
przyporządkowuje
przyrząd do
obserwowanego obiektu
(C); proponuje przyrządy,
jakie należy przygotować
do prowadzenia
obserwacji w terenie (D);
omawia przeznaczenie
mikroskopu (B);
przygotowuje mikroskop
do prowadzenia
obserwacji (C)
dobiera przyrząd do
obserwowanego obiektu
(C)
podpisuje na schemacie
poszczególne części
mikroskopu (C);
przeprowadza
obserwację
mikroskopową zgodnie
z instrukcją (D)
planuje obserwację
dowolnego obiektu lub
organizmu w terenie (D);
uzasadnia celowość
zapla określa
przeznaczenie
poszczególnych części
mikroskopu (C)nowanej
obserwacji
przygotowuje informacje
na temat innych
przyrządów służących
do prowadzenia
obserwacji (odległych
obiektów)
samodzielnie wykonuje
prosty preparat
mikroskopowy (D);
przygotowuje informacje
na temat mikroskopu
elektronowego
podaje przykłady
wyjaśnia, dlaczego
określa cel hodowli
formułuje apel do osób
przygotowuje
2
Podaje przykłady
roślin i zwierząt
hodowanych przez
człowieka, w
pracowni
przyrodniczej,
wymienia
podstawowe zasady
opieki nad nimi
Rozpoznaje i nazywa
niektóre rośliny(w
tym doniczkowe)
zawierające
substancje szkodliwe i
podaje zasady
postępowania z nimi.
2. Orientacja w
terenie.
1. Wyznacza kierunki
na widnokręgu za
pomocą kompasu ,
gnomonu.
zwierząt hodowanych
przez człowieka (B);
omawia wymagania
zwierzęcia
hodowanego w domu
lub w pracowni
przyrodniczej (B);
opowiada o
hodowanym zwierzęciu
(D)
na podstawie instrukcji
zakłada i prowadzi
uprawę fasoli, rzeżuchy
(C); dzieli rośliny na
drzewa, krzewy i
rośliny zielne (B);
wykonuje zielnik
zawierający 4 rośliny.
decyzja o hodowli
zwierzęcia powinna być
dokładnie przemyślana
(D); omawia zasady
opieki nad zwierzętami
(B) prezentuje wyniki
obserwacji rozwoju
uprawianej fasoli (D);
podaje przykłady drzew,
krzewów i roślin zielnych
rosnących w ogrodach
(C); wykonuje zielnik
zawierający 5 roślin .
zwierząt (B); wyjaśnia,
dlaczego nie wszystkie
zwierzęta możemy
hodować w domu (B);
wskazuje źródła
informacji na temat
hodowanych zwierząt
(C) podaje nazwy
etapów rozwoju rośliny
(A); rozpoznaje drzewa i
krzewy rosnące w
najbliższym otoczeniu
(C); wykonuje zielnik
zawierający rośliny
rosnące na określonym
siedlisku np. park
miejski
mających zamiar
hodować zwierzę lub
podarować je w prez
określa warunki
niezbędne do
prowadzenia uprawy
roślin (C); porównuje
budowę zewnętrzną
drzew, krzewów i roślin
zielnych (C); wykonuje
zielnik zawierający
rośliny rosnące w kilku
różnych siedliskach .
ciekawostki
i dodatkowe informacje
na temat zwierząt (np.
najszyb przygotowuje
informację na temat
roślin leczniczych
uprawianych w domu
lub w ogrodzie.
podaje nazwy głównych
kierunków
geograficznych
posługując się instrukcją,
wyznacza kierunki
geograficzne za pomocą
gnomonu podaje nazwy
pośrednich kierunków
geograficznych (A);
rysuje różę głównych
i pośrednich kierunków
geograficznych
wyjaśnia, co to jest
widnokrąg (B); omawia
budowę kompasu,
omawia sposób
wyznaczania kierunków
geograficznych za
pomocą gnomonu
wyznacza kierunki
geograficzne, stosując
poznane wcześniej
sposoby
podaje przykłady
wykorzystania w życiu
umiejętności
wyznaczania kierunków
geograficznych
porównuje dokładność
wyznaczania kierunków
geograficznych za
pomocą kompasu
i gnomonu omawia
sposoby wyznaczania
kierunku północnego na
podstawie obserwacji
obiektów
przyrodniczych
podaje historyczne
i współczesne przykłady
praktycznego
wykorzystania
umiejętności
wyznaczania kierunków
geograficznych
odszukuje ukryty obiekt,
poruszając się według
instrukcji podanej przez
nauczyciela
Zna pospolite rośliny
trujące (konwalia,
mak, cis)
doniczkowe. Podaje
zasady postępowania
z nimi.
podaje nazwy
wskazanych przez
nauczyciela głównych
kierunków
geograficznych,
wyznacza kierunki
geograficzne za
pomocą kompasu ,
rysuje różę głównych
kierunków
geograficznych
3
2. Obserwuje widomą
wędrówkę Słońca w
ciągu doby, miejsca
wschodu, górowania i
zachodu , w
zależności od pory
roku, wskazuje
zależność między
wysokością Słońca a
długością cienia.
3. Orientuje plan,
mapę w terenie,
posługuje się legendą.
4. Identyfikuje na
planie i mapie
topograficznej miejsce
obserwacji i obiekty w
najbliższym
otoczeniu, określa
wzajemne położenie
obiektów na planie,
m. topograficznej i w
terenie.
wyjaśnia pojęcia:
wschód Słońca, zachód
Słońca wymienia daty
rozpoczęcia
kalendarzowych pór
roku (A); podaje po
3 przykłady zmian
zachodzących
w przyrodzie
w poszczególnych
porach roku (C);
proponuje sposoby
opieki nad zwierzętami
w okresie zimy.
wymienia rodzaje map;
odczytuje informacje
zapisane w legendzie
planu, wskazuje
kierunki geograficzne
na mapie wyjaśnia, na
czym polega
orientowanie mapy.
Odczytuje z mapy
wzajemne położenie
obiektów stosując
kierunki swiata.
omawia pozorną
wędrówkę Słońca nad
widnokręgiem (B);
wskazuje zależności
między wysokością
Słońca a długością cienia
wyjaśnia pojęcia:
równonoc jesienna,
równonoc wiosenna,
przesilenie letnie,
przesilenie zimowe (B);
omawia cechy pogody
w poszczególnych porach
roku.
określa położenie innych
obiektów na mapie w
stosunku do podanego
obiektu
4
omawia zmiany
temperatury powietrza w
ciągu dnia (B); wyjaśnia,
czym są górowanie
Słońca i południe
słoneczne omawia
zmiany w pozornej
wędrówce Słońca nad
widnokręgiem
w poszczególnych
porach roku.
opisuje słowami
fragment terenu
przedstawiony na
planie); orientuje mapę
za pomocą kompasu
i wytworów człowieka
omawia zmiany długości
cienia w ciągu dnia
porównuje wysokość
Słońca nad
widnokręgiem oraz
długość cienia
w poszczególnych
porach roku .
porównuje dokładność
poszczególnych
rodzajów map (D);
odszukuje na mapie
wskazane obiekty.
orientuje mapę za
pomocą obiektów
w terenie.
podaje przykłady
praktycznego
wykorzystania
wiadomości dotyczących
zmian temperatury
i długości cienia w ciągu
dnia (np. wybór ubrania,
pielęgnacja roślin,
ustawienie budy dla psa.
wymienia fenologiczne
pory roku, czyli te, które
wyróżnia się na
podstawie fazy rozwoju
roślinności.
rysuje fragment drogi do
szkoły, np. ulicy,
zmniejszając jej
wymiary (np. 1000
razy), używając
właściwych znaków
topograficznych,
dostosowuje sposób
orientowania mapy do
otaczającego terenu .
3.Obserwacje,
doświadczenia
przyrodnicze i
modelowanie.
1. Obserwuje
wszystkie fazy
rozwoju rośliny,
dokumentuje
obserwacje.
2. Obserwuje i
nazywa zjawiska
atmosferyczne
zachodzące w Polsce.
Obserwuje i rozróżnia
stany skupienia wody,
bada doświadczalnie
zjawiska: parowania,
skraplania, topnienia i
zamarzania(krzepnięci
a) wody.
10. Wykonuje i
opisuje proste
doświadczenia
wykazujące istnienie
powietrza i ciśnienia
atmosferycznego,
na podstawie instrukcji
zakłada i prowadzi
uprawę fasoli,
rzeżuchy. Nazywa
etapy rozwoju roślin
Zapisuje obserwacje
wymienia stany
skupienia wody
w przyrodzie (A);
podaje przykłady
występowania wody
w różnych stanach
skupienia (B);
odczytuje wskazania
termometru
przeprowadza, zgodnie
z instrukcją,
doświadczenia
wykazujące wpływ:
– temperatury
otoczenia na parowanie
wody (C),
– wielkości
powierzchni
na parowanie wody
(C);
przeprowadza
doświadczenie
wykazujące obecność
powietrza (C
na podstawie instrukcji
buduje wiatromierz
(C); dokonuje pomiaru
prezentuje wyniki
obserwacji rozwoju
uprawianej fasoli , lub
rzeżuchy
wyjaśnia pojęcia:
parowanie i skraplanie,
topnienie i krzepnięcie
wody.
podaje nazwy i omawia
etapy rozwoju rośliny
określa warunki
niezbędne do
prowadzenia uprawy
wyjaśnia zasadę
działania termometru
(B); formułuje wnioski
do przeprowadzonych
doświadczeń (D)
dokumentuje
doświadczenia według
poznanego schematu (D)
przeprowadza
doświadczenie
wykazujące zmianę
objętości wody podczas
krzepnięcia (C);
przeprowadza
doświadczenie
wykazujące wpływ
temperatury na proces
topnienia (C);
obserwuje i nazywa
zjawiska atmosferyczne
występujące w Polsce
wyjaśnia, czym jest
ciśnienie atmosferyczne
(B); formułuje wnioski
z przeprowadzonych
doświadczeń (D)
dokumentuje
doświadczenia według
poznanego schematu
(D); wyjaśnia, jak
powstaje wiatr (B)
5
wyjaśnia, popierając
przykładami, zjawiska
sublimacji i resublimacji
uzasadnia, że obieg
wody w przyrodzie
pozwala zachować jej
stałą ilość na Ziemi
(może zaproponować
doświadczenie) (D);
omawia obieg wody w
przyrodzie
na podstawie instrukcji
buduje wiatromierz (C);
dokonuje pomiaru
składników pogody –
prowadzi kalendarz
pogody (C)
na podstawie obserwacji
określa kierunek wiatru
omawia związek zmian
ciśnienia
atmosferycznego
z aktywnością
psychofizyczną
człowieka (D)
przygotowuje informację
na temat rodzajów
buduje na podstawie
instrukcji prosty
wiatromierz
wykorzystuje go do
obserwacji.
składników pogody –
podaje nazwę
jednostki, w której
wyraża się prędkość
wiatru (A)
11. Wymienia nazwy
składników
pogody(temp.
powietrza, opady
ciśnienie, kierunek i
siła wiatru) oraz
przyrządów służących
do ich pomiaru,
podaje jednostki
pomiaru,
wymienia składniki
pogody (A);
rozpoznaje rodzaje
opadów (C)
zapisuje temperaturę
dodatnią i ujemną (C); na
podstawie obserwacji
określa stopień
zachmurzenia nieba (C);
omawia sposób pomiaru
ilości opadów (B); podaje
nazwy osadów
atmosferycznych (B);
określa jednostki,
w których wyraża się
składniki pogody (B)
Prowadzi
obserwacje pogody
w ciągu kilku dni
wyjaśnia pojęcia:
wschód Słońca, zachód
Słońca
12. Obserwuje
pogodę , mierzy
temperaturę powietrza
oraz określa siłę i
kierunek wiatru,
rodzaje opadów i
osadów, stopień
zachmurzenia nieba,
prowadzi kalendarz
pogody
13. opisuje i
porównuje cechy
pogody różnych
porach roku,
dostrzega zależność
między wysokością
(C)
wiatru (C
wymienia przyrządy
służące do obserwacji
meteorologicznych (A);
omawia zmiany
temperatury powietrza w
ciągu roku (B); omawia
sposób powstawania
chmur (B); rozróżnia
rodzaje osadów
atmosferycznych (C
analizuje wpływ zmian
temperatury powietrza
na życie organizmów
żywych (C); wykazuje
związek pomiędzy porą
roku a występowaniem
określonego rodzaju
osadów (D); rozpoznaje
rodzaje chmur (D)
wykazuje związek
rodzajów chmur z
możliwością wystąpienia
opadów (B); wyjaśnia
różnice między opadami
a osadami
atmosferycznymi (D)
Prowadzi obserwacje
składników pogody i
zapisuje.
Prowadzi kalendarz
pogody i, odczytuje i
zapisuje dane o
składnikach pogody
Prowadzi kalendarz
pogody i, odczytuje i
zapisuje dane o
składnikach pogody
omawia pozorną
wędrówkę Słońca nad
widnokręgiem (B);
wskazuje zależności
między wysokością
Słońca a długością cienia
omawia zmiany
temperatury powietrza w
ciągu dnia (B); wyjaśnia,
czym są górowanie
Słońca i południe
słoneczne (B)
omawia zmiany długości
cienia w ciągu dnia (B)
6
podaje przykłady
praktycznego
wykorzystania
wiadomości dotyczących
zmian temperatury
i długości cienia w ciągu
dnia .
Słońca a długością
dnia a temperaturą
powietrza w ciągu
roku.
4. Najbliższa
okolica.
1.Rozpoznaje w
terenie przyrodnicze
oraz antropogeniczna
składniki krajobrazu,
wskazuje zależności
między nimi
2. wymienia i
charakteryzuje
czynniki warunkujące
życie na ladzie.
3. obserwuje i nazywa
typowe organizmy
lasu, łąki, pola
uprawnego
wymienia 3–4 elementy
przyrody nieożywionej
(A); podaje 3–4
elementy przyrody
ożywionej (A)
wyjaśnia znaczenie
pojęcia „przyroda
nieożywiona” (B);
wymienia 3 składniki
przyrody nieożywionej
niezbędne do życia (A);
podaje 3 przykłady
wytworów działalności
człowieka (B)
wymienia cechy
ożywionych elementów
przyrody (A); wskazuje
w najbliższym
otoczeniu przykłady
wytworów działalności
człowieka (C)
podaje przykłady
powiązań przyrody
nieożywionej
i ożywionej (A);
klasyfikuje wskazane
elementy na ożywione
i nieożywione składniki
przyrody oraz wytwory
działalności człowieka
(C)
wyjaśnia, w jaki sposób
zmiana jednego
elementu przyrody może
wpłynąć na pozostałe
wybrane elementy (B)
Wymienia czynniki
warunkujące życie na
lądzie, omawia
przystosowania
zwierząt do zmian
temperatury (C)
wskazuje przystosowania
roślin do ochrony przed
niekorzystną (zbyt niską
lub zbyt wysoką)
temperaturą
omawia przykładowe
sposoby ograniczania
strat wody przez
zwierzęta (C); omawia
rolę wiatru w życiu
roślin (B);
charakteryzuje
wymianę gazową u
roślin (C)
przygotowuje
informacje na temat
przystosowań 2–3
gatunków zwierząt
lub roślin do życia
w ekstremalnych
warunkach lądowych
(C)
wymienia po dwa
gatunki organizmów
żyjących w jednej lub
dwóch wybranych
warstwach lasu (B)
podaje dwa przykłady
roślin łąki ,znaczenia
łąki (A); wyjaśnia,
dlaczego nie wolno
wypalać traw (B)
wymienia nazwy
przykładowych
organizmów żyjących
w poszczególnych
warstwach lasu (C)
); wymienia zwierzęta
mieszkające na łące
i żerujące na niej (B);
podaje charakterystyczne
cechy igieł (B);
charakteryzuje
przystosowania roślin
zabezpieczające przed
utratą wody (C);
wymienia przykłady
przystosowań
chroniących zwierzęta
przed działaniem wiatru
(B); opisuje sposoby
wymiany gazowej u
zwierząt lądowych (C)
omawia wymagania
środowiskowe
wybranych gatunków
zwierząt żyjących w
poszczególnych
warstwach lasu (C)
rozpoznaje pięć
gatunków roślin
występujących na łące
porównuje drzewa
charakteryzuje
poszczególne warstwy
lasu, uwzględniając
czynniki abiotyczne oraz
rośliny i zwierzęta
żyjące w tych warstwach
przyporządkowuje
nazwy gatunków roślin
do charakterystycznych
barw łąki (C); uzasadnia,
przygotowuje informacje
o życiu wybranych
organizmów leśnych
(innych, niż omawiane
na lekcji) z
uwzględnieniem ich
przystosowań do życia
w danej warstwie lasu
(C) wykonuje zielnik
roślin łąkowych (D
7
porównuje wygląd igieł
sosny i świerka (C);
wymienia cechy budowy
roślin iglastych
ułatwiające ich
rozpoznawanie, np.
kształt i liczba igieł,
kształt i wielkość szyszek
(B); wymienia cechy
ułatwiające
rozpoznawanie drzew
liściastych (B)
liściaste z iglastymi (C);
rozpoznaje rosnące w
Polsce rośliny iglaste
(C); rozpoznaje
przynajmniej sześć
gatunków drzew
liściastych (C);
wymienia typy lasów
rosnących w Polsce
że łąka jest
środowiskiem życia
wielu zwierząt (C)
przyporządkowuje
rodzaj lasu do typu
gleby, na której rośnie
(C); podaje przykłady
drzew rosnących
w poszczególnych
typach lasów (C)
przygotowuje informacje
na temat roślin iglastych
pochodzących z innych
regionów świata,
uprawianych w ogrodach
(D), charakteryzuje bory,
grądy, łęgi i buczyny
przyporządkowuje
podane organizmy do
grup troficznych
(samożywne,
cudzożywne) (B);
podaje przykłady
organizmów
cudzożywnych (B)
dzieli organizmy na
samożywne cudzożywne
(C); podaje przykłady
organizmów
roślinożernych (B)
wyjaśnia pojęcia:
organizm samożywny,
organizm cudzożywny
(B); wymienia cechy
roślinożerców (B
omawia sposób
wytwarzania pokarmu
przez rośliny (B)
przygotowuje
informacje na temat
pasożytnictwa
w świecie roślin (D)
układa łańcuch
pokarmowy z podanych
organizmów (C)
wyjaśnia, czym są
zależności
pokarmowe (B); podaje
nazwy ogniw łańcucha
pokarmowego (A)
wyjaśnia nazwy ogniw
łańcucha pokarmowego
(B); wyjaśnia, co to jest
sieć pokarmowa (B)
uzasadnia, że rośliny nie
mogłyby istnieć bez
obecności zwierząt (D)
podaje przykłady obrony
przed wrogami w
świecie roślin i zwierząt
(C); uzasadnia, że
zniszczenie jednego
elementu przyrody może
doprowadzić do
wyginięcia innych (D)
na planszy
dydaktycznej lub
ilustracji wskazuje
warstwy lasu (C);
podaje nazwy warstw
lasu (A); omawia zasady
zachowania się w lesie
omawia znaczenie lasu
(B); omawia wymagania
środowiskowe
wybranych gatunków
zwierząt żyjących w
poszczególnych
warstwach lasu (C)
charakteryzuje
poszczególne warstwy
lasu, uwzględniając
czynniki abiotyczne oraz
rośliny i zwierzęta
żyjące w tych warstwach
(D)
przygotowuje informacje
o życiu wybranych
organizmów leśnych
(innych, niż omawiane
na lekcji) z
uwzględnieniem ich
przystosowań do życia
w danej warstwie lasu
(C)
podaje po dwa
przykłady drzew
iglastych i liściastych
(B); rozpoznaje dwa
drzewa iglaste i dwa
liściaste
5. Wskazuje
organizmy
samożywne i
cudzożywne oraz
podaje podstawowe
różnice w sposobie
ich odżywiania.
6. Przedstawia proste
zależności
pokarmowe
zachodzące miedzy
organizmami
lądowymi , posługuje
się schematem.
7. Rozpoznaje i
nazywa warstwy lasu,
charakteryzuje
panujące w nich
warunki abiotyczne
8
8. Obserwuje zjawiska
zachodzące w cieku
wodnym, określa
kierunek i szacuje
prędkość przepływu
wody, rozróżnia
prawy i lewy brzeg.
9. Rozróżnia i opisuje
rodzaje wód
powierzchniowych
na planszy lub
schematycznym
rysunku
przyporządkowuje (lub
opisuje): koryto rzeki,
obszar zalewowy,
dolinę, brzeg prawy
i lewy (C); opisuje
schemat rzeki,
wymieniając: źródło,
bieg górny, środkowy,
dolny, ujście (C)
wskazuje na mapie
rzekę główną i jej
dopływy (C)
na planszy lub
schematycznym rysunku
podpisuje elementy
doliny rzeki (C); podaje
nazwy organizmów
żyjących w biegu
górnym, środkowym i
dolnym rzeki (B)
wskazuje na mapie
dorzecze (C); wyjaśnia
pojęcia: rzeka główna,
dopływ, dorzecze
omawia budowę doliny
rzecznej (B); wymienia
cechy, którymi różnią się
poszczególne odcinki
rzeki (C); omawia
przystosowania
organizmów żyjących w
biegu górnym,
środkowym i dolnym
rzeki (C)
omawia sposób pomiaru
prędkości wody w rzece
(
omawia
rzeźbotwórczą
działalność rzeki
(B) oblicza
prędkość z jaką
woda płynie w
rzece (C)
podaje przykłady
pozytywnego i
negatywnego wpływu
rzek na życie
i gospodarkę człowieka
(D) przygotowuje
informacje na temat
rzek, np. największych,
najdłuższych,
okresowych (D)
wskazuje na mapie lądy
oraz morza i oceany
(C); podaje przykłady
wód słonych (B)
podaje przykłady wód
słodkich (w tym wód
powierzchniowych) i
wód słonych (B);
wyjaśnia, jak powstają
rzeki (B); wskazuje
różnice między oceanem
a morzem (C)
charakteryzuje warunki
życia w wodzie (B);
omawia przystosowania
roślin do życia w wodzie
(C); wyjaśnia, co to jest
plankton (B)
wyjaśnia pojęcia: wody
słodkie, wody słone (B);
charakteryzuje wody
powierzchniowe (C);
omawia warunki
niezbędne do powstania
jeziora (B)
charakteryzuje wody
słodkie występujące na
Ziemi (C); omawia, jak
powstają bagna (B)
wyszukuje i prezentuje
informacje typu „naj”
(najdłuższa rzeka,
największe jezioro,
największa głębia
oceaniczna) (D)
wymienia cechy budowy
zwierząt wodnych
ułatwiające pokonywanie
oporu wody (B); podaje
przykłady zwierząt
unoszonych przez prąd
wody, pływających,
przytwierdzonych pod
wodą i żyjących na dnie
(B)
wyjaśnia, dlaczego
większość organizmów
wodnych może
przetrwać zimę (B);
omawia warunki
świetlne panujące
w zbiorniku w omawia
omawia, popierając
przykładami, wpływ
ruchu wody na
aktywność ruchową
organizmów (B)
przygotowuje
informacje na temat
przystosowań
organizmów wodnych
(np. żaby) do
przetrwania zimy (D)
wyjaśnia, dlaczego
zbiornik wodny nie
zamarza do dna (B);
wymienia czynniki
wpływające na ilość
światła i głębokość, na
jaką ono przenika (B)
przygotowuje krótki opis
najbliższego jeziora (D)
10. Wymienia i
charakteryzuje
czynniki warunkujące
życie w wodzie.
wymienia
przystosowania
wybranych zwierząt,
np. ryb, delfinów, do
życia w wodzie (C);
rysuje liście roślin
wodnych, np.
wywłócznika (C)
11. Obserwuje i
nazywa typowe
rośliny i zwierzęta
żyjące w jeziorze lub
rzece, opisuje
podaje 2–3 przykłady
zwierząt
oddychających tlenem
rozpuszczonym w
wodzie (B); podaje
przykłady
organizmów żyjących
wymienia źródła tlenu
rozpuszczonego w
wodzie (B); opisuje
sposoby pobierania tlenu
przez organizmy żyjące
w wodzie (C) podaje
nazwy stref życia w
9
przystosowania ich
budowy zew. I
czynności życiowych
do środowiska życia.
12. Przedstawia proste
zależności
pokarmowe
występujące w
środowisku wodnym,
posługując się
modelem lub
schematem.
13. Rozpoznaje i
nazywa skały typowe
dla miejsca
zamieszkania: piasek,
glina, i inne
charakterystyczne dla
miejsca zamieszkania.
14. Opisuje glebę jako
zbiór składników
nieożywionych i
ożywionych, wyjaśnia
na dnie zbiornika
wodnego (B) opisuje,
np. na schematycznym
rysunku, nazwy stref
życia w jeziorze (C);
odczytuje z ilustracji
nazwy 2–3
organizmów żyjących
w poszczególnych
strefach jeziora (C)
uzupełnia brakujące
nazwy organizmów
tworzących łańcuch
pokarmowy w jeziorze
(C); podaje przykłady
ryb żyjących w strefie
przybrzeżnej jeziora
(B); podaje przykłady
innych zwierząt
żyjących w strefie
przybrzeżnej jeziora
(B); wymienia po 1
przykładzie zwierząt
żyjących w strefie toni
wodnej i strefie wód
głębokich jeziora (B)
na podstawie
obserwacji wymienia 2
cechy charakteryzujące
skały: lite, zwięzłe i
luźne (C);
przyporządkowuje
podane skały (1–2) do
poszczególnych grup
jeziorze .
warunki życia w
jeziorze w zależności
od pory roku (C);
wymienia czynniki
warunkujące życie
w poszczególnych
strefach jeziora
(A)odnym
wyjaśnia wpływ
mieszania się wód
jeziora na życie
organizmów wodnych
(B)
z podanych organizmów
układa łańcuch
pokarmowy w jeziorze
(C); omawia warunki
panujące w strefie
przybrzeżnej jeziora (B);
podaje przykłady roślin
strefy przybrzeżnej
jeziora (B); podaje nazwy
organizmów tworzących
plankton (B); podaje
nazwy zwierząt żyjących
w strefie toni wodnej lub
strefie wód głębokich
jeziora (B)
charakteryzuje
roślinność strefy
przybrzeżnej jeziora
(B); omawia warunki
panujące w strefie
otwartej toni wodnej
jeziora (B); wyjaśnia,
dlaczego w strefie wód
głębokich jeziora nie
występują rośliny (B)
wyjaśnia, dlaczego
w strefie przybrzeżnej
jeziora występuje
bogactwo organizmów
żywych (B);
charakteryzuje
zależności pokarmowe
występujące w strefie
otwartej toni wodnej
jeziora (C); omawia
sposób odżywiania się
małży (B)
podaje nazwy grup skał
(A); podaje przykłady
poszczególnych
rodzajów skał (B)
omawia budowę skał
(B); opisuje budowę
skał litych, zwięzłych
i luźnych (C)
opisuje skały
występujące
w najbliższej okolicy
(D)
przygotowuje kolekcję
skał z najbliższej
okolicy wraz z ich
opisem (D)
przygotowuje
kolekcję skał z
najbliższej okolicy
wraz z ich opisem (D)
omawia etapy
powstawania gleby (B);
omawia budowę gleby
(B); wymienia rodzaje
gleb występujących
w Polsce (A); omawia
wyjaśnia, w jaki sposób
powstaje próchnica (B);
omawia żyzność
poszczególnych
rodzajów gleb (C);
wyjaśnia, dlaczego
przyporządkowuje
rodzaje skał do rodzajów
gleb, które na nich
powstały (C)
przyporządkowuje
rodzaje skał do rodzajów
gleb, które na nich
powstały (C)
10
rolę organizmów
glebowych (C)
znaczenie
organizmów
glebowych i
próchnicy w
odniesieniu do
żyzności gleby.
8. Organizm
człowieka.
1.c. Układ
pokarmowy
9. Zdrowie i troska o
zdrowie.
2.
Wymienia
zasady
postępowania z
produktami
spożywczymi.
Wymienia zasady
prawidłowego
odżywiania sie
dzieli pożywienie ze
względu na
pochodzenie (B);
podaje przykłady
produktów
pochodzenia
roślinnego i
zwierzęcego (C);
omawia
znaczenie wody dla
organizmu (B)
omawia zasady
przygotowywania
posiłków (B)podaje
zasady prawidłowego
odżywiania się
należy dbać o glebę (B)
wymienia składniki
pokarmowe (A);
podaje przykłady
produktów
zawierających duże
ilości białek,
cukrów, tłuszczów
(B)
omawia rolę składników
pokarmowych w organizmie
(B); wymienia produkty
zawierające sole mineralne
(B)
omawia rolę witamin (B);
omawia skutki niedoboru
i nadmiernego spożycia
poszczególnych składników
pokarmowych (B);
wymienia wybrane objawy
niedoboru jednej
z poznanych witamin (B)
przedstawia krótkie
informacje na temat
sztucznych barwników,
aromatów identycznych
z naturalnymi,
konserwantów
znajdujących się w
żywności (D)
wymienia zasady
spożywania
posiłków , podaje
uzasadnienie
dotyczące
prawidłowego
odżywiania się
wyjaśnia, na czym polega
estetyczne nakrycie stołu ,
na podstawie analizy
piramidy pokarmowej
układa dzienny jadłospis dla
ucznia 4 klasy (D)
przedstawia krótkie
informacje na temat
wpływu napojów
energetyzujących na
organizm człowieka (D);
omawia objawy i skutki
anoreksji (B)
11
1 d. Układ
krwionośny.
1 b. Układ
oddechowy
wskazuje na modelu
położenie
poszczególnych
narządów przewodu
pokarmowego (C);
wyjaśnia, dlaczego
należy dokładnie żuć
pokarm (B);
uzasadnia
konieczność mycia
rąk przed każdym
posiłkiem (C)
wskazuje na
schemacie serce
naczynia krwionośne
(C);
mierzy puls (D); liczy
ilość uderzeń serca na
minutę (D)
na modelu pokazuje
położenie narządów
budujących układ
oddechowy (C);
wymienia zasady
higieny układu
oddechowego (B)
podaje przykłady
czynności, do
wykonywania
których niezbędna
jest energia (B)
wymienia narządy
budujące przewód
pokarmowy (B);
omawia rolę układu
pokarmowego (B);
omawia zasady
higieny układu
pokarmowego (C)
opisuje drogę pokarmu
w organizmie (B); omawia,
co dzieje się z pokarmem po
zakończeniu trawienia (B)
wyjaśnia rolę enzymów
trawiennych (B); wskazuje
narządy, w których zachodzi
mechaniczne i chemiczne
przekształcanie pokarmu (B)
omawia rolę narządów
wspomagających trawienie
(B); wymienia czynniki,
które mogą szkodliwie
wpłynąć na
funkcjonowanie wątroby
lub trzustki (A)
omawia rolę serca i
naczyń
krwionośnych (B);
omawia
rolę układu
krwionośnego
w transporcie
substancji
w organizmie (C)
wymienia narządy
budujące drogi
oddechowe (B);
określa rolę układu
oddechowego (A);
opisuje zmiany w
wyglądzie części
piersiowej tułowia
podczas wdechu
i wydechu (C)
wymienia produkty
oddychania
komórkowego (A)
wymienia funkcje układu
krwionośnego (B);
wyjaśnia,
czym jest tętno (B);
proponuje zestaw prostych
ćwiczeń poprawiających
funkcjonowanie układu
krwionośnego (D)
wyjaśnia, jak należy dbać
o układ krwionośny (B);
podaje przykłady produktów
żywnościowych korzystnie
wpływających na pracę
układu krwionośnego (C)
przygotowuje informacje
na temat grup krwi lub
chorób krwi (D);
charakteryzuje rolę
poszczególnych
składników krwi (B)
określa cel wymiany
gazowej (B); omawia
budowę płuc (B)
omawia wymianę
gazową zachodzącą
w płucach (B)
porównuje wielkość
płuca lewego i prawego
– wyjaśnia przyczynę
różnicy (B)
wyjaśnia, na czym
polega oddychanie
komórkowe (B)
wyjaśnia, na czym polega
współdziałanie układów:
pokarmowego,
oddechowego
i krwionośnego w procesie
uzyskiwania energii przez
organizm (C)
uzasadnia konieczność
regularnego odżywiania
się dla prawidłowego
funkcjonowania
organizmu (D)
12
6. Wyjaśnia znaczenie
ruchu i ćwiczeń
fizycznych w
utrzymaniu zdrowia.
1 a. Układ
kostny.
5. Charakteryzuje
podstawowe
zasady ochrony
narządów wzroku
i słuchu.
wykonuje, zgodnie
z instrukcją,
doświadczenie
wykazujące obecność
dwutlenku węgla i
pary wodnej w
wydychanym
powietrzu (C); podaje
nazwy substancji
powstających w
procesie oddychania
(B)
wskazuje na modelu
lub planszy elementy
szkieletu (C);
wyjaśnia pojęcie
„stawy” (B); omawia
2 zasady higieny
układu ruchu ,
rozumie potrzebę
wykonywania
ćwiczeń fizycznych i
aktywnego
wypoczynku.
wymienia narządy
zmysłów (A); na
planszy lub modelu
wskazuje elementy
oka służące jego
ochronie przed
zanieczyszczeniami:
brwi, powieki, rzęsy
(C)
poprawnie opisuje
przebieg
doświadczenia
wykazującego
obecność dwutlenku
węgla i pary wodnej
w wydychanym
powietrzu (C)
porównuje zapotrzebowanie
energetyczne organizmu
człowieka w zależności od
podanych czynników (np.
stan zdrowia, wiek, płeć,
wysiłek fizyczny) (C)
formułuje wnioski
z przeprowadzonych
doświadczeń (D); analizuje
wartości energetyczne
wybranych produktów
spożywczych (D)
przygotowuje informacje
na temat dziennego
zapotrzebowania
energetycznego człowieka
w zależności od płci,
wieku, rodzaju
wykonywanej pracy (D)
wymienia elementy
budujące układ
ruchu (A); podaje
nazwy głównych
elementów szkieletu
(B); wymienia 3
funkcje szkieletu
(A); wymienia
zasady higieny
układu ruchu (
rozróżnia rodzaje
połączeń kości (C);
podaje nazwy głównych
stawów organizmu
człowieka (A)
na modelu lub planszy
wskazuje kości o różnych
kształtach (C); omawia
pracę mięśni
szkieletowych (C)
wyjaśnia, dlaczego
w okresie szkolnym
należy szczególnie dbać
o prawidłową postawę
(B); omawia działanie
mięśni narządów
wewnętrznych (B)
omawia rolę
poszczególnych
narządów zmysłów
(B); podaje nazwy
elementów budowy
oka, służących do
jego ochrony (A)
wskazuje na planszy
elementy budowy oka (C);
wymienia zadania mózgu
(B)
wymienia narządy
budujące układ nerwowy
(B); wyjaśnia, w jaki
sposób układ nerwowy
odbiera informacje
z otoczenia (B)
podaje przykłady skutków
uszkodzenia układu
nerwowego (A)
13
8. Organizm
człowieka.
6. Opisuje role
zmysłów w
odbieraniu wrażeń
ze środowiska
zewnętrznego.
omawia rolę ucha
(B); wymienia
zadania narządów
smaku i powonienia
(A); wymienia
rodzaje smaków (A)
1 e. Układ
rozrodczy.
przyporządkowuje
podane cechy
budowy zewnętrznej
do sylwetki kobiety
lub mężczyzny (C);
wskazuje na planszy
położenie narządów
układu rozrodczego
(C)
rozpoznaje komórki
rozrodcze: męską i
żeńską (C); wyjaśnia
pojęcie
„zapłodnienie” (B)
3. Rozpoznaje i
nazywa , na
podstawie opisu,
fotografii lub
rysunku etapy
rozwoju człowieka
podaje nazwy
etapów życia po
narodzeniu (A);
charakteryzuje
dowolny etap
rozwojowy (C)
wskazuje na planszy
małżowinę uszną,
przewód słuchowy i
błonę bębenkową
(C); omawia rolę
skóry jako narządu
zmysłu (B);
wymienia zasady
higieny oczu i uszu
(B)
wymienia narządy
tworzące żeński i
męski układ
rozrodczy (A);
określa rolę układu
rozrodczego (A);
omawia zasady
higieny układu
rozrodczego (B)
na planszy
wskazuje miejsce
rozwoju zarodka
(C); wyjaśnia
pojęcie „ciąża” (B)
podaje przykłady
zmian
zachodzących w
organizmie w
poszczególnych
etapach
rozwojowych (A)
14
wskazuje na planszy
pozostałe elementy wnętrza
ucha (C); wskazuje na
planszy drogę informacji
dźwiękowych (C)
uzasadnia, że układ
nerwowy koordynuje pracę
wszystkich narządów
zmysłów (D)
przygotowuje informacje
na temat wad wzroku lub
słuchu (D)
wskazuje różnice
w budowie ciała kobiety
i mężczyzny (C); omawia
rolę poszczególnych
narządów układu
rozrodczego (C)
wyjaśnia przyczyny różnic
w budowie układu
rozrodczego żeńskiego
i męskiego (D)
na planszy wskazuje
miejsce zapłodnienia (C);
omawia główne etapy
rozwoju dziecka wewnątrz
organizmu matki (A)
omawia rozwój zygoty od
momentu zapłodnienia do
chwili zagnieżdżenia się
w macicy (A); wyjaśnia,
jaką rolę pełni łożysko
(B)
przygotowuje przykładowe
informacje na temat roli
kobiet i mężczyzn
w rodzinie i
społeczeństwie na
przestrzeni kilku pokoleń
(np. zajęcia prababci,
babci, mamy, starszej
siostry, itp.) (D)
podaje przykłady
czynników, które mogą
zakłócić rozwój płodu (A)
omawia zmiany
zachodzące w dwóch
dowolnie wybranych
etapach rozwojowych
człowieka (A)
omawia zmiany
zachodzące w
poszczególnych etapach
rozwojowych (A)
wykonuje oś czasu
przedstawiającą okresy
życia człowieka (D)
9. Zdrowie i
troska o zdrowie
4. opisuje
zmiany
zachodzące w
organizmach
podczas
dojrzewania
płciowego.
podaje przykłady
zmian w
organizmie
świadczących o
rozpoczęciu okresu
dojrzewania u
własnej płci (B)
wymienia
zmiany
fizyczne
zachodzące w
okresie
dojrzewania u
dziewcząt i
chłopców (B);
podaje nazwy
kolejnych
okresów
rozwojowych
(A)
1. Podaje
przykłady
negatywnego
wpływu
wybranych
gatunków
zwierząt . roślin,
grzybów, bakterii
i wirusów na
zdrowie
człowieka,
wymienia
zachowania
zapobiegające
chorobom
przenoszonym i
wywołanym
przez nie.
wymienia drogi
wnikania do
organizmu człowieka
drobnoustrojów
chorobotwórczych
(A); odczytuje
informacje
umieszczane na
opakowaniach
żywności (skład, data
przydatności do
spożycia, sposób
przechowywania)
(C); wymienia
miejsca
występowania
kleszczy(A);
wskazuje sposoby
zabezpieczania się
przed kleszczami (B)
wymienia przyczyny chorób
zakaźnych (A); wyjaśnia, co
to jest gorączka (B); omawia
przyczyny zatruć (B); określa
zachowania zwierzęcia, które
mogą świadczyć o tym, że
jest ono chore na wściekliznę
(C)
charakteryzuje okres
wieku
dorosłego i okres starości
(A)
15
wymienia objawy
towarzyszące
gorączce (A);
wymienia
sposoby
zapobiegania
zatruciom
pokarmowym (B);
omawia zasady
przechowywania
żywności (C)
porównuje
funkcjonowanie
organizmu w
poszczególnych
okresach życia (D)
wykonuje oś czasu
przedstawiającą okresy
życia człowieka (D)
opisuje objawy wybranych
chorób zakaźnych (B);
omawia sposób
postępowania w przypadku
chorób zakaźnych (C);
wymienia drobnoustroje
mogące wnikać do
organizmu przez
uszkodzoną skórę (B)
wyjaśnia istotę działania
szczepionek (B);
przygotowuje informacje
na temat objawów
boreliozy i sposobów
postępowania
w przypadku
zachorowania (D)
wymienia pasożyty
wewnętrzne
człowieka (A);
omawia sposoby
zapobiegania
zarażeniu się
wybranym pasożytem
wewnętrznym (C);
wymienia pasożyty
zewnętrzne (A)
rozpoznaje wszy i kleszcze
(C); omawia sposoby
zapobiegania zarażeniu się
pasożytami wewnętrznymi
(C); omawia sytuacje
sprzyjające zarażeniom
pasożytami zewnętrznymi (C)
4. Podaje i stosuje
zasady dbałości o
własne ciało(higiena
skóry, włosów,
zębów, paznokci
oraz odzieży)
omawia lub
demonstruje
sposób mycia rąk
(C); wyjaśnia,
dlaczego ważna jest
czystość rąk (B);
omawia sposób
mycia zębów (C)
wyjaśnia, dlaczego należy
dbać o higienę skóry (B);
omawia sposób mycia włosów
(C); opisuje sposób pielęgnacji
paznokci (C); wyjaśnia, na
czym polega właściwy dobór
odzieży (C)
8. opisuje zasady
udzielania
pierwszej pomocy
w niektórych
urazach(stłuczenia,
zwichnięcia,
skaleczenia,
złamania)
wymienia przyczyny
upadków (B);
wyjaśnia, dlaczego
nawet drobne
zranienia powinny
zostać
zdezynfekowane (B);
wymienia numery
telefonów
alarmowych (A)
omawia skutki upadków (B);
omawia zasady udzielania
pierwszej pomocy w
przypadku
skaleczeń (C); omawia zasady
udzielania pierwszej pomocy
przy oparzeniach (C)
16
wyjaśnia pojęcie
„pasożyty
wewnętrzne” (B);
podaje przykłady
pasożytów
zewnętrznych (B);
wyjaśnia pojęcie
„pasożyty
zewnętrzne” (B);
omawia zasady
zapobiegania
chorobom
przenoszonym
przez zwierzęta
domowe (C)
opisuje sposób
pielęgnacji
skóry ze
szczególnym
uwzględnieniem
okresu
dojrzewania (C);
wyjaśnia,
na czym polega
higiena jamy
ustnej (B)
charakteryzuje
objawy stłuczeń i
złamań (C);
omawia objawy
oparzeń (C)
dzieli pasożyty na
zewnętrzne i wewnętrzne,
podając przykłady (C);
charakteryzuje objawy
mogące świadczyć o
obecności pasożyta
wewnętrznego (C);
przygotowuje
informacje na temat
pasożytów
wewnętrznych,
innych niż omówione
na lekcji (D)
omawia zmiany, jakie mogą
pojawić się na skórze w
okresie dojrzewania (B);
wyjaśnia,
na czym polega higiena
osobista (C)
przygotowuje informacje
o znaczeniu filtrów UV,
rozsądnym korzystaniu
z kąpieli słonecznych
i solariów (D)
demonstruje sposób
zakładania opatrunków (C);
demonstruje sposób
unieruchamiania kończyn
(C)
wykonuje plakat lub
gazetkę
ze wskazówkami, jak
uniknąć niebezpiecznych
sytuacji
w domu (D)
10. Wyjaśnia
znaczenie symboli
umieszczonych na
opakowaniach
środków czystości i
i korzysta z nich
zgodnie z
przeznaczeniem.
9. Podaje przykłady
7. podaje
zachowań i sytuacji ,
przykłady
które mogą zagrażać
właściwego
zdrowiu i życiu
spędzania wolnego
człowieka(niewybuchy, czasu, z
niewypały, pożar,
uwzględnieniem
wypadek drogowy,
zasad
kąpiel w
bezpieczeństwa w
niedozwolonych
czasie gier i zabaw
miejscach, jazda na
ruchowych oraz
łyżwach)
podczas
poruszania się po
drodze.Pierwsza
pomoc przy
ukąszeniach i
użądleniach przez
owady.
omawia zasady
bezpiecznego
korzystania z
domowych urządzeń
elektrycznych (C)
omawia zasady pielęgnacji
ozdobnych roślin trujących i
silnie drażniących (C)
odczytuje symbole
umieszczane na
opakowaniach
substancji
niebezpiecznych
(C)
omawia zasady
postępowania w przypadku
zatruć środkami
chemicznymi (C)
wymienia przyczyny
wypadków
drogowych (B);
omawia zasady
poruszania się po
drogach (B); objaśnia
znaczenie kilku
znaków dotyczących
bezpieczeństwa na
drogach (C)
omawia zagrożenia związane z
przebywaniem nad wodą (B);
podaje przykłady wypadków,
które mogą się zdarzyć na wsi
(B); wyjaśnia, na czym polega
bezpieczeństwo podczas zabaw
ruchowych (B); omawia sposób
postępowania w przypadku
pożaru (B); wyjaśnia, jak należy
postępować z zardzewiałymi
przedmiotami niewiadomego
pochodzenia (B)
wyjaśnia, czym są
niewypały
i niewybuchy (B);
omawia
zagrożenia ze
strony owadów
i roślin (B)
charakteryzuje rodzaje
zagrożeń występujących
poza domem (C);
rozpoznaje 2–3 dziko
rosnące rośliny
trujące (C)
17
przygotowuje dane
statystyczne dotyczące np.
liczby pożarów, liczby
wypadków drogowych
z udziałem pieszych, dzieci
itp.
(D)
12. Wyjaśnia
negatywny wpływ
alkoholu, nikotyny
i substancji
psychoaktywnych
na zdrowie
człowieka, podaje
propozycje
asertywnych
zachowań w
przypadku presji
otoczenia
podaje przynajmniej
dwa przykłady
negatywnego wpływu
dymu tytoniowego i
alkoholu na organizm
człowieka (B);
prezentuje właściwe
zachowanie
asertywne
w wybranej sytuacji
(C)
podaje przykłady substancji,
które mogą uzależniać (B);
podaje przykłady sytuacji,
w których należy zachować się
asertywnie (C)
18
wyjaśnia, na czym
polega palenie
bierne (B);
wymienia
skutki
przyjmowania
narkotyków (B);
wyjaśnia, czym
jest asertywność
(B)
wyjaśnia, czym jest
uzależnienie (B);
charakteryzuje substancje
znajdujące się w dymie
papierosowym (C);
uzasadnia konieczność
zachowań asertywnych (D)
przygotowuje informacje
na temat pomocy osobom
uzależnionym (D);
przygotowuje informacje
na temat możliwych
przyczyn, postaci i
profilaktyki
chorób nowotworowych
(D)
Wymagania edukacyjne: Przyroda klasa V. Program: „Tajemnice przyrody”
Tytuł
Numer Wymagania konieczne
Wymagania
Wymagania
Wymagania
Wymagania wykraczające
w podr
i temat
(ocena dopuszczająca)
podstawowe
rozszerzające
dopełniające
(ocena celująca)
ęczniku 1. Olekcji
czym Uczeń:
(ocena dostateczna)
(ocena dobra)
(ocena bardzo dobra)
będziemy wymienia zagadnienia, które będą omawiane w klasie 5; wyjaśnia, na czym polega przedmiotowy system oceniania;
się uczyć wymienia przykładowe sposoby pracy na lekcjach przyrody; prezentuje sposób korzystania z płyty CD
na lekcjach
przyrody
w klasie 5?
Dział 1. Polska – moja ojczyzna
1.
2.
wymienia państwa
wymienia stolice
wskazuje na mapie
wykorzystując
prezentuje informacje o
Pols
Położenie graniczące z Polską
państw graniczących granice Polski z
wiadomości z historii, jednym z państw sąsiadująka
Polski
(A); odczytuje z
z Polską (A);
krajami sąsiadującymi opowiada, jak
cych z Polską (powierzchnia,
wE
w Europie wykresu nazwy
wymienia kraje
(C)
zmieniały się granice stolica, liczba ludności itd.)
urop
państw mających
europejskie wysoko
Polski (w XVII w.,
ie
większą powierzchnię rozwinięte gospow okresie rozbiorów,
niż Polska (C)
darczo (A)
po I i II wojnie
światowej) (D)
3. Polska
wymienia
podaje przykłady
podaje datę
wymienia przykłady wyszukuje w różnych
w Unii
przynajmniej 5 państw inwestycji lokalnych powstania Unii
inwestycji
źródłach ogólne informacje o
Europejsk należących do Unii
powstałych dzięki
Europejskiej (A);
współfinansowanych sposobach zarządzania w Unii
iej
Europejskiej (A);
funduszom unijnym
wymienia cele Unii
przez Unię Europejską Europejskiej (D)
opisuje flagę Unii (A); (A)
Europejskiej (A)
(A); wymienia prawa
podaje nazwę waluty
państw członków Unii
obowiązującej
Europejskiej (A)
w części państw Unii
Europejskiej (A)
2.
4. Podział podaje nazwę
podaje nazwy władz wyjaśnia, co to jest
nazywa władze
wyszukuje w różnych źródłach
Podzi administr województwa,
lokalnych (wójt,
podział
wojewódzkie,
informacje o swojej gminie
ał
acyjny
powiatu i gminy, w
burmistrz) (A)
administracyjny
powiatowe, gminne
(liczba ludności, sposób
admi
Polski
których mieszka (A)
kraju (B); wskazuje
(D)
zarządzania, podział admininistra
na mapie Polski
stracyjny, charakter gminy)
19
Tytuł
w podr
cyjny
ęczniku
Polsk
i
3.
Ukszt
ałtowa
nie
powi
erzch
ni
Polsk
i
Numer
i temat
lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca)
5. Jakie siły
kształtował
y rzeźbę
Polski?
wyjaśnia znaczenie
pojęcia „epoka
lodowcowa” (B);
podaje 2 dowody
działalności lądolodu
na terytorium Polski
(A)
wskazuje na mapie
fizycznej Polski
główne pasy rzeźby
(C); odczytuje z mapy
ogólno-geograficznej
nazwy głównych
pasów rzeźby w Polsce
(C)
6.
Charakterystyczne
cechy
rzeźby
Polski
Wymagania
Wymagania
podstawowe
rozszerzające
(ocena dostateczna) województwa
(ocena dobra)
oraz
powiaty w swoim
województwie (C);
wymienia
województwa
sąsiadujące z tym, w
którym mieszka (A)
wymienia 2–3
charakteryzuje epokę
przykłady śladów
lodowcową (C);
działalności lądolodu wyjaśnia znaczenie
w Polsce (A)
pojęć „morena
czołowa” i „morena
denna” (B)
wyjaśnia, dlaczego
rzeźba terenu w Polsce
ma charakter pasowy
(B)
opisuje rzeźbę
terenu wybranego
pasa, podając także
m.in.: nazwy krain
geograficznych,
nazwy i wysokości
najwyższych
wzniesień (C)
20
Wymagania
Wymagania wykraczające
dopełniające
(ocena celująca)
(ocena bardzo dobra) (D)
opisuje krajobraz
polodowcowy (D);
wskazuje obszary w
Polsce, na których
występuje rzeźba
polodowcowa (A)
na podstawie analizy
mapy wskazuje
obszary w Polsce,
na których działanie
sił zewnętrznych jest
najbardziej widoczne
(D)
wyszukuje w najbliższej
okolicy (lub w miejscach
odwiedzanych w czasie
wakacji) ślady działania
lądolodu (D); opracowuje
opis wyprawy „Śladami
lądolodu” (D)
opisuje krajobraz okolicy
swojego miejsca zamieszkania, uwzględniając działanie
sił wewnętrznych i
zewnętrznych (D)
Tytuł
Numer
w podręcz
i temat
4. niku
7. lekcji
Skały,
Poznajemy
po
skały
których
chodzi
my
8. Jakie
rodzaje
skał
występują
w
okolicy?
(wycieczk
a)
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca)
podaje po 1
przykładzie skał
litych, zwięzłych i
luźnych (A);
rozpoznaje wybrane 3
skały (C); podaje
przykłady
zastosowania
2 wybranych skał (C)
podczas wycieczki
wskazuje przykłady
skał: litej, zwięzłej
i sypkiej (D)
Wymagania
podstawowe
przyporządkowuje
(ocena dostateczna)
poznanym grupom
skał po 2 nazwy skał
spośród podanych
przez nauczyciela (C);
podaje przykłady
zastosowania
3–4 wybranych skał
(C)
segreguje znalezione
okazy skał na skały:
lite, zwięzłe i luźne
(D)
Wymagania
rozszerzające
omawia
(ocena
budowę
dobra)
skał (A); wyjaśnia,
od czego zależy
twardość skały (B)
omawia znaczenie
gleby w rozwoju
roślin (A)
wyjaśnia, od czego
zależy żyzność
gleby (B)
omawia skład
próchnicy (A);
wymienia typy gleb
(A)
na podstawie tekstu
omawia zmiany w
rozmieszczeniu lasów
w Polsce w dziejach
wskazuje obszary w
Polsce, na których
zachowało się
najwięcej i najmniej
5. Gleby
Polski
9. Jakie
rodzaje
gleb
występują
w Polsce?
6. Lasy
Polski
10.
podaje przykłady
Rozmiesz- wykorzystywania
czenie
lasów w Polsce
lasów
we wcześniejszych
przygotowuje
wystawę skał
(klasyfikacja, opisy,
zastosowanie) (D)
21
Wymagania
dopełniające
wymienia
(ocena bardzo
rodzaje
dobra)
skał
przeważających
(występujących
najczęściej) w
poszczególnych
częściach Polski (C);
porównuje budowę
skał litych, zwięzłych
i luźnych (D)
przygotowuje
wystawę skał
(klasyfikacja, opisy,
zastosowanie, a także
zdjęcia terenu, na
którym znaleziono
okazy oraz
ciekawostki
zaczerpnięte z różnych
źródeł informacji) (D)
wymienia
najżyźniejsze i mało
żyzne gleby
występujące w Polsce
(A); wskazuje na
mapie Polski miejsca
występowania
czarnoziemów (D)
wyjaśnia, dlaczego
drzewa iglaste są
mniej odporne na
zanieczyszczenia
Wymagania
wykraczające
wyszukuje
(ocena w
celująca)
różnych
źródłach dodatkowe
informacje o jednej
z omawianych grup
skał (D)
wykonuje folder
„Skały w naszej
okolicy” (D)
opisuje gleby
występujące
w najbliższej
okolicy (D)
wyszukuje w różnych
źródłach informacje o
szkodnikach lasu;
przedstawia kilka
Tytuł
Numer
w podręcz
i temat
niku
w Polsce
lekcji
11.
Poznajemy
typy lasów
w Polsce
7. Wody
powierzc
hniowe
Polski
Wymagania konieczne
Wymagania
(ocena dopuszczająca)
podstawowe
okresach
(D);
(ocena
wyjaśnia,
dostateczna)
historycznych (A)
dlaczego korzystne
jest sadzenie lasów
mieszanych (B)
Wymagania
Wymagania
dopełniające
wykraczające
przemysłowe
(ocena bardzo dobra) szkodników
(ocena celująca)
lasu (D)
i szkodniki niż
drzewa liściaste (B)
rozpoznaje pospolite
drzewa iglaste (C);
rozpoznaje pospolite
drzewa liściaste (C);
opisuje wybrany typ
lasu (D)
wyjaśnia związek
między
rozmieszczeniem
lasów a rodzajem gleb
(D); porównuje grądy
z lasami bukowymi
(D); wyjaśnia,
dlaczego runo lasu
liściastego jest
najbogatsze
wiosną (B)
12.
wskazuje na mapie
Poznajemy rzekę główną i jej
rzeki Polski dopływy (C);
odczytuje z mapy
Polski nazwy kilku
rzek głównych (D)
13.
Jeziora
i bagna
w Polsce
wskazuje na mapie
największe jeziora w
Polsce (C);
wymienia 2 różnice
między jeziorami
a stawami (A)
Wymagania
rozszerzające
lasów
(ocena
(D); podaje
dobra)
przyczyny zmniejszania się w przeszłości
powierzchni
lasów (A)
odróżnia las
wymienia
naturalny
podstawowe typy lasu
od posadzonego
występujące w Polsce
(C); wymienia po
(A); wskazuje na
kilka roślin
mapie Polski tereny,
charakterystycznyc
na których występują
h dla poznanych
bory świerkowe i
typów lasu (C)
jodłowe (D);
wymienia gatunki
charakterystyczne dla
poznanych typów
lasu (A)
wyjaśnia, które rzeki wskazuje na mapie
nazywamy głównymi, dorzecza Wisły i Odry
a które – dopływami oraz dział wodny
(B); odczytuje z mapy między tymi rzekami
nazwy dopływów
(C); wskazuje na
Wisły i Odry (D)
mapie Kanał Bydgoski
i Kanał Augustowski
(C)
wskazuje na mapie
wymienia typy jezior
Polski obszary
występujące w Polsce
bagienne (C);
(A); charakteryzuje
wyjaśnia, w jakim
typy jezior
celu buduje się
występujące w Polsce
sztuczne zbiorniki
(C)
wodne (B); wymienia
22
korzystając z mapy i
podręcznika,
przygotowuje
informacje na temat
Wisły i Odry – „od
źródła do ujścia” (D)
uzasadnia, popierając
to przykładami, że
sadzenie lasów
jednogatunkowych
ułatwia ich niszczenie
przez szkodniki (D);
wymienia gatunki
chronione rosnące w
borach, lasach
grądowych, lasach
łęgowych i lasach
bukowych Polski (A)
ocenia (ogólnie)
czystość głównych
rzek Polski (D)
omawia powstawanie opracowuje folder
bagien (A); wyjaśnia, „Typy jezior
dlaczego na
w Polsce” (A)
obszarach
wcześniejszych
zlodowaceń
występuje niewiele
Tytuł
w podręcz
niku
Numer
i temat
lekcji
8. Bogaty
świat
przyrody
ożywionej
14. Jak
podzielo
no świat
organizmów?
15. W jaki
sposób
uporządko
wano
królestwo
roślin?
9.
Formy
ochro
ny
przyro
dy
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca)
Wymagania
podstawowe
zastosowania
(ocena dostateczna)
torfu
(A)
odróżnia komórkę
podaje nazwy
roślinną od komórki królestw, na które
zwierzęcej (C);
podzielono organizmy
wymienia 2
(A); wyjaśnia,
charakterystyczne
dlaczego rośliny
cechy roślin (A)
są organizmami
samożywnymi (B)
podaje nazwy
w podanej przez
gatunkowe 2–3
nauczyciela nazwie
dowolnych
organizmu (np. sosna
organizmów (A)
zwyczajna) wskazuje
człon oznaczający
rodzaj i człon
oznaczający gatunek
(C)
wymienia 2–3 formy wyjaśnia, dlaczego
ochrony przyrody w należy chronić
Polsce (A); omawia
przyrodę (B); wskazusposób zachowania się je na mapie 2–3 parki
na obszarach
narodowe położone
chronionych (B)
najbliżej miejsca
zamieszkania (C)
Wymagania
rozszerzające
(ocena dobra)
Wymagania
dopełniające
jezior
(ocena(B)
bardzo dobra)
charakteryzuje
poszczególne
królestwa (C); omawia
funkcje
poszczególnych
struktur komórkowych
(C)
omawia zasługi
Karola
Linneusza (A)
przyporządkowuje
wymienione przez
nauczyciela organizmy
odpowiednim
królestwom (D)
wyszukuje w różnych
źródłach przykłady
roślin pasożytniczych
i mięsożernych (A)
na podstawie
ilustracji wskazuje
podobieństwa
między gatunkami
sosny (C)
wyszukuje w różnych
źródłach informacje i
ciekawostki dotyczące
roślin (A)
porównuje park
narodowy
z rezerwatem
przyrody (C)
wymienia formy
ochrony przyrody w
najbliższej okolicy
(A); prezentuje
informacje
o najbliższym parku
narodowym (D)
wyjaśnia, dlaczego
wyszukuje w różnych
16. W
charakteryzuje
jaki
poszczególne formy
sposób
ochrony przyrody
chronim
(C); wyjaśnia, na
y
czym polega ochrona
przyrodę
całkowita, a na czym
w Polsce
– ochrona częściowa
?
(B)
17,18. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Polska – moja ojczyzna”
10.
Podsumowani
e
Dział 2. Morze Bałtyckie – słonowodne środowisko życia
1.
19. Jakie
wskazuje na mapie
wyjaśnia, dlaczego
wyjaśnia, dlaczego
23
Wymagania
wykraczające
(ocena celująca)
Tytuł
w podręcz
Warunki
niku
życia w
Morzu
Bałtyckim
Numer
i temat
warunki
lekcji
panują w
Morzu
Bałtyckim?
2.
Podwodny
świat
morskich
glonów
20.
Poznajemy
glony
morskie
3. Tam,
gdzie ląd
styka się
z morzem
21.
Poznajemy
„rzeźbiarzy
” wybrzeża
22. Czym
charakteryz
uje się
pogoda nad
morzem?
4.
23.
Wędrujem Osobliwoy po
ści
pobrzeżac przyrodni-
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca)
Polski rzeki
wpadające do Morza
Bałtyckiego (C);
odczytuje z mapy
w podręczniku nazwy
krajów nadbałtyckich
(C)
Wymagania
podstawowe
najwięcej
(ocena dostateczna)
organizmów
występuje w wodach
przybrzeżnych (B)
Wymagania
rozszerzające
Morze
(ocena
Bałtyckie
dobra)
jest
nazywane morzem
śródziemnym (B);
porównuje
wschodnie wybrzeże
Morza Bałtyckiego z
wybrzeżem
zachodnim (C)
wyjaśnia, co
na podstawie ilustracji wymienia
nazywamy plechą
omawia
przystosowania
(B); opisuje plechę
rozmieszczenie
glonów do życia w
dowolnego glonu
glonów morskich (C); morzu (A); wyjaśnia,
(D)
omawia rolę planktonu czym glony różnią się
w morzu (A)
od roślin (B)
na podstawie ilustracji wymienia cechy
charakteryzuje
opisuje wybrzeże
charakterystyczne
działalność fal
wysokie i wybrzeże
wybrzeża niskiego
na wybrzeżu niskim i
niskie (C); wskazuje i wybrzeża
wybrzeżu wysokim
na mapie mierzeję i
wysokiego (A)
(C); omawia rolę
jezioro przybrzeżne
Wisły w tworzeniu
(C)
Żuław Wiślanych (A)
wymienia
charakterystyczne
cechy pogody nad
morzem (A)
wskazuje 2–3 różnice wyjaśnia, jak
między pogodą nad
powstaje bryza
morzem a pogodą
morska (B)
w głębi lądu i (D)
wskazuje na mapie
Polski pas pobrzeży
(C); wymienia parki
narodowe na
podaje przykłady
osobliwości
nadmorskich parków
narodowych (C)
opisuje
Woliński Park
Narodowy (A)
24
Wymagania
Wymagania
dopełniające
wykraczające
Morze
(ocenaBałtyckie
bardzo dobra)
jest źródłach
(ocena
informacje
celująca)o
bardzo słabo zasolone stanie czystości Morza
(B); omawia związek Bałtyckiego (D)
zasolenia wód z
występowaniem
roślinności (D)
wyjaśnia związek
między przenikaniem
światła w morzu
a rozmieszczeniem
glonów morskich (C)
wyjaśnia, dlaczego
wybrzeże wysokie
cofa się (B); podaje
przykłady budującej
działalności morza
(A)
podaje przykłady
wykorzystania przez
człowieka glonów
morskich (A)
przygotowuje w formie
plakatu ilustrowany
słowniczek pojęć
(np.: wybrzeże
wysokie, wybrzeże
niskie, mierzeja,
jezioro przybrzeżne,
zatoka, półwysep,
wyspa) (D)
wyjaśnia, dlaczego
wyjaśnia, dlaczego
bryza w nocy wieje
pobyt nad morzem
od lądu ku morzu,
korzystnie wpływa na
a w dzień – odwrotnie drogi oddechowe (B)
(B)
podaje przykłady
planuje tygodniową
niszczącej i budującej wycieczkę po
działalności morza
pobrzeżach bałtyckich
(A); charakteryzuje
i uzasadnia wybór
Tytuł
Numer Wymagania konieczne
Wymagania
Wymagania
Wymagania
w podręcz
i temat
(ocena dopuszczająca)
podstawowe
rozszerzające
dopełniające
h niku
czelekcji
pobrzeżach (A);
(ocena dostateczna)
(ocena dobra)
parki
(ocena
narodowe
bardzo dobra)
na
bałtyckich pobrzeży
wskazuje na mapie
pobrzeżach (C)
bałtyckich wymienione parki (C)
24. Jak
wymienia główne
wymienia główne
omawia główne
wymienia gałęzie
ludzie
miasta pobrzeży
zajęcia
cechy krajobrazu
przemysłu
gospodaruj (A)
mieszkańców
pobrzeży (A)
przeważające w
ą
pobrzeży (A)
głównych miastach
na
pobrzeży (A)
pobrzeżach
bałtyckich?
5.
25, 26. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Morze Bałtyckie – słonowodne środowisko życia”
Podsumowan
ie
Dział 3. Jeziora – słodkowodne środowisko życia
1.
27. Jakie
wymienia czynniki
wymienia źródła
wyjaśnia, od czego
wyjaśnia związek
Warunk
czynniki
niezbędne do życia
dwutlenku węgla
zależy ilość światła w przenikania światła z
i życia
umożliwi roślinom wodnym (A) zawartego w wodzie jeziorze i głębokość, występowaniem roślin
w jezio
ają życie
(A); porównuje
na jaką ono dociera
w jeziorze (B);
rze
w jeziorz
temperaturę wody
(B); omawia korzyści, wyjaśnia, dlaczego
e?
w jeziorze latem i
jakie mieszanie się
woda w jeziorze nigdy
zimą (C)
wody przynosi
nie zamarza do dna
organizmom wodnym (C)
(C)
2.
28.
podaje przykłady
rysuje schematycznie dzieli glony
omawia budowę
SłodkoPoznajemy glonów występujących glony
słodkowodne
okrzemek (A);
wodne
glony
w wodach słodkich
jednokomórkowe i
na jednokomórkowe, porównuje okrzemkę
glony
słodkowodn (A); rozpoznaje
kolonijne (C); omawia kolonijne
z pierwotkiem (D);
e
struktury
znaczenie glonów (A) i wielokomórkowe
wyjaśnia, dlaczego
organizacyjne glonów
(C); podaje przykłady glonów nie zalicza
(jednokomórkowe,
glonów jednosię do roślin (B)
25
Wymagania
wykraczające
trasy(ocena
(D) celująca)
porównuje warunki
życia w jeziorze z
warunkami życia
na lądzie (D)
korzystając z różnych
źródeł informacji,
analizuje możliwe
przyczyny śnięcia ryb
w jeziorze w okresie
letnim (D)
Tytuł
w podręcz
niku
3. Jak
rośliny
przystoso
wały się
do życia
w wodzie
?
4.
Roślinnoś
ć naszych
jezior
5.
Wędruje
my po
Pojezierzach
Mazurski
m
i Suwalski
m
6.
Podsu-
Numer
i temat
lekcji
Wymagania konieczne
Wymagania
Wymagania
(ocena dopuszczająca)
podstawowe
rozszerzające
kolonijne,
(ocena dostateczna) komórkowych,
(ocena dobra)
wielokomórkowe) (C)
kolonijnych
i wielokomórkowych
(C)
29. Jak
wyjaśnia, dlaczego
wymienia 2–3 cechy posługując się
rośliny
łodygi roślin wodnych budowy
przykładami,
przystosow są elastyczne
przystosowujące
charakteryzuje rodzaje
ały się do i wytrzymałe na
rośliny do życia w
liści występujących u
życia
rozerwanie (C)
wodzie (A)
roślin wodnych (C)
w wodzie?
30. Jakie
rośliny
spotyka
my
w jeziorz
e?
rozpoznaje 2–3
rośliny strefy
przybrzeżnej (C);
podaje nazwy stref
życia w jeziorze (A)
31. W
Krainie
Wielkich
Jezior
Mazurskich
wskazuje na mapie
Polski Pojezierze
Mazurskie (C);
odczytuje z mapy
nazwy kilku jezior (C)
opisuje warunki życia
w strefie przybrzeżnej
(B); określa granicę
między strefą
przybrzeżną a strefą
otwartej toni wodnej
(B)
wskazuje na mapie
szlak opisany w
podręczniku (C)
omawia znaczenie
szuwarów (C);
omawia
przystosowania roślin
do życia w strefie
otwartej toni wodnej
(A)
charakteryzuje miasta
leżące nad wielkimi
jeziorami: RucianeNidę, Mikołajki,
Giżycko (C)
Wymagania
dopełniające
(ocena bardzo dobra)
wyjaśnia rolę komór
powietrznych w
liściach i łodygach (B);
omawia sposób
rozmnażania się roślin
wodnych (A)
wyszukuje w różnych
źródłach informacje i
ciekawostki dotyczące
roślin wodnych (D)
przyporządkowuje
wymienione przez
nauczyciela gatunki
roślin odpowiednim
strefom życia
w jeziorze (C/D)
wyszukuje w różnych
źródłach informacje o
ptakach mających
miejsca lęgowe w
szuwarach (D)
opisuje osobliwości
przyrodnicze na trasie
rejsu po wielkich
jeziorach mazurskich
(A)
wyszukuje w różnych
źródłach informacje o
wybranym jeziorze
i okolicach (D); na ich
podstawie opracowuje
folder (D)
wyszukuje w różnych
źródłach informacje o
Wigierskim Parku
Narodowym (D)
wskazuje na mapie
wymienia
opisuje Puszczę
opisuje krajobraz
Polski Pojezierze
osobliwości
Augustowską (C)
Pojezierza
Suwalskie (C);
przyrodnicze
Suwalskiego,
wskazuje na mapie
Puszczy
uwzględniając siły,
Polski jezioro
Augustowskiej
które go kształtowały
Hańcza (C)
(A)
(D)
33, 34. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Jeziora – słodkowodne środowisko życia”
32.
Poznajemy
Pojezierze
Suwalskie
26
Wymagania
wykraczające
(ocena celująca)
Tytuł
Numer Wymagania konieczne
w podręcz
i temat
(ocena dopuszczająca)
mowan
niku
lekcji
ie
Dział 4. Ląd jako środowisko życia
1. Mchy
35.
wymienia 2–3
– jedne
Poznajemy siedliska, w których
z
budowę
występują mchy (A);
pierwszyc mchów
rysuje mech na
h roślin
podstawie obserwacji
lądowych
makroskopowej (C)
2. Bliscy
krewni
olbrzymó
w sprzed
milionów
lat
36. Jaką
rolę mchy
odgrywają
w przyrodzi
e
i w gospodar
ce?
37.
Poznajemy
paprocie
Wymagania
podstawowe
(ocena dostateczna)
Wymagania
rozszerzające
(ocena dobra)
na okazie mchu lub na opisuje budowę i rolę
planszy wskazuje
poszczególnych części
chwytniki, łodyżkę
mchu (C)
i zarodnię (C)
odróżnia torfowiec od omawia rolę mchów w opisuje budowę liści
innych mchów (C);
przyrodzie
torfowca (C)
podaje 2 przykłady
i gospodarce (A)
wykorzystania torfu
(A)
nazywa części paproci
(A);
wskazuje zarodnie na
liściu paproci (C)
wymienia miejsca
występowania paproci
(A); rozpoznaje na
ilustracjach paprocie
chronione (C)
Wymagania
dopełniające
(ocena bardzo dobra)
Wymagania
wykraczające
(ocena celująca)
uzasadnia
stwierdzenie, że mchy
są najprostszymi
roślinami lądowymi
(D); wymienia 3–4
gatunki mchów
występujące w Polsce
(A)
wyjaśnia związek
budowy liści
z magazynowaniem
wody przez torfowiec
(B)
opracowuje informacje o
wybranych gatunkach
mchów (w formie
albumu lub wystawki)
(D)
omawia kształt blaszek wyjaśnia sposób
liściowych u paproci otwierania zarodni u
(A);
paproci (B)
opisuje położenie
zarodni
u paproci (C)
27
wyjaśnia, dlaczego
mchy nazywamy
roślinami pionierskimi
(B)
przygotowuje informacje
o paprociach
uprawianych w klasie
(D); wyszukuje w
różnych źródłach
informacje o salwinii
pływającej (D)
Tytuł
Numer
w podręcz
i temat
niku
38.lekcji
Poznajemy
skrzypy
i widłaki
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca)
odróżnia skrzyp od
innych
roślin (C); odróżnia
widłak
od innych roślin (C)
3. Rośliny 39. Które
nasienne rośliny
należą
do
nasiennych?
wymienia rośliny
należące
do nagonasiennych
(A); podaje
3–4 przykłady roślin
okrytonasiennych (A);
rozpoznaje
nasiona wybranych
roślin (C)
4. Jak jest
zbudowan
a
roślina
nasienna?
40. Budowa
i rola
korzeni
roślin
nasiennych
nazywa części rośliny
nasiennej (A);
wymienia
2 funkcje korzeni (A)
rozpoznaje typy
systemów
korzeniowych roślin
(C)
41.
Poznajemy
budowę
i funkcje
pędu
opisuje budowę pędu
nadziemnego (B);
omawia rolę
łodygi (A); opisuje
budowę
zewnętrzną liścia (C)
podaje przykłady
roślin mających pędy
podziemne (A);
wymienia funkcje
liścia (A)
Wymagania
podstawowe
wymienia
(ocena dostateczna)
2–3 miejsca
występowania
skrzypów
i widłaków (A);
wymienia
2–3 gatunki widłaków
występujące w Polsce
(A)
podaje przykłady
wykorzystania roślin
nasiennych (C)
Wymagania
rozszerzające
odróżnia
(ocena
pędy
dobra)
wiosenne
od letnich u skrzypu
(C); opisuje budowę
morfologiczną
widłaka (C)
wyjaśnia znaczenie
nazw:
„nagonasienne” i
„okrytonasienne” (B)
Wymagania
dopełniające
charakteryzuje
(ocena bardzo rolę
dobra)
pędów
wiosennych i letnich
skrzypu
(B); uzasadnia nazwę
„rośliny
zarodnikowe” (D)
wyjaśnia, w jakim celu
rośliny
wytwarzają nasiona
(B);
wskazuje różnice
między
roślinami
zarodnikowymi
a roślinami nasiennymi
(D)
porównuje systemy
wymienia przykłady
korzeniowe
roślin
– palowy i wiązkowy mających korzenie
(C);
spichrzowe
opisuje budowę
(A)
morfologiczną
korzeni (C)
omawia funkcje pędów podaje przykłady
– nadziemnego i
przekształceń łodyg
podziemnego (A);
(A); omawia kształt
wymienia funkcje
liści, podając
łodygi (A); omawia
przykłady (C)
rolę aparatu
28
Wymagania
wykraczające
wykonuje
(ocenafolder
celująca)
(album,
wystawkę) „Rośliny
zarodnikowe” (D);
wyszukuje w różnych
źródłach informacje o
powstawaniu węgla
kamiennego (D)
wyszukuje w różnych
źródłach
informacje o roślinach
nasiennych
występujących
w najbliższej okolicy
(D)
podaje przykłady
przekształceń korzeni
(A)
podaje przykłady
przekształceń liści (A);
omawia wykorzystanie
poszczególnych części
roślin przez człowieka
(A)
Tytuł
w podręcz
niku
Numer
i temat
lekcji
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca)
Wymagania
Wymagania
podstawowe
rozszerzające
(ocena dostateczna) szparkowego
(ocena dobra)
u roślin
(A)
42. Jak
podaje nazwy części podaje nazwy części opisuje kwiatostany
zbudowany kwiatu
kwiatu
męskie
jest kwiat (A); na modelu lub
(A); na modelu lub
i żeńskie roślin
rośliny
planszy
planszy
nagonasiennych (C);
nasiennej? wskazuje poszczególne wskazuje poszczególne odróżnia kwiat od
części
części
kwiatostanu (C);
kwiatu (C)
kwiatu (C); wyjaśnia charakteryzuje rolę
znaczenie pojęć:
poszczególnych części
„kwiaty jednopłciowe” kwiatu (C)
i „kwiaty obupłciowe”
(B)
43. Co
dzieli owoce na suche i opisuje
charakteryzuje
kryje
mięsiste (C); podaje
przystosowania
przystosowania
owoc?
przykłady owoców
owoców do
owoców do różnych
suchych i mięsistych rozprzestrzeniania
sposobów rozsiewania
(C); rozpoznaje
przez zwierzęta (C); (C)
nasiona fasoli, grochu, omawia warunki
słonecznika itd. (D)
niezbędne do
kiełkowania nasion
(A)
5. Budowa 44.
na podstawie
wyjaśnia, dlaczego
podaje przykłady
i różnorod W króle
obserwacji rysuje
grzyby tworzą
grzybów jedno- i
ność
stwie
grzyb kapeluszowy
odrębne królestwo (B) wielokomórkowych
grzybów grzybów
(D); podaje nazwy
(A); podaje
części grzyba
przykłady
(kapelusz, trzon) (A)
szkodliwego
działania grzybów
na żywność i
organizmy (B)
45. Jak
wyjaśnia, dlaczego
odróżnia gatunki
wymienia cechy
29
Wymagania
dopełniające
(ocena bardzo dobra)
wyjaśnia znaczenie
pojęć:
„zapylenie” i
„zapłodnienie”
(B); rozpoznaje typy
kwiatostanu (D);
korzystając ze
schematu, omawia
cykl rozwojowy
rośliny
okrytonasiennej (D)
omawia budowę
owocu (C); planuje
doświadczenie, które
pozwoli określić
warunki kiełkowania
nasion (D)
Wymagania
wykraczające
(ocena celująca)
wykazuje związek
budowy
kwiatu ze sposobem
zapylania
rośliny (D)
wyszukuje w różnych
źródłach informacje o
nasionach bogatych w
białka, węglowodany,
tłuszcze, witaminy
sole mineralne (D)
wyjaśnia, dlaczego nie wyszukuje w różnych
należy niszczyć
źródłach informacje o
owocników grzybów grzybicy (D)
(B); opisuje kształty
owocników, podając
przykłady (C)
wymienia objawy,
wyszukuje w różnych
Tytuł
Numer
w podręcz
i temat
niku
odróżniać
lekcji
grzyby
jadalne
od
trujących?
Wymagania konieczne
Wymagania
(ocena dopuszczająca)
podstawowe
należy zbierać tylko jadalne
(ocenagrzybów
dostateczna)
znane sobie grzyby
od gatunków
(B); rozpoznaje 2–3
trujących (D)
gatunki grzybów
jadalnych (C)
Wymagania
Wymagania
rozszerzające
dopełniające
budowy
(ocena dobra)
które
(ocena
mogą
bardzo
świadczyć
dobra)
morfologicznej
o zatruciu grzybami
grzybów ułatwiające (A)
ich rozpoznawanie (A)
30
Wymagania
wykraczające
źródłach
(ocena
informacje
celująca)o
chronionych
gatunkach grzybów
(D); przygotowuje spis
zasad obowiązujących
podczas grzybobrania
(D)
Tytuł
Numer
w podręcz
i temat
6. Porosty
niku
46.lekcji
Poznajemy
porosty
Wymagania konieczne
Wymagania
Wymagania
(ocena dopuszczająca)
podstawowe
rozszerzające
wymienia miejsca
omawia
(ocenaznaczenie
dostateczna) omawia
(ocena
kształt
dobra)
i
występowania
porostów (A)
barwę plech porostów
porostów (A);
(A)
wymienia organizmy
tworzące porost (A)
7.
47, 48. Powtórzenie wiadomości z działu „Ląd jako środowisko życia"
Podsu49. Sprawdzian wiadomości
mowan
ie
Dział 5. Krajobrazy Nizin Środkowopolskich
1.
50.
wskazuje na mapie
odczytuje z mapy
wymienia cechy
Niziny
Poznajemy Polski pas nizin (C); Polski nazwy nizin
krajobrazu nizin
Środko
Nizinę
odczytuje z mapy
(C); na podstawie
(A); omawia
woŚląską
nazwy
mapy określa
związek warunków
polskie
najważniejszych miast położenie Niziny
klimatycznych
Niziny Śląskiej (C)
Śląskiej (C); omawia i glebowych z
cechy klimatu Niziny gospodarką
Śląskiej (A)
na Nizinie Śląskiej
(C)
51.
wskazuje na mapie
wskazuje na mapie
wymienia cechy
Poznajemy Polski Nizinę
Polski rozległe
krajobrazu Niziny
Nizinę
Mazowiecką (C);
obszary leśne na
Mazowieckiej (A)
Mazowieck wskazuje na mapie
Nizinie
ą
Polski Wisłę,
Mazowieckiej (C)
Warszawę, Łódź (C)
52. Jakie
wskazuje na mapie
omawia klimat
wyjaśnia, dlaczego
osobliwo
Polski Polesie
Niziny Podlaskiej
Polesie Lubelskie
31
Wymagania
dopełniające
wyjaśnia,
(ocena bardzo
dlaczego
dobra)
porosty nazywa się
organizmami
symbiotycznymi (B);
wyjaśnia, dlaczego
porosty nazywamy
wskaźnikami czystości
powietrza (B)
Wymagania
wykraczające
charakteryzuje
(ocena celująca)
porosty
występujące w
najbliższej okolicy (D);
wnioskuje o czystości
powietrza na podstawie
obecności porostów
(D)
omawia rolę lądolodu
w kształtowaniu
krajobrazu nizin (B);
na podstawie mapy
wymienia bogactwa
mineralne występujące
na Nizinie Śląskiej (C)
przygotowuje
przewodnik
turystyczny po
wybranej nizinie,
uwzględniający
walory przyrodniczogeograficzne, zabytki i
miejsca, które warto
odwiedzić (D)
opisuje krajobraz
Niziny Mazowieckiej,
uwzględniając wpływ
lądolodu (D)
omawia pochodzenie
jezior występujących
Tytuł
Numer Wymagania konieczne
Wymagania
Wymagania
w podręcz
i temat
(ocena dopuszczająca)
podstawowe
rozszerzające
niku
ści lekcji
Lubelskie i Nizinę
(A);
(ocena
wymienia
dostateczna)
parki jest krainą
(ocenasłabo
dobra)
spotkamy Podlaską (C);
narodowe na Polesiu przekształconą przez
na
wskazuje na mapie
Lubelskim i Nizinie
człowieka (B);
Polesiu
Polski główne miasta Podlaskiej (A)
omawia wybrany
Lubelski
Polesia Lubelskiego i
park narodowy
m
Niziny Podlaskiej (C)
(nazwa, symbol,
i Nizinie
położenie, co
Podlaskie
podlega ochronie)
j?
(C)
2.
53.
wskazuje na mapie
podaje przykłady
wyjaśnia, w jaki
Puszcza
Poznajemy Polski Puszczę
roślin
sposób odbywa się
Białowie Puszczę
Białowieską (C); na
występujących w
krążenie substancji
ska
Białowiesk podstawie zdjęcia
Puszczy
pokarmowych w lesie
–
ą
opisuje wygląd żubra – Białowieskiej (A)
(B)
pierwotn
symbolu
y obszar
Białowieskiego Parku
leśny
Narodowego (C)
3.
54. Powtórzenie wiadomości z działu „Krajobrazy Nizin Środkowopolskich"
Podsumowan
ie
Dział 6. Krajobrazy wyżyn
1.
55. Czym na podstawie zdjęcia wskazuje na mapie
omawia wpływ
Wyżyn
charakteryz lub obserwacji opisuje Polski Wyżynę Śląską działalności
a
uje się
krajobraz Wyżyny
(C); wymienia 2–3
człowieka na
Śląska
krajobraz Śląskiej (C); wskazuje bogactwa mineralne krajobraz Wyżyny
Wyżyny
na mapie Polski
występujące na
Śląskiej (C)
Śląskiej?
główne miasta
Wyżynie Śląskiej (A)
Wyżyny Śląskiej (C)
32
Wymagania
dopełniające
na
(ocena
Polesiu
bardzo
Lubelskim
dobra)
(A); charakteryzuje
parki narodowe na
Polesiu Lubelskim i
Nizinie Podlaskiej (C)
Wymagania
wykraczające
(ocena celująca)
opowiada historię
Puszczy
Białowieskiej (A);
wyjaśnia, w jaki
sposób drzewa
oddziałują na inne
organizmy (i
odwrotnie) (B)
wyszukuje w różnych
źródłach informacje o
osobliwościach
Białowieskiego Parku
Narodowego (D)
uzasadnia
stwierdzenie,
że środowisko
Wyżyny Śląskiej nie
jest przyjazne dla jej
mieszkańców (D)
proponuje działania,
które mogą poprawić
stan środowiska
przyrodniczego
Wyżyny Śląskiej (D)
Tytuł
w podręcz
2. niku
Wyżyna
Krakow
sko- Częstochowska
– kraina
białych
skał
Numer
i temat
56.lekcji
Czym
charakteryz
uje się
krajobraz
Wyżyny
Krakowsko- Częstochowskiej?
57.
Dlaczego
na Wyżynie
Krakowsko- Częstochowskiej
jest duża
różnorodność roślin?
3. Wśród 58.
wąwozów Poznajemy
i pól
Wyżynę
Wyżyny
Lubelską
Lubelskiej
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca)
na podstawie zdjęcia
omawia wygląd
Jaskini Łokietka (A);
opowiada historię
Jaskini Łokietka (A)
Wymagania
Wymagania
podstawowe
rozszerzające
wskazuje
(ocena dostateczna)
na mapie
wymienia
(ocenacechy
dobra)
Polski Wyżynę
krajobrazu
Krakowskokrasowego (A)
- Częstochowską (C)
Wymagania
Wymagania
dopełniające
wykraczające
opisuje
(ocena bardzo
krajobraz
dobra) omawia
(ocena celująca)
krasowy (D);
zastosowanie skał
wymienia osobliwości wapiennych (A)
krajobrazu Wyżyny
Krakowsko- Częstochowskiej (A)
wymienia typy lasu,
które występują na
Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej (A)
podaje przykłady
roślin występujących
na Wyżynie
Krakowsko- Częstochowskiej (A)
uzasadnia celowość
utworzenia
Ojcowskiego Parku
Narodowego (D)
omawia
przystosowania
suchorośli do
warunków życia (A)
wskazuje na mapie
wymienia rośliny
charakteryzuje
wyjaśnia, w jaki
Polski Wyżynę
uprawiane
krajobraz Wyżyny
sposób powstają
Lubelską (C);
na Wyżynie
Lubelskiej (C)
wąwozy (B)
wskazuje na mapie
Lubelskiej
Polski główne
najczęściej (A)
miasta Wyżyny
Lubelskiej (C)
59. Powtórzenie wiadomości z działu „Krajobrazy wyżyn”
60. Sprawdzian wiadomości z działów „Krajobrazy Nizin Środkowopolskich” i „Krajobrazy wyżyn”
4.
Podsumowan
ie
Dział 7. Krajobrazy gór
1. Góry
61. Góry
wskazuje na mapie
wyjaśnia przyczyny
wyjaśnia, dlaczego
33
podaje przykłady
wyszukuje w różnych
źródłach informacje o
Ojcowskim Parku
Narodowym (D)
wyszukuje w różnych
źródłach informacje o
Roztoczańskim Parku
Narodowym (D)
wyszukuje w różnych
Tytuł
w podręcz
Świętokrz
niku
yskie –
kraina
gołoborzy
2. Sudety
– góry
o osobliw
ych
formach
skalnych
Numer
i temat
Świętokrzy
lekcji
skie
– kraina
gołoborzy
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca)
Polski Góry
Świętokrzyskie (C);
odczytuje z mapy
wysokość
najwyższych
wzniesień w Górach
Świętokrzyskich (C)
62.
wskazuje Sudety na
Poznajemy mapie Polski (C);
Sudety
odczytuje nazwę
wysokość
najwyższego szczytu
Sudetów (C)
3. Tatry
– kraina
turni,
dolin i
jezior
górskich
63.
Poznajemy
wysokogórs
ki krajobraz
Tatr
wskazuje Tatry na
mapie Polski (C); na
podstawie zdjęcia
omawia charakterystyczne cechy
krajobrazu
wysokogórskiego (C)
4.
Pogoda
i roślinn
ość Tatr
64. Czym wymienia 2–3 cechy
charakteryz tatrzańskiej pogody
uje się
(A)
pogoda
w Tatrach?
Wymagania
Wymagania
podstawowe
rozszerzające
zniszczenia
(ocena dostateczna)
lasów w Góry(ocena
Świętokrzyskie
dobra)
Górach Świętosą pasmami
krzyskich (B)
niewysokich
wzniesień (B);
wyjaśnia, w jaki
sposób powstały
gołoborza (B)
wyjaśnia znaczenie
wskazuje na mapie
pojęcia „kotlina” (B); Polski pasma górskie
wskazuje na mapie
otaczające Kotlinę
Polski Kotlinę
Jeleniogórską (C);
Jeleniogórską (C)
wskazuje na mapie
Polski miasta
uzdrowiskowe w
Kotlinie
Jeleniogórskiej (C)
wskazuje Rysy na
opisuje krajobraz Tatr
mapie Polski (C);
Wysokich (C); opisuje
wymienia charaktekrajobraz Tatr
rystyczne elementy
Zachodnich (C);
krajobrazu
wyjaśnia, jak powstają
wysokogórskiego (A) żleby (B)
wyjaśnia, dlaczego
w wyższych
partiach gór dłużej
zalega śnieg (B)
oblicza temperaturę
na szczytach, znając
temperaturę u
podnóża gór (D)
34
Wymagania
dopełniające
zjawisk
(ocena bardzo
krasowych
dobra)
w
Górach Świętokrzyskich (C);
wyjaśnia przyczyny
wymierania jodeł
w Puszczy Jodłowej
(B)
opisuje krajobraz
Karkonoszy (C);
wyjaśnia, dlaczego
w Sudetach
obumierały lasy (B)
używa ze
zrozumieniem
terminów: „turnia”,
„grań”, „żleb”,
„stożek piargowy”
(D); porównuje
krajobraz Tatr
Wysokich z
krajobrazem Tatr
Zachodnich (D)
omawia
charakterystyczne
cechy wiatru
halnego (A)
Wymagania
wykraczające
źródłach
(ocena
informacje
celująca)o
Świętokrzyskim Parku
Narodowym (D)
wyszukuje w różnych
źródłach informacje o
parkach narodowych
w Sudetach (D)
wyszukuje w różnych
źródłach informacje o
miejscach w Tatrach
Wysokich, które warto
zobaczyć (D)
opracowuje spis
zasad, których należy
przestrzegać,
wybierając się w
góry (D)
Tytuł
Numer
w podręcz
i temat
niku
65.lekcji
Poznajemy
roślinność
Tatr
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca)
podaje nazwy pięter
roślinnych w Tatrach
(A); omawia wybrane
piętro roślinne w
Tatrach (C)
Wymagania
podstawowe
odróżnia
(ocena dostateczna)
limbę od
sosny zwyczajnej
(C); wyjaśnia,
dlaczego limba jest
drzewem chronionym
(B)
5.
66, 67. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Krajobrazy gór"
Podsumowan
ie
Dział 8. Budowa i właściwości materii
1. O
68. Jakie
podaje przykłady
podaje nazwy 2 sił,
oddziasiły
zjawisk związanych z które wprawiają
ływaniac działają
przyciąganiem
przedmioty w ruch
h
w przyrodz ziemskim (C)
(A); wskazuje
w przyro ie?
przykłady
dzie i ich
oddziaływań
skutkach
sprężystych w życiu
codziennym (C)
69.
nazywa bieguny
wskazuje przykłady
Poznajemy magnesu (A); podaje oddziaływania
przykłady przykłady
magnetycznego
działania
przedmiotów
i oddziaływania
siły
przyciąganych przez elektrostatycznego w
oddziaływa magnes (A)
życiu codziennym (C)
Wymagania
rozszerzające
opisuje
(ocena dobra)
przystosowania
kosodrzewiny do
życia w warunkach
górskich (C);
wyjaśnia, co
decyduje
o piętrowym
rozmieszczeniu
roślinności w górach
(B)
Wymagania
dopełniające
opisuje
(ocena bardzo dobra)
przystosowania roślin
(innych niż
kosodrzewina)
do życia w surowym
klimacie górskim (C)
Wymagania
wykraczające
wyszukuje
(ocena w
celująca)
różnych
źródłach informacje o
Tatrzańskim Parku
Narodowym (D)
podaje przykłady
pozytywnego
i negatywnego
działania siły
grawitacji i siły tarcia
(A)
podaje przykłady
współdziałania siły
grawitacji z siłą tarcia
(A)
proponuje, posługując
się przykładami,
sposoby zmniejszania
siły tarcia (C);
wyjaśnia, czym jest
spowodowany stan
nieważkości (D)
wyjaśnia znaczenie
pojęć: „bieguny
jednoimienne",
„bieguny
różnoimienne" (B)
wyjaśnia działanie sił
elektrostatycznych
(B)
podaje przykłady
praktycznego
zastosowania magnesu
(A)
35
Tytuł
Numer
w podręcz
i temat
niku
nialekcji
magnetycznego i siły
oddziaływa
nia
elektrostaty
cznego
2. Jak
70. Jak
przezwyci działa
ężyć siłę dźwignia?
grawitacji
?
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca)
podaje 2 przykłady
wykorzystania
dźwigni w życiu
codziennym (C);
rysuje żuraw (A)
podaje 2 przykłady
zastosowania bloku,
równi pochyłej
i kołowrotu (A);
rozpoznaje
na ilustracjach blok,
równię pochyłą i
kołowrót (C)
3. Z czego 72. Z
rysuje modele atomu i
jest
czego jest cząsteczki (C);
zbudowan zbudowany odróżnia na rysunkach
y
otaczający schematycznych
otaczający nas świat? atomy
nas świat?
od cząsteczek (C);
wymienia stany
71. Czym
są: blok,
równia
pochyła
i
kołowrót?
Wymagania
podstawowe
(ocena dostateczna)
Wymagania
rozszerzające
(ocena dobra)
wymienia urządzenia,
w których budowie
wykorzystano zasadę
działania dźwigni (C);
wymienia nazwy
maszyn prostych (A)
rysuje
schematycznie
dźwignię
dwustronną (C);
rysuje
schematycznie
dźwignię
jednostronną (C)
omawia działanie
wybranej maszyny
prostej (A)
wyjaśnia zasadę
działania bloku (C);
opisuje budowę
kołowrotu (A);
podaje przykłady
praktycznego
wykorzystania równi
pochyłej (A)
podaje przykłady
cząsteczek
zbudowanych z
jednakowych
i z różnych atomów
(C); omawia
podstawowe właści-
podaje przykłady
substancji
w poszczególnych
stanach skupienia
(C)
36
Wymagania
dopełniające
(ocena bardzo dobra)
Wymagania
wykraczające
(ocena celująca)
porównuje budowę
dźwigni
dwustronnej i
dźwigni
jednostronnej (D);
omawia zasadę
działania dźwigni
dwustronnej i
dźwigni
jednostronnej (A)
podaje 2 przykłady
zastosowania
poznanych maszyn
prostych
we współczesnych
urządzeniach
technicznych (A)
konstruuje model
wskazanej przez
nauczyciela maszyny
prostej (D);
prezentuje działanie
skonstruowanej przez
siebie maszyny
prostej (D)
porównuje ruch
cząsteczek w ciałach
stałych, cieczach
i gazach (D); wyjaśnia
zależność właściwości
ciał stałych, cieczy
i gazów od odległości
wyszukuje w różnych
źródłach i prezentuje
(w formie plakatu,
rysunków
schematycznych,
modeli) informacje o
największych i
Tytuł
w podręcz
niku
Numer
i temat
lekcji
Wymagania konieczne
Wymagania
Wymagania
(ocena dopuszczająca)
podstawowe
rozszerzające
skupienia substancji
(ocena dostateczna) wości
(ocena
ciał stałych,
dobra)
(A)
cieczy i gazów (A)
37
Wymagania
Wymagania
dopełniające
wykraczające
między
(ocena bardzo
cząsteczkami
dobra) najmniejszych
(ocena celująca)
w tych substancjach
atomach (D)
(B)
Tytuł
Numer
w podręcz
i temat
niku
73.lekcji
Poznajemy
właściwości
fizyczne
substancji
Wymagania konieczne
Wymagania
(ocena dopuszczająca)
podstawowe
omawia właściwości wymienia
(ocena dostateczna)
cechy, które
fizyczne wybranych pozwalają określić
substancji (C)
właściwości substancji
(A)
4.
Właściwoś
ci ciał
stałych
podaje przykłady ciał
stałych dobrze i źle
przewodzących
ciepło (C); podaje
przykłady ciał
twardych, kruchych,
plastycznych i
sprężystych (C);
rysuje ułożenie
cząsteczek w ciałach
stałych (C)
omawia podstawowe
właściwości cieczy
(A)
wymienia właściwości
mechaniczne ciał
stałych (A); na rysunku
schematycznym
rozpoznaje ciała
bezpostaciowe i
kryształy (C)
omawia właściwości
wyjaśnia, dzięki czemu podaje przykłady
74.
Poznajemy
właściwości
ciał stałych
5.
75, 76.
Właściwoś Poznajem
ci cieczy y budowę
i właściwo
ści cieczy
6.
77.
Wymagania
Wymagania
rozszerzające
dopełniające
porównuje
(ocena dobra)
wyjaśnia,
(ocena bardzo
od czego
dobra)
właściwości tej samej zależą właściwości
substancji w różnych substancji (C)
stanach skupienia (D)
wyjaśnia, dlaczego
ciała stałe mają
określony kształt i
określoną objętość
(B); dzieli ciała stałe
w zależności od
sposobu ułożenia
cząsteczek (C);
wyjaśnia znaczenie
pojęć: „przewodnik”
i „izolator” (B)
porównuje właściwości wyjaśnia, dzięki jakim
fizyczne cieczy i ciał
siłom krople mają
stałych (C)
kształt zbliżony
do kuli; wyjaśnia,
dlaczego lekkie
przedmioty utrzymują
się
na powierzchni cieczy
(B)
38
porównuje ułożenie
cząsteczek w ciałach
bezpostaciowych
i kryształach (C);
podaje przykłady
zastosowania
przewodnictwa
cieplnego ciał stałych
(D)
wyjaśnia, kiedy
powstaje menisk
wklęsły, a kiedy
– menisk wypukły
(B); porównuje
przewodnictwo
cieplne cieczy i ciał
stałych (D);
wyjaśnia, o czym
decydują siły
spójności i siły
przylegania (B)
uzasadnia związek
Wymagania
wykraczające
dowodzi
(ocena celująca)
doświadczalnie,
że rozdrobnienie
substancji
nie wpływa na
zmianę ich
właściwości (D)
wyjaśnia zasadę
działania termosu (D);
wyjaśnia, czy
powiedzenie „futro
grzeje” jest prawdziwe
(D)
wyjaśnia,
wykorzystując
informacje zdobyte
samodzielnie, dlaczego
niektóre owady mogą
„chodzić” po
powierzchni wody(D)
omawia zasady
Tytuł
Numer Wymagania konieczne
w podręcz
i temat
(ocena dopuszczająca)
Właściwoś
niku
Poznajemy
lekcji
gazów (A); podaje
ci gazów budowę
przykłady
i właściwoś praktycznego
ci gazów
wykorzystania
ściśliwości i
rozprężliwości gazów
(C)
Wymagania
podstawowe
możliwe
(ocena jest
dostateczna)
ogrzewanie mieszkań
za pomocą kaloryferów
(B)
Wymagania
rozszerzające
świadczące
(ocena dobra)
o tym, że
gazy nie są dobrymi
przewodnikami ciepła
(C)
Wymagania
dopełniające
budowy
(ocena bardzo dobra)
cząsteczkowej gazów
z ich właściwościami
(D); porównuje
oddziaływania
międzycząsteczkowe
w ciałach stałych,
cieczach i gazach (D)
7. Jak
78. W jaki podaje przykłady z
wyjaśnia, dlaczego
wyjaśnia, czym jest
wyjaśnia związek
zmiana
sposób
życia codziennego
latem na jezdniach
gęstość substancji (B); rozszerzalności
temperatu zmiana
potwierdzające
powstają koleiny (B)
wyjaśnia, na czym
temperaturowej ciał
ry
temperatury zjawisko
polega anomalna
stałych z ich budową
wpływa
wpływa na rozszerzalności temrozszerzalność
cząsteczkową (C);
na ciała
ciała stałe? peraturowej ciał
temperaturowa wody podaje przykłady ciał,
stałe,
stałych (A)
(B)
które nie zmieniają
ciecze i
stanu skupienia pod
gazy?
wpływem temperatury
(A)
79. W jaki podaje przykłady
wyjaśnia, na jakiej
porównuje zjawisko
wyjaśnia, dlaczego
sposób
wykorzystania w
zasadzie zamyka się
parowania ze
balony wypełnia się
zmiany
praktyce zjawiska
szczelnie słoiki
zjawiskiem wrzenia
podgrzanym
temperatury rozszerzalności
z przetworami (B)
(C); podaje przykłady powietrzem (B)
wpływają temperaturowej cieczy
z życia świadczące
na ciecze i (A)
o rozszerzalności
gazy?
temperaturowej gazów
(A)
8.
80, 81. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Budowa i właściwości materii"
Podsumowan
ie
39
Wymagania
wykraczające
bezpieczeństwa
(ocena celująca)
przy
posługiwaniu się
urządzeniami, w
których
wykorzystano
zjawisko ściśliwości
gazów (A)
wyjaśnia, dlaczego
nocne przymrozki i
ocieplenia
na przedwiośniu
wpływają
niekorzystnie na stan
dróg (D)
podaje przykłady
wykorzystania
zjawiska
rozszerzalności
temperaturowej
cieczy i gazów (inne
niż omawiane na
lekcji) (A)
Tytuł
Numer Wymagania konieczne
w podręcz
i temat
(ocena dopuszczająca)
niku
lekcji
Dział 9. Przemiany chemiczne wokół nas
1.
82.
rysuje modele
Substancj Poznajemy budowy
e proste i substancje pierwiastków (C);
złożone
proste
podaje przykłady
pierwiastków
chemicznych (A);
wymienia
właściwości i
zastosowania
wybranych metali
(A)
2.
Mieszanin
y
substancji
83.
Związki
chemiczne
–
substancje
złożone
rysuje model
cząsteczki wody (C);
wymienia 3–4
związki chemiczne
występujące
w przyrodzie (A)
84, 85. Co
to są
mieszaniny?
wykonuje
doświadczenie
zgodnie z instrukcją
(D); zapisuje
obserwacje (D); na
Wymagania
podstawowe
(ocena dostateczna)
odróżnia na
rysunkach
schematycznych
pierwiastki
chemiczne od
związków
chemicznych (C);
określa właściwości
metali wskazanych
przez nauczyciela
(C); podaje
przykłady niemetali
będących ciałami
stałymi i będących
gazami (C)
podaje 2
zastosowania
dwutlenku węgla
(A)
Wymagania
rozszerzające
(ocena dobra)
wyjaśnia, dlaczego
pierwiastki chemiczne
nazywa się
substancjami prostymi
(B); podaje przykłady
związków
chemicznych (A);
wymienia
zastosowania metali o
największej
ciągliwości
i kowalności (A);
podaje przykłady
zastosowania
niemetali (A)
wyjaśnia, dlaczego
dwutlenek węgla jest
używany do
wypełniania gaśnic
(B); wyjaśnia,
dlaczego związki
chemiczne
to substancje złożone
(B)
wyjaśnia, dlaczego
podaje inne niż
gleba jest mieszaniną wymienione
niejednorodną (B);
na lekcji przykłady
wymienia 2–3
mieszanin
przedmioty wykonane jednorodnych i
40
Wymagania
dopełniające
(ocena bardzo dobra)
rysuje modele
wskazanych
przez nauczyciela
pierwiastków
chemicznych i
związków
chemicznych (D);
podaje przykłady
metali o różnej
twardości (A)
Wymagania
wykraczające
(ocena celująca)
wyszukuje w różnych
źródłach informacje o
metalach i niemetalach
występujących
w organizmach (D)
porównuje wybrane
właściwości
pierwiastków i
związku chemicznego,
który z nich powstał
(D); wyjaśnia, czym
jest reakcja chemiczna
(B)
wskazuje miejsca
występowania
w Polsce wybranych
minerałów (D)
projektuje
doświadczenie
potwierdzające, że
woda jest mieszaniną
niejednorodną (D);
wyjaśnia, dlaczego
katastrofy tankowców
są groźne dla
środowiska (B)
Tytuł
w podręcz
niku
Numer
i temat
lekcji
86. W
jaki
sposób
rozdziela
ć
składniki
mieszani
n?
3.
Właściwoś
ci
roztworów
wodnych
87. Jak
powstaj
e
roztwór
?
88. Jakie
znaczenie
mają
Wymagania konieczne
(ocena dopuszczająca)
podstawie obserwacji
odróżnia mieszaninę
jednorodną od
mieszaniny niejednorodnej (C); wyjaśnia,
dlaczego powietrze
jest mieszaniną
jednorodną (B);
omawia właściwości
fizyczne powietrza (A)
rozdziela składniki 2–
3 mieszanin
niejednorodnych (np.
grochu i piasku,
spinaczy i siarki,
trocin i piasku) (D)
sporządza roztwór
według instrukcji
(D); wymienia
czynniki
przyspieszające
proces
rozpuszczania (A);
otrzymuje kryształy
soli z roztworu
wodnego (D)
wyjaśnia znaczenie
tlenu rozpuszczonego
w wodzie
Wymagania
podstawowe
z (ocena
mosiądzu,
dostateczna)
brązu (A);
odczytuje z wykresu
skład ilościowy
powietrza (C)
Wymagania
rozszerzające
niejednorodnych
(ocena dobra)(D);
wyjaśnia, podając
przykłady, że woda
może tworzyć
zarówno mieszaninę
jednorodną, jak
i niejednorodną (D)
Wymagania
dopełniające
wyjaśnia,
(ocena bardzo
dlaczego
dobra)
w praktyce częściej
używa się stopów niż
czystych metali (B)
wyjaśnia, jak
rozdzielić
mieszaninę soli z
wodą (A)
proponuje sposób
rozdzielenia
składników
mieszaniny
jednorodnej,
uwzględniając różne
właściwości ciał
tworzących tę
mieszaninę (D)
używa ze
zrozumieniem pojęć:
„rozpuszczalnik”,
„substancja
rozpuszczona” (B);
wyjaśnia, na czym
polega krystalizacja
(B)
wyjaśnia, na czym
polega
odparowanie (D)
omawia różne
sposoby
rozdzielania
mieszanin (A)
wyjaśnia, dlaczego
podwyższenie
temperatury przyspiesza rozpuszczanie (B)
wskazuje procesy
krystalizacji
zachodzące w
przyrodzie (A)
wyjaśnia, dlaczego
roztwór jest
przykładem
mieszaniny
jednorodnej (B)
wyjaśnia, dlaczego
wskazuje przykłady
dowodzi, że nie
picie wody mineralnej pozytywnej
wszystkie roztwory
jest korzystne
i negatywnej roli wody są przyjazne dla
41
Wymagania
wykraczające
(ocena celująca)
podaje przykłady
potwierdzające
szkodliwość niektó-
Tytuł
Numer Wymagania konieczne
Wymagania
Wymagania
w podręcz
i temat
(ocena dopuszczająca)
podstawowe
rozszerzające
niku
roztwory
lekcji
dla organizmów (B)
dla
(ocena
organizmu
dostateczna)
(B)
jako (ocena
rozpuszczalnika
dobra)
wodne w
(D)
przyrodzie?
42
Wymagania
Wymagania
dopełniające
wykraczające
środowiska
(ocena bardzo
(D) dobra) rych(ocena
roztworów
celująca)
dla
środowiska (D)
Tytuł
Numer Wymagania konieczne
Wymagania
Wymagania
w podręcz
i temat
(ocena dopuszczająca)
podstawowe
rozszerzające
4. Udział
niku
89.lekcji
Na
podaje przykłady
wymienia
(ocena dostateczna)
cechy
wyjaśnia
(ocena
różnice
dobra)
tlenu w
czym
spalania (A);
spalania (A); opisuje między utlenianiem a
niektórych polega
wymienia 2 skutki
sposoby zapobiegania spalaniem (C);
przemiana spalanie,
korozji (A); wymienia korozji (A)
wyjaśnia rolę tlenu w
ch
a na czym 2 sposoby zapobieprocesie spalania (B);
chemiczn utlenianie gania korozji (A)
podaje przykłady
ych
skutków korozji (A)
5.
90, 91. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Przemiany chemiczne wokół nas”
Podsumowan
ie
Dział 10. Ochrona przyrody
1. Co i
92. W jaki podaje przykłady
wymienia 2 źródła
omawia działania
jak
sposób
działań człowieka
zanieczyszczeń
człowieka w dawnych
zagraża
człowiek
niekorzystnych dla
powietrza (A);
czasach, których
przyrodz wpływa na środowiska
wyjaśnia, dlaczego nie szkodliwe skutki w
ie?
środowisko przyrodniczego (C)
należy wypasać bydła środowisku trwają do
przyrodnic
i uprawiać gleby w
dziś (C); wyjaśnia, jak
ze?
pobliżu ruchliwych
powstaje smog (B)
tras komunikacyjnych
(B)
93. W jaki wymienia 2–3 źródła wyjaśnia, dlaczego
wyjaśnia, dlaczego
sposób
zanieczyszczeń wód hałdy stanowią
wylewanie ścieków do
ścieki
powierzchniowych
zagrożenie dla
rzek stanowi
i odpady
(A); podaje przykłady środowiska (B);
zagrożenie dla
stałe
zanieczyszczeń
proponuje sposoby
środowiska i zdrowia
niszczą
środowiska
zagospodarowania
człowieka (B)
środowisko w najbliższej okolicy hałd (C/D)
?
(D)
43
Wymagania
Wymagania
dopełniające
wykraczające
wyjaśnia,
(ocena bardzo
na czym
dobra) porównuje:
(ocena celująca)
spalanie,
polega utlenianie w
utlenianie
komórkach (B)
i oddychanie (D)
wyjaśnia, jak powstają
kwaśne opady (B);
dowodzi, że zatrucie
jednego składnika
środowiska powoduje
niekorzystne zmiany
pozostałych (D)
dowodzi, że odpady
składowane
na wysypiskach mogą
zanieczyścić wody
podziemne
i duże powierzchnie
gleby (D); ocenia stan
środowiska
w najbliższej okolicy
wyszukuje w różnych
źródłach informacje o
najbardziej
zanieczyszczonych
miejscach w Polsce i
wykonuje mapę tych
miejsc, ilustrując ją
zdjęciami, rysunkami
itd. (D)
Tytuł
Numer Wymagania konieczne
Wymagania
Wymagania
w podręcz
i temat
(ocena dopuszczająca)
podstawowe
rozszerzające
niku
lekcji
(ocena dostateczna)
(ocena dobra)
2. Jak
94. Jakie
podaje 3 przykłady
uzasadnia celowość
omawia globalne
ratować
działania
działań globalnych
segregacji odpadów
akcje
przyrodę? służą
służących ochronie
(C)
na rzecz ochrony
ochronie
środowiska (A)
przyrody (C)
przyrody?
95.W
podaje 3 przykłady
charakteryzuje
wyjaśnia znaczenie
jaki
indywidualnych
indywidualne
pojęcia „utylizacja”
sposób
działań służących
działania służące
(B)
możemy
ochronie środowiska ochronie środowiska
chronić
(A)
(C)
przyrodę
?
3.
96, 97. Powtórzenie i sprawdzian z działu „Ochrona przyrody”
Podsumowan
ie
44
Wymagania
dopełniające
(D)
(ocena bardzo dobra)
podaje przykłady
odpadów
szczególnie
groźnych dla
środowiska (D)
proponuje działania
lokalne służące
ochronie środowiska
(D)
Wymagania
wykraczające
(ocena celująca)
wyszukuje w różnych
źródłach informacje o
historii ochrony
przyrody w Polsce (D)
charakteryzuje stan
środowiska w
najbliższej okolicy
(D)
Wymagania edukacyjne: Przyroda klasa VI Program : Tajemnice przyrody”
Temat
z podręcznika
Numer
i temat
lekcji
Zakres treści
podręcznikowych
1
2
3
Wymagania
podstawowe
Wymagania ponadpodstawowe
(R – rozszerzające,
D – dopełniające,
W – wykraczające)
Ścieżka
edukacyjna
Treści ze
ścieżki
Uwagi
4
5
6
7
Dział: ZIEMIA CZĘŚCIĄ WSZECHŚWIATA
Uczeń:
• opisuje sposoby poznawania
przyrody
• objaśnia, w jaki sposób
korzystać z informatora
o egzaminie po VI klasie
szkoły podstawowej
(standardy)
Uczeń:
• proponuje metody i sposoby
poznawania wybranych zagadnień,
korzystając z wiedzy zdobytej w IV
i V klasie (R)
Edukacja
czytelnicza
i medialna
• literatura
popularnonaukowa
Teoria helio- 2. Poznaje• Gwiazdy,
• omawia budowę kalendarza
centryczna
my heliocen- gwiazdozbiory, • wskazuje zastosowania
Kopernika
tryczną
planety
kalendarza
teorię
• kalendarz
• omawia główne założenia
Mikołaja
• teoria
teorii heliocentrycznej
Kopernika
heliocentryczna
• uzasadnia, że obserwacja jest
głównym sposobem poznawania
świata (R)
• opisuje zasługi Mikołaja Kopernika
dla rozwoju nauk przyrodniczych
(R)
• wyjaśnia pojęcie orbita (R)
Wychowanie
patriotyczne
i obywatelskie
• sylwetki
wielkich
Polaków
1. W jaki
sposób
będziemy
poznawać
przyrodę
w VI klasie?
45
• Zapoznanie
uczniów z:
– zakresem
materiału
nauczania
– wymaganiami
programowymi na
poszczególne
oceny
– sposobami
sprawdzania
i oceniania
osiągnięć
Pole
3. Pole
• rozwój nauk
grawitacyjne grawitacyjne o ruchach ciał
Ziemi
Ziemi
i ich
przyczynach
• prawo
powszechnej
grawitacji
• pole
grawitacyjne
Ziemi
Układ
4. Pozna• powstanie
Słoneczny
jemy Układ
Układu
Słoneczny:
Słonecznego
Słońce
• planety typu
i bliższe
Ziemi
planety
• warunki
panujące na
Księżycu
5. Pozna• planetoidy
jemy dalekie • meteoryty
ciała
• planety–
niebieskie
olbrzymy
• komety
• znaczenie
lotów i badań
kosmicznych
• podaje przykłady świadczące
o istnieniu pola
grawitacyjnego Ziemi
• podaje jednostkę siły i masy
• wyznacza masę wskazanego
przedmiotu
• na podstawie doświadczenia
objaśnia zależność między
masą ciała a jego ciężarem
• wyjaśnia, co nazywamy polem
grawitacyjnym (R)
• określa, od czego zależy wartość
siły grawitacji (D)
• wyjaśnia, dlaczego ciężar ciała
zmienia się w zależności od
odległości od środka Ziemi (D)
• podaje różnice między
planetami a gwiazdami
• opisuje warunki
umożliwiające istnienie życia
na Ziemi
• wymienia planety Układu
Słonecznego
• opisuje, w jaki sposób powstał
Układ Słoneczny (D/W)
• porządkuje planety Układu
Słonecznego od najbliższej Słońcu
do najdalszej (R)
• wyjaśnia, dlaczego na Księżycu nie
ma atmosfery (D/W)
• wskazuje różnice między
planetoidami a meteorytami
• wyjaśnia, co to są galaktyki
• podaje przykłady
wykorzystania sztucznych
satelitów
• wymienia różnice między Ziemią
a planetami–olbrzymami (R)
• wyjaśnia, w jakim celu podejmuje
się loty w kosmos (R/D)
Podsumujmy 6. Ziemia
częścią
Wszechświata
46
Edukacja
czytelnicza
i medialna
• wydawnictwa
informacyjne
Wychowanie
patriotyczne
i obywatelskie
• sylwetki
wielkich
Polaków
– podsumowanie
Dział: ZIEMIA – NASZA PLANETA
Kula
ziemska
7. Kula
ziemska
Pole
8./9. Poznamagnetyczne jemy
Ziemi
oddziaływania
elektrostatyczne
i magnetyczne
• model Ziemi
• wskazuje na globusie bieguny
– globus
ziemskie i oś Ziemi
• ruch obrotowy • wyjaśnia związek pozornej
Ziemi
wędrówki Słońca po niebie
• wymiary Ziemi z ruchem obrotowym Ziemi
• podaje podstawowe wymiary
kuli ziemskiej
• oddziaływania • podaje przykłady
elektrostaoddziaływań
tyczne
elektrostatycznych
• przykłady
• nazywa bieguny magnetyczne
oddziaływań
• rysuje linie pola
magnetycznych magnetycznego
• bieguny
• wymienia 3–4 przykłady
magnetyczne
przedmiotów przyciąganych
przez magnes
• wyjaśnia, kiedy magnesy
przyciągają się, a kiedy
odpychają
47
• wymienia skutki ruchu obrotowego
Ziemi (R)
• wykreśla koło odpowiadające
wymiarom Ziemi we wskazanej
przez nauczyciela skali (R)
• wyjaśnia, na czym polega
elektryzowanie ciał przez tarcie (R)
• wyjaśnia pojęcie pola
magnetycznego (R)
• wykazuje istnienie pola
magnetycznego wokół magnesów
(R)
• objaśnia, na czym polegają
oddziaływania magnetyczne (R/D)
10. Pole
• dowody na
• podaje przykład zjawiska
magnetyczne istnienie pola
mającego związek
Ziemi
magnetycznego z istnieniem pola
Ziemi
magnetycznego Ziemi
• bieguny
• podaje przykład magnesu
magnetyczne
naturalnego
i geograficzne • za pomocą kompasu
• magnesy
wyznacza bieguny Ziemi
naturalne
Jak określić
położenie
geograficzne?
11. Co to jest • południki
siatka
i równoleżniki
geogra• równik
ficzna?
• półkula
północna
i południowa
• wskazuje na globusie
południki i równoleżniki
• wskazuje równik
• pokazuje półkulę północną
i południową
12. Współ• szerokość
rzędne
geograficzna
geograficzne • długość
geograficzna
• południk
zerowy
• wskazuje południk zerowy
• pokazuje półkulę wschodnią
i zachodnią
48
• wyjaśnia, dlaczego igła
magnetyczna ustawia się
w kierunku północ–południe (R/D)
• zaznacza na rysunku bieguny
magnetyczne Ziemi (R)
• pokazuje na rysunku
rozmieszczenie biegunów
magnetycznych i geograficznych
(R)
• objaśnia zależność między
ziemskimi biegunami
magnetycznymi a geograficznymi
(D)
• podaje przykłady materiałów,
z których można wykonywać
magnesy (R)
• wyjaśnia, do czego służy siatka
geograficzna (R)
• wymienia cechy odróżniające
równik od innych równoleżników
(R)
• wskazuje kierunki świata na mapie,
posługując się południkami
i równoleżnikami (W)
• wyjaśnia pojęcia: długość
geograficzna i szerokość
geograficzna (R)
13. W jaki
sposób
określamy
położenie
geograficzne?
Podsumujmy 14. Ziemia
– nasza
planeta.
Podsumowanie
15. Sprawdzian
• położenie
• określa w stopniach położenie • określa w stopniach i minutach
geograficzne
geograficzne wskazanych
położenie geograficzne wskazanych
• ćwiczenia
miejsc
miejsc (R/D)
w określaniu
• odszukuje punkty na globusie,
położenia
mając podane współrzędne
geograficznego
geograficzne (R/D)
tematy 2–14
Dział: ROLA SŁOŃCA
Światło
i zjawiska
świetlne
16. Poznajemy źródła
światła
• naturalne
• podaje przykłady źródeł
źródła światła
światła
• sztuczne źródła • potrafi wskazać naturalne
światła
i sztuczne źródła światła
• energia
• buduje prosty obwód
elektryczna
elektryczny
• wyjaśnia, jak zachować się
w czasie burzy
• podaje przykłady
przewodników i izolatorów
49
• rysuje schemat prostego obwodu
elektrycznego (R)
• określa podstawowe właściwości
przewodników i izolatorów (R)
17. Prosto• prostoliniowe
liniowe
rozchodzenie
rozchodzenie się światła
się światła
• promień
świetlny
• ciała
przezroczyste
i nieprzezroczyste
• cień i półcień
18. Jakie są • dzień i noc
skutki
prostoliniowego
rozchodzenia
się światła?
19./20.
• odbicie światła
Odbicie
• rozproszenie
i załamanie
światła
światła
• załamanie
światła
21. Światło
białe
i światła
barwne
• zjawisko
rozszczepienia
światła
• widmo światła
białego
• rysuje, jak rozchodzi się
światło
• podaje przykłady ciał
przezroczystych
i nieprzezroczystych
• wyjaśnia, jak powstaje cień
• wyjaśnia, co oznacza grot
strzałki narysowanej przy
promieniu świetlnym
• wyjaśnia pojęcie promienia
świetlnego (R)
• wyjaśnia, dlaczego promień
świetlny przedstawia się za pomocą
strzałki (D)
• tłumaczy zjawisko zaćmienia
Słońca i Księżyca (R/D)
• przedstawia schematycznie
powstawanie cienia i półcienia (D)
• wyjaśnia zjawisko
następowania dnia i nocy
• oblicza długość dnia i nocy,
mając podane godziny
wschodu i zachodu Słońca
• wyjaśnia przyczynę różnic
w długości dnia i nocy (D)
• rysuje odbicie światła od
powierzchni lustrzanych
płaskich
• wyjaśnia, kiedy następuje
rozproszenie światła
• wyjaśnia, kiedy następuje
załamanie światła
• wyjaśnia, jaki obraz nazywamy
pozornym (D)
• tłumaczy zjawisko załamania
światła (R/D)
• rysuje promień świetlny
przechodzący z powietrza do
innego ośrodka przezroczystego (R)
• wymienia przykłady zjawisk
związanych z odbiciem
i załamaniem światła (R)
• wskazuje, gdzie w przyrodzie • wykazuje, że światło białe jest
można zaobserwować
mieszaniną wielu barw (D)
zjawisko rozszczepienia
• objaśnia, dlaczego światło białe
światła
ulega rozszczepieniu (R)
• określa, na czym polega
• potrafi zademonstrować
zjawisko rozszczepienia
powstawanie widma światła białego
światła białego
(R)
50
22. Barwy
• barwy
ciał
podstawowe
w przyrodzie i dopełniające
• pochłanianie
światła
• widzenie barw
Czy dzień
23./24. Pory • ruch dzienny
może trwać roku jako
Słońca
pół roku?
następstwo
w różnych
ruchu
porach roku
obiegowego • przesilenie
Ziemi
letnie i zimowe
• ruch obiegowy
Ziemi
• zrównanie dnia
z nocą
25. Strefy
• charakterystyka
oświetlestref oświetleniowe Ziemi
niowych Ziemi
Podsumujmy 26. Rola
Słońca
– podsumowanie
27.
tematy 17–25
Sprawdzian
• wymienia barwy podstawowe
i dopełniające
• wyjaśnia powstawanie barw
widzianych ciał
• wskazuje zastosowanie
filtrów
• podaje przyczyny
następowania pór roku
• wymienia daty przesilenia
letniego i zimowego
• wyjaśnia, dlaczego niektóre
lata są przestępne
• wyjaśnia, co to są filtry świetlne (R)
• opisuje budowę oka (D)
• wyjaśnia, kiedy ciała mają barwę
czarną, a kiedy białą (R)
• pokazuje na globusie strefy
oświetleniowe Ziemi
• charakteryzuje poszczególne strefy
oświetleniowe Ziemi (D)
• objaśnia rysunek przedstawiający
oświetlenie Ziemi w pierwszych
dniach pór roku (R/D)
• wyjaśnia zjawisko dnia polarnego
i nocy polarnej (R/D)
Dział: WSZECHOCEAN
Kontynenty
i oceany
28. Kontynenty
i oceany na
Ziemi
• nazwy
kontynentów
i oceanów
• położenie
kontynentów
i oceanów na
mapie oraz na
• pokazuje na mapie oraz na
globusie kontynenty i oceany
51
• pokazuje na mapie trasę pierwszej
wyprawy Krzysztofa Kolumba (R)
• pokazuje na mapie wyspy odkryte
przez Krzysztofa Kolumba (D)
Edukacja
czytelnicza
i medialna
• wydawnictwa
informacyjne
Cztery
oceany
Czynniki
wpływające
na warunki
życia
w morzu
globusie
• odkrycie
Ameryki przez
K. Kolumba
29. Co to jest • granice
Wszechoceanów
ocean?
• morza
• zasięg lądów i
oceanów przed
milionami lat
oraz dziś
30. Czynniki • zasolenie wody
wpływające
morskiej
na warunki
• pochłanianie
życia
światła przez
w morzu
wodę morską
i jego skutki
• temperatura
wód morskich
Ukształtowanie dna
morskiego
31. Jak
• szelf
ukształto• rafy koralowe
wane jest
• podmorskie
dno morskie? łańcuchy
górskie
• rowy
oceaniczne
Ruch wody
morskiej
32. Ruch
wody
morskiej
• elementy fali
• przypływy
i odpływy
• prądy morskie
• pokazuje na mapie, jakie
• pokazuje granice poszczególnych
kontynenty oblewa każdy
oceanów (R)
z oceanów
• pokazuje na mapie typy mórz (R)
• odczytuje z mapy nazwy mórz • podaje przyczyny zmiany zasięgu
oblewających Europę
lądów i oceanów (D/W)
• wyjaśnia, dlaczego woda
morska jest słona
• wyjaśnia, dlaczego na
głębokości poniżej 100 m
panują ciemności
• wskazuje czynniki
wpływające na
przezroczystość wód
morskich
• opisuje warunki panujące na
szelfie
• odszukuje na mapie: rowy
oceaniczne, podmorskie
wyspy i łańcuchy górskie
• wymienia przyczyny
falowania wody
• pokazuje na mapie Prąd
Zatokowy
52
• wyjaśnia przyczyny
zróżnicowanego zasolenia wód
morskich (R)
• omawia wpływ zasolenia wody na
warunki życia w morzu (W)
• wymienia różnice między
warunkami panującymi przy
powierzchni i w głębiach
oceanicznych (D)
• wyjaśnia, co nazywamy szelfem (R) Edukacja
• opisuje rafę koralową (D)
ekologiczna
• wymienia konsekwencje budowy
• degradacja
platform wiertniczych na szelfie (D) środowiska
– przyczyny
oraz jej
związek
z formami
działalności
ludzi
• opisuje falę (R)
• wyjaśnia przyczynę przypływów
i odpływów (R)
• objaśnia przyczynę powstawania
• Prąd Zatokowy • rysuje schemat fali
prądów morskich (D)
• podaje przykłady wpływu prądów
morskich na żeglugę oraz klimat
(R/D)
Podsumujmy 33. Morza
i oceany
– podsumowanie
Dział: CHARAKTERYSTYKA STREF ŻYCIA W MORZU
• warunki życia
w wodzie
• strefy życia
organizmów
w morzu
• warunki
świetlne
i termiczne
w poszczególnych
strefach
Strefa
35. Pozna• zwierzęta
przybrzeżna jemy strefę
bezkręgowe
morza
przybrzeżną
strefy
morza
przybrzeżnej
• budowa chełbi
• koralowce
• symbioza
ukwiała
z pustelnikiem
Strefa
36./37. Strefa • przystosowania
otwartej toni otwartej toni
w budowie ryb
wodnej
wodnej
do życia
w wodzie
Charakterystyka stref
życia
w morzu
34. Charakterystyka
stref życia
w morzu
• nazywa strefy życia w morzu
• opisuje warunki świetlne
panujące w poszczególnych
strefach życia w morzu
• charakteryzuje warunki (świetlne,
termiczne) panujące
w poszczególnych strefach (R/D)
• wyjaśnia przyczyny zróżnicowania
świata organicznego
w poszczególnych strefach (D)
• klasyfikuje zwierzęta na
kręgowce i bezkręgowce
• odróżnia polipa od meduzy
• rysuje chełbię
• wyjaśnia, na czym polega
symbioza ukwiała
z pustelnikiem
• wskazuje charakterystyczne cechy
polipa i meduzy (R)
• opisuje przystosowania w budowie
chełbi do warunków życia (R)
• charakteryzuje koralowce (R/D)
• opisuje budowę zewnętrzną
ryby
• wymienia przystosowania
w budowie zewnętrznej ryb
• charakteryzuje czynności życiowe
ryb (R/D)
• wyjaśnia przyczyny wędrówek ryb
(R)
53
• czynności
do życia w wodzie
życiowe ryb
• wymienia przykłady ssaków
• rozmnażanie
żyjących w morzach
się ryb
• przystosowania
ssaków do
życia w wodzie
Strefa denna 38. Zwie• skorupiaki
• opisuje budowę zewnętrzną
rzęta strefy
morskie
skorupiaków morskich na
dennej
• małże
przykładzie homara
• podaje przykłady
skorupiaków morskich
• omawia znaczenie małży
w przyrodzie
Co to jest
39. Co to jest • źródła
• wymienia źródła dźwięków
dźwięk?
dźwięk
dźwięków
• zaznacza na rysunku
• fala dźwiękowa rozrzedzenie, zagęszczenie
• rozchodzenie
i długość fali
się fal
• tłumaczy, kiedy powstaje
dźwiękowych
echo
• echo
• podaje przykłady
• ultradźwięki
zastosowania echosondy
54
• objaśnia, na czym polega
jajorodność i żyworodność ryb
(R/D)
• opisuje przystosowania ssaków do
życia w wodzie (R/D)
• tłumaczy, na czym polega zjawisko
linienia skorupiaków (R)
• rozpoznaje wybrane skorupiaki
morskie (R/D)
• opisuje zależność budowy małży od
warunków środowiska i trybu życia
(D)
• wyjaśnia, co nazywamy falą
dźwiękową (R)
• podaje przykłady ośrodków
różniących się prędkością
rozchodzenia się fal dźwiękowych
(R)
• wyjaśnia, dlaczego fale dźwiękowe
nie mogą się rozchodzić w próżni
(D)
• wyjaśnia, co nazywamy
częstotliwością fali (R)
• objaśnia zjawisko echolokacji (R)
• podaje przykłady wykorzystywania
zjawiska echa przez zwierzęta
(R/D)
• dawne
wyprawy
morskie
• nowoczesne
badania
naukowe
41./42. Jakie • znaczenie
znaczenie
oceanów dla
mają
człowieka
oceany?
• transport
morski
• połowy ryb
• hodowla
organizmów
morskich
• bogactwa
mineralne
• turystyka
nadmorska
Podsumujmy 43. Charakterystyka
stref życia
w morzu
– podsumowanie
44. Sprawtematy 28–43
dzian
Poznanie
i znaczenie
oceanów
40. W jaki
sposób
poznano
oceany?
• opisuje podróż Ferdynanda
Magellana
• wyjaśnia, do czego służy
batyskaf
• wymienia korzyści, które
człowiek czerpie z mórz
i oceanów
• wyjaśnia, dlaczego ludzie
chętnie wypoczywają nad
morzem
• pokazuje na mapie szlak, którym
płynął Ferdynand Magellan (R)
• opisuje znaczenie wypraw dawnych
żeglarzy dla poznania świata (D)
• wyjaśnia, w jakim celu ludzie
badają dno mórz i oceanów (R/D)
• podaje przykłady gospodarczego
wykorzystania oceanów (R/D)
• wyjaśnia, dlaczego wprowadzane są
limity połowów (R)
• analizuje skutki korzystania przez
człowieka z zasobów morskich (D)
Dział: Z WODY NA LĄD
Życie
w jeziorze
45. Warunki • czynniki
życia
warunkujące
w jeziorze
życie
w zależności w jeziorze
od pór roku
• opisuje warunki niezbędne do • wyjaśnia, dlaczego w jeziorach żyją
życia zwierząt w jeziorze
głównie zwierzęta zmiennocieplne
• opisuje zmiany warunków
(D/W)
życia w jeziorze w zależności
od pór roku
55
Edukacja
czytelnicza
i medialna
• wydawnictwa
informacyjne
46./47.
Poznajemy
mikroświat
zwierzęcy
jeziora
48./49. Inne
zwierzęta
żyjące
w jeziorze
Wyjście
zwierząt na
ląd
50./51.
Wyjście
zwierząt na
ląd
• pierwotniaki
• budowa
komórki
zwierzęcej
• jamochłony
– stułbia
• opisuje budowę
• tłumaczy, dlaczego organizmy
pierwotniaków na przykładzie zwierzęce nazywamy
pantofelka
cudzożywnymi (R)
• omawia budowę komórki
• odróżnia komórkę zwierzęcą od
zwierzęcej
roślinnej (R/D)
• omawia budowę stułbi
• charakteryzuje pierwotniaki (D)
• wymienia przystosowania stułbi do
trybu życia (R)
• skorupiaki
• wymienia charakterystyczne • odróżnia stawonogi od innych
• pajęczaki
cechy budowy stawonogów
zwierząt wodnych (R)
– pająk topik
• wylicza przykłady zwierząt
• rozpoznaje wybrane zwierzęta
• ślimaki
żyjących w jeziorze
występujące w jeziorze (R/D)
• ryby
• podaje przykłady zależności
• charakteryzuje faunę występującą
pokarmowych w jeziorze
w różnych strefach jeziora (D)
• wymienia gatunki zwierząt, które
można spotkać tylko w czystych
wodach (D)
• cechy budowy • nazywa części ciała żaby
• wymienia cechy budowy
zewnętrznej
• opisuje czynności życiowe
zewnętrznej płazów będące
płazów
płazów
przystosowaniem do życia na lądzie
• przedstawiciele • wymienia 2–3 przykłady
(R)
płazów
płazów chronionych
• opisuje rozwój żaby (R)
bezogonowych
• klasyfikuje, popierając
i ogoniastych
przykładami, płazy na bezogonowe
i ogoniaste (R/D)
Podsumujmy 52. Życie
w jeziorze
– podsumowanie
56
53./54.
Podsumowanie oraz
sprawdzian
wiadomości
i umiejętnośc
i zdobytych
w I semestrze
Dział: WARUNKI ŻYCIA W ŚRODOWISKU LĄDOWYM
Jak gady
przystosowały się do
życia w
środowisku
lądowym?
55./56. Jak
• cechy gadów
gady przybędące przystostosowały się sowaniem do
do życia w
życia na lądzie
środowisku • czynności
lądowym?
życiowe gadów
• jajorodność
• charakterystyka
żółwi,
jaszczurek,
węży
• postępowanie
po ukąszeniu
przez żmiję
• porównuje warunki życia
w wodzie i na lądzie
• omawia cechy budowy gadów
będące przystosowaniem do
życia na lądzie
• odróżnia żmiję zygzakowatą
od innych węży
• wyjaśnia, jak należy
postępować po ukąszeniu
przez żmiję
57
• omawia proces rozmnażania się
gadów (R/D)
• porównuje czynności życiowe
płazów i gadów, uwzględniając
przystosowania tych zwierząt do
warunków życia (D/W)
• charakteryzuje budowę żółwi,
jaszczurek i węży (R/D)
• podaje charakterystyczne cechy
żmii zygzakowatej (R)
Edukacja
prozdrowotna
• ochrona
przed
zagrożeniami
naturalnymi
Ptaki
– latające
i śpiewające
kręgowce
57./58.
Poznajemy
ptaki
59.
Wędrówki
ptaków
Ssaki – najdoskonalsze
kręgowce
60.
Poznajemy
ssaki
• podobieństwa
ptaków
i gadów oraz
różnice między
nimi
• stałocieplność
• rodzaje piór
• typy dziobów
i kończyn
tylnych ptaków
• jajorodność,
gniazdowniki i
zagniazdowniki
• przyczyny
wędrówek
ptaków
• zróżnicowanie
pór odlotów
i przylotów
• obrączkowanie
ptaków
• ptaki chronione
• charakterystyczne cechy
ssaków
• ssaki
występujące
w różnych
środowiskach
• rozmnażanie
się i rozwój
ssaków
• opisuje budowę zewnętrzną
ptaka
• wymienia cechy będące
przystosowaniem ptaka do
lotu
• rozpoznaje rodzaje piór
• opisuje budowę pióra
• na podstawie ilustracji
wymienia charakterystyczne
cechy dziobów i kończyn
wskazanych ptaków (w tym
ptaków drapieżnych)
• wskazuje podobieństwa ptaków
i gadów oraz różnice między nimi
(R/D)
• wyjaśnia, jakie znaczenie ma
stałocieplność dla ptaków (R)
• opisuje rozmnażanie się ptaków (D)
• objaśnia, popierając przykładami,
pojęcia: gniazdowniki
i zagniazdowniki (R)
• podaje przykłady ptaków
odlatujących z Polski
• omawia znaczenie ptaków
w przyrodzie
• wymienia 3 przykłady
gatunków ptaków
chronionych
• wymienia przyczyny wędrówek
ptaków (R)
• charakteryzuje wybraną grupę
ptaków (D)
• na wybranych przykładach
wykazuje związek między budową
a trybem życia ptaków (D)
• wymienia charakterystyczne • wymienia wytwory skóry ssaków
cechy ssaków
(R)
• podaje przykłady ssaków
• charakteryzuje rozmnażanie się
z różnych środowisk
i rozwój ssaków (R/D)
• rozpoznaje wybrane gatunki
ssaków chronionych w Polsce
58
Małe
zwierzęta
lądowe
61. Małe
zwierzęta
lądowe –
pierścienice
• budowa
zewnętrzna
pierścienic
• sposób
poruszania się
dżdżownicy
• rola w
użyźnianiu
gleby
62.
• budowa
Poznajemy
zewnętrzna
pajęczaki
pająka
• przedstawiciele
pająków
• roztocze
63. Owady
• części ciała
– najliczniej- owada
sza grupa
• różnorodność
zwierząt
budowy
lądowych
owadów
• rozmnażanie
się owadów
• znaczenie
owadów
w przyrodzie
• wymienia charakterystyczne
cechy pierścienic
• wyjaśnia rolę dżdżownic
w użyźnianiu gleby
• opisuje cechy przystosowujące
dżdżownicę do życia w glebie
(R/D)
• opisuje czynności życiowe
dżdżownicy (D)
• opisuje budowę zewnętrzną
pająka
• opisuje sposób postępowania
w wypadku przyczepienia się
kleszcza
• opisuje przystosowania pająka do
zdobywania pokarmu (R)
• charakteryzuje inne pajęczaki
– roztocze, np. kleszcze (R/D)
• nazywa części ciała owada
• opisuje poszczególne części
ciała owada
• wskazuje przykłady
pozytywnego i negatywnego
znaczenia owadów dla
człowieka
• określa rolę szkieletu zewnętrznego
u owadów (R)
• rozpoznaje typy aparatów
gębowych owadów (R/D)
• opisuje modyfikacje skrzydeł
owadów (R/D)
• opisuje rozwój owadów (R/D)
• omawia rolę owadów w przyrodzie
(R)
59
Edukacja
prozdrowotna
• ochrona
przed
zagrożeniami
naturalnymi
64. Ślimak
winniczek
– przedstawiciel
ślimaków
lądowych
Podsumujmy 65. Warunki
życia w środowisku
lądowym
– podsumowanie
66. Sprawdzian
• przykłady
ślimaków
lądowych
(i wodnych)
• części ciała
ślimaka
winniczka
• rola muszli
• rozmnażanie
się ślimaka
winniczka
• nazywa części ciała ślimaka
winniczka
• opisuje zachowania ślimaka
w zależności od czynników
zewnętrznych (R)
• omawia rozmnażanie się ślimaka
winniczka (D)
tematy 55–64
Dział: KRAJOBRAZY ZIEMI
Co to jest
klimat?
67. Co to jest • obserwacje
klimat?
pogody
• klimat
• przebieg pór
roku
Strefy
68. Ogólna
geograficzne charakterystyka stref
geograficznych
• zróżnicowanie
klimatu i szaty
roślinnej na
Ziemi
• granice stref
• wymienia podstawowe
elementy klimatu
• odczytuje dane z wykresów
• podaje kryteria podziału kuli
ziemskiej na strefy
krajobrazowe
• pokazuje na mapie
rozmieszczenie stref
60
• wyjaśnia, w jaki sposób określa się
klimat danego obszaru (R/D)
• wykonuje obliczenia,
wykorzystując dane zawarte na
wykresie, i na ich podstawie określa
cechy klimatu (R/D)
• na podstawie analizy wykresów
porównuje klimaty (D/W)
• opisuje strefy krajobrazowe na
terenie Europy (R)
• opisuje krajobraz wybranej strefy
(D/W)
• podaje przyczyny istnienia różnych
Wilgotne
lasy
równikowe
– strefa bez
pór roku
geograficznych
(krajobrazowych)
• strefy
krajobrazowe
w Europie
69. Zdobyw- • granice strefy
cy lasów
wilgotnych
równikolasów
wych
równikowych
• ekspedycje
i podróżnicy
70. Klimat
• charakterysi gleby
tyczne cechy
w strefie
klimatu
lasów
• dzień w lesie
równikorównikowym
wych
• gleby
71. Rośliny • poziomy lasu
i zwierzęta
równikowego
wilgotnego
• przystosowania
lasu równiroślin
kowego
wilgotnego lasu
równikowego
• fauna lasu
równikowego
krajobrazowych
stref krajobrazowych (D)
• wskazuje przyczyny odchylenia
granic stref krajobrazowych od
równoleżników (D)
• pokazuje na mapie granice
strefy wilgotnych lasów
równikowych
• wyjaśnia cel ekspedycji do
lasów równikowych w XIX
wieku
• charakteryzuje klimat
równikowy na podstawie
danych z wykresów
• opowiada o wyprawach mających
na celu poznanie lasów
równikowych (R/D)
• opisuje przebieg dnia w lesie
równikowym (R)
• wyjaśnia przyczynę małej żyzności
gleb w lesie równikowym (D)
• podaje 2–3 przykłady roślin, • charakteryzuje warunki świetlne
które można spotkać
panujące w lesie równikowym (R)
w wilgotnym lesie
• omawia wybrane przystosowania
równikowym
roślin do życia w lesie równikowym
• podaje przykłady zwierząt
(R/D)
żyjących w lesie równikowym • charakteryzuje przystosowania
wybranych gatunków zwierząt do
życia w wilgotnym lesie
równikowym (R/D)
61
Edukacja
czytelnicza
i medialna
• literatura
popularnonaukowa
72./73.
• plemiona
Gospodarka • plantacje
człowieka
• eksploatacja
w lesie
lasów
równikowym równikowych
• bogactwa
mineralne
Dwie pory
roku
w strefie
sawann
74. Pory
roku
w strefie
sawann
75. Rośliny
i zwierzęta
sawanny
afrykańskiej
76. Gospodarka
w strefie
sawann
• charakterystyka
pory suchej
i deszczowej
• zmiany
w wyglądzie
roślin
w zależności od
pory roku
• roślinność
sawanny
• owady
sawanny
• zwierzęta
roślinożerne
sawanny
• drapieżniki
• rośliny
uprawne
i hodowla
zwierząt w
strefie sawann
• Sahel
• podaje przykłady roślin
uprawianych na plantacjach
w strefie równikowej
• opisuje znaczenie
gospodarcze lasów
równikowych
• pokazuje na mapie strefę
sawann
• odczytuje z wykresu
temperaturę oraz opady
w porze deszczowej i suchej
• opisuje krajobraz sawanny
• opisuje wpływ klimatu i roślinności Edukacja
na sposób gospodarowania
ekologiczna
mieszkańców strefy (D)
• degradacja
• wskazuje przyczyny zmniejszania
środowiska
się obszaru lasów równikowych
– przyczyny
(R/D)
oraz jej
• analizuje skutki zmniejszania się
związek
obszaru lasów równikowych (D/W) z formami
działalności
ludzi
• omawia przystosowania roślin do
warunków panujących w porze
deszczowej i suchej (R)
• porównuje wygląd sawanny
w porze deszczowej i suchej (D)
• wymienia 5 gatunków
zwierząt występujących na
sawannach
• charakteryzuje faunę sawanny
(R/D)
• omawia przystosowania zwierząt
sawanny do zdobywania pokarmu
(R/D)
• wymienia rośliny uprawiane
w strefie sawann
• opisuje rolnictwo tradycyjne
w strefie sawann (R)
• charakteryzuje Sahel (D)
62
Całoroczna
susza
w strefie
pustyń
77. Poznajemy strefę
pustyń
78. Rośliny
i zwierzęta
pustyni
79. Mieszkańcy
pustyni
80. Życie
w dolinie
Nilu
• warunki klimatyczne pustyń
• położenie
pustyń
• krajobrazy
pustyń
• przystosowania
roślin do
warunków
klimatycznych
pustyni
• fauna pustyni
• koczownicy
i ich zajęcia
• oazy
• uprawa roli
• ropa naftowa
i wpływ jej
wydobycia na
zmiany
krajobrazu
pustyni
• osadnictwo
w dolinie
i delcie Nilu
• rolnictwo w
dolinie Nilu
• krokodyl
nilowy
• pokazuje strefę pustyń na
mapie
• charakteryzuje klimat
pustynny
• wymienia rodzaje pustyń (R)
• porównuje krajobrazy różnych
rodzajów pustyń (D)
• wymienia 3–4 gatunki
zwierząt żyjących na pustyni
• omawia przystosowania roślin do
życia w warunkach pustynnych
(R/D)
• charakteryzuje faunę pustyń (R/D)
• opisuje przystosowania zwierząt do
życia na pustyni (R/D)
• opisuje wpływ warunków
Edukacja
przyrodniczych na sposób
ekologiczna
gospodarowania i gęstość
• degradacja
zaludnienia (R/D)
środowiska
• przewiduje dalsze zmiany
– przyczyny
środowiska na skutek eksploatacji
oraz jej
złóż ropy naftowej (D/W)
związek
z formami
działalności
ludzi
• opisuje współczesne warunki życia
w dolinie Nilu (R)
• wymienia zajęcia
mieszkańców pustyń
• pokazuje na mapie Nil
• wyjaśnia, dlaczego w dolinie
Nilu od tysięcy lat rozwija się
rolnictwo
63
Upalne
i suche lato
w strefie
śródziemnomorskiej
81./82.
Klimat
i rośliny
strefy
śródziemnomorskiej
83. Rośliny
uprawne
i zwierzęta
strefy
śródziemnomorskiej
Strefa lasów
liściastych
• cechy klimatu
śródziemnomorskiego
• charakterystyczne cechy
roślinności
śródziemnomorskiej
• makia śródziemnomorska
• oliwki
• winorośl
• figi
• inne rośliny
uprawne
• fauna
śródziemnomorska
• kultura
kreteńska i jej
spadkobiercy
• turystyka
– regiony
turystyczne
• konsekwencje
rozwoju
turystyki
• pokazuje na mapie strefę
śródziemnomorską
• opisuje klimat
śródziemnomorski,
wykorzystując dane zawarte
na wykresach
• wymienia typowe rośliny
uprawne strefy
śródziemnomorskiej
84. Strefa
• wyjaśnia, co powoduje, że
śródziembasen Morza Śródziemnego
nomorska
jest atrakcyjny turystycznie
kolebką
cywilizacji
europejskiej
i atrakcyjnym regionem turystycznym
85./86.
tematy 67–84
Podsumowanie
i sprawdzian
87./88. Strefa • granice strefy • pokazuje na mapie strefę
lasów
lasów liściastych lasów liściastych
64
• charakteryzuje roślinność
Edukacja
śródziemnomorską (R)
ekologiczna
• opisuje przystosowania roślin do
• degradacja
warunków klimatycznych (R/D)
środowiska
• wyjaśnia, dlaczego w strefie
– przyczyny
śródziemnomorskiej lasy zachowały oraz jej
się tylko w nielicznych miejscach
związek
(D)
z formami
• charakteryzuje makię
działalności
śródziemnomorską (R/D)
ludzi
• charakteryzuje uprawy w strefie
śródziemnomorskiej (R)
• charakteryzuje faunę
śródziemnomorską (R/D)
• wyjaśnia, dlaczego strefa
śródziemnomorska nazywana jest
kolebką cywilizacji (R)
• wymienia wady i zalety rozwoju
turystyki w strefie
śródziemnomorskiej (D)
• wskazuje zależności między
warunkami klimatycznymi a typem
zrzucających liściastych
• charakterysliście na
zrzucających tyczne cechy
zimę
liście na
klimatu
zimę
• przystosowania
drzew do
zmiennych
warunków
klimatycznych
• rośliny
i zwierzęta
poszczególnych
warstw lasu
Strefa
89./90. Strefa • granice strefy
stepów
stepów
stepów
– „morza
• uprawa
traw”
pszenicy
• klimat stepu
• rośliny
i zwierzęta
stepu
Długie
91./92. Strefa • klimat strefy
i mroźne
północnych
północnych
zimy
lasów
lasów iglastych
w strefie
iglastych
• wieczna
północnych
zmarzlina
lasów
• rośliny
iglastych
i zwierzęta tajgi
• gospodarka
leśna
• opisuje charakterystyczne
cechy klimatu strefy lasów
liściastych
• nazywa warstwy lasu
• podaje przykłady gatunków
roślin i zwierząt, które
występują w poszczególnych
warstwach lasu
• rozpoznaje wybrane gatunki
zwierząt, które występują
w lasach liściastych
lasów (D/W)
• charakteryzuje wybrane gatunki
zwierząt (R/D)
• omawia zależności pokarmowe
występujące w lesie (R)
• opisuje typy lasów występujące
w Polsce (D/W)
• pokazuje na mapie granice
• wyjaśnia, dlaczego obszary strefy
strefy stepów
stepów odgrywają ważną rolę
• charakteryzuje klimat
w wyżywieniu ludności świata (R)
stepowy
• wskazuje przystosowania roślin do
• opisuje roślinność stepową
warunków stepowych (R)
• wymienia cechy drapieżników • charakteryzuje przystosowania
zwierząt do życia na stepie (R/D)
• pokazuje na mapie strefę
północnych lasów iglastych
• opisuje krajobraz tajgi
• wymienia gatunki zwierząt
żyjących w tajdze
• charakteryzuje gospodarkę
człowieka w tajdze
65
• opisuje klimat strefy północnych
Edukacja
lasów iglastych (R)
ekologiczna
• charakteryzuje przystosowania
• degradacja
roślin do warunków klimatycznych
środowiska
panujących w tajdze (R)
– przyczyny
• omawia przystosowania wybranych oraz jej
gatunków zwierząt do życia
związek
w tajdze (R/D)
z formami
• wyjaśnia, co to jest wieczna
działalności
zmarzlina (R)
ludzi
• południowa
granica tundry
• zima i lato
w tundrze
• dzień polarny
i noc polarna
94. Rośliny, • przedstawiciele
zwierzęta
świata roślin
oraz
tundry
mieszkańcy • zwierzęta
tundry
tundry
• Eskimosi i ich
zajęcia
• Lapończycy
i ich zajęcia
95. Ropa
• złoża ropy
naftowa i gaz naftowej i gazu
ziemny
ziemnego
w strefie
w strefie tundry
tundry
• warunki
eksploatacji
• eksploatacja
złóż ropy
naftowej na
Alasce
Zimna
93. Klimat
i bezleśna
tundry
strefa tundry
• wskazuje na mapie
południową granicę tundry
• opisuje klimat tundry
• porównuje pory roku w tundrze
(R/D)
• wymienia gatunki roślin
występujące w tundrze
• omawia przystosowania lisa
polarnego do warunków
klimatycznych
• opisuje zajęcia mieszkańców
tundry
• charakteryzuje przystosowania
roślin i zwierząt do warunków
klimatycznych panujących
w tundrze (R/D)
• opisuje wpływ warunków
przyrodniczych na sposób
gospodarowania mieszkańców
tundry (R/D)
• wymienia główne bogactwa
mineralne występujące
w tundrze
• opisuje zmiany w środowisku
Edukacja
spowodowane eksploatacją bogactw ekologiczna
(R/D)
• degradacja
środowiska
– przyczyny
oraz jej
związek
z formami
działalności
ludzi
66
Wieczne
mrozy
w strefie
pustyń
lodowych
96./97.
Poznajemy
Antarktydę
• położenie
Antarktydy
• dzień polarny
i noc polarna
• klimat strefy
pustyń
lodowych
• rośliny
i zwierzęta
Antarktydy
i wód
przybrzeżnych
• odkrycia
i badania
naukowe
98. Arktyka
– obszar
wokół
bieguna
północnego
• położenie
Arktyki
• warunki
klimatyczne
• wyprawy
polarne
w Arktyce
tematy 87–98
Podsumujmy 99. Podsumowanie
100.
Sprawdzian
• pokazuje na mapie Antarktydę • wyjaśnia, dlaczego Antarktyda
• pokazuje biegun zimna
nazywana jest pustynią lodową
• opisuje warunki klimatyczne
(R/D)
panujące na Antarktydzie
• opisuje warunki panujące w oazach
• omawia przystosowania
(R)
pingwinów do życia
• charakteryzuje faunę wód
w klimacie polarnym
przybrzeżnych Antarktydy (R)
• wyjaśnia, dlaczego fauna wód
przybrzeżnych Antarktydy jest
bogatsza niż w głębi kontynentu
(W)
• wymienia badaczy Antarktydy
(R/D)
• pokazuje na mapie trasy wypraw
polarnych (D)
• omawia wkład Polaków w badania
Antarktydy (R/D)
• pokazuje na mapie Arktykę
• porównuje Antarktydę i Arktykę
• charakteryzuje klimat Arktyki (D)
• pokazuje na mapie trasy wypraw
polarnych (D)
• omawia wkład Polaków w badania
Arktyki (R/D)
Wychowanie
patriotyczne
i obywatelskie
• sylwetki
wielkich
Polaków
Wychowanie
patriotyczne
i obywatelskie
• sylwetki
wielkich
Polaków
tematy 87–98
Dział: ZIEMIA – WSPÓLNE DOBRO
Zagrożenia
i szanse
przyrody
101./102.
Zagrożenia
i szanse
przyrody
• przyczyny
zmian
w krajobrazie
naturalnym
• wymienia przyczyny zmian
w krajobrazie naturalnym
• opisuje skutki
zanieczyszczenia środowiska
67
• wyjaśnia przyczyny powstawania
zanieczyszczeń powietrza, wody,
gleby (R)
• charakteryzuje wybrane parki
Edukacja
ekologiczna
• degradacja
środowiska
• zanieczyszczenia i ich
skutki
• działania na
rzecz ochrony
przyrody
• charakteryzuje
zanieczyszczenia środowiska
• wymienia formy ochrony
przyrody
• podaje przykłady gatunków
chronionych
narodowe (R/D)
• przewiduje skutki niewłaściwego
składowania odpadów
radioaktywnych i substancji
trujących (D/W)
• podaje przykłady działań
międzynarodowych na rzecz
ochrony przyrody (D)
– przyczyny
oraz jej
związek
z formami
działalności
ludzi
Autor: Jolanta Golanko
68