ZOONOZY

ZOONOZY
Prof. zw. dr hab. mgr Zdzisław
GLIŃSKI
EWOLUCJA ZOONOZ
EWOLUCJA ZOONOZ
ŁOWIECTWO
UDOMOWIENIE ZWIERZĄT
SYNANTROPIZACJA (muchy,ptaki)
ZWIERZĘTA TOWARZYSZĄCE CZŁOWIEKOWI
EGZOTYCZNE ZW. OZDOBNE
MIGRACJA CZŁOWIEKA DO NOWYCH ŚRODOWISK
ZMIANY W NISZACH EKOLOGICZNYCH
SPOWODOWANE PRZEZ CZŁOWIEKJA
TRANSPORT I MIGRACJA ZWIERZĄT
ŚRODKI SPOŻYWCZE ZWIERZĘCEGO
POCHODZENIA
TYPY ZOONOZ
ZOONOZY BEZPOŚREDNIE
(wścieklizna)
CYKLOZOONOZY
(bablowica)
METAZOONOZY
(dżuma)
SAPROZOONOZY
(glistnica)
KSENOZOONOZY
SKUTKI ZACHOROWAŃ NA
ZOONOZY
SKUTKI ZDROWOTNO-FINANSOWE
choroba, zgon, czasowa lub całkowita utrata zdrowia, zmniejszenie
dochodów związane z chorobą lub przejściem na rentę, koszty
leczenia, niekorzystny oddźwięk społeczny
SKUTKI EPIDEMIOLOGICZNE
Konieczność masowych szczepień
Ograniczenie ruchu ludności
Hospitalizacja chorych
Wycofanie zanieczyszczonej żywności z handlu
Wmożenie kontroli nad zwierzętami (wybijanie!)
CZYNNIKI WARUNKUJĄCE
POWSTANIE I ROZWÓJ ZOONOZ








ŁAŃCUCH EPIDEMIOLOGICZNY
ZBIORNIK ZARAZKA
WROTA ZAKAŻENIA
STAN ODPORNOŚCI
MIGRACJA LUDZI I ZWIERZĄT
GRUPA PODWYŻSZONEGO RYZYKA
WEKTORY MECHANICZNE I BIOLOGICZNE
NOSICIELSTWO I SIEWSTWO ZARAZKÓW
ZOONOZY NAJCZĘŚCIEJ
WYSTĘPUJĄCE W EUROPIE
BĄBLOWICA, BORELIOZA
CHOROBA PTASIA, DERMATOMIKOZY
GLISTNICA GORĄCZKA Q
GRUŹLICA, JERSINIOZA
KAMPYLOBAKTERIOZA.KLESZCZOWE ZAPALENIE
MÓZGU, KOLIBAKTERIOZY,LEPTOSPIROZA
LISTERIOZA, OPISTORCHIAZA, RÓŻYCA,
SALMONELOZY, SPOROTRYCHOZA,ŚWIERZB,
TASIEMCZYCE, TOKSOPLAZMOZA, TULAREMIA,
ZAKAŻENIA PACIORKOWCOWE, WŁOŚNICA,
WŚCIEKLIZNA
ZOONOZY XXI WIEKU
ZOONOZY XXI WIEKU I
CHOROBA
ODKRYCIE
ETIOLOGIA
OBJAWY
Ch. kociego
pazura
1950
Bartonella
hensellae
Adenitis,
meningitis,
wysypka
Boliwijska
gor.krwotoczna
1959
Arenavirus
Gorączka
krwotoczna
Kongijska gor.
Krwotoczna
1960
Nairovirus
„
Choroba
marburska
1967
Filovirus
„
Gorączka Lassa
1969
Arenavirus
„
ZOONOZY XXI WIEKU II
Choroba z Lyme
1975
Borrela
burgdorferi
Choroba
wieloukładowa
Gorączka
Hantaa
1977
Hanta virus
Gor. krwot z
zespołem
nerkowym
Gorączka
Chikungunya
1979
Alfavirus
Goraczka
arthritis
Kolibakterioza
0157:H7
1982
E. Coli
0157:H7
Biegunka, h
Hemol.mocznic
owy
Brazylijska gor.
Krwot.
1994
Sabiavirus
Gorączka
krwotoczna
Erlichioza
1994
E.Chaffensis
E. sennetsu
p. monocyt,
Granulocyt.
ZOONOZY XXI WIEKU III
VvCJD
1994-96
PrPsc
vCJD
Chor. Ebola
1997
Filovirus
Gorączka
krwotoczna
Grypa
Hongkong
1997
Influenza virus
Grypa z
powikłaniami
Gorączka
Zachodniego
Nilu
(1937) 1997
Favivirus
Zapalenie
mózgu
Grypa ptasia
1997-2004
Wirus grypy
kurzej
A(H2N1)
Grypa z
powikłaniami
STRATEGOE ZWALCZANIA
ZOONOZ

I. STRATEGIA. OCHRONA PRZED
INFEKCJAMI LUDZI Z GRUPY
PODWYŻSZONEGO RYZYKA
 II. STRATEGIA. PROFILAKTYKA CAŁEJ
POPULACJI NA TERENIE ZAGROZONYM
ZOONOZAMI, PRZYMUSOWA
HOSPITALIZACJA I LECZENIE
 III. STRATEGIA.LIKWIDACJA ŹRÓDEŁ
ZAKAŻENIA, REZERWUARÓW ZARAZ I
WEKTORÓW
PROFILAKTYKA I TERAPIA
ZOONOZ
PRZYMUSOWA
HOSPITALIZACJA
DŻUMA
KLESZCZOWE ZAPALENIE
MÓZGU
NOSACIZNA
CHOROBA PAPUZIA
WĄGLIK,
WŚCIEKLIZNA
ZAPALENIA OPON MÓZGOWYCH
ERYJNE. I WIRUSOWE
ŻÓŁTACZKA ZAKAŹNA
KRĘTKOWA I KRĘTKOWICE
ZATRUCIE JADEM
KIEŁBASIANYM
ZOONOZY PODLEGAJĄCE
PRZYMUSOWEMU LECZENIU


BRUCELOZA
GRZYBICA
WOSZCZYNOWA I
STRZYGĄCA
 GRZYBICA
DROBNOZARODNIKO
WA
 TASIEMCZYCE I
CHOROBY
WYWOŁANE PRZEZ
LARWY TASIEMCÓW
 ŚWIERZB
 TULAREMIA
GORĄCZKA Q

ETIOLOGIA – COXIELLA BURNETII
(PROTOBACTERIUM, γ-SUBD.)
 PRZEBIEG U ZWIERZĄT
POSTAĆ BEZOBJAWOWA
RONIENIA BYDŁA, OWIEC, KÓZ
 ZWIERZĘTA WRAŻLIWE
KROWY,OWCE, KOZY,PSY,KOTY, PTAKI, STAWONOGI
GORĄCZKA Q
LISTERIOZA I
LISTERIOZA U CZŁOWIEKA



ZAKAŻENIE
BEZOBJAWOWE
ZAPALENIE OPON
MÓZGOWYCH
ROPNIE, ANGINA Ą
ZAPALENIE SKÓRY,
ZAPALENIE
SPOJÓWEK, WĘZŁÓW
CHŁONNYCH,
NARZĄDU RODNEGO
JERSINIOZA I
JERSINIOZA II
TULAREMIA I
TULAREMIA II
TULAREMIA III
BRUCELOZA I
BRUCELOZA II
BRUCELOZA III
ORNITOZA –CHOROBA PTASIA I
CHOROBA PTASIA II
CHLAMYDOPHILA
PSITTACI
SZCZEPY NEUROTROPOWE
PNEUMOTROPOWE
WISCEROTROPOWE
U CZŁOWIEKA
PRZEBIEG
BEZOBJAWOWY LUB
OPSTRY (ZAPALENIE
PŁUC, OBJAWY
GRYPOWE LUB
DURTOWE)
LEPTOSPIROZA I
WYSOCE ZAKAŹNA
CHOROBA ZWIERZĄT I
CZŁOWIEKA
WYWOŁANA PRZEZ
LEPTOSPIRY
(GŁÓWNIE L.
INTERROGANS) O
PRZEWLEKŁYM LUB
OSTRYM PRZEBIEGU
ATAKUJĄCA
NAJCZĘŚCIEJ
WĄTROBĘ, NERKI,
UKŁAD NERWOWY
LEPTOSPIROZA II
LEPTOSPIROZA III
GORĄCZKA DOLINY RIFT
GORĄCZKA DOLINY RIFT
GORĄCZKA DOLINFY RIFT III
PRYSZCZYCA
ETIOLOGIA
APHTOVIRUS, TYP
A,O,C,SAT1,SAT2
SAT3,ASIA 1
SYMPTOMATOLOGIA
OKRES WYLĘGANIA 2-8 DNI
PĘCHERZE I UBYTKI NA
WARGACH, JĘZYKU,
KORONCE, SZPARZE
MIĘDZYRACICZNEJ,WYMIENI
U,STRZYKACH
TEMP. DO 41OC
PRYSZCZYCA
PRYSZCZYCA JAKO ZOONOZA
NOSACIZNA

PSEUDOMONAS
MALLEI
PRZEBIEG OSTRY
MUŁY,OSŁY, ZW.
MIĘSOŻERNE
PRZEBIEG
PRZEWLEKŁY
KONIE
NOSACIZNA JAKO ZOONOZA
FORMA OSTRA
(POSOCZNICOW
A)
 FORMA
PRZEWLEKŁA
TRWAJACA
KILKAKILKANAŚCIE
LAT

WĄGLIK (ANTHRAX)

BACILLUS
ANTHRACIS
 POSTAĆ
NADOSTRA I
OSTRA CHOROBY
U ZWIERZĄT
 U CZOWIEKAPOSTAĆ SKÓRNA,
PŁUCNA I
JELITOWA
WĄGLIK
WĄGLIK
WŚCIEKLIZNA
GENOTYPY WIRUSA WŚCIEKLIZNY
1.
2.
3.
4.
5.
6.
KLASYCZNY WIRUS WŚCIEKLIZNY( RV, genotyp 1,serotyp
1)
LAGOS (LBV, genotyp 2 ser. 2)
MOKOLA (MV, genotyp3, ser.3)
DUVENHAGUE (DV, genotyp 4, ser. 4)
EUROPEJSKI WIRUS WŚĆ.NIETOPERZY 1
(EBV1, genotyp 5)
EUROPEJSKI WIRUS WŚĆ. NIETOPERZY 2
(EBV2, genotyp 6)
AUSTRALIJSKI WIRUS WŚĆ. NIETOPERZY (ABV,
genotyp 7)
WŚCIEKLIZNA -POSTACIE
POSTAĆ CICHA
 POSTAĆ SZAŁOWA
FAZY CHOROBY - FAZA PRODROMÓW,
POBUDZENIA I PORAŻEŃ
WŚCIEKLIZNA CZŁOWIEKA

ZAWSZE PODEJRZENIE GDY WYSTĄPIA OBJAWY
NEUROLOGICZNE U OSÓB POKĄSANYCH PRZEZ
WIERZĘTA LUB ZANIECZYSZCZONYCH ŚLINA TYCH
ZWIERZĄT
WŚCIEKLIZNA ROZPOZNANIE
KAMPYLOBAKTERIOZA I





CAMPyLOBACTER
JEJUNI (głównie)
C. coli
C.upsaliensis
C.fetus subsp. fetus,
C. fenneliliae
KAMPYLOBAKTERIOZA II
MAŁPY TO POTENCJALNI BEZOBJAWOWI
NOSICIELE I SIEWCY C. JEJUNI
WAŻNYM ŹRÓDŁEM ZAKAŻENIA SĄ PTAKI
TYPOWY OBJAW KLINICZNY-BIEGUNKA ,
NIEKIEDY Z DOMIESZKĄ KRWI LUB
ŻÓŁCI
ROZPOZNANIE
IZOLACJA ZARAZKA, TEST ELISA,
AGLUTYNACJA, IF
KAMPYLOBAKTERIOZA JAKO
ZOONOZA
GRUŹLICA I
MYCOBACTERIUM
BOVIS
MYCOBACTERIUM
TUBERCULOSIS
MYCOBACTERIUM
AVIUM
INTRACELLULARE
COMPLEX
GRUŹLICA II

LISTA B WYKAZU CHORÓB OIE
 TB WYWOŁANA PRZEZ M.BOVIS JEST
ZOONOZĄ KTÓRA PODLEGA REJESTRACJI
(Rozp Min, Roln. i Rozw. Wsi z dnia 18.V. 2004 r)

GRUŹLICA I INNE MYKOBAKTERIOZY
ZNAJDUJA SIĘ W WYKAZIE CHORÓB
ZAKAŹNYCH I ZAKAŻEŃ CZŁOWIEK
(Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaxnyc i zakażeniach).
GRUŹLICA III

SYMPTOMATOLOGIA
BYDŁO, OWCE,KOZY- TB PŁUC I OPŁUCNEJ
+REGIONALNE WĘZŁY CHŁONNE, MOŻLIWE
UOGÓŁNIENIE
PROCESU
CHOROBOWEGO.
PRZEBIEG CHRONICZNY
 KONIE I KONIOWATE_ PROCES WYTWÓRCZY W
WĄROBIE, ŚLEDZYIONIE, NERKACH
 ŚWINIE- TB KOŚCI, WĄTROBY, ŚLEDZIONY,
WĘZŁÓW CHŁONNYCH
 PSY
I
KOTYZMIANY
NAJCZĘŚCIEJ
W
PŁUCACH,OPŁUCNEJ,
PRZEWODZIE
POKARMOWYM, NERKACH,WĄTROBIE

GRUŹLICA IV
MAŁPY-OSTRY PRZEBIEG. TB
PŁUC I NARZĄDÓW
WEWNĘTRZNYCH
 SARNY, JELENIE, ŁOSIEWĘZŁY CHŁONNE, NARZĄDY
WEWNETRZNE I WĘZŁY
CHŁONNE
ROZPOZNANIE
PRÓBA TUBERKULINOWA
IZOLACJA ZARAZKA
IDENTYFIKACJA W TEŚCIE PCR

GRUŹLICA JAKO ZOONOZA I
GŁÓWNIE
ZAKAŻENIE
AEROGENNOKROPELKOWE
 GRUŹLICA PŁUC
 GRUŹLICA SKÓRY,
KOSCI I INNYCH
NARZĄDÓW

GRUŹLICA JAKO ZOONOZA II
WIRUS ZACHODNIEGO NILU
FLAVIVIRUS (FLAVIVIRIDAE) W KOMPLEKSIE
JAPANESE ENCEPHALITIS ANTIGENIC COMPLEX
(FJEAC)
 70 PRZEDSTAWICIELI
 WEKTOREM STAWONOGI DLA 50 WIRUSÓW
 WIRION DWUDZIESTOŚCIENNY (40-60 nm) Z
OTOCZKĄ
 NUKLEOKAPSYD IZOMETRYCZNY
 JEDNONICIENIOWY RNA
 STRUKTURA ANTYGENOWA: E gp –
hemaglutynina; C białko nukleokapsydu ; Mmatrix; V1,V2-białka otoczki
TRANSMISJA WNV
EPIDEMIOLOGIA WNV
KLASYFIKACJA
KOMPLEKS SEROLOGICZNY JAPOŃSKIEGO
ZAPALENIA MÓZGU






ZAPALENIE MÓZGU ŚW. LUDWIKA
ZAPALENIE MÓZGU ROCIO
ZAPALENIE MÓZGU -WNV
JAPOŃSKIE ZAPALENIE MÓZGU
ZAPALENIE MÓZGU DOLINY MURRAY
KUNIJN ZAPALENIE MÓZGU
GATUNKI NAJCZĘŚĆIEJ ATAKOWANE PRZEZ WNV
PTAKI
KRUKOWATE – WRONA, KRUK, SÓJKI
PTAKI DRAPIEŻNE – JASTRZĄB, SOKÓŁ,
SOWA
DRÓB
KURY, GĘSI, KACZKI, INDYKI(?)
KRĘGOWCE
CZŁOWIEK, KOŃ, KROWA
KLINIKA WND
OKRES INKUBACJI 314 DNI
KRÓTKOTRWAŁA
WIREMIA
GŁÓWNY WEKTOR
CULEX PIPIENS,
C.QUIQUEFASCIAT
US, C. RESTUANS
POSTACIE KLINICZNE
CHOROBY
ZAKAŻENIE
BEZOBJAWOWE
GORĄCZKA
ZACHODNIEGO NILU
ZAPALENIE OPON
MÓZGOWYCH I
MÓZGU
OBJAWY KLINICZNE ZAPALENIA MÓZGU
NA TLE INFEKCI WNV U KONI II.
OPUSZCZENIE LUB PRZECHYLENIE GŁOWY
ZABURZENIA WIDZENIA
RUCHY MANEŻOWE
TRUDNOŚCI W POŁYKANIU
TRUDNOŚCI W STANIU
GORĄCZKA
KONWULSJE
ŚPIĄCZKA
PADNIĘCIE (33%)
TOKSOPLAZMOZA I

TOXOPLASMA
GONDII
 GŁÓWNY NOSICIEL
I SIEWCA
PATOGENU- KOT
DOMOWY I
KOTOWATE
STADIA ZAKAŹNE
TACHYZOITY
BRADYZOITY
SPOROZOITY
TOKSOPLAZMOZA II
ZWIERZĘTA i
LUDZIE ZARAŻAJA
SIĘ OOCYSTAMI
ZAKAŹNYMI
WYDALANYMI Z
KAŁEM LUB
CYSTAMI
WYSTEPUJACYMI
W TKANKACH
ŻYWICIELI
POŚREDNICH (50150µm)
TOKSOPLAZMOZA III
TOXOPLAZMOZA IV
SALMONELLE
SALMONELLA ENTERICA subsp. ENTERICA
Podgatunki
S.eenterica enterica
S. enterica salamae
S. enterica arizonae
S.enterica diarizonae
S. enterica houtenae
S.eenterica indica
SALMONELLA BONGORI
SALMONELOZA I


ETIOLOGIA
SALMONELLA enterica
subsp. enterica
SALMONELLA bongori
SALMONELOZA II
SALMONELOZA III
SYMPTOMATOLOGIA U ZWIERZĄT
BEZOBJAWOWE NOSICIELSTWO
POSTAĆ POSOCZNICOWA
POSTAC JELITOWA (OSTRE,
PODOSTRE, CHRONICZNE
ZAPALENIE JELIT)
SUBKLINICZNE INFEKCJE
RONIENIA
SALMONELOZA V
SALMONELOZA U LUDZI
CHARAKTERYSTYKA KLINICZNA U
CZŁOWIEKA
 ZATRUCIA POKARMOWE,
 ZAPALENIA I ROPNIE NARZĄDÓW
 ZAKAŻENIA UOGÓLNIONE
KOLIBAKTERIOZA I
KOLIBAKTERIOZA II



VTEC
EHECT
EIHEC
 VTEC 0157:H7:
krwotoczne zapalenie jelita
grubego (haemorrhagic
colitis), hemolityczny
zespół mocznicowy
(haemolytic uraemic
syndrome) oraz
małopłytkowa plamica
zakrzepowa(thrombotic
thrombocytopenic purpura)
ŻÓŁTA GORĄCZKA
ZÓŁTA GORĄCZKA I
ŻÓŁTA GORĄCZKA II

REZERWUAR
ZARAZKA
 POSTAC MIEJSKACZŁOWIEK I
KOMAR
 POSTAĆ WIEJSKA,
MASŁPA, DROBNE
KRĘGOWCE,
KOMAR
ŻÓŁTA GORĄCZKA III
GRYPA PTASIA
GRYPA






CHOROBA KTÓRA ZABIJA
LUDZI W AZJI NIE JEST
ZWYKŁĄ GRYPĄ
NOWY WIRUS GRYPY DOŚĆ
CZĘSTO PRZYBYWA ZE
ŚWIATA ZWIERZĄT
WIRUS H5N1 PRZERAŻA BO
WIĄŻE SIĘ Z NIM WIELE
NIEWIADOMYCH
PO KILKU TYGODNIACH
PANDEMIA GRYPY SPADNIE
NA WIELKIE MIASTA
W 1918 R PODCZAS PANDEMII
HISZPANKI ZNARŁO PONAD
50 ML LUDZI
\NAJBLIŻSZA PANDEMIA
POCHŁONIE 180-360 ML
ISTNIEŃ LUDZKICH
TYPY WIRUSA GRYPY
TYP A –zakaża ludzi, ssaki i ptaki.
Najczęściej jest przyczyną epidemii
grypy 16 typów H, 9 typów N, 144
możliwych kombinacji H i N
 TYP B- zakaża wyłącznie ludzi
 TYP C zakaża ludzi i świnie. Najlżejszy
przebieg

WIRUS GRYPY A /H5N1
ŚMIERTELNY DLA KURCZĄT, KACZEK I
INDYCZĄT
 CHOROBOTWÓRCZY DLA SSAKÓW
 CZASEM ZAKAŻA CZŁOWIEKA I
POWODUJE ZEJŚCIE ŚMIERTELNE –
DROGA ZAKAŻENIA = DRÓB-CZŁOWIEK
 MOŻLIWOŚĆ TRANSMISJI CHORY
PACJENT -ZDROWY CZŁOWIEK
OGRANICZONA DO JEDNEGO OGNIWA
(TYLKO OSOBY PIELĘGNUJĄCE
PACJENTA)

WŁĄŚĆIWOŚCI I STRUKTURA
WIRUSA GRYPY





AI (AVIAN INFLUENZA)
ORTHOMYXOVIRIDAE
RNA , 7-8 SEGMENTÓW,
KAPSYD BIAŁKOWY,
OSŁONKA Z RECEPTORAMIHEMAGLUTYNINA (H, H1-16),
NEURAMINIDAZA (N, N1-9),
144 KOMBINACJI H I N
DZIKIE PTAKI (GĘSI, MEWY)
GŁOWNYM REZERWUAREM
WIRUSA PTASIEGO A
SPECYFICZNOŚĆ
ZACHOROWANIE LUDZI (A)
H1N1,H1N2,H3N2, ŚWIŃ
H7N7,H3N9, KONI H7N7,H3N8
TRANSMISJA H5N1
SHIFT ANTYGENOWY H5N1 W
ORGANIZMIE ŚWINI
GŁÓWNE ŻRÓDŁO
ZAKAŻENIA
PTAKI WOLNOŻYJĄCE (GŁÓWNIE
WODNE) – bezobjawowy nosiciel wirusa
 POWIETRZE, WODA, PASZA, ŚRODKI
TRANSPORTU ZANIECZYSZCZONE
ODCHODAMI ZAKAŻONYCH PTAKÓW
 ZAKAŻONE GRYZONIE

PATOGENNOŚĆ WIRUSA GRYPY
PTASIEJ
OBJAWY GRYPY PTASIEJ U
PTAKÓW










DEPRESJA
BRAK APETYTU
GWAŁTOWNY SPADEK PRODUKCJI JAJ,MIĘKKIE
SKORUPY JAJ
OBJAWY NERWOWE
ZASINIENIE GRZEBIENIA I KORALI
SILNE ŁZAWIENIE
OBRZĘK ZATOK PODOCZODOŁOWYCH
KICHANIE
DUSZNOŚĆ
BIEGUNKA
OBJAWY GRYPY PTASIEJ
NIEKIEDY NAGŁE PADNIĘCIA BEZ
WIDOCZNYCH OBJAWÓW
 ŚMIERTELNOŚĆ DO 100%
 W CHRONICZNYM PRZEBIEGUobrzmienie podskórne na głowie i
nogach
 Przekrwienie gardła, tchawicy, żołądka,
tłuszczu w okolicy serca

OBJAWY GRYPY PTASIEJ U
CZŁOWIEKA








Gorączka
Ból gardła
Bóle mięśni i stawów
Kaszel
Zapaleniespojówek
Wirusowe zapalenie płuc
Niewydolność oddechowa
Śmierć